Een volk kwam
in
beweging
Een Zoeklicht
Verdediging van een
leeg paleis
WACHTKAMER
lste Jaargang No. 49
Zaterdag 5 December 1953
Bewogen Leven XLIX
KELLNERS bewegen zich kris en
kras door de uitgestrekte zaal.
Overal branden volop lichten.
Buiten schemert de wintermiddag.
Op het perron davert een goe
derentrein voorbij De klok tegen
de hoge muur wijst vijf over vier.
Nog twintig minuten wachten.
Ik roer mijn koffie, ondertus-
send lezend in een tijdschrift.
van
Woord
^ezinning
O;
percentage, wachttijd. In oor
logsjaren wordt gespannen uitge
keken naar vrede. Wanneer de vre-
De Bijbel geeft ons het recht
Israël het volk met de sterkste en
stelligste verwachting te noemen.
De hoop van grote figuren pro
feten. priesters en koningen
maar ook van de „gewone" man.
concentreert zich in de verwach
ting van de Messias, de Verlosser,
die uiteindelijk zal verschijnen:
„O kom. o komen red Uw lij
dend Israël".
Bestorming der Bastille
Het volk is in beweging gekomen, het eist zijn rechten. Hoe lang al is het volk
gepredikt, dat de mensen gelijk in wezen zijn. Dat het dit zo laat begrepen heeft!
Weldra sloopt het de Bastille, de Staatsgevangenis, waarin de vrienden des volks
gevangen zitten. En het is hun, als ze met breekijzers en bijlen deze machtige burcht
slopen, alsof ze de monarchie zelf te lijf gaan en dat berouwt hen niet. Wat heeft de
monarchie hun gegeven? Niets! Wat hebben zij de monarchie gegeven? Alles! Hun
geld, hun bloed!
In Amerika is een nieuwe staat gesticht. Washington had Koning kunnen wor
den, doch deze weigerde. Nu is er een Republiek. Een staat kan ook bestaan zonder
Koningshuis. Een Staat is zonder Koning menigmaal gelukkiger.
Wat vreet de Koning van hun noden? Niets. En die Oostenrijkse? Zij wil hun noden
niet eens kennen. Zij wil geld vermorsen bij millioenen en leven als een lichtekooi. En
dat terwijl het Parijse volk honger lijdt!
AN wie het plan is weet niemand.
Maar plotseling wordt er in Parijs verhaald dat de
vrouwen de Koning zullen halen, en de Koningin
.p vrouwen schiet men niet. Vrouwennood is vrese-
nood In optocht zullen duizenden vrouwen, als even
ï:- vele Judiths, naar Versailles gaan om haar historische
rik tc volbrengen. Als de Koning haar ellende ziet zal
ingrijpen. Hij zal toch niet toelaten, dat zijn volk
in honger sterft?
Er gaat een vreemde golf van enthousiasme door Parijs,
cht duizend vrouwen maken zich op. Tussen haar
tarcheren mannen in vrouwenkleren, die de weg zullen
■izen. tot in de vertrekken der Koningin.
Ia de morgen van de 5e October 1789 marcheert men
een vreemde stoet, gevormd door de amazonen van
Hallen. Achter de stoet, op een vurig wit paard, rijdt
jFafavette. de afgod des volks, de held van de Oude en
"ia ce Nieuwe wereld. Had hij niet gehoor gegeven aan
roepstem van overzee toen de verdrukte Amerikaanse
'onisten de wapenen op moesten nemen tegen Enge-
:d? Met een bezwaard hart reed hu, aan het hoofd
a de Nationale Garde, in de richting van Versailles,
e zou dit aflopen? Zou hij in staat zijn de Koninklijke
anlie te beschermen? Een volk in beweging is onbe-
ikenbaar. Een stoet vrouwen, die vechten wil om brood
de kinderen, helemaal.
AAT in de avond, in een stromende regen, komt de
stoet te Versailles aan. De Koning is op zijn post
1 gebleven.
In de nanacht forceren de vrouwen zich een weg naar
a: paleis, zelfs naar de vertrekken der Koningin. Spion-
-«a gaan voorop. In vrouwenkleren gehulde mannen
nippen deuren in. Lijfwachten worden gedood, hun
widen op staken gezet. Voorwaarts gaat het weer naar
vertrekken der Koningin.
