Ltiija rr\
SF
LOI
D
Drie schepen voeren uit
met vreemde bestemming
Een ZoeklichtN
■m
li
10'
Op zoek naar het Zuidland
I
2e Jaargang No.
Zaterdag 13 Februari 1954
c
Bewogen Leven LIX
acob Roggeveen liet
zich niet kortwieken!
Toeveel hoofdstukken in de Neder-
"1 landse Geschiedenis zouden dit op-
rhrift niet kunnen dragen! Zelfs in de
ricor ons zo vaak .geminachte achttiende
•uw, de zogenaamde „Eeuw van Ver-
al", was nog de koenheid en het ver-
igen nieuwe gebieden te ontdekken
onder de opvarenden en hen die bij het
raren zijdelings betrokken waren, even
poot als in de Gouden Eeuw.
Dat blijkt wel uit de reis om de wereld j?
jn Jacob Roggeveen, in de jaren 1721
i '22 volbracht, in de hoop op die tocht j
iet nog nooit ontdekte, fabelachtig rijke
Juidland te vinden, waarvan vele ontdek-
ters in vroeger eeuwen geruchten had-
len opgevangen.
De Arend, de Thienhoven
en een Africaense Galey
op weg naar het Zuidland.
tOEVELEN vóór hem hadden al gezocht.
H Spanjaarden. Portugezen, EngelsenNederlan-
dersHad Jacques Le Maire de zoon van Iza&c,
goedvinden der Staten-Generaal ook geen poging
eaaagd? Hij was door de naar hem genoemde Straat
r. Maire gevaren regelrecht naar Indiëwat Colum-
eens had gewild. Maar daar in Indië had Jan Pieters-
n Coen hem in de kraag gegrepen, zyn schepen
erbeurd verklaard, hemzelf en zUn manschappen aan
oord van schepen der Compagnie naar het vaderland
•rug laten brengenhetwelk hU echter niet weer zou
I, want aan boord stierf htj. ..Daer con in Indien iets
roots geschieden", vond Coen. doch slechts onder lei-
ling van de Ver. Oost-Indische Compagnie.
In het midden van de zeventiende eeuw zeilde Abel
isman langs de Australische kust, doch zette er geen
et aan wal. Hij zocht niet naar barre kusten, doch naar
et onmetelUk rijke Zuidlad. dat zeker moest bestaan.
:oen hU dan ook terugkeerde van een reis die het doel
;t had bereikt, was men met zijn toch alleszins gun-
tige resultaten maar matig tevreden.
N Middelburg woonde zo omstreeks 1675 een zekere
Arent Roggeveen, die er vele beroepen op na hield.
Hij aas mathematicus, zeevaartkundige, sterrekundige,
eograaf hij had zelfs een atlas gemaakt dichter,
indmeter en wUnproever. Voorwaar een man met een
ontwikkeling en een rüke fantasie.
In Middelburg kwamen in die dagen de Oost-Indië-
«rders nog en menigmaal stond de geograaf aan de
aar de schepen te kUken, daarbU zijn fantasie de
rije loop latend.
Héél ver naar het Zuiden, achter Indië. daar moest
het Zuidland zün. HU had ervan gelezen in oude reis
beschrijvingen en journalen. Een land met fabelachtige
rijkdommen en onbegrensde mogelijkhedenAls
hij eens probeerde octrooi te krijgen voor dit nog niet
ontdekte gebied
Zijn huwelijk met Maria Storm was rijk gezegend met
Meren ZUn derde zoon Jacob werd spoedig een zijner
waste leerlingen En een kind dat al vroeg een uitweg
'oor zijn fantasie, wordt sterker dan enig ander,
trwiji de meeste kinderen hun vleugels voelen schrom
en bij het ouder worden zij komen immers te staan
i een werkelijkheid die het fantaseren verbiedt, hon-
erddulzenden mogen zelfs niet vrUelijk hun gevoelens
'en gaan inzake de Godsdienst kon Jacob zich bly-
'nd verheffen op zijn Immer groeiende vleugels Zijn
'der kreeg het octrooi, goedgekeurd door ..Heren Sta
ll". zijn vader zou éénmaal en dat zou niet lang meer
'ren naar dat verre vreemde land varen, dat nog
emand had aanschouwd en hU, Jacob zou met hem
'eegaan.
