LEIDSCH
DAGBLAD
92ste Jaargang
MAANDAG 5 OCTOBER 1953
No. 28034
Directeur: J. W. Henny
Hoofdredactie: B. W. Menkhorat en J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f6 per kwartaal; f0.47 pea- week
Witte Singel 1. Lelden - Giro No. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
Wil Westen nieuwe poging tot
contact met Moskou?
Voorstel tot
nieNaanvalsverdrag
Amerikaanse. Britse en Franse des
kundigen zullen deze week te Londen
bijeen komen ter bespreking van de
jongste Sovjet-Russische nota en een
antwoord daarop.
Deze besprekingen zouden Woensdag
of Donderdag beginnen. Ook de laatste
twee Westelijke nota's aan de Sovjet-
Unie zijn door deskundigen opgesteld,
die daartoe de eerste maal in Washing
ton en de tweede maal te Parijs zijn bij
eengeweest.
De mogelijkheid van een voorstel
aan de Sovjet-Unie inzake een niet-
aanvalsverdrag vormt op het ogenblik
met andere suggesties het onderwerp
van een ernstige studie, aldus ver
klaart men in Amerikaanse diploma'
ticke kringen te Washington.
Een dergelijk plan werd in Mei reeds
door de Britse eerste minister, sir Win
ston Churchill, geopperd, waarna het in
Juli op een meer officiële wijze door de
West Duitse Bondskanselier, dr Adenau
er, aan de ministers van buitenlandse
zaken de „grote drie" op hun conferen
tie te Washington werd voorgelegd.
Thans is het denkbeeld naar voren ge
bracht door de leider der Amerikaanse
democraten, die het Donderdag in een
Informeel gesprek met president Eisen
hower besprak. Naar Stevenson na af
loop van zijn bespreking meedeelde, zag
Eisenhower „verdienste" in het plan.
Dit zou betekenen, dat de Amerikaanse
president tegenover een dergelijk initio'
tief nu welwillender staat dan toer
Churchill op 11 Mei j 1. zijn voorstel
deed inzake een veiligheidsovereenkomst
tussen de Sovjet-Unie en het Westen in
de geest van het verdrag van Locarno
van 1925. Hoewel diplomatieke waarne
mers toendertijd voorspelden, dat de
Sovjet-Unie zich voorstandster van een
dergelijk pact zou verklaren, heeft Mos
kou voor zover bekend nog op geen en
kele wijze op sir Winstons voorstel ge
reageerd.
Volgens twee Britse conservatieve
bladen meent men. dat de Britse-eer
ste minister. Churchill, van plan is
opnieuw te proberen tot een vier-mo-
gendhedenconfercntie tussen de drie
Westelijke grote mogendheden en de
Sovjet-Unie te komen.
De „Dailv Telegraph" schrijft, dot
Churchill lioopt. dat er een manier zal
worden gevonden om uit de impassen te
komen, waarin men is gekomen door de
Russische verwerping van het voorstel
voor een bijeenkomst van de ministers
van buitenlandse zaken te Lugano. „Het
is de ernstigste wens van de eerste mi
nister," aldus het blad. „dat Anthony
Eden ide minister van buitenlandse za
ken) met hem de eerste stappen onder
neemt om tot dit doel te komen."
De politieke correspondent van de
„Daily Mail" schrijft, dat de bekendma
king van Churchill, dat Eden heden zijn
functies zal hervatten, „de voorbode is
van een grootscheepse nieuwe poging
om Rusland tot besprekingen op het
hoogste niveau te bewegen."
Volgens Walter Bedell Smith. Ameri
kaans onderminister van buitenlandse
zaken. zi)n er sterke aanwijzingen dat
de Sovjet-Unie. ondanks herhaalde be
weringen van het tegendeel, heimelijk
aanzienlijk meer geld aan bewapening
besteedt dan vorig jaar.
REUTER TEN GRAVE GEDRAGEN.
