Van een Patrijs PETER DE GROTE Hij volbracht een taak BETRAPT WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCII DAGBLAD - ZATERDAG 26 SEPTEMBER 1953 - PAGINA 1 BEWOGEN LEVEN XXXIX hoofdschuldigen ter dood laten brengen, waaronder zijn eigen zoon. Met ijzeren energie heeft hU de Turken teruggedreven van de Krim en de Zweden van zijn westelijke grenzen. Hij bereikte het warme water, de zee van Azov en de Oostzee Op veroverd Zweeds gebied stichtte hij. terwijl de oorlog nog gaande was. een nieuwe hoofdstad. Sint Petersburg. naar het model vanAmsterdam. H" heeft ons werkelijk bewonderd! Zelf bouwde hl) mee aan zijn nieuwe hoofdstad. Vaak ging zijn schaar ook hier: knip-knap. Maar nog vaker moest een moujiek de reis aanvaarden naar de heilige VELEN van ons glimlachen om Peter de Grote Men zegt van hem. dat hij zijn omgeving slechts heeft versierd met West-Europees verguldsel. Misschien is dat wel waar Zeker is waar. dat hij het grote belang van contact met het Westen heeft doorzien en dat hem geen moeite teveel geweest is om dit te leggen. Hij heeft in de onoverkomelijke muur tussen Oost en West een poort gebouwd waardoor mensen naar binnen konden gaan en nieuwe ideeën. Achter deze poort ont- Moscou aan het het einde der 17e eeuw (1691). Bij tientallen worden de Stralitzen ont hoofd. opgehangen of levend begra ven... BOUWDE EEN POORT: Nikolaas. De moeraskoortsen ontnamen aan duizenden het leven. Peter ging door ondanks dat: hu had nog meer boeren, beweerde hij en de hoofdstad moest klaar voor de vuand terugkwam Dc- hoofdstad kwam klaar. Tot 1917 droeg zij een Hol landse naam: „Pietjer". Veel heeft Peter voor de Russische vrouw gedaan, die in dubbele slavernij verkommerde. In die van de heer en de echtgenoot. Huwelijken onder dwang mochten niet meer plaats hebben en sinds 1702 moesten trouwlustigen min stens zes weken verloofd zijn. omdat ze elkaar voor het huwelijk leerden kennen. De vrouw moest meedoen aan feestenen de upper ten zou voortaan moeten leren dansen en op die danspartijen zou men moeten conver serenzich moeten gcdiagen als mensen van de wereld. Peter en zijn gemalin Katharina gaven zelf het voor beeld, zij dansten tot ze er bijna PU neervielen. Een eeuw later zou het in de voornaamste Russische kringen wer kelijk beschaafd toegaan. stond een grote mogendheid door hem \chter deze poort kwam tenslotte ook de kuil waarin de laatste Romanovs gesmeten z.ouden worden, niet eens gelegd. Door deze poort kwamen nieuwe ideeen; die von den de harten van enkele Westers geworden Russen. In het Westen zegt men dat de mensen gelijk zijn in wezen: slaaf en heer, allebei mens. De mens begint niet bij de baron, de mens begint bij de laagste slaafof bjj de slechtste vorst Peter Romanov, in zijn tijd heeft hij voor zijn idealen eestreden. Het was zo moeilijk voor hem. zo ingewikkeld. Lr waren muren van misverstand en onverstand. Er waren bergen van haat. Hij is er op uit getrokken, naar die verre stranden waarvan zijn volk geloofde, dat zij het einde der wereld waren, geregeerd door de boze. Hij wist dat hfj naar Holland ging, hij heeft zjjn taak volbracht! REIN BROUWER. CAMOUFLEREN is een kunst, die vrijwel door ieder mens met grote vindingrijkheid wordt bedreven Wij weten onze intieme gedachte- zonden op een listige manier of met een overrompelende brutalite.t te verbergen Misschien merkt oen ander uit een geforceerde houding of vanwege een afwezige blik. dat er iets met ons „is", maar het is meestal een kans uit duizend te raden welke oorzaak hierachter schuilt. SOMS kan je gecamoufleerde innerlijk, met pijnlijke scherpte, zichtbaar worden. Het weer spiegelt zich bijvoorbeeld in slechte daden of onaangename karakter trekken van anderen. Op zulke onvoorziene ogenblik ken worden wij met feilloze zeker heid betrapt. Niet, zoals men zegt, op heterdaad Het bluft veelal bij een gedachte, die niet ten uitvoer wordt gebracht. Niettemin is de daad in kiem aanwezig, sluimeren de in mun ongebonden fantasie, gekoesterd in de zorgvuldig geslo ten ruimte van mijn innerlijk. Niet bij de ander, maar bij me zelf blijkt een donkere diepte vol onberekenbare en verboden moge lijkheden aanwezig te zijn. Schrik, schaamte en afschuw, gemengd met blijdschap dat deze ontdekking plaats vond. zijn de gevolgen. HET zou voor mij geen moei lijke opgave zijn met