Amerikaanse „super-markt"
Onder het gehoor van Billy Graham
Elke avond 15.000 mensen
naar Harringay-Arena
WAAR OF NIET?.
IksMLn™
In PARIJS is een
tweetalig theater geopend
biedt vijftien duizend artikelen te koop aanj
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 20 MAART - PAGINA 4
Sfeer geheel anders dan
reclame deed verwachten
(Van onze Londense correspondent)
Ergens in het Noorden van Londen staat het grote sport
paleis Harringay Arena Een eindeloze slang mensen stroomt
in de vroege avond uit het nabij gelegen station der onder
grondse naar het hel verlichte gebouw. Dit is een bekend beeld,
want altijd is er wel een boksmatch, een ijsrevue of een circus
of ijlen de vrindhonden achter de houten haas aan de stalen
draad.
Van deze populaire gokliefhebberij krijgt men hier nooit
genoeg. Maar nu is het anders De grote magneet is drie maan
den lang Billy Graham, de 35-jarige Amenkaanse dominee, die
evangelist werd in zijn land voor millioenen van zijn geloof
getuigt, in enorme stadions, voor radio en televisie en in de
pers.
REDT-UW-ZÏEL-BEDRIJF.
Naast mij loopt een man. die zijn
schouders ophaalt en laatdunkend op
merkt. dat die Billy toch maar schat
rijk wordt met zijn rcdt-uw-ziel-
bedrijf Inderdaad heeft de luidruch
tige reclame voor deze ..Kruistocht ter
bekering van Groot-Londen waarvan
de kosten een milhoen gulden bedra
gen, op velen afstotend gewerkt
AI spreken Engelsen en Amerikanen
één taal. geen groter tegenstelling dan
tussen de ingetogen Britse en de uit
bundige Amerikaanse levensstijl. De
eerste reactie op al die fanfare-schet
tering rond Billy Graham was dan
ook irritatie. Godsdienst is tenslotte
geen coca-cola. Maar Billy verklaarde
doelbewust van moderne publiciteits-
mlddelen gebruik te maken, omdat die
het bfj het grote publiek nu eenmaal
doen. Zodra echter Grahams cam
pagne begonnen was. verstomden de
wanklanken. Men besefte, dat hier
sprake was van iets anders dan een
stunt. Daarmee klopt onze persoonlijke
indruk. Het zij verre van ons om ons
een oordeel aan te matigen over de
strikt theologische zijde van het ver
schijnsel Billy Graham. De wereld
heeft ervaring genoeg van stuitende
monsterbijeenkomsten, waar men zich
op ondoordachte wijze laat meeslepen.
Maar dit is juist het eerste, dat mee
valt.
Zelden hebben wg een waardiger
massa aanschouwd dan hier in dit
tot de nok met 15.000 mensen
gevulde sportgebouw. Zeker, de En
gelsen met hun zelfdiscipline ge
dragen zich altgd beter dan welke
menigte. Zij bezitten een natuurlijk
instinct om zich rustig te voegen in
een groter geheel, zonder zichzelf
daarbij te verliezen.
PERFECTE ORGANISATIE.
Daarbij komt een perfecte organi
satie. want honderden geestelijken en
andere personen, die het insigne
„counsellor" (raadsman) dragen, fun
geren als suppoost en zitten op de
hoekplaatsen van elke rang of staan
tussen de rijen. Dominees dragen m
Engeland de clericale boord, zijn dus
gemakkelijk herkenbaar. Deze kerke
lijke leiders zijn Grahams ..praying
partners', deelgenoten in het gebed,
behorende tot de meer dan duizend
Protestantse kerken van alle gezindten,
op wier speciale uitnodiging Graham
zijn kruistocht onderneemt. Twee jaar
geleden kwam hij hier om alles in
details voor te bereiden Het grote
aantal jongeren onder het publiek is
opvallend. De sfeer is geheel anders
dan de bombastische aanplakbiljetten
met Billy als een soort filmheld omge
ven door steigerende cowboys, sugge
reren
Op het podium bevindt zich het koor
wn duizend mannen en vrouwen, de
laatsten in witte blouses. Enoor s'.aat
een vrolijke snuiter., de dirigent, die
de massazang van psalmen vlot en met
humor leidt. De Engelsen zijn de beste
psalmzingers. omdat ze het op school
leren. Elke openbare school in Enge
land begint immers de dag met gebed
en een psalm.
