Winnetou's
De Dromedaris
„GEDICHTEN"
Te
midden
van
(iii)
nazaten
Sedert vroegste tijden
hebben Indianen
geen begrip gehad
van privé-bezit
als
een ademloze beklemming
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 5 DECEMBER 1953 - PAGINA 2
Rol der blanken niet
altijd even fraai
ïndianenjongens bij het uitvoeren vcm een krijgsdans
(Van c
r medewerkers)
Van de vroegste tijden af hebben de Indianen geen begrip
gehad van privé-bezit. De verkoop van Manhattan aan de
Nederlanders, die in ruil voor een hoeveelheid kralen en siera
den dit eiland waarop nu New York's wolkenkrabbers oprijzen,
kochten, is daarvan een bewijs. En ofschoon er Indianenstam
men zijn, die op het ogenblik op grootscheepse wijze zaken
doen en belangrijke inkomsten genieten door het verlenen van
concessies voor mijn-exploitatie enz., kan men in het algemeen
zeggen dat het vermogen om privé-bezit te vormen enerzijds
weinig ontwikkeld is, anderzijds aan beperking onderhevig is,
als gevolg van het leven in stamverband.
De regering der Verenigde Staten is bovendien gedwongen
geweest om de Indianen in bescherming te nemen tegen de
practijken van blanken, die hen vaak op gewetenloze wijze van
hun bezit resp. bestaansmogelijkheden, hebben beroofd. Dit is
er ook de oorzaak van dat zij wat de verkoop van grond betreft
aan bepaalde wetten zijn gebonden, zodat zij in dit opzicht in
een afhankelijke staat leven.
Toen de regering van de Ver. Staten
Sn de vorige eeuw van de Indianen
uitgestrekte gebieden kocht ten be
hoeve van de blanke bevolking, wer
den hun bepaalde streken toegewezen
waar zij konden wonen.
Vaak waren dat gebieden, waar de
Indianen sedert eeuwen waren geves
tigd. Zy werden voor altydclurend ge
bruik gereserveerd en kregen d? naam
reservaat. Zo'n reservaat moet men
zich niet voorstellen als een met prik
keldraad omheinde sUeek en evenmin
kunnen er «Ityd natuurlijke begren
zingen worden aangewezen.
De enige aanwijzing dat men een
Indianenreservaat nadert, is een bord,
dat aangeeft bi) welke stam men te
recht komt en het is begrijpelijk dat
de AmerlkaeJlse Jeugd in de wolken is
als Vader cp een Zondagmiddag be
sluit de kinderen mee te nemen naar
de nazaten van de hoofdpersoon van
iedere jongensdroom. In de souvenier-
winkels, die er ln de omgeving zijn,
kan de sfeer dan nog verlevendigd
worden
Aanvankelijk behoorde het land tot
de stam. Aan de leden werden stroken
toegewezen, waarop zij de landbouw
konden beoefenen en wanneer daar
van een onvoldoende gebruik werd ge
maakt - vele Indianen stonden in den
beginne vreemd tegenover deze werk
zaamheden - kon het stuk worden
toegewezen aan een ander, ijveriger,
stamlid.
Er ontstonden echter allerhande
moeilijkheden en in 1887 nam het
Amerikaanse Congres een wet aan, de
zogenaamde Toewijzlngswet, waarbij
de landerijen, welke tot het reservaat
behoorden, werden opgemeten en ver
kaveld tussen de stamleden, die eige
naar werden
De enige restrictie, welke er nog be
stond. was dat de regering toezicht
uitoefende, maar daaraan kwam na
dertig jaar een eind.
tact - werd bij de reorganisatiewet van
1934 de verdeling stopgezet. Op dat
ogenblik waren 36.5 mlllioen hectare
aan de regering, die een toezichthou
dende taak heeft teruggegeven als
zijnde surplusgebleden, landerijen dus
waarin de Indianen geen belang meer
stelden Ook werden deze gronden ver
kocht aan niet-Indianen. Tegenwoor
dig behoort ongeveer 12.5 millioen hec
tare land tot de Indianen, waarvan 6
procent onverdeeld gebied is en tot de
geven tot grote moeilijkheden, vooral
wanneer zij onder erfgenamen moeten
stam behoort, terwijl de rest is verka
veld.