SOMMIGE mensen willen altijd
en zelfs bij voorbaat gelijk
hebben.
Dat is hun eigen zaak. maar het
Is onuitstaanbaar en belachelijk,
wanneer zy daarbij duidelijk blijk
geven van kortzichtigheid.
Talloze christenen verkeren,
schijnbaar of werkelijk, ln dezelfde
omstandigheid. Zij hebben, volgens
de indruk bij anderen, slechts oren
voor hun eigen beperkte opvattin
gen. Van enig begrip voor mede
mensen, die een afwijkende of te
gengestelde mening verdedigen, is
geen sprake. Zij verstaan niet eens
de kunst om te luisteren.
HET mag ergerniswekkend zijn
of niet. maar de Bijbel ver
toont eveneens een exclusief
karakter.
De geschriften van het oude Is
raël beweren met onwrikbare stug-
WOORD VAN
BEZINNING
beelden tenslotte niet bU de „ene
God" uit?. Waarom toch zoveel on
heilstichtend gekrakeel van kerken,
theologen, van geleerden en hun
goedwillende volgelingen, over de
religie? Laten wij alstublieft de een
heid zoeken, niet bij voorbaat ex
clusief zijn, maar de verbindende
elementen in alle „hogere" geeste
lijke en godsdienstige opvattingen
van volken en individuen opsporen
en dankbaar aanvaarden!
Hoe kun Je ook bij deze „grote"
raadselachtige dingen nog klein en
betweterig zijn? Dit is slechts een
bewjjs te meer van je armzalig en
twijfelachtig „geloof".
OOK uit later eeuwen zouden
vele vertegenwoordigers van
dit standpunt genoemd kunnen
worden.
Voor ons staat echter de vraag
.Exclusief?" als een niet te ontwij
ken leegte open. Ons antwoord kan
geen vormelijke en onkritische her
haling zijn van de mening der
vroeg-christelljke apologeten. Iede
re generatie moet. bewust rekening
houdende met de geestelijke stro
mingen van de eigen tijd, een up
to date antwoord geven.
Op gevaar af. dat velen zich te
leurgesteld afwenden, mag en moet
echter een christen, ondanks de on
afzienbare ruimte van zijn open
heid en waardering voor anderen,
slechts exclusief zijn. Dat waren de
schrijvers van de oude kerk óók.
ondanks hun sterk inclusief den
ken.
t ACOB ROGGEVEEN was opgegroeid bij alles wat met
I de zee te maken had. De zee is zo wijd en de mens die
J zijn gedachten vrij laat gaan in die wonderlijke wijd
heid voelt zijn vleugels groeien.
Dat heeft zo zijn bezwaren in dit leven! Op een kwade
dag voor Jacob kwamen de gereformeerde dominees in
zyn leven, om te proberen hem te kortwieken.
Ook in het godsdienstige leven had Jacob zich een vry
mens gevoeld; die dus voor zich het recht opeiste zó
te geloven dat hy in harmonie bleef met zün diepste
zelf. HU werd. nadat hü Spinoza, na zware innerlijke
strüd de rug had toegekeerd, een volgeling van Pon-
tiaan van Hattem een piëtist, die het accent meer had
gelegd op een geduldig dragen van het lyden dat op
onze weg komt. daar dit een goddelijke opdracht was,
dan op het dienen van den Hcere In vreze en beven,
met de duivel en een verschrikkelijke hel op de achter
grond.
IN Maart 1714 werden voor het Middelburgse stadhuis
Hattemlstische geschriften in het openbaar verbrand.,
en weldra ging de gereformeerde predikant Tuinman,
die eens het graf van Spinoza had bespuwd. Jacob Rog
geveen te lyf. Hy. met nog enige anderen, wist de stede
lijke overheid tenslotte zover te krygen dat Jacob ver
bannen werd buiten de jurisdictie der stad en vanaf die
tyd was hy een zwerver.
