Donzère-Mondragon symbool
van energie
OP- EN NEERGANG
t
Huwelijks
voltrekking
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD ZATERDAG 29 MEI -
PAGINA 4
Frankrijk met andere ogen (IV)
Rhone Frankrijks schoonste réservoir
van „witte steenkool"
(Van een bijzondere medewerker)
Zeven kilometer voorbij de nougatstad Montélimar ligt het
dorpje Donzère, waar de door de Provengaalse dichter Mistral
bezongen, van levenslust schier ontembare Rhöne zich tussen
twee bergmassieven doorwringt.
De geografen laten daar de Provence beginnen, hoewel de
zon de kathedraal Saint-Maurice van Vienne en de daken van
Valence al met een ander licht overstraalt dan in Noordelijker
streken, het geval is. Maar de aardrijkskundige handboekjes
zullen voortaan over Donzère wat anders meedelen, zij zullen
zelfs de naam van dat dorp niet meer zelfstandig noemen, maar
hem voor altijd samenkoppelen met die van het 28 kilometer
Zuidelijker gelegen Mondragon. Donzère-Mondragon is in
Frankrijk een begrip geworden, een slagzin. Donzère-Mondra
gon betekent de onderwerping van de Rhóne aan de mens,
haar dienstbaar maken aan industrie, landbouw en scheep
vaart. Donzère-Mondragon is ook een van de indrukwekkendste
bewijzen van ondernemingsgeest en verbeeldingskracht van het
na-oorlogse Frankrijk.
naai: 75 centimeter per kilometer. Dit
verval heeft men als het ware gecom
primeerd bij de centrale And ré Blondel
bj) het plaatsje Bollène in een hoogte
verschil ran 26 meter
Al meer dan vijftig Jaar geleden heb
ben de Fransen zich het hoofd gebro
ken over de vraag hoe zij die wilde,
tomeloze Rhone zouden kunnen be
dwingen, maar ook de in het bruisende
water verscholen krachten alleen horig
zouden kunnen maken aan de wel
vaart van het land.
Aan initiatieven ontbrak het niet, zo
zelfs dat de bevolking van de aangren
zende departementen Ardèohe, Dróme,
Gard en Vauduse zich ongerust begon
te maken en er steeds meer stemmen
opgingen die eisten dat de vrijkomen
de energie uit het Rhönewater ten
goede moest komen aan de gemeen
schap en dat met name ook aan de
belangen der landbouwers moest wor
den gedacht.
Dit had resultaat en de op 1 Januari
1934 opgerichte Compagnie nationale
du Rhóne vermeldde dan ook in haar
statuten dat geen winst gemaakt zou
worden, dat de statutaire Interest over
het kapitaal zes procent zou bedragen
en dat eventuele overschotten voor
nieuwe investeringen zouden warden
gebruikt. Deelnemers in het vierhon
derd millioen francs bedragende kapi
taal kwamen zowel uit de particuliere
als uit de publieke sector. Tot de eerste
groep behoorden de spoorwegmaat
schappij Paris-Lyon-Marseille en ver
scheidene electridteltsmaatschappijen,
tot de tweede het département Seine
(Parijs met omgeving) als grootste
stroomverbruiker en aangrenzende de
partementen, gemeenten, landbouwin
stellingen, Kamers v. Koophandel etc.
De grote promotor van de Compag
nie Nationale du Rhone. Lyons burge
meester Edouard Hemot, is er nogal
trots op dat hij in 1946 de nationali
satie van de Maatsohappij heeft weten
te voorkomen. Het hoefde ook niet,
want de twee particuliere aandeelhoud
sters, de PX-M. en alle electriciteits-
maatschappijen, werden genationali
seerd.
De staat heeft er trouwens nog op an
dere wijze belang bij en dus invloed op
de gedragingen van de Rhónemaat-
schappij: hij garandeert de leningen
welke negen tienden van het werkkapi
taal uitmaken.
MACHTIG HALT
Intussen: al die financiële en be-
stuursteohnische kwesties verschrom
pelen tot nietige détails, wanneer men
bij Donzère op de machtige dam staat,
welke het voortgejaagde Rhönewater
een halt toeroept. Zes luiken, waarvan
er vijf bijna 32 meter breed zijn en het
laatste 45 meter is bij een hoogte van
ruim negen meter, regelen de doorstro
ming van het water. Een was van veer
tienduizend kubieke meter per seconde
Va-n zonder gevaar verwerkt worden.