Het bureau voor Indiaanse zaken
beheert deze gebieden, waarvan vooral
de verkavelde aanleiding hebben ge
worden verdeeld.
Deze moeilijkheden zyn dezelfde als
die. welk? in ons land aanleiding ge
ven tot ruilverkaveling, want ook hier
ziet men vele Indianen rechten doen
gelden op ver van elkaar gelegen snip
pers grond.
Het bureau voor Indiaanse zaken,
dat een zeer omvangrijke taak heeft,
waakt er voor dat de gronden van In
dianen niet worden vervreemd of be
last met een hypotheek zonder zijn
toestemming. Het bureau zorgt er te
vens voor. dat alle gebieden op ver
standige wijze worden gebruikt en ln
goede staat blijven. Het bui eau heeft
evenzeer bemoeienis met het privé-
eigendom van de Indianen, voorname
lijk wat de bedragen betreft, die de
Indianen hebben gekregen op grond
van het verhuren van land of andere
transacties met hun gronden. Tachtig
millioen dollar, die eigendom zijn van
de stammen en 56 millioen. die eigen
dom zijn van individuele Indianen
worden door het bureau beheerd
Er zijn stammen, die hun voornaam
ste middel van bestaan vinden in de
handel, waarbij de federale regering
optreedt als bankier.
In sommige gevallen moeten de In
dianen toestemming hebben van het
stamhoofd om grotere sommen van
hun rekening af te schrijven.
Deze regeling ls gemaakt om de In
dianen te beschermen tegen geweten
loze lieden. Uitgaven, waarvan de
noodzaak kan worden aangetoond,
krijgen onmiddellijk goedkeuring voor
uitbetaling.
DIVERSE BESTAANS
MOGELIJKHEDEN
De levensstandaard der onderschei
denen stammen ls zeer verschillend.
De Menominee-Indlanen In Wiscon
sin beschikken ln hun reservaat over
grote hoeveelheden uitstekend tim
merhout. Zij exploiteren zelf een za
gerij en genieten uit een en ander be
langrijke Inkomsten.
De Jioarilla's in Nieuw Mexico be
schikken over grote kudden schapen,
die wol en vlees leveren. De Kerrdam
in de Flathead-rlvler In Montana ver
schaft de Flathead-Indlanen Jaarlijks
een som van 200.000 dollar als winst
aandeel van de electrisohe oentrales,
die in de stuwdam zijn gebouwd.
Op het ogenblik wonen twee derden
van de'Indianen in de VS ln reser
vaten. Er zün wel eens stemmen op
gegaan om deze reservaten af te
schaffen en de Indianen te leren In
de blanke maatsehappU op eigen be
nen te slaan. Een der oorzaken
daarvan Is dat de stammen groter
worden en dat de grond, die ter be
schikking staat, niet in voldoende
hoeveelheid aanwezig Is om voor al
le leden een bestaan te waarborgen.
Vandaar dat er ook naar gestreefd
wordt om de jonge Indianen buiten
de reservaten te brengen en hen
daar te bekwamen voor een vak.
Kijkjes in de Nutuur
Indien er nog stukken grond in het
reservaat waren overgebleven, moch
ten deze worden gebruikt door ruet-
Indiaanse landbouwers.
Toen de termijn van dertig jaar,
gedurende welke de regering toezicht
hield, was geëindigd, rezen er grote
moeilijkheden.
Duizenden Indianen verkochten hur
grond voor een fractie van de waarde
Het wanbegrip ten aanzien van privé-
bezit wreekte zich en de zgn. Toewij
zlngswet bleek een misstap te zijn ge
weest. De Indianen hadden geen er
varing wat de landbouw betreft en
toen bleek dat zij het niet konden bol
werken, verkochten zij de grond om
tijdelijk van de zorg van het bestaan
te zijn verlost. Maar toen het geld op
was. werden zij opnieuw een zorgen
kind van de regering.
De federale regering heeft later vele
gronden, die de Indianen hadden ver
kocht. van de blanken gekocht en aan
de stammen teruggegeven.