De jongeman brengt af en toe een
schuiftrompet aan zijn lippen en blaast
een gezang mee. dat verder wordt af
gewisseld door gebeden en solozang,
o.a. van een kwieke blonde mister
Texas in een ietwat opzichtig costuum,
die zichzelf op de luit begeleidt.
Het stoort allerminst, want zijn
voordracht is hoogst ernstig, evenals
zijn inleidend woord, als hij verklaart
door Graham gered te zijn.
DAAR KOMT BILLY!
Plotseling, zonder enige aankon
diging. staat Billy op de sprekers
plaats. Niemand zag bcm binnen
komen cn zijn verschijning geschiedt
zonder dc minste tamtam.
Hij is energiek, lijkt jeugdiger dan
hij is. het blonde krullende haar
naar achteren, diep liggende ogen
en een scherpe neus. Billy is niet
zo groot van stuk en als hg daar
met opgeheven hoofd staat, doet hg
mij onwillekeurig even aan Jehudi
Menuhin denken, hoe merkwaardig
misschien de vergelijking ook Is.
Hij spreekt met krachtig geluid, zon
der enige aarzeling en met tomeloze
vaart.
Billy Is uiterst fel. een en al be
weeglijkheid. naar alle kanten gesti
culerend, de bijbel af of met op de
handpalm balancerend.
Toch voelt men steeds dat hg een
bescheiden persoon is. die nooit zich
zelf naar voren schuift, al zijn alle
schijnwerpers op hem gericht.
Ziehier ,de anti-climax van de
reclame.
Hij boeit evenmin door een ma
gistraal opgebouwd betoog, door emo
tionele zeggingskracht of ook maar
door originele gedachten. Wat de in
houd betreft kan men betere predi-
caties horen.
Hij wil echter dat men niet zozeer
naar hem luistert, als wel naar dc
bijbel, welker passages hij op in
STR1JKEN GAAT VUURT A UI' RULLET/LS
Do domo. die hier bij een slrgLplanl ran bijzondere makelij slaat Is merrouii' D K'uyj—De Wil
uil Alkmaar, die dc strijkende huisvrouw ran Nederland en wellicht ink in hel buitenland een
grote dienst heelt bewezen, door een uitvinding. die groot gemak en belangrijke besparing belooft
op te leveren. Zoals clho originele rondsl is ooi deze n eer liet ei ran Columbus. Al lange hid
piekerde mevrouw Knys orer een manier die hel onnodig zon malen om Igdens hel strijken
telkens het iizer uil handen te zetten omdat hel Llrdingstnk dal zij onder handen had moest
u-orden verplaatst Na era hall laar esprntm nieren met latjes en lappen u-as zij eindelgli rarer
dat de striikplnnk met hei-bewegende st/iikrlak kant rn klaar voor haar stond. Hel slrijLvlal is
een soort rolluik hedekt met molton geworden ihe om de vaste strijkplank heenloopt over ren
stelsel ran katrollen. De voerdelen zgn duideh/k voerloon kan hel kledingstuk uitgespreid
blijven liggen en raslgcmaoll op hel vlak onder hel ijzer doordraaien. Dat betekent dus tijd- en
stroombesparing Aan mevrouw Kuys uvrd op deze vinding octrooi rcrlcend. al uas hrl een
beetle moeilijk de niel slrl/lcnjc heren van dc Octrooi raad ran hel practische nul ran dc een
voudige installatie Ic overtuigen
dringende wjjze op zgn gehoor over
brengt. Zijn toon is echter soms ge
ëxalteerd, vooral wanneer hg zgn
oproep tot bekering dc zaal inslin-
gert. Zó moeten boetpredikers eens
geagiteerd hebben.