Deze stuwdam zorgt er voor, dat on
geveer 1500 kubieke meter water per
seconde in het afleidingskanaal komt.
precies de hoeveelheid welke nodig is
om. zeventien kilometer verder op. de
door vier man bediende zes turbines
van de op een rotsachtige strook In de
vlakte van Tricastln gebouwde elec-
trische centrale André Blondel één
der pioniers van het Rhónedal
draaiende te houden.
Er schiet dan nog juist 25 kubieke
meter water per seconde over om de
zesduizend hectaren omvattende vlakte
van Orange te bevloeien.
KATHEDRAAL VAN ENERGIE
Waarom deze kathedraal van de
energie de fabriekshallen van de
centrale André Blondel zijn twee keer
groter dan de Notre Dame van Parijs
en leveren twee milliard kilowatturen
per Jaar aan Electricité de France, le
verancier van de 42 milliard kilowatt
uren die het land per Jaar verbruikt
Juist hier werd gebouwd?
Dat is een gevolg van het grote ver
val van de Rhóne tussen de samen
vloeiing met de Saóne en Mondragon
aan het einde van het afleldingska-
Het Ls dus noodzakelijk geweest een
sluis te bouwen voor het scheepvaart
verkeer om de overgang tussen de ka
naaldel en ter weerszijden van de elec-
trisohe centrale mogelijk te maken.
Daartoe dient een sluis, welke de
diepste ter wereld is, gerekend naar het
verschil in waterniveau waarop zi) is
berekend, namelijk 26 meter. Zij is
195 meter lang en twaalf meter breed,
haar deuren zakken weg in de bodem.
Het schutten der schepen gebeurt bin
nen het kwartier, men ziet het water
stijgen en dalen met een snelheid van
drie meter per minuut.
Naar Nederlandse maatstaven ls het
scheepvaartverkeer op de Rhóne ge
ring. Ongeveer tien schepen moeten
dagelijks geschut worden, de Jaarlijkse
tonnage beloopt ongeveer 500.000 ton.
Maar er zit groei in naar mate ook de
oliehaven Port de Bouc bij Marseille
in betekenis toeneemt. Over het nog
zo Jonge havengebied ran Port de
Bouc, Lavéra en Etang de Berre zullen
wij nog schrijven.
TIJDELIJKE WOONOORDEN
Gedurende enige jaren hebben
zeven- tot achtduizend arbeiders aan
dit grootse project gewerkt. Zij wer
den ondergebracht in speciaal voor hen
gebouwde tijdelijke woonsteden, waar
van de grootste die bij Bollène was.
waar 4500 bij het werk betrokkenen een
comfortabele huisvesting vonden. Daar
werden ook veertien schoolklassen ge
vormd voor zevenhonderd leerplich
tige kinderen.
Nederlandse technici hebben bij de
uitvoering van het werk een belang
rijk aandeel gehad. De scheepswerf
Verschure en Co. uit Amsterdam
heeft namelijk de baggermolens voor
het graven van het kanaal geleverd.
Deze baggermolens werden op geïm
proviseerde scheepswerven in de
Rhóne-vallei geassembleerd en groe
ven zich vervolgens zelf een weg
naar het kanaal. Zij hebben een
flinke portie van de meer dan vijftig
millioen kubieke meter grond, die In
viereneenhalf jaar werk verplaatst
werd, voor hun rekening genomen.
Op 25 October 1952 werd de centrale
André Blondel door president Vincent
Auriol in tegenwoordigheid ran de am
bassadeurs van 47 staten dn werking
gesteld.
Het was een grote dag voor Frank
rijk. dat zijn talrijke buitenlandse
vrienden kon tonen hoe het, ondanks
alle politieke verdeeldheden en econo
mische belemmeringen, ondanks de
voor het potentieel van het land schier
catastrofale gevolgen van twee wereld
oorlogen in staat bleef tot het reali
seren van indrukwekkende onderne
mingen.
PERSPECTIEVEN
Men onderschatte het Rhöneplan
niet. Het is met Donzère-Mondragon
niet afgelopen. Het was er zelfs niet
mee begonnen. Wanrt de centrale van
Géndssiat bij de Zwitserse grens be
stond ook al. Het complete project om
vat de bouw van niet minder dan 22
centrales, want de Rhóne vormt het
sohoonste réservoir van „witte steen
kool" dat Frankrijk zioh maar wensen
kan: dertien milliard kilowatturen per
jaar Reeds zijn de montagewoningen
van de arbeidersstad bij Bollène voor
een groot deel overgebracht naar Mon
télimar, waar nu een centrale in aan
bouw is.