De rol, die de blanke Amerikaan
heeft gespeeld in het Indianenvraag
stuk, Is niet altijd even fraai ge
weest. In het gebied van de ..ereat
plains" kochten zij van de stam
men belangrijke stroken, bijvoorbeeld
die welke rijk aan water zijn.
Zodra de Indianen de controle over
het water hadden verloren, konden
de kopers de omringende gebieden
ten prooi maken van de droogte.
De blanken konden deze waardeloze
omringende gebieden dan voor een
zacht prijsje huren en zodra het
contract was gemaakt, stroomde het
water er weer als voorheen naar toe.
INDIANEN BEZITTEN 12!4
MILLIOEN H.A. LAND
Ofschoon niet alle reservaten wer
den verkaveld - de reservaten van de
Navajo's, de Hopi's en de Indianen
van het Rode Meer bleven geheel in
i-
w' nl -
NU HOOP IK maar. dat U mijn
opmerking aan het slot van mijn
kameelpraatje, n.l. dat ik een
volgende keer de eenbultlge drome
daris Uw kamer zou binnenleiden,
niet al te letterlijk hebt of>gevat.
Zijn afmetingen lenen zich met be
paald voor onze kamers en zijn ken
merkende eigenschappen zijn al even
Het haar blijft soepel en zacht,
breekt niet of splijt niet, wan.
neer Uw kapper U de nieuwste
permanent geeft, die door de
grote „haarkunstenaars" ;n
Parijs en Rome op deugdelijk
heid is beproefd en een hoog
cijfer kreeg. Het proces is te
vergelijken met de zgn. ,,Cold-
Wave"; er komt dus geen e/ec-
triciteit aan te pas.
Tijdens een demonstratie te
Londen toonde de mannequin
Audrey Windows uit Londen
de resultaten van de nieuwe
permanent.
onpleizlerlg als die van z'n neef. de
tweebulter. Ze zün beide even schrik
achtig. niet zeer intelligent en weinig
gehecht aan hun verzorger. Boven
dien bedienen ze zich van hetzelfde
afweermiddel ze spuwen je zeer kun
stig in je gezicht, als je hun misnoe
gen opwekt
Geen gezellige hulsgenoten dus.
Vergelijken we het uiterlijk van
dromedaris en kameel, dan geloof ik,
dat de eerste het wint. HU ls fUner
van lün, fraaier van voorkomen, ter-
wül de kaneel een zware massieve
Indruk maakt. Er komen blijkbaar
nogal wat rassen voor onder de dro
medarissen. en vele variëteiten wat
betreft kleur, vorm en dichtheid van
vacht. Dit ls me onlangs nog eens
duidelijk opgevallen, toen een circus
troep met z'n levende have bij wilze
van reclame door onze straten trok.
Wat mi) toen frappeerde was, dat de
mensen, nu zij niet in het flatterende
licht van de piste stonden, maar ln
het nuchtere daglicht, een tamelijk
sjofele. Ja. een enigszins armoedige
Indruk maakten, in tegenstelling tot
de paarden, de lama's, de yaks en de
dromedarissen, vooral de laatste, die
op hun hoge slanke benen onbewogen
aan het gapende publiek voorbijgin
gen.
Hun grote ogen glansden vochtig,
over hun lichtbruine, hun grüze en
hun beige huid schemerden tinten
van donker geschroeid eikenhout.
Prachtige koninkiyke dieren!
W^hiAT WE over de kameel schre
ven. kan zonder bezwaar ook
gezegd worden van de drome
daris Ook hij is al even onmisbaar
voor de mens in zijn onherbergzame
doortrekgebleden. waarbij we de ka
meel dan een Aziaat mogen noemen,
terwijl de dromedaris thuishoort ln
Noord- en Oost-Afrika Arabië kun
nen we beschouwen als het grensge
bied der belde soorten.
Die onmisbaarheid bestaat aller
eerst in hun dienstbaarheid aan de
mens. die de dieren gebruikt als last
en rydier. Ook als trekdier, getuige de
afbeeldingen van dromedarissen, die
met een paard of met een muildier in
het ploeggareel de akker afstappen.