Z:j is ontwaakt Rillend van VTees vlucht ze naar de
intrekken de. Konings. doch die slaapt rustig, met
"sloten deuren. Eindelijk ontwaken zijn dienaren en
'rdt ze binnengelaten Zij trilt van verontwaardiging en
«s. Hoe durft men het wagen deze schande over hen
'■«brengen!
Het was nog maar het begin.
lis hel daglicht aanbreekt wordt de Koning door het
WIende en schreeuwende volk naar huiten geroepen.
Hij verschijnt blootshoofds op het balkon cn glimlacht
vriendelijk. ..Leve de Koning", roepen plotseling dui-
"nden. Men schreeuwt om de Koningin. De toon ver-
sniert op eenmaal en alle gezichten worden strak,
lafayettc, die het gevaar voelt overtuigt haar, dat zc
'ith, hoezeer tegen haar zin, zal moeien vertonen. Zij
neemt haar kinderen bij de hand cn vertoont zich den
volke. Doodstil wordt het. De lucht is geladen. De
'olgende minuut zal beslissen wat cr gebeuren gaat.
een moordpartij op gTOte schaal, een steniging van
Koningin ofLafayette Ireedl eensklaps vóór
bur. neemt haar hand cn zoent die eerbiedig. De
vpanning is gebroken. „Vive la reine." schreeuwen dui-
ttnden schorre stemmen. „Vive la reine!"
TE laat.
Lodewijk XVI besloot altijd iets te laat! Toen zij
terug werden gevoerd stonden er duizenden lancs
de wegen Een Koning en een Koningin die gevlucht
waren, een wereldschokkende gebeurtenis Zy werden
weer naar de Tuilerieen gevoerd, nu voor het oog van ae
weicld zelfs als gevangenen. Welke Koning vlucht naar
het leger van de vijand' Na deze daad was het velen uit
het volk niet meer mogelijk nög langer Koningsgezind
te zijn.
De leiders der revolutie kregen voortaan vrij spel. Doch
een Koning onthoofden gaat zó maar niet. Ecuwen
lang was dc Koning in de ogen van het volk „dc plaats
vervanger van God op aarde geweest." Wie hem aan
raakte. raakte tevens het Christendom aan. In een
revolutietijd leeft men snel. Snel werkt ook de propa
ganda. Pamfletten vliegen door de stad. Langer dan
een jaar duurt de voorbereiding voor de ontknoping
van het drama.
Een jaar heeft meer dan drie honderd dagen. De tüdon
zijn zwanger. Elke dag hamert men het volk opnieuw
in: Koningen zün misdadigers, zij zijn de vijanden des
volks. Honderden voorbeelden waaruit dit blijkt kan
men geven.
IN de nacht van negen op tien Augustus 1792. komt
Parys in opstand. Men zal de Tuilerieen bestormen
om de verraders des volks in handen te krijgen. Urn
twee uur ui de nacht beginnen de stormklokken "tc lulden.
Trommels worden geroerd in nauwe stegen. Parijs maakt
zich op voor de grootste gebeurtenis. „Het dikke Zwijn"
zal sterven. Marie Antoinette spoort haar man aan tot
heroïsche stryd. Gemakkelyk zullen ze het kasteel kun
nen behouden, zy beschikken immers over meer dan
twee duizend getrouwen cn zojuist ziin dc Zwitsers ge
arriveerd die bereid zijn hun leven te offeren voor de
troon. De Koning zal een hartstochtelijk beroep op zijn
getrouwen moeten doen!
De Koning ls niet hartstochtelijk, de Koning aarzelt.
DE ZOEMER boven de deur
geeft aan de eerstvolgende
patient het sein despreeka-
mer. aan de overzyde van de gang,
binnen te gaan.
Een jonge man. in colbert, een
wollen das los over de schouders,
staat langzaam op. „Goede mor
gen", mompelt h ij tegen de ande
ren., die achterblijven.
Alle plaatsen zijn bezet. Het is
vanmorgen weer een druk bezocht
spreekuur. Een huisvrouw zit ijverig
te breien. Regelmatig tikken de
naalden tegen elkaar. Een klein
meisje wipt van de bank en haalt
uit de stapel lectuur, op een tafel
midden ln de kamer, een plaatjes
krant..
Ieder wacht. Ieder zwijgt.
WANNEER je hierop gaat let
ten. is het merkwaardig zo
veel tud door wachten in
beslag wordt genomen. Niet alleen
op stations en bij de dokter of de
tandarts, maar ook op straat voor
de stoplichten, in het postkantoor,
ln winkels en bij particulieren als
je wachten moet tot de deur ge
opend wordt.
Bij elkaar opgeteld kost dit ons
vele uren per week. Een groot deel
van een mensenleven wordt hier
voor opgeëist.
De Zweed Per Bergman
demonstreert zijn uitvin
ding: een badkuip met
deur, speciaal geconstru
eerd voor Ouden van
dagen en invaliden. Men
stopt via de deuropening
in het bad, sluit de deur,
laat het bad vollopen, de
deur laat geen water
door! Bij het verloten
van het bad, moet men
eraan denken, dat men
eerst het water laat weg
lopen, alvorens de deur
te openen. Vergeet men
dat. dan is de ramp niet
te overzien.
de is getekend, verlangt ieder een
veilig en goed verzekerd bestaan.
Onze aarde is als het ware een
enorme wachtkamer. Wij zoeken
afleiding of trachten onze tijd pro
ductief te maken. Terwijl wij be
wust of onbewust wachten op
een huwelijk, een nieuwe baan,
betere vooruitzichten draait de
klok van ons leven en van de ge
schiedenis verder Dat gebeurt dik
wijls ongemerkt. Er zijn ook an
dere perioden, waarin de tijd ter
gend langzaam gaat Je hebt nog
steeds geen vooruitzichten op een
ruimer huis. De ziekte blijft- voort
duren. Iedere dag dezelfde bezig
heden.
Velen worden moe en moedeloos
van het eindeloze wachten.
DE BIJBEL heeft veelal nauw
keurig de innerlyke toestand
van de mensen geregistreerd.
Het zijn verhalen uit ver vervlogen
eeuwen, maar telkens stuit je op
treffende overeenkomsten met je
eigen leven.
Ook het verlangen naar een ver
nieuwde wereld, vrede en welvaart,
rust en waarachtige vrijheid, wordt
openhartig en concreet beschreven.
Lees bijvoorbeeld de Psalmen.
..Mijn ziel wachtik bezwijk
van verlangen; op U, Heer,
hoop ik...."
HEBBEN wij tijd en moed om
te wachten?
Durven wij te hopen op een
betere wereld'
WACHT niet met de welwillende
of geforceerde gelatenheid, waar
mee de mensen in een stations
restauratie op hun trein wachten,
of bij een dokter geduldig zitten
te kijken of te lezen, tot het hun
beurt is om binnengelaten te
worden.
Wacht niet in de houding van:
„Aan alles komt tenslotte een
einde. Ook aan mijn zinloos wach
ten. aan mijn teleurstelling en
tegenspoed"
VERwacht! Dat is, taalkundig,
de versterkte vorm van wachten.
Maar laat dit vooral, innerlijk, onze
ongebroken spanning en zekerheid
zijnbewust en hoopvol blijven
wachten.
Wij leven in de wachtkamer van
het leven en van de wereldgeschie
denis.
Wij leven In de weken vóór het
Kerstfeest!
VERWACHT Jezus, de Hoop der
wereld!
P. L. SCHOONHEIM.
Predikant voor het bijzonder
kerkewerk der Hervormde
Gemeente te Leiden,
Hoge Ryndyk 14a.
ZWEEDSE UITVINDING
Als hy de stoep afloopt naar zijn getrouwen zegt hy:
„wy zullen dapper vechten, niet waar?" Niemand geeft
antwoord. Allen kijken verbaasd.
Als het licht is geworden zwerft een kleine luitenant
om de Tuilerieen die toevallig geen dienst heeft. Met
kennersblik bekijkt hij de stellingen der royalisten en
glimlacht. Als zij willen kunnen zij het zo aanstonds aan
stormende volk wegmaaien met enkele kanonschoten. De
kleine luitenant heet Napoleon Bonaparte
Nooit had hij kunnen dromen, dat hy zelf later in dit
paleis zou wonenals Keizer.
Er is een bevel door de Koning gegeven aan zijn lijf
wacht alleen maar verdedigen, krachtig verdedigen,
niet aanvallen
Om zeven uur 's morgens verschijnen de eerste benden
voor de ophaalbrug. Zij zijn alleen maar gevaarlijk door
hun houding. De procureur-generaal maakt zyn opwach
ting by de koning
„Sire. zegt hij, ,.U is alleen maar veilig in de Nationale
Vergadering, die Uw persoon beschermen moet".