Naar raming een millioen Berlijncrs
zijn Zaterdag op de been geweest om
hun overleden burgemeester, prof. Ernst
Reuter, de laatste eer te bewijzen.
Honderduizenden stonden langs de
route, die de stoet volgde, naar het
kerkhof van Zehlendorf in Zuid-West-
Berlijn. geschaard. Op de lijkkist lag
de vlag van Berlijn en de Baskische
baret, die de burgemeester altijd droeg
Achter de lijkkoets reden acht wagens
met bloemen.
Op het kerkhof, waar o.m. president
Heuss van West-Duitsland en dr (Dtto
Suhr, voorzitter van het West-Berlijnse
na riemen t. het woord voerden, werden
boven het graf saluutschoten gelost
door drie erewachten van elk vijftig
Britse. Franse en Amerikaanse soldaten
van het geallieerde garnizoen in West-
Berliin.
Vele Duitse en geallieerde vertegen
woordigers woonden de plechtigheid bi).
DOODVONNIS GEWIJZIGD IN
LEVENSLANG
Het doodvonnis, dat Donderdag JJ
over de voormalige Egyptische premier
Ibrahim Abdel Hadl werd uitgesproken.
Is gewijzigd m levenslange gevangenis
straf.
Scheiding van Labour-partij en
vakhonden
KAPITEIN VAN DE
„NABOLAND" VEROORDEELD
De gezagvoerder van het Zweedse
vrachtschip „Naboland", Oscar Lorent-
zon. is Zaterdag door een Turks ge
rechtshof te Canakkale veroordeeld tot
zes maanden gevangenisstraf wegens
onachtzaamheid bij het uitoefenen van
zijn functie.
In de nacht van drie op vier April j.l.
kwam de .Naboland" drie mijl ten
Noorden van Canakkale in botsing met j
de Turkse duikboot „Dumlupinar". die
zonk 99 van de 104 opvarenden van de
„Dumlupinar" kwamen om het leven.
Kapitem Lorentzon ls Zaterdag vrij
gelaten. aangezien de tijd doorgebracht
in voorarrest (sedert 6 April) van zijn
straf werd afgetrokken.
De gezagvoerder van de „Dumlupinar"
werd vrijgesproken.
Advocaten, die bij het proces fami
lieleden van de overledenen vertegen
woordigden. zullen een eis tot schade
loosstelling indienen tegen de reders
van de „Naboland"
Problemen der verdeeldheid
niet opgelost
(Van onze correspondent te Londen)
Het Lagerhuislid Tom O'Brien, die
bij jaarlijkse toerbeurt pas voorzitter is
geweest van het Britse vakverbond, is
de laatste tijd ontgenzeglijk het „en
fant terrible" in de Labour-beweging.
Hij is een groot bewonderaar van Chur
chill en kwam in moeilijkheden, toen hij
de premier op weg naar Washington
namens het vakverbond alle succes toe
wenste. Voor Engeland, niet het minst
voor de arbeiders, hing immers zoveel
van de besprekingen in Amerika af. Nu
werd O'Brien opnieuw gekapitteld we
gens zijn lunch met Churchill in lord
Beaverbrook's villa in Zuid-Frankrijk,
welke O'Brien mogelyk maakte de we
reld te laten weten, dat Churchill bij
zijn standpunt is gebleven voor bespre
kingen tussen de topleiders der grote
Churchill had immers sedert het be
gin van zijn ziekte hier over gezwegen.
Het laten glippen van zijn Initiatief had
de populariteit der tories veel kwaad
gedaan. ChurchilJ kon echter niet toe
laten, dat-O'Brien, zijn mond voorbij
praatte door te onthullen, dat de pre
mier door zijn eigen adviseurs, moge
lijk mertemlnisters, was tegengewerkt.
Dat kon een sluwe poging zijn om van
Labourzijde tweedracht onder de con
servatieven te zaaien, welke Cuhrchill
niet door de beugel kon laten gaan.