Voorts dient hun vlees de mens tot
voedsel. terwUl kamelenmest ln de
houtarme woestynen en steppen een
waardevolle brandstof ls. En het ka-
melenhaar dan, heeft dan geen waar
de? En of! Als de ruige knapen gaan
verharen, zijn de eigenaren er als de
kippen bü om de dotten oud haar te
verzamelen. Dat haar wordt gewassen
en geverfd en levert de grondstof voor
de mooie Perzische kleden en kleedjes,
waarmee de dieren, wanneer ze extra
mooi moeten worden uitgedost, zijn
bedekt Een „ruiende" kameel of dro
medaris ziet er na de winter altijd
zeer slordig uit. omdat hun haar niet,
zoals bü onze huisdieren bij kleine
hoeveelheden loslaat, maar met grote
lappen tegelijk, zodat met-ingewijden
zouden kunnen denken, dat er iets
met de arme stakkers aan de hand
is. of dat hun oppasser ze zo slecht
verzorgt.
WANNEER we het. over het nut
van de kameel hebben, mogen
we vooral niet vergeten, dat dit
dier wel zeer weinig eisen stelt aan
zijn voedsel. Niet zo droog en schraal
kan een woestünplant zün. of de ka
meel eet ze met graagte en de dorens,
die een autoband met gemak door
boren, kunnen niet zo scherp zijn. of
hü weet er wel raad mee. Zün tong
en verhemelte móeten wel van gewa
pend beton zyn. Daarbij komt. dat
dit dier met betrekkelijk weinig bij
voeding geruime tüd voort kan. al
vraagt hU ln ruil voor zün uithou
dingsvermogen wel zün vaste
tüden.
Als Ik kamelen en dromedarissen
zie, moet ik vaak denken aan de ver
halen uit het Oude Testament. D;:
komt zeker door de rust, die van dee
dieren uitgaat. Misschien ook nel,
omdat het landschap, waarin ;.j
leven, sinds die oude tijden in feie
niet ls veranderd, zomin als de ver
houding, waarin zU nog steeds stair,
tot de mens. de hen nodig heeft, neen
sterker, die ze niet kunnen missen
Want het vliegtuig mag over hur.
woestynen heendaveren, de karavanen
trekken hun spoor over de zandheu
vels. die weken en maanden lang vo -
hen geen begin hebben en geen eind
moderne trucks, voorzien van rups
banden en alle uitvindingen, waar
mee de vernuftige mens zich waper-
tegen de moeiten en gevaren van c;
woestijn, ze mogen het pad van >1;
kamelen kruisen, de viervoeters hor
den onverdroten hun langzame tri!
tred. overdag ln de barre zon. 'snach i
in de woestiinkoude onder de sin-
lende sterrenhemel. Alleen de nat
heid van water, gespeurd door hen
onfeilbaar reukzintuig, kan ze tot c:
plotselinge snelle draf aanzetten, ca
hun begeleiders niet kunnen stute
voor het lokkende water is bereft*.
Zo'n tafereel van een oase met pal
men, gebukte waterputtende Bedouï
nen en de tot rust gekomen karavaan,
alles ln het harde licht van de woes
tijn. het is een schouwspel, zeldzaa-
boeiend en schilderachtig. Dat d»
nasebewoners daarbij een o
lende armoede tonen en een achter
lijkheid. die wel een schrille tegen
stelling vormt met ons moderne Wes
terse leven, dat is een heel ander
hoofdstuk.
„En" vraagt misschien een van d;
lezers of lezeressen, d e zich
halen uit jeugdboeken of schooljaren
herinneren' „Hebt U niet vergeten
dat spannei»Je ogenblik, als de Ars
bier. door een verschikkelllke dom
gekweld, zün mes grupt. zün kemel
doorsteekt en de kemelmaag open
snijdt. om zich te laven aan het
ter. dan de kemel daarin had be
waard....?" Neen, dat heb ik nir!