Lodewijk aarzelt. De Koningin roept uit dat zij sterk
genoeg zijn om ziclT te verdedigen. Maar zij heeft niet te
bevelen. In het uur van de nood zal het de Koning moeten
zyn.
De procureur-generaal heeft hulp gehaald, enige leden
van het stadsbestuur. Wéér klinkt zijn stem: „Sire. gans
Parijs trekt hierheen. Tegenstand is nutteloos. Volgt ons
naar de Nationale Vergadering
De Koning wacht, besluiteloos. Zijn officieren kijken
hem aan. „Laten we gaan", zegt hij tenslotte. De
afstand is kort. Doch ze moeten langs hun getrouwen,
die zich bereid hadden verklaard hun leven voor hem
in tc zetten. Niemand zegt wal. nac'.. nd ziet men
de Koning aan die zelfs vergeel een laatste bevel tc
geven.
Dat doet hij pas als hij voorlopig veilig met de zijnen
in de Nationale Vergadering is cn dc scholen der
Zwitsers hem plotseling in de oren klinken, die
hun leven offeren om een leeg paleis tc verdedigen.
REIN BROUWER.
E amazonen van de Hallen voeren de Koninkiyke
I families mee naar Parys en wijzen hun daar een
woning aan: de Tuilerieen. Ofschoon niemand het
-''Pieckt weet iedereen dat ze voortaan gevangen zijn.
Hl de nood leert men zyn vrienden kennen Een van
"inige cie overbleef was Fersen. Hij die. toen hij bo-
^■'sie dat hij de Koningin lief had en zy hem. zich
'"e van haar gehouden had, terwille van haar goede
-!im, komt nu vermomd bij haar en ontwerpt eei plan
;!1 ontvluchting dat de Koninklijke familie zou voeren
de rand „van het beloofde land". Fersen regelt alles.
- leent geld van zun vrienden, hy laat op bepaalde
"I?fsmgsstatlons frisse paarden stallen.
G'aarom is de Koninklijke familie tenslotte tóch nog
U:«pen? Lodewijk was vermomd als lakei, de Koningin
gouvernante. Geen mens zou toch in een lakei een
ng herkennen? Maar de koets was zo onrustbarend
nieuw en ryk gestoffeerd. Een Koningin, zelfs
l^aeer het om haar leven gaat. kan toch niet reizen
"ader personeel. Daarom moest de koets veel groter zijn.
.Bijna hadden ze het gehaald, bijna. Als de Koning
•f:s«n niet had weggezonden onderweg, zouden ze het
gehaald hebben. Als de Koning in Varennes als een
*3s opgetreden zouden ze er het leven en de vrü-
hebben afgebracht ook. Een half uur nadat ze zich
D^kelijk weg" hadden laten leiden kwamen de huzaren
-jarennes aan. die hen zouden moeten l*bben over-
31511 ora hen naar Oostenrijke gebied t« voeren.
Antoon Coolcn: „De vrouw met
de zes slapers". Njjgh cn van
Ditmar 's-Gravenhage 1953.
Het is mogelijk een onderscheid te
maken tussen twee soorten van streek
romans. In de ene soort is de schryver
geboeid door een soort van leven, dat
zich onderscheidt van de levenswijze
tn een ander gebied, een soort enclave
van leven. HIJ kent de bronnen van dit
leven, hij kent de vertegenwoordigers
ervan, hun gedragingen, hun gewoon
ten en hun spreekwijze. Deze speciale
eigenschappen van een groep van
mensen, die zulk een vorm van leven
vertegenwoordigt, vinden gewoonlijk
hun oorsprong in de landstreek, die de
hunne is. De boer van de kleigrond is
een ander mens dan de boer van de
onvruchtbare Veluwe, dc 'herder van
de wijde vlakte anders geaard dan de
dalbewoner, de kuststreek levert een
ander wezen dan de rivier, zy allen
kunnen de stof vormen voor het soort
roman, dat wij met het woord streek
roman of regionale roman plegen aan
te duiden.
Doch er bestaat nog een ander soort
streekroman en zonder aan een van de
beide vormen de voorkeur te willen
geven, wil ik toch vaststellen dat er in
deze soort de kans tot de grootste op
vlucht bestaat. Deze tweede soort is de
roman waarbij de schrijver primair
door het land geboeid Is geweest, door
het land of door een stad of een dorp
Indien dit het geval is. dan ontstaan
de menseiyke wezens in zo n roman als
emanaties van de streek, het huis of
het dorp. Zy groeien als het ware uit
l OP DE BOEKENMARKT
het landschap op Het doet er dan niet
meer toe of zy mogeiyk niet het juiste
dialect spreken of ae goede kleren dra
gen. In de verbeelding van de schrij
ver zijn zij de bevolking van de bepaal
de streek, die hem gegrepen heeft en
leven er zoals de bomen of de bloemen
er leven.
De nieuwe roman van Antoon Coo
lcn „De vrouw met de zes slapers" bc-
hoort evident tot deze laatste soort.
Het middelpunt, de kern van dit boek,
is het ouderwetse dorp met zijn mid
deleeuwse kasteel en uit dit dorp en
dit oude huis zijn de gebeurtenissen
cn de mensen gestroomd: de gemeen
teontvanger, de kasteelvrouw en de
nndcrevljf mannen, die na de moord
binnen de muren van het huis. om
beurten de oude bewoonster 's nachts
bewaken.
Het is een verhaal vol romantische
sfeer en dito gebeurtenissen, die
echter door de realistische Coolen
met hun wortels in de grond gehou
den worden.
De onwaarschijnlijkheden de ge
liefde uit de jeugd van de slotvrouw en
zyn exotische echtgenote b.v. wor
den waar door het wezen van het
kasteel en wij willen zelfs geloven, dat
de zes koelhoofdlge dorpelingen zien
als in een geheim verbond voelen door
de wakerstaak, die zy op zich geno
men hebben. Een vermakelyke noot
leveren de belde dorpse vrydenkers en
de briefkaarten die zij wisselen.
Een boek met psychologisch vol
komen verantwoorde karakters neer
gezet in een sfeer van romantisch
verleden cn hedendaagse legende.
Mini ter KuileSeholtcn.
het voertuig van het leven".
G. Kroondcr Bussum 1953.
„In
Indien deze roman niet zo nu en dan
blijk gaf van een kwalite.t. die hem
boven deze soort uithaalt, dan zouden
wij hier moeten spreken van een typi
sche damesroman op moderne leest
geschoeid. Deze kwaliteit is een eleen
stemming, een aanvoelen van iets
meer dan de allerdaagse dingen, kort
om iets van waarheid en echtheid, die
de lezer verwonderd op doet kyken in
deze geschiedenis vol Petra's. Anka's
Christians en Alfs. badhotels en vil
la's. reisbeschrijvingen en flirtations.
De gesprekken zijn ijselijk clichc-ach-
tig. dc figuren oppervlakkig neerge
zet cn toch vonkt er soms hier en
daar een persoonlijke noot. Wie
weet, als deze schrijfster zicli ont
worstelt aan ongeveer allies wat op
het ogenblik haar aandacht in be
slag neemt en die ene vonk aan
blaast
Clare Lennart: „Rouska". A. A.
M. Stols, 's-Gravcnhage 1953.
Geef Clarc Lennart zoiets prozaïsch
als een oude aardappel in handen en
zy zal u een verhaal vertellen, waar
bij u vergeet dat die aardappel met
nog twintig van zijn lotgenoten ge
schild gekookt en afgegoten moet wor
den. U zult dan geen solide maaitijd
naar binnen krijgen, maar volkomen
verzadigd zun van de granaatappels
en mango's, die zy u heeft laten zien,
ruiken en proeven. Dit is Clare Lcn-
narts speciale gave: om onze hele da
gelijkse bedoening zó voor te stellen
alsof er een fascinerend en geheimzin
nig leven in zit cn onze wereld te be
volken met beurtelings zachtmoedige
en ironische elfen. Zij slaat water uit
de dorre rotsen van onze realiteit.
Het is ongelofelijk wat er aan wijs
heid en plezier te beleven valt aan
oude huis.ies, aan een plat. een ke
tel, een zolderkamer, aan een konijn,
een kind. een kat. een knikker, als
deze schrijfster haar pen opneemt en
als terloops haar oorspronkelijk visie
de vrije loop laat. Een heerlijk boek
je.
Clara Eggink.