En de gedachten van de mannen
van de Compagnie Nationale du
Rhóne gaan nog veel verder. ZU wil
len de rivier bevaarbaar maken ook
boven Lyon tot de Zwitserse grens.
Reeds is er een Frans-Zwitserse
commissie die de mogelijkheden van
een Rhóne-Rjjnverbindlng bestu
deert, via de meren van Genève en
Neuchatel en verbindingskanalen.
Een overzicht van de centrale André Blondel halverwege Donzère en
Mondragon. waar jaarlijks twee milliard kilowatturen worden gepro
duceerd. Links de sluis, die het passeren van het hoogteverschil tussen
toe- en afvoerkanaal mogelijk maakt.
Dan zullen Marseille en Rotterdam
ook voor de binnenvaart onderling
verbonden zijn. Stoutmoedig plan,
dat intussen wel het tegendeel be
wijst van de zoveel gehoorde bewe
ring, „dat Frankrijk niet meer mee
doet".
t t tET mensenleven kenmerkt
J Izich door op- en neergang.
XI Meestal is er méér neer-
k dan opgang, al lijkt 't aan de
J buitenkant dikwijls anders.
a Gewoonlijk lezen of horen we
van mensen, die succes hebben,
maar betrekkelijk genomen zijn
zij verre in de minderheid.
De grote massa blijft op de
achtergrond van het dagelijks
f gebeuren en is al blij, als zij het
t eind zonder kleerscheuren haalt.
t Waar het 'm nu in zit, dat de
ji een succes heeft en de ander net
j met de hakken over de sloot
a komt of er zelfs invalt, zal wel
altijd een raadsel blijven.
Met de gemakkelijke oplossing
van hard werken en sober leven
komt men er niet: er zijn mil-
lioenen, die hun hele leven hard
werkten en sober leefden en aan
het bittere eind nóg niet het
zout in de pap verdiend hebben.
Foto Wil Eiselin, Rijswijk.
DAAROVER kunnen we wel
eens nadenken, als we al
die ouwe mannetjes van
tegenwoordig na een leven van
hard ploeteren en met eelthan-
den in de overbevolkte tehuizen
voor ouden van dagen zien
zitten.
Hadden ze één keer de 100.000
getrokken of een beetje gelukkig
op de beurs gespeculeerd, dan
zouden ze daar niet zo bekaaid
van de ene in de andere dag
leven, zonder uitzicht er nog
eens „bovenop" te komen.
Er zijn er niet zo héél veel,
die op deze wereld werkelijk
kunnen spreken van een „onbe
zorgde. ouwe dag", die we ieder
een zo van harte graag toewen
sen.
Hetgeen natuurlijk niet weg
neemt. dat zij. die leerden ook
in minder gunstige omstandig
heden tevreden te zijn. een heel
stuk op de anderen vóór liggen.
Het Is nu maar de kwestie of
ze van de wijsgeren iets op
staken
HET probleem van de ouwe
dag stond vroeger niet zó
ln het centrum van de
belangstelling als tegenwoordig.
Gelukkig is men er zich in
talrijke kringen van bewust ge
worden, dat men iets doèn moet
voor al die ouwe mensen, waar
over Je eenvoudig struikelt, nu
de medische verzorging is toe
genomen en Nederland tot de
vruchtbaarste landen ter wereld
behoort.
Gelukkig is het besef meer en
meer doorgedrongen, dat ook de
„maatschappelijk afgedankten"
recht op geluk hebben, vooral
omdat zij in de „beste jaren van
hun leven", de maatschappij
naar hun vermogen steunden, al
konden ze maar een paar scha
mele korreltjes van de overvloed
meepikken ln hun langjarig
bestaan.
„Ledigheid is des duivels oor
kussen": dat geldt ook voor de
duizenden wier krachten mis
schien verbruikt zijn. maar toch
niet zó. dat ze helemaal geen
kracht meer kunnen opbrengen,
om nog iets te presteren, dat
voldoening en misschien een
beetje extra-inkomen geeft.
DE ouden van dagen kunnen
niet altijd en eeuwig in de
zon zitten en niets doen,
zoals de heren op dit plaatje.
We gunnen allen graag op z-n
tijd hun rust, maar dat rond
hangen van dag tot dag ls op
de duur fnuikend en het geeft
maar aanleiding tot piekeren
over zichzelf en de maatschap
pij. die hen in de steek gelaten
heeft.
Het gevoel nutteloos te zijn
brengt tenslotte mee. dat een
mens met z'n kop tegen de muur
loopt en daaraan wil niemand,'
die nog in de volle kracht van
z'n leven staat, mee schuldig
aan zijn.