vergeten. Ik heb het als dessert aan
het slot gezet, niet omdat, bet iets
lekkers is. Integendeel, het is een
vervelend oud leugenverhaaltje, dat
niets met de werkelijkheid te maler,
heeft. Maar ik hoop, dat het aan het
eind wat meer de aandacht trekt vr
die lezers, die er nog aan mochten sf
loven. Ik zou hun willen vratten:
Wat denkt U te vinden in de maat
van een kameel of een dromedari''
Schoon helder drinkbaar water
Dat weet U toch wel beter! En ge
steld al, dat een Arabier in een aan
val van razernij ertoe overgaat ztm
kostbare en onmisbare metgezel
doden, gelooft U dan. dat hij de vier.
drabbige maaginhoud zou kunne:
drinken? „Neen", zegt Mohammed el
Abed, laat U mij In de woestijn d"
liever gewoon doodgaan."'
Eén troost voor ons. waarde Mo
hammed: jullie Arabieren hebben 6!'t
van die sterke verhalen, die Je
jeugd inprent, dus jullie zijn
haar beter dan wij. verlichte Eux-
peanen.
S. VAN DER ZEE
Aan de zeggingskracht van Hubert
van Herreweghen menen wij groot be
lang te moeten hechten Het Neder
lands van deze Jonge Vlaming is zó
voortreffelijk, zo verrijkt door eigen,
maar verantwoorde vondsten. b v.
het deelwoord „onaangerand" dat
men er alleen bewondering voor kan
hebben.
Van Herreweghen heeft niets van de
typische Vlaamse slordigheid. Hü ls
door en door een dichter van en voor
het Nederlandse taalgebied.
Wij geloven nochtans niet. dat daar
zijn grootste verdienste ligt. Zijn werk
op zichzelf loont de moeite van een
uitgebreid essay, waartoe wy ons niet
geroepen achten. Dit werk is door
drongen van de ernst het ..bittere
kruid van de dood": echter is het
nergens terneerdrukkend.
Luister naar deze eenvoudige belij
denis tegenover de Dood:
Vocht tekent zee en schiereilanden
en duivels op melaatse muur.
Mijn vaadren wrongen klam de handen
woelend tot het afgrijselijke uur.
WIJ bukken het hoofd en gaan binnen
en sluiten de deur op de herst_
maar de gewarlge vijf zinnen
krimpen samen voor het bederf:
Dit Jaargetyde ls deze kamer
vol met de halo van de dood.
door de nevelen schreit gestamel
van een man In de laatste nood,
Wind wanlt. gij hoort geruisen,
klanken on stem, een zinloos woord,
van hen. die eena ln deze hulzen
woonden en lang zijn overboord.
Zij hullen ln de wind als honden.
zU hullen ln ons hart dat krimpt.
O. gruwlljk vergezicht der zonden,
waarheen als ons de dood bespringt?
Een herinnering aan zijn eigen
maandenlange ziekte vormen de drie
verzen over de Dood:
In 't hout van 't oude bed gedurig
(klopt een memel
en maant m|j als de stem der
(vaadren die dit bed
een eiken ledikant onder een
(donkre hemel,
getimmerd zelf en ln elkaar hebben
(gezet.
Aan my. de laatste telg.
(de onguurste hunner erven,
vermaakte als relikwie mijn
(puriteins geslacht
dit mljterlg bod. dat baren,
(paren zag en sterven
mijn vaderen en enkel op mijn
(sterven wacht.
Ik Hg roerloos en lang. en hoor
(de memel knagen
Ik hoor hem elke nacht, er ls geen
(toeverlaat,
de memels kloppen staag, de
(memels blijven vragen
en manen dat elk hout en elk
(geslacht vergaat.
De latere gedichten, naar wy me
nen tussen 1950 en 1952 geschreven,
zyn veel milder, en er is zelfs een ge
dicht. dat treft door het verlossende
gevoel, dat het leven ook heeriyk kan
zün, zoals dat van over 6Childeryen
van zün vriend Maurits van Saene:
Hubert van Herreweghen:
(Van onze correspondent te Brussel)
De bundel gedichten", welke zojuist door „Elsevier" werd
uitgegeven, zal de jonge Vlaamse dertiger Hubert van Herre
weghen, naar veler oordeel, rangschikken tussen de eerste en
beste dichters van het Nederlandse taalgebied.