O'Brien heeft thans opnieuw voor zijn
beurt gepraat. Hij zinspeelde op een
mogelijke scheiding van Labourpartij en
vakbeweging. Genoeg heeft ook Chur
chill daarop altijd aangedrongen. De
Labourpartij is hoofdzakelijk een fede
ratie tussen vakbonden en coöperaties,
die zich als organisaties bij de partij
hebben aangesloten. De individuele le
den. hoewel aanzienlijk in aantal en
steeds groeiende er zijn er ruim een
millioen vormen de kleinste groep.
Oorspronkelijk was Labour het parle
mentaire verlengstuk van de vakbewe
ging. Het is Churchill altijd een doorn
in het oog geweest, dat leden van een
bij de Labourpartij aangesloten vak
bond. ook al stemden ze conservatief.
een heffing voor de socialistische party
moeten betalen.
De om zijn guitigheid en openhartic-
heid beminde O'Brien is de enige, die in
Margate de dingen bij hun naam heeft
genoemd. Hij zeide. dat Margate geen
enkel probleem had opgelost. De daar
met veel nadruk geproclameerde een
heid was slechts schijn! Bevan beves
tigde dat. hoewel hij verkondigde, dat
er geen fundamentele verschillen tus
sen rechts en links waren.
Zeker, men is het eens over het doel.
maar niet over het tempo om dat te
bereiken. Morrison en de andere recht
se leden van het partijbestuur hebben
de hand op de rem. Bevan en zijn aan
hangers geven vol gas'
Er heerst wapenstilstand omdat er
verkiezingen dreigen. Bevan zeide eer
lijk. dat links en Techts elkaar nodig
heb"ben. Onder het districtskiesstelsel
hebben kleine groepen geen kans. Uit
stoting van de Bevanisten zou eveneens
tot groot zetelverlies voor Labour lei
den omdat in vele afdelingen, die ach
ter Bevan staan, de socialisten zouden
weigeren op rechtse candidaten te stem
men. Honderdvijftig afdelingen zijn
links gericht!
O'Brien zoekt een middel om de een
heid technisch te bewaren, maar om dr
onderlinge spanningen, die de partij lïi
gevaar brengen, te vermijden.
Niet lang geleden vertrouwde hu
ons persoonlijk toe. dat de vakbewe
ging niet zou aarzelen met de partij
te breken indien deze Bevans politiek
zou aanvaarden.
Zoekt hij nu naar een tussenoplossing
of wil hij de eei'ste stap doen, welke I
tot een breuk zal leiden?
O'Brien is een moedig man, want hu
sprak namens hemzelf en kreeg de pin
op de neus van Arthur Deakin. die zeide
dat O'Brien's speech op het variété-
toneel thuis hoorde. O'Brien is namelijk
de gevierde president van de unie van
schouwburg- en bioscooppersoneel!
Volgende week verandert het décor in
Margate. Dan congresseren er namelijk
de tones. Churchill zal. als steeds, de
grote slotrede houden. Het zal hem niet
n stof ontbreken om op de hem schalk-
wijze de spot te drijven met de zich
in vele bochten wringende socialisten.
Het hoogtepunt von de officiële viering van Leidens Ontzet was weer de historische optocht, die dit
/oor kleiner von omvang, maar uitstekend verzorgd was. Een van de ruitergroepen voor het bevlagde
Stadhuis. (Foto Leidsch DagbladVan Vliet)
Doodstraf tegen Mossadeq geëist
Weerrapporten
Van hedenmorgen 7 uur
s i,
S E en
Helsinki
Oslo licht bew. w 2 7 0
Stockholm regen w 4 6 1
Kopenhagen onbewolKt nw 7 10 0
Londen onbewolkt windstil 4 0
Amsterdam zwaar bew. n 2 9 0.3
Brussel zwaar bew. n 3 8 0
Parlls onbewolkt nno 5 7 0
Bordeaux nevel nno 2 12 0
Nice onbewolkt nw 3 16 0.3
Warschau zwaar bew. w 2 8 0
Berlijn licht bew. wnw 6 9
Frankfort zwaar bew. windstil 4 0.1
Münchon nevel nno 5 9 4
Zürich nevel no 2 12 2
Wenen geh bew. nnw 8 13 1
Rome zwaar bew ono 5 18 0.4
(Incez. Med.-adv.)