enkele bubelteksten of aan de hmd van enkele bijbelverhalen te illu streren cn te demonstreren, hoe de camouflage bij U en mij in stuk ken breekt. Het laatste doet mij onwillekeu rig denken aan kunstig uitgespan nen herfstdraden tussen dé strui ken van een tuinpad. Het geeft een onbehaaglUk gevoel daarmee in aanraking te komen Het uiterst dunne netwerk scheurt uiteen Met een afwerend gebaar wrijf je van het gezicht of van de handen, de resten weg Toch blijft het gevoel, dat de onzichtbare draden je ge vangen houden. Woord van Bezinning Of met een ander beeld: de meeste mensen vinden het niet prettig, nu de avond reeds vroeg valt in een hel verlichte kamer aan tafel te zitten, terwijl de gor dijnen aan dc straatkant wijd ge opend zijn Het hindert, dat ieder een vru naar binnen kan kijken. ..Doe die gordijnen alstublieft zorg vuldig dicht!" Om terug te komen op de inzet van dit onderdeel van onze bezin ning: de Bijbel neemt ons. soms geheel onverwachts, gevangen in een net van vrijwel onzichtbare draden of zet ons verborgen leven, ondanks alle bescherming en ca mouflage in de schijnwerper van Gods licht DEZE keer overkwam mij dit echter bij het zien van de f.lm: ,.De zeven hoofdzonden". Hier aan werd als „achtste zonde" een reeks taferelen toegevoegd, die ee.. aantal gewone medemensen in een bijzonder kwaad daglicht plaatsten. Op het meest spannende moment, wanneer je reeds een volledig ge- interesseerde toeschouwer bent ge worden. vooral omdat een aantal snel passerende scènes sterk de ver beelding prikkelt, keert zich de ver denking zo bliksemsnel om naar je zelf. dat geen ontkomen meer mo gelijk is: „Ja, met je gedachte-zon den. bent slechter dan wie ook uit deze gehele film. Jij bent. in de kern van je wezen, betrapt. Je ca mouflage is stukgebroken. De bin nenkamer van je leven ligt. met cn zonder gordijnen, open, VOOR GOD. LANGS deze minder gewone weg kom ik midden in het Evange lie: GOD betrapt U en mij Hij schuift de meest kunstige camou- f.ase. ook d:e van verdacht chris telijke of kerkelijke makelij zonder moeite opzij HU heeft hiermee uit sluitend de goede bedoeling U en mij voor Zich te winnen en ons tan onze eisen boosheid te hedden. Zo geeft het my, behalve schaam te en schrik, vooral blijdschap be trapt te mogen worden, niet door de 'misschien hier en daar aan vechtbare' moraal van een film. maar door de vrijwel onzichtbare macht van het Evangelie, door het aeschamende en bevrijdende licht van Jezus Christus zelf. P. L SCHOONHEïM Herv. predikant voor het buitenkerkelijk werk. Hoge Runduk 14a. Peter de Grote TUSSEN MUREN VAN ONVERSTAND, BERGEN VAN HAAT In onze dagen is er een ijzeren gordijn tussen de v/erelden in Europa. Zo nu en dan laat het wat mensen door, gezanten, spionnen. Een enkele zakenman. Eeuwen geleden waakten de Polen en Lithauers ervoor dat geen Westerse ingenieurs het Oosten zouden bereiken. En de massa van de grote vlakte luisterde in vrees en afschuw naar de vreemde verhalen die over een denkbeeldige muur de vlakte binnenkwamen vanuit het Westen. Verhalen over goddelozen waren het, waarnaar eigenlijk niemand moest luisteren Ruim een eeuw na Iwan de Verschrikkelijke regeerde Peter de Eerste in Rusland. Hij had het avontuur in zijn bloed, doch ook het verlangen om zijn Staat op Europese leest te schoeien. Hij had veel met de Hollanders gesproken, die weldra de Engelsen verdron gen hadden en na ieder gesprek raakte hij meer onder hun invloed Zijn land zou aan het warme water moeten grenzen, aan de Oostzee en de Zwarte Zee. Voordat hij de strijd begon trok hij naar het Westen. Niet als de vorst aller Russen zou hij gaan, doch incognito, opdat hij aan alles deel kon hebben, aan het bouwen van schepen, het- bestuderen van Kunsten en Wetenschappen. Met angst en wrevel in het hart zag zijn volk hem gaan. Wat had hun Vadertje toch te zoeken in het land der goddelozen' Wat zou hij doen als hij terugkwam' Misschien zouden, tijdens zijn afwezigheid de Bojaren naar de macht grijpen, en dan' Wie moest dan het volk beschermen? OP de 9e Mei 1697 vertrok hij met zijn gezantschap uit Moscou. Onderweg ontmoette hij enkele Duitse vorsten en vorstinnen. Men vond dat hij heel slechte tafelmanieren had. HU vond het zelf eensklaps ook en werd er verlegen onder. Hf) had echter ook dingen waarop hij trots kon zijn: een helder