Sinds iaren heelt deze jonge Vlaming niets meer gepubli
ceerd Dat is overigens een systeem bij hem. Hij is als dichter
een purist, jarenlang kan een gedicht in hem groeien en rijpen,
en neergeschreven wordt het nog vaak verbeterd en bewerkt.
Van deze 30 gedichten kan men dan ook gerust getuigen, dat ze
van een superieure kwaliteit zijn. Aarzelen zal men in de beoor
deling: is het de lorse zeggingskracht, echter zo scherp geslepen
ol is het de beklemming, de sfeer, welke van deze gedichten
uitstraalt, die er in de eerste plaats de waarde van bepalen?
Waarschijnlijk beide tegelijk, maar hoe zelden kan mep een
bundel, zoals deze, ademloos in één stuk doorlezen? Geen ogen
blik verveelt Van Herreweghen, ofschoon zijn onderwerpen
nooit ver uit elkaar gaan. De gedachte aan de Dood, zoals het
Leven eeuwig, leeft in ieder der zv/ierige verzen.
LANDSCHAP
Tussen de weelderige
badend of ln 't pas neergevleid
die de zuivere handen rouwen
over hare bekoorlijkheid.
Voel Ik mij over hoek en schuinte
geheven uit een evenwicht,
moeilijk ademend In de ruimte,
be zond door perkamenten licht.
Maar de idee van de Dood blijft
doorwerken Koudweg rijst de vraag ln
een der meest kernachtige verzen van
deze bundel
Er ls maar één alternatief-
word Ik gered of niet gered
de Dood zal komen als een dief
op straat. In 't drankhuis of ln 't bed.
er ls maar één alternatief:
word Ik gered of niet gered.
Van Herreweghen heeft van zijn
lange diensttyd in het leger een sterk
medegevoelen met alle soldaten mee
gedragen. Een Kerstmis in Korea ont
lokt hem dit prachtige beeld:
Het gaat zo snel, dat hun kreet
(wordt gedoofd;
een bom luidt een onlzaggelltke
bel
soldaten zyn klndrcn. klndren
(moeten slapen.
In de ..Ballade der dertien gezellen"
klinkt dit menselijk medevoelen en de
bitterheid over onze droevige samen
leving-
En de lange, blonde, zwijgzame
met de blauwe ogen als een zee
na wilde Jacht door bossen namen
bandieten hem mee
veel I
zijn i
op de dodenllls' te Dnehau
overal vertroetelt men honden
en zorgt men dat geen doodgaan zou.
maar mensen laat ons de
(ogen sluiten.
Een sterk gedicht, origineel van visie
en zegging, is:
DE TOREN.
Een toeë toren. In zichzelf besloten,
geen oog ln het melaats gezicht
door eeuwen en seizoenen
(onverdroten,
verpulnd en stomp en blind
(ln 'tllcht.
een zwart karkas, waarrond
(de winden hullen
en 't ontweer bliksemt, regen vlaagt,
dat gore wind en vogelen bevuilen
en door oroslowomien afgeknaagd,
geen oog ln bet gezicht.
(maar binnen
staat de aandacht strak en
(scherp geve',
bewuste wil van de gespannen zinnen
op 't meten van een ongemeten tred.
een klok. een ziel. een puur en
(stipt geweten,
elke seconde van bewustzijn stil.
wordt door de tijd van binnen
(uitgevreten,
die eeuwig loopt en eeuwig
(haapren *U-
Moeliyke zuiverheid gedurig puren
naar streng verlies en meest
(subtiel verval,
het stof gaat op de wind verloren
(de uren
groeien tot ccn onmeteiyk getal.
Aan de geboorte van een zoon wijdt
Van Herreweghen vier gedichten,
waarin de vraag van het Leven een
voudig en treffend te lezen staat:
Oy ziet hem, Ood. Hoe ziet gU hem?
De bundel „Gedichten" ls een aan
winst voor de goede poëzie van Noord
en Zuid. „Elsevier" heeft dooi de uit
gave van het werk van deze Jonge Vla
ming een grote dienst bewezen aan
de culturele samenwerking tussen
Holland en Vlaanderen, een samen
werking, die, zoals bekend, nogal eens
overlaat.