WEERBERICHT
Lichte nachtvorst
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Overdrijvende wolkenvelden en droog
weer. Matige tot zwakke wind uit
Noordelijke richtingen. Koude nacht
met hier en daar lichte nachtvorst,
overdag ongeveer dezelfde temperatu
ren als vandaag.
(Opgemaakt te 10 uur).
6 OCTOBER.
Zon op: 6.49 uur. onder- 18.07 uur.
Maan op: 5.13 uur; onder: 17.10 uur.
Hoogwater te Katwijk te 2.27 en 14.44
uur.
Dit nummer bestaat uit rcertien pag.
H.M. de Koningin was tegenwoor
dig bij het concert, dat de Griekse
zangeres Elena Nikolaidi. van de
Metropolitan Opera te New York te
Den Haag belangeloos heeft gege-
ven ten bate der slachtoffers van de
aardbevingsramp in Griekenland.
Meisjes in Griekse klederdracht
boden de Koningin bij Haar aan
komst aan Diligentia bloemen aan.
Ook tegen generaal Riahi
In de acte vam beschuldiging van het
I militaire -tribunaal, dat. oud-premier
i Mossadeq en generaal Riahi. voormalig
stafchef, zal berechten, wordt de dood-
i straf geëist.
I De straf is terechtstelling door de
strop, indien hij schuldig wordt bevon-
'den
Volgens de tenlaste legging heeft Mos
sadeq bekend, dat hij als eerste doel de
ontbinding van de Madjlis nastreefde.
Toen dit bereikt was. had hij zich ge
realiseerd dat er nog slechts eën macht j
een e.nde aan zijn bewind kon maken, i
nl het hof van de ajah. Toen de sjah
met zijn echtgenote het land verlaten
had en zich te Rome bevond, was de
voormalige eerste minister, aldus zijn
e-klairing bij het verhoor, vam plan ge- I
weest de vorst een termijn te stellen,
waarbinnen deze moest aftreden dan
wel naar zijn land terugkeren Ind.en
op dit ultimatum geen antwoord zou
z(jn ontvangen, „zou ik hebben gedaan,
wat ik raadzaam achtte voor het lar.d".
aidus de voormalige eerste minister
volgens de acte van beschuldiging.
In dit verband wordit. Mossadeq ver
weten. dat hij „kwade bedoelingen"' je
gens de sjah had en diens abdicatie wil
de bewerkstelligen teneinde zitn doel te
bereiken Ook wordt de beklaagde ge
brandmerkt als de „hoofdpersoon"
achter de tegen de sjah gerichte demon
straties vam 17 Augustus j.l. Hij zou de
veiligheidsautoriteiten instructie hebben
gegeven, niet tussenbeid? te komen toen
:n de hoofdstad de standbeelden van de
vader vam de vorst. Reza Paihlevi, door
betogers werden vernield.
Wereldsnelheidsrecord
weer verbeterd
Kapitein James Verdln van de Ame-
kaanse marine-luchtvaartdienst heeft
het wereld-snelheidsrecord voor vlieg
tuigen verbeterd. Hij vloog met ccn Sky-
ray-straalvliegtuig 1212 km. per uur. Het
oude record stond met 1186 km op
naam van de Britse piloot Mlke Lith-
row, die dit 25 September boven Llbye
behaalde met een supermarine Swift.