Daarom steune ieder op zijn
wijze en naar zijn vermogen elk
streven om de oudere, die altijd
eerbied en hulpvaardigheid ver
dient. in staat te stellen nog
iets nuttigs te doen, zodat hij
niet het gevoel krijgt maar zo'n
beetje voor spek en bonen op
deze wereld rond te lopen, totdat
het eindelijk voor hem een ver
lossing zal zijn, wanneer hij
weggenomen wordt
Ik heb eens iemand horen
zeggen: „Vroeger hadden we die
problemen niet. De mensen gin
gen tegen hun zestigste vanzelf
wel dood. En daarmee uit".
Laten we niet vergeten, dat
de tijden sindsdien veranderd,
èrg veranderd zijn.
En dat de Jongeren tegenover
de ouderen plichten hebben,
geiyk de ouderen die kenden,
toen hun kinderen opgroeiden.
Een beetje meer méé-leven
met al die duizenden oudjes:
ach. het zou voor hen en mis
schienvoor onszelf wel pret
tig zijn.
Vergeet niet: we komen O
en ik ééns allemaal zélf aan
de beurt.
Als de veelgeroemde mediscne
verzorging ons niet ln de steek
laat
FANTASIO.
18 meter boven
de begane grond
20.000 mensen zagen
griezelend toe
In een oude Romaanse kerk is dezer
dagen het huwelijk voltrokken tussen
Berthe en Roger, twee staaktraad-
a/rtisten, door Abbé Simon, een priester
due in Frantorijk beroemdheid heeft
verworven door zijn van grote hoogten
in het water duiken om gelden bijeen
te krijgen voor godsdienstige doel
einden.
In de namiddag om vier uur beleefde
Toulouse echter het sohouwspel, waar
naar de hele stad reikhalzend had uit
gekeken.
Met toestemming en instemming van
Jules-Géraud, kardinaal Sabège, de
aartsbisschop van Toulouse, heeft Abbé
Simon de .nrbeidsgereedschappen" van
de jonggehuwden zijn zegen gegeven,
namelijk een staaldraad, een schom
mel en een fiets voor het rijden op de
draad. Het echtpaar maakt namelijk
deel uit van de hoogwerkerstroep, de
„Witte Duivels".
Met zijn zwarte soutane flink opge
nomen beklom de Abbé de 102 treden
van de grootste ladder, die de brand
weer van Toulouse in voorraad had en
die opgesteld stond op het stadsplein.
De 20 000 op het plein samengestroom
de toeschouwers keken ademloos toe.
Vervolgens stapte de in het wit geklede
en met een bruidssluier getooide bruid
op de staaldraad, die op een hoogte
van 18 meter boven de grond was ge
spannen. Hierbij weerklonk de bruids-
mars. Aan de andere kant van de
draad kwam met schuivende pas de
bruidegom aan. gekleed in jacquet en
met een bloem in het knoopsgat.
Beiden knielden een ogenblik op de
staaldraad, terwijl de Abbé hen zegen
de en wijwater op de draad sprenkelde.
Vervolgens reed de bruidegom met
een kruiwagientje een geweldige huwe
lijks taart van drie verdiepingen de
draad op. die Berthe met een geleend
zwaard aansneed hetgeen voor
bruidjes op de begane grond al een
prestatie van belang is.
Terwijl de verzamelde menigte grie
zelde. boog Robert zich ver over naar
de priester om hem het eerste stut
taart te overhandigen. De rest van de
taart werd in stukken gesneden en ge
gooid naar de menigte, die met grijp
grage handen gereed stond.
De Abbé Simon, die zijn volgende
drievoudige duik van een hoogte van
40 meter in de rivser de Garonne aan
het bruidspaar zal opdragen, zei: ..Ik
wilde dat huwelijk bijzonder graag vol
trekken omdat ik, meer dam iemand
anders, de gevaren besef, die u iedere
dag confronteren.
Oorspronkelijk zou de huwelijksplech
tigheid zelf geschieden op de staal
draad. maar de kerkelijke hoogwaar
digheidsbekleders staken daar een
stokje voor, omdat zij het beschouw
den als heiligschennend Kardinaal Sa-
lièfee heeft echter later wel de zegening
van de „arbeidsgereedsohappen" door
de Abbé Simon goedgekeurd, dne heeft
geholpen geld bijeen te brengen voor
de bouw van drie kerken en een logies-
gelegeniheid voor werklieden door zljci
drieste rivierdiuiken. (United Press.)