Maar omdat hier een bij alle uiter
lijke vertoon toch gereserveerde mo
derne jongeman staat, in een ruim
zittend grijs confectiepak, die iedereen
gemeenzaam Billy noemt, lijkt het of
zijn woorden de intentie missen,
welke zij beogen Het gaat om zeer
grote dingen.
Is deze gestroomlijnde Billy groot
genoeg om ze zelf geheel te ver
werken0
Of is hij een soort religieuze robat?
Hoe het ook zij. honderden komen
als hy hen tot zich roept.
ONTROERENDE MOMENTEN.
Het zijn ontroerende momenten
als in de doodstille zaal zich overal
personen uit de massa losmaken
veel vrouwen cn volkskinderen ook
om zich naar de open ruimte voor
het podium te begeven om daar met
gebogen hoofd voor Billy te gaan
staan. Het duurt een hele tijd. voor
dat de laatsten zich bij de groep
hebben gevoegd. Onderwijl zingt het
koor zachtjes, steeds op het refrein
nadrukkelijk herhalend: „Come,
come, come
Billy kijkt toe, verlegen haast,
bijtend op zgn nagels, een zwak dat
hij helaas niet heeft kunnen af
leren.
De ..counsellors" ontfermen zich nu
over de adspirant-bekeerlingen, die
naar een andere zaal worden geleid,
waar geestelgken een gesprek met hen
zullen voeren cn waar hun literatuur
wordt uitgereikt.
Grahams bedoeling is. dat ieder naar
zijn eigen kerk gaat. zodat er zijner
zijds van sectevorming geen sprake is
Hij kondigde nog aan, dat die nacht
in drie verschillende kerken zijn team
om het uui een dienst zou houden.
Billy is niet zo naïef om te
menen, dat zgn „schoktherapie", zo
als men zonder oneerbiedig tc zgn,
deze bliksemende preken zou kun
nen beschouwen, zonder meer de
mensen blijvend tot het geloof zouden
kunnen brengen.Hij wgdl daarom alle
aandacht aan het zorgvuldig op
kweken van het in deze bijeenkom
sten gestrooide zaad.
VELE levens bestaan uit ver
schillende levens.
Het ene weet soms weinig
of niets meer af van het an
dere.
Het andere gleed zo in verge
telheid. het lijkt zó lang gele
den. dat 't geleefd werd, dat
welhaast alles, wat daarin ge
beurde. nog slechts vaag 111 her
innering ligt.
WAT zie ik opeens op mijn
schrijftafel?
Een brief uit een verre
stad. een brief van een verre
vriend., uit een ver verleden.
Van ruim een kwart eeuw
geleden, die ik nooit meer zag
En hij schrijft over die stad.
over onze ontmoetingen, onze
avonturen van destijds, over
onze gesprekken: ól oude her
inneringen.
En dan denkt ge: „Zijn wij
werkelijk indertijd zó geweest?
Was het leven zó zorgeloos, zó
van banden vrij, zó vol onver
wacht avontuur, zó blij? Zó ge
vuld met het experiment vol
verwachting?
Ge ziet ook het aanbiddelijke
meiske, waar ge in Uw jonge
Jaren smaohtend naar keek,
zonder haar te durven aanspre
ken, omdat ge er toen de vrij
moedigheid nog niet voor had.
Gi Hl
grot
de
HERINNERT U wei de
grote gebeurtenissen, maar
de kleine zijn als zand
door de vingers weggegleden, ge
kunt U nauwelijks meer inden
ken. dat die of die, dit of dat.
vele jaren geleden een rol in
Uw leven speelden, een belang
rijke rol zelfs nu en dan en ge
begrijpt niet, dat er over Uw
verdere leven zoveel heen ge
spoeld is. dat het tal van din
gen meesleurde naar de donkere
diepten van het onderbewust
zijn.
Maar dan komt die brief, een
brief zelfs met tekeningen en
caricaturen verlucht en er
breekt iets open in die herme-
tisoh gesloten hersenpan van U.
Uit de duisternis komt het licht
op U af en plotseling ziet ge
alles weer scherp: dat vertrouw
de kroegje, haast middeleeuws
nog., het Griechenbeisel aan de
Fleischmarkt, waaar ge Uw pot
heerlijk schuimend bier vooreen
prik kon drinken in een tijd,
dat de Hollanders nog „steln-
reich" waren.