DE BELGISCHE BEGROTING
De raad van Belgische ministers heeft
de gewone begiotlng voor het dienstjaar
1954 vastgesteld op 7.153 millioen en de
buitengewone begroting op 17.500 mil-
l.oen. Het totaal bedrag van de gewone
en buitengewone begroting is voor 1954
fr 3.5 milliard lager dan dat voor 1953.
Heden zal de inschrijving worden
opengesteld op een nieuwe staatslening
met een rente van 4.5 procent
GEEN OPHEFFING INTERZONALE
PASSEN IN DUITSLAND
De Russische autoriteiten in Duits
land hebben het Westelijke voorstel af
gewezen om de interzonale passen af te
chaffen voor Duitsers die tussen Oost-
Mi West-Duitsland reizen.
De Russische ambassadeur en hoge
commissaris in Duitsland. Semjonof
heeft de hog? commissarissen van
Frankrijk, Engeland en Amerika schrif
telijk van dit besluit op de hoogte ge-
Meld. Hpi voert aan, dat dit een kwestie
ls die door de autoriteiten van Oost- en
West-Duitsland dient te worden bespro
ken.
De Westelijke mogendheden staan op
het standpunt dat de passen, die in 1945
door de vier bezetlende mogendheden
zun Ingesteld, ook door die mogendheden
moeten worden afgeschaft.
I Ten aanzien van het decreet, waarbij
de sjah hem als minister-président ont
sloeg, had Mossadeq bij het verhoor ver
klaard. dat hij aan de echtheid van het
stuk twijfelde, gezien het feit. dat het
hem in de nacht van 16 Augustus werd
overhandigd, terwijl het twee daeen te
voren was gedateerd en de sjah zich in
middels naar Italië had begeven. Be
klaagde had erkend, dat de" vorst vol
gens de grondwet het recht had, minis
ters te benoemen, te ontslaan en oorlog
te verklaren, maar hij had hieraan toe
gevoegd dat deze bevoegdheden „zuiver
formeel" waren.
Ook word* de oud-premier ten laste
gelegd, dat hij gepoogd heeft het mo
reel van h?t leger te ondermijnen door
om. de slagzin „Het bevel vaai de sjah
is het bevel van Allah" uit te bannen.
Aan brigade-generaal Riahi. de staf
chef van he: leger onder Mossadeq.
wordt o a plichtsverzaking ten laste ge
legd en hat feit. dat hij op 1 Augustus
de dog waarop Mossadeq ten val
werd gebracht op de demonstranten
heeft laten schieten.
Naar men verwacht zal Mossadeq
vandaag of morgen voor een militair
hof worden geleid om de tenlasteleg
ging aan :e horen Hij zal dan een ver
dediger kunnen aanwijzen.
De Indiërs in Korea
„Wij zullen gedwongen zijn de Indi
sche troepen te bestrijden, indien otze
niet ophouden met hun slechte daden
jegens anti-communistische krljgsve-
vangenen. die niet teruggezonden wal
len worden", verklaarde Tsjo tsjoen-
hwan. Ztud-Koreaans onderminister van
butenland^e zaken, te Seoel.
„Het doden van anti-communistische
krijgsgevangenen door de Indische troe
pen is moord en een schandelijke schen
ding der rechten var J"
de wap
volgde 1-
„De Indiërs pogen zich als neutralen
voor te doen. doch zij handelen in feite
als communisten. Wy eisen, dat India
zich openlijk aan ae zijde van commu
nistisch China en Noord-Korea schaart
en zyn .strüdkrachten tegen ons in het
veld brengt", verklaarde hu.
Van Indische zude is naar aanleiding
van deze verklaring gezegd, dat de Ver.
Naties verantwoordeiyk zouden worden
gehouden voor .alle eenzydige hande
lingen" door Zuia-Koreaanse troepen
tegen de Indische bewakingstroepen
De Noord-Korcaanse radio-Pjong-
jang heeft over de bloedige incidenten
in de gemilitariseerde zone. waarby In
dische troepen op demonstrerende ge
vangenen schoten, gezegd, dat deze in
cidenten door de Amerikanen op touw
zijn gezet.