Maar dat betekende niét. dat hy zyn pen liet rusten.
Onvervaard, ofschoon zachtmoedig, ging hy door met
zyn strijd „de mens te verlossen van duivel en hel".
held en stelligheid: Onze God is
de God. Alle andere goden zijn
waardeloze afgoden.
Met even grote stugheid en stel
ligheid beweren de volgelingen van
Jezus, ln de boeken van het Nieuwe
Testament: Onze Heer ls de enige
Heer. de enige Redder van alle
mensen. Alle andere Heren en Hei
landen zijn bedriegers en pseudo-
messi assen.
IS het mogeiyk dit standpunt van
de bybelschrüvers, ln onze tyd.
nu philosophic, godsdienstweten
schap, phychologie en sociologie
nimmer of nauwelyks vermoede
gebieden van de menselyke geest
en van de religieuze voorstellings
wereld hebben opengelegd, te hand
haven?
Populair gezegd: Komen alle
godsdiensten en religieuze denk-
WAREN de christenen van de
eerste eeuwen niet veel sym
pathieker en ruimer dan ve
len van ons? Zij namen tenminste
ln hun verdedigingsgeschriften van
het christelijk geloof de algemeen
gangbare gedachten van heidense
philosophen zonder enig bezwaar
over. Wat de klassieke denkers en
profeten van Egypte^Babylonië en
Griekenland aan geesteiyke en re
ligieuze wysheid hadden voortge
bracht werd, met oprechte waarde
ring. in de christelijke gedachten-
wereld een plaats toegewezen. Deze
apologeten van de oude kerk waren
niet exclusief, maar inclusief: ln
Jezus is weliswaar de hoogste god-
deiyke openbaring verschenen: niet
temin moet het waardevolle uit an
dere godsdiensten zeker niet wor
den uitgebannen.
WAAROM ls een christen, van
elke eeuw, maar zeker ook in
onze beweeglijke en meegaan
de tyd, in wezen tóch exclusief?
Terwille van Jezus Christus.
Hij roept alle mensen, van welke
opvatting of huidskleur dan ook.
Maar Hij wil, dat zij uitsluitend bij
Hem behoren. Zijn exclusief Evan
gelie en zyn exclusief, komend Ryk
wil allen, zonder uitzondering om
vatten.
Als U dit vreemd en onaanvaard
baar vindt, moet U hiervan niet de
christenen, de kerk of my persoon
lijk byvoorbeeld, de schuld geven,
maar de bybel. Deze is nu eenmaal
exclusief, maar wil tegelijk U en
ieder ander onder de unieke, be
vrijdende macht van Christus bren
gen.
P. L. Sohoonheim, Predikant
voor Byzonder kerkewerkvan
de Hervormde Gemeente te
Leiden (Hoge Ryndyk 14a).
Ofschoon de Kerk hem later met rust liet zou dominee
Tuinman hem vervolgen tot zyn laatste ademtocht In
zyn bundel Rümlust vinden wij een kwatryn op een werk,
door Roggeveen verzorgd, hetwelk als volgt luidt:
dit
Dit land is groot geweest in vele opzichten. In zün
handel, zün kunst, zün zeevaart; bovenal ln zijn ver
draagzaamheid, zeggen sommigen.
Dat kan wel.
MAAR DIE VERDRAAGZAAMHEID IS TOCH HÉÉL
ANDERS GEWEEST DAN MILLIOENEN VAN DIT
VOLK ZICH VOORSTELLEN.
NOOIT heeft Jacob Roggeveen het verlangen verlaten
om dat verre Zuidland te ontdekken.
Hy kreeg zyn kans!
Na de Spaanse successie-oorlog waren de Zuldelyke
Nederlanden by Oostenrük gekomen. En de Keizer van
dat ryk richtte te Ostende een compagnie op die handel
zou gaan drijven op Oost en West: een doorn ln het oog
der Nederlandse kooplieden. Hadden zy daarvoor meege
holpen om Oostenryk de oorlog te laten winnen?
Achter Indië kon best dat Zuidland liggen! Het diende
te worden onderzocht voordat er kapers op de kust ver-
schynen zouden. De West-Indische Compagnie durfde
het met Roggeveen aan. nadat ze alles van te voren ter
dege met hem geregeld had.
Op de le Augustus liepen er drie schepen het zeegat
van Tessel uit. met vreemde bestemming. Het grootste
schip, de Arend, had honderdtien koppen aan boord,
het tweede, de Thienhoven. tachtig, het derde, een
Africaense galey. slechts drie en dertig. Er was. wan.
neer de leveranciers de zaak niet hadden bedrogen,
voor dertig maanden voedsel aan boord. En zeventig
kanonnen spraken een taal die niemand zou misver
staan.
Het was een schone dag, en allen waren zeer
opgeruimd, toen zü wegvoeren, op zoek naar een land.
dat op deze aarde niet te vinden is. Hoe groot zouden
hun ontberingen worden, hoeveel groter nog hun
teleurstellingen.
Maar dat kon niemand weten toen zij nltvoeren, en
daarom fU-ten zijl
REIN BROUWER.
OVER zou het niet komen,
j De vader probeerde rüke kooplieden te Interesseren
'oor zyn tocht Hij schreef over zyn plannen, doch
■relde met dat ny niets garanderen kon Eens was
de tocht van Heemskerk en Barendsz mislukt, maar
zeeweg naar tndië was tenslotte ook door Nederlan-
s gevonden. En welke voordelen had dit onze handel
""acht Kwamen onze schepen niet tot in Japan? Was
l geen zaak voor ons ook te gaan zoeken naar dat
'nderbaarliike Zuidland waarover zo vele geruchten
heen, waarover al zo veel geschreven was. voordat
"dere volkeren ons voor zouden zün?
ioordat Arent Roggeveen het geld bUeen had. stierf
fc'j- Maar zyn zoon leefde en een mens Is een schakel
,B de keten »an zijn restarht Een mens wil zo gaarne
'"brengen wal de vader niet Is gelukt. Eens Is Immers
de vader het hoogste in een mensenleven geweest!
De oudste van de drie is Frangols
Pauwels. die meer dan met zjjn ver
zen. zich een naam heeft verworven
met zyn novellen en romans.
Evenals in zijn prozawerk toont
Pauwels zich in zyn verzen de veroe-
dig?r van de „underdog" de sociaal
misdeelde, de slachtoffers van milieu
en maat.schappü; een verdediging die
de dichter ook in zijn dagelykse leven
op zich heeft genomen. Hy is advocaat.
Men denke echter niet dat deze ver
dediging een klakkeloos medelyden
tot grondslag heeft. Het onrecht dat
Pauwcis ziet. ziet hij in een breder
verband. Wat hem treft is voorname-
lyk het onrecht dat uit het recht
vooi tvloeit. uit de pasklaarheid van
een maatschappij, die niet pasklaar
kan zyn. omdat het individu - nood-
zakelyk onderdeel van die maatschap
pij - alleen maar ln aanmerking komt
voor maatwerk en zelden past in de
vorm. die de maatschappy nu eenmaal
op der wille van de orde moet aanne-
Deze bundel ls een bloemlezing uit
het grote poëtische oeuvre van deze
vruchtbare schryver. En hel Ls een
zeer goede bloemlezing. Voorafgegaan
door een voorwoord van J. W. F. We-
rumeus Buning. zyn hier een goede
twintig verzen samengevat van e?n
dichter, die een genre vertegenwoor
digt. waarvan de moderne Nederlandse
poëzie er niet velen telt. Men zou kun
nen denken aan Speenhof, aan A J.
D. van Oosten, aan Jac. van Hattum.
zonder echter tot vcrgeiykingen te ko
men daar Pauwels' stem een geheel
andere ls.
Zyn stem ls eerder de stem van het
levenslied, doch ditmaal met het ge
luid van een dichter en niet met dat
van de sentimentele liedjeszanger.
Zijn vers is een gevoelig vers naar
den Inhoud en een weelderig vers
volgens de vorm. Het zijn verhalende
gedichten met een loon van zeer
'y OP DE BOEKENMARKT
Drie degelijke dichtbundels
Frangois Pauwels. „Bloemlezing".
J. W. F. Werumeus Buning. „Rozen. Distels en Anjelieren".
Louis de Bourbon. „Halverwege".
Drie uitgaven van A. J. G. Strengholt. Amsterdam 1953.
Drie gelijkvormig en (raai uitgegeven verzenbundels zijn door
de Uitgeverij Strengholt op de markt gebracht. Het is plezierig
om na de vele zuinige uitgaafjes, die tegenwoordig de poëzie
te beurt vallen, weer eens flinke bundels in handen te krijgen
op goed, gemerkt papier gedrukt en in Ingres-papier gebonden.
Deze welverzorgde uitgave is ten goede gekomen aan drie
dichters, die zeer bekend zijn en stellig hun vaste publiek
hebben.
oprecht mededogen voor de lyden-
den, de zwoegenden, de verdrukten.
Dc verzen .De Vreemde Tocht".
..lie Nachtelijke Sleepster", en „De
Zieke Hond" wil ik speciaal noemen.
De tweede dichter ln dit drietal is
J. W. F. Werumeus Buning zelf, ver
tegenwoordigd met een lyvige bundel
genaamd „Rozen. Distels en Anjelie
ren" tk heb by deze bundel dezelfde
Indruk gekregen, die het latere werk
van deze grote dichter my weieens
meer gegeven neeft. n.l die van een
zeer verwilderde tuin Er bloeit nog
veel en overvloedig, maai onkruid en
roos zitten ln elkaar verward ten kos-
t? van wat eens ae oorspronkelijke be
woners van de tuin zyn geweest On
kruid is nu eenmaal van een demoni
sche levenskrachtigheid en neemt zon
der onderscheid de overhand op teer
dere gewassen. Het gevolg is dan ook
dat men In deze bonte mengeling van
copla's, balladen, zeemansliedjes, ver
taald en oorspronkelyk. met aandacht
de anjelier der poëzie los moet wikka-
len uit de wilde lianen van rUmelary
Dat Werumeus Huning met een volk
se stem wenst te zingen en het land
heeft aan het gepiep dat hy meent
naar te nemen bij die dichters, die
hy bonend „literatoren" noemt - zie
rijn voorwoord bU Pauwels - is voor
treffelijk, maar hij moet zün gehoor
ook niet onderschatten.
Derde dichter is Louis de Bourbon,
zo verschillend van de beide anderen
als kant van linnen.
Als men de bundel halverwege open
slaat is men even geneigd nem met
een gevoel van onbescheiden te zyn
weer snel dicht te doen. daar ieder veis
van een opdracht voorzien is.
Maar zich realiserend, dat dit exem
plaar er eén uit vele is voor de verkoop
bestemd, stapt men over zyn schuch
terheid heen en gaat kyken wat de
Bourbon aan zgjn vrienden en vrien
dinnen te zeggen heeft.
Ook dez? bundel heeft een inleiding
een zeer uitvoerige, van de hand van
Ben van Eysselsteyn. waarin vele bio
grafische bijzonderheden over de dich
ter. afstammeling van het Franse ko
ningshuls vla het Naundorf-mysterie,
verwerkt zyn.
De Bourbon ls een romantische lyri
cus. die zyn heimwee - naar zijn
jeugd, naar de droom - met een hel
dere tenor uitzingt Hy is goed ver
staanbaar. nergens vaag en geneigd
tot een lichte, glimlachende trom?
om zijn eigen weemoedigheid Evenals
Marsman slaakt hy de verzuchting:
„Wy zyn eeuwen en eeuwen te laat
geboren", echter niet met Marsmans
militante tromgeroffel, maar met een
hobo van manneiyk verdriet.
Hy Is een van de zangers over een
verlorenheid, zoal niet een paradysc-
Hjke dan toch van een plek van rust
en vervulling. Een stem In het koor
van het romantische verlangen,
maar een eigen stem.
CLARA EGGINK