Waar ik eenmaal rondzwierf
GE ZIET al Uw omzwer
vingen door de romanti-
tische bossen, op de Re
doute-bals, de kunstenaarsfees
ten, door de Musea, de Opera en
de concerten
Door alle koffiehuizen, waar
alle couranten uit alle steden
en w erelden voor U werden aan
gedragen bij Uw ene kopje kof
fie met „Schlag" en Uw éne
glaasje water, waar ge uren bij
zitten bleef.
Door de plantsoenen, de par
ken, de brede Ring, de brede
straten en smalle „Gassen".
En gc denkt terug aan de
Fiakcr, .waarmee ge door de
avondlijke stad reed, om het
Tweetaligheid boekt vooruitgang
(Van onze correspondent te Parijs)
Een maand of twee geleden hebben we een artikel in dit
Bijvoegsel geschreven over het bilinguisme, de beweging, die
het Frans en het Engels als wereldtalen verplicht wil stellen en
dat heelt ons nog al wat brieven en ingezonden stukken uit
lezerskringen bezorgd. Brieven van mensen die in het algemeen
niets tegen het Frans of het Engels hadden, maar die meenden
dat ALS men de mensen dan toch wilde voorschrijven een
tweede taal te leren men er beter aan deed het zoveel meer
eenvoudige Esperanto te kiezen.
WAAROM GEEN ESPERANTO?
Nu moeten we eerlijk bekennen dat
w-y persoonlijk wel iets hebben tegen
het. Esperanto, omdat daaraan, voor
ons gevoel, alle bezwaren kleven van
de kunstmatigheid, terwijl een taal nu
Juist iets is dat natuurhjk is gegroeid,
zich dagelijks ontwikkelt en dienten
gevolge: leeft.
Maar we zouden niettemin wel be
reid zijn over die persoonlijke bezwa
ren - zeg gerust: gevoelsargumenten -
heen te stappen, indien onze geachte
opposanten ons ervan konden overtui
gen dat het Esperanto op dit ogenblik
als tweede taal inderdaad de beste
kansen zcu maken. Een kwestie dus
van doelmatigheid cn van cgfcrs Nu
hebben we de statistieken niet bij de
hand. maar toch vermoeden we ons
niet zo sterk te vergissen, indien we
aannemen dat het contingent Espe
rantisten vandaag het aantal Frans
en Engels-sprekenden in de verste
verte niet evenaart en nooit zal ach
terhalen. Wanneer ge deze opmerking
van opportunisme vindt getuigen, dan
slaat ge de spijker in zoverre toch mis,
dat wij ons bewust op het standpunt
van onze geachte tegenstanders wilden
plaatsen Voor ons is. nogmaals, een
taal meer dan enkel een middel 0111
zich ten naaste bg verstaanbaar te
maken Maar goed: we stellen ons dus
op het terrein van de practgk en daar
heeft het bilinguisme zijn bruikbaar
heid al bewezen. Twee voorbeelden
hebben 011s daarvan dezer dagen nog
eens persoonlijk kunnen overtuigen
De eerste maal was dat ter gelegen
heid van de opening door de minister
van Onderwijs André Marie, van een
nieuwe school in het zogenaamde
.Shapc-dorp", waar kinderen van 14
verschillende nationaliteiten hun les
sen in twee talen, het Frans en het
Engels ontvingen. We hebben ver
schillende van die leerlingetjes gespro
ken en merkten toen dat ze zich even
vlot in het Frans als in het Engels
verstaanbaar wisten te maken.
in ieder geval wordt be
wezen dat die beide talen, welke te
der over een oorspronkelijke litera
tuur Tan eeuwen en met tal van
meesterwerken beschikt, en die men
dus culluurdragend mag noemen,
geen eisen stellen die door normaal
ontwikkelde kinderen niet zonder
moeite overwonnen kunnen worden.