Kolonel Simbolan:
„Toestand in Atjeh zeer ernstig"
Grote gebieden niet onder controle
Spoedige uitvoering „plan Atjeh?"
gebieden rondom Meoelaboh en Tapak-
toean onder contróle heeft en in Mid-
den-Atjeh alleen het gebied van Ko-
tatjane.
Takingeoen in Midden-Atjeh was door
eenheden van de mobiele brigade verla
ten.
De militarie commandant van Noord-
Sumatra. kolonel Simbolan. heeft de
toestand in Atjeh „zeer ernstig" ge
noemd. Hij legde er de nadruk op, dat
het onmogelük is de kwestie Atjeh
alleen met de wapenen op te lossen.
Het leger in Noord-Sumatra zal zich
voor een zware taak gesteld zien. in
dien de regering zou besluiten de staat
van oorlog en beleg in cl-zc provincie
af te kondigen. Kolonel Simbolan
deelde mede. dat het civiele bestuur
alloen wordt ultgooefend in de gebie
den, die onder contróle staan van de
machtsapparaten.
I Kolonel Simbolan is Vrydagmiddag in
Djakarta aangekomen voor het uitbren
gen van een rapjwrt over de toestand
in Atjeh en het Indienen van voorstellen
j ter regeling van de moeiiykheden.
I Hij deelde mede. dat van 20 tot 27
September de plaatsen aan de Oostkust
van Atjeh, zoals Lhokseoemawe, Bi-
reoe. Sigle, Seoelimeoen en Idi. voort
durend door opstandelingen zyn aange
vallen
Van 23 tot 27 September zyn zowel
per schip als over land versterkingen j
aangevoerd. Op 2 October was de toe
stand als volgt: het leger, dat van het
Zuiden uit (uit Lanesai naar het Noor
den oprukt, heeft Bireoen bereikt. De
legereenheden, die van Kotaradja uit
naar het Zuiden trekken hebben Seoeli
meoen bereikt. De opstandelingen be
heersen neg het gebied tussen Seoeli
meoen en Bireoen. Het gebied, dat aan
de Oostkust onder contróle van het le
ger staat, beperkt zich tot de strook
langs de spooriyn tussen Langsa en
Kotaradja
Kolonel Simbolan deelde voorts mede.
dat het leger aan de Westkust alleen de
opstandelingen zun
gedood en dat ongeveer 500 volgelingen
van Daocd Beoereoeh gearresteerd zun.
Het leger heeft tot dusver 7 doden en
17 gewonden verloren; 98 militairen zyn
gedeserteerd. Kolonel Simbolan kon niet
zeggen hoeveel slachtoffers de opstand
onder de bevolking heeft veroorzaakt en
achtte het prematuur een schatting te
doen van het aantal volgelingen van
Daoed Beoereoeh. aangezien het leger
nog geen operaties is begonnen In het
binnenland van Atjeh.
De Indonesische regering wil zo spoe
dig mogelijk beginnen met de uitvoe
ring ran het plan voor Atjeh. dat o.a.
voorziet in het verlenen van autono
mie aan dat gebied. Dit heeft de mi-
I nister van voorlichting, de heer To
bing. medegedeeld.
Het plan zal overigens niet alleen In
I Aijeh. maar in geheel Indonesië ver-
werkaiykt worden, zo voegde hy eraan
toe. Behalve de weg van het wapense-
weld is de regering voornemens een an
dere we? te bewandelen om het vraag-
stuk-AtJeh op te lossen.
Minister Tobing was overigens niet
bereid nadere verklaringen af te leg
gen ten aanzien van de stappen die
de regering zal nemen om in Atjeh de
veiligheid te herstellen.