Het tweede voorbeeld ligt op een wat
ander gebied, maar leek ons even
overtuigend. In de buurt van de Are
de Triomphe hepen we dezer dagen
een theater binnen, waar ons oog ge
troffen werd door verschillende perso
nen, die met een koptelefoon op het
hoofd de gebeurtenissen op de planken
volgden. Bg informatie bleelt ons. dat
dit Engelsen cn Amerikanen waren,
die vla dit technische hulpmiddel de
Franse acteurs van woord tot woord
konden begrijpen. Soms bleken ze een
clou zelfs nog iets eerder dan het
Franse deel van het publiek te vatten,
dooraat de vertaler in zgn hokje in
het orkest zo'n pointe wat voortijdig
had voorbereid.
Dez? tweede ervaring toonde op
haar beurt aan dat het bilinguisme al
in de dagelgkse praktijk aanvaard
was. Men vertelde ons zelfs dat het
experiment zo goed voldeed, dat ver
schillende Parijse theaterdirecties nu
overwegen hun zalen eveneens twee
talig te maken.
Nogmaals: wanneer het Esperanto
- of enige andere kunsttaal - de mo- j
gelijkheden bood die dus door het bi
linguisme al blijken te zijn geopend,
dan zouden persoonlijke gevoelsover
wegingen misschien niet al tc zwaar]
mogen wegen.
Maar naast de millioenen mensen,
die Frans cn/of Engels spreken, ver
tegenwoordigen de Esperantisten
maar een klein handjevol. Met dc
hand op het hart zouden we daar
om de Esperantisten in Nederland -
waar hun aantal verhoudingsgewijs
aanzienlijk hoger is dan in andere
landen - willen vragen: Is 't nu niet
verstandiger, doelmatiger en vrucht
baarder het onderwijs in de be
staande levende talen tc stimuleren
dan propaganda voor een kunsttaal
te voeren, die toch nooit meer dan
„Ersatz" kan zijn?. Zoals onze leraar
in het Frans vroeger zei: de vraag
stellen is haar beantwoorden.
moderne meisje uit Amerika de
geheimenissen van een oud-
Europese stad te tonen en aan
de opwindingen of de melancho
lie van de „Heuriger", dicht by
het paadje waar Beethoven
wandelde of zijn beroemd Hei-
ligenstadter-testamcnt schreef
of waar Schubert met zijn vrien
den na een gezellig avondje naar
huis ging.
GE DENKT aan zóveel, zó
veel terug, dat ge bijna
vergeten had
Maar door die éne brief leeft
alles inééns weer op: alles uit
het dndere leven, toen ge in
menig opzicht een totaal ander
mens waart, want éénmaal in
de zeven jaren wijzigt zich een
wezen al en hoevele malen ze
ven jaar verstreek sindsdien?..
En ge peinst maar en ge
glimlacht maar: was het leven
éénmaal zó?
En ge weeft wonderen om die
jonge jaren, hoewel ze mis
schien helemaal niet zo vol
wonderen waren.
Wat schrijft héél sceptisch
de verre vriend van mij, als
hij herinnert aan die zwijgende
ontmoeting met dat aanbidde
lijke meisje van daareven?
..Het zeker niet onaardige
kind is misschien nu een dikke
en slonzige matrone geworden
met een schep kinderen, waar
je van omvalt".
Ja, zo zal dat wel
We zjjn allemaal ouder ge
worden dikker en misschien
wat slonziger dan vroeger.
Dat is de nuchtere waarheid
uit het heden, het andere leven
dan toen ólles romantiek en
droombeeld was.
Ja: zo is dat.
Dikker en diohter bij de
grond
Jammer!
Zó mooi, dat ge nauwelijks
meer weet, of het óóit wel
„waar" geweest is
Amerikanen eten niet meer dan vroeger, doch wèl beter I
(Van onze correspondent te Washington)
Slechts een vijfde van wat de Amerikaan aan voedsel uit
geeft, wordt besteed aan aardappelen, brood, vet en olie. De
consumptie van deze artikelen neemt nog steeds af. Maar het
gebruik van vlees, melk, kaas, eieren en fruit wordt steeds
groter.
Het maandblad „Fortune", publiceert een uitstekende serie
artikelen over allerlei aspecten van de Amerikaanse markt en
de Nederlandse huisvrouw zal er zich wellicht voor interesseren
wat het onderzoek heeft opgeleverd van de levensmiddelen
markt in Amerika.
In 1941 gaf het Amerikaanse volk 20 milliard dollar aan
voedsel uit, in 1953 was dal 60 milliard geworden. Men denke
nu niet, dat de Amerikanen in tv/aalf )aar drie maal zo veel zijn
gaan eten. De voedselprijzen zijn 118 pet. gestegen, de bevolking
is toegenomen en - mer is dingen gaan eten en kopen, die tot
de duurdere categorieën behoorden ol die in 1941 nog niet eens
bestonden. Over die verandering in het Amerikaanse menu
wilde ik het hier vooral hebben.
artikelen
Het is bekend, dat gezinnen met e-n
zeei laag inkomen, bijna al het geld
aan eten uitgeven. Hoe meer men ver
dient. des te minder pleegt men per
centsgewijs aan voedsel te besteden.
Nu heeft zich in en na dc oorlog de
Amerikaanse middenstand enorm uit
gebreid. Tal van mensen, aie nog de
gewoonte hebben, een zeer groot deel
van het loon in voedsel om te znten.
zgn tot een groep gaan behoren, waar
het tot dusverre wat minder gebruike
lijk was. Onder middenstand reken ik
nu de gezinnen waar per jaar tussen
,1e 4000 en 7500 dollar binnenkomt.
Tot die groep behoren op het ogen
blik ongeveer 18 millioen gezinnen.
Vooral in de laatste zeven jaar zün
er voor de mensen van deze categone
veel nieuwe, aantrekkelijke
op de markt gekomen.
„HET lis ZO GEMAKKELIJK"
Wel zijn die nieuwe dingen duurder
dan wat men gewoon was te eten.
maar ze zijn smakelijk, gemakkelijk
klaar te maken en - nieuw.
Dat laatste alleen reeds is een at
tractie voor de Amerikaan, die nu
eenmaal graag experimenteert.
Wat dat nieuwe dan is?
Oplosbaar koffiepoeder. dat hier een
geweldige opgang maakt (het is uit
stekend, maar ik prefereer toch „ech
te" koffie 1. verder bevroren gevogelte
en vlees, bevroren groente en fruit,
gecondenseerd en koel gehouden si
naasappelsap enz.
Het succes van het bevroren voedsel I
is geweldig: sedert 1947 wordt er vier
maal zoveel van verbruikt. Dat gecon
denseerde sinaasappelsap (dat je koopt
in koelgchouden busjes en dat je moet
verdunnen met water) is er wel heel
goed „in gegaan".
Zo zelfs, dat de consumptie van sl-I
naasappelen erdoor gedaald is.
Allerlei bezoekers, die bij ml) „ouder
wetse sinaasappelen" zagen slaan,
hebben me gezegd dat zij die dingen
nooit meer aten. Dat schoonmaken
was zo bewerkelijk, vonden ze.
„HONDERD POND VLELS|
MEVROUW".
(een groot aantal middeiistandsbedrii-
ven onder één dak>, die ik al eens be
schreven heb. zou al dat nieuwe voed
sel er nooit zo snel zUn ingekomen.
Over het gehele land zgn er n
reeds meer dan 17.000 van zulke zaken!
met per stuk een omzet van op hjn|
minst 375.000 dollar per Jaar en som»!
met een verkoop, die de tien mUUoenj
haalt. Een goede super-market be-.'.
15.000 verschillende artikelen te koh
aan en veel ruimte is gereserveerd
voor de bakken, waarin de bevroren!
producten koud gehouden worden.
Vier en veertig procent van s1"*
voedsclverkoop gaat thans al via dere
moderne winkels.
Toch is dat kopen aldaar nog nietl
het nieuwste op huishoudgcbied
Veel moderner is men nog wanneer
men zelf (huis een groot diepvries-
apparaat heeft (a 500 dollar) ei
voor w-eken met voorraad laat vul
len door een levensmiddelen-bestel
dienst. die - na een telefoontje
met een auto vol heerlijkheden kon'
voorrijden: „Honderd pond
mevrouw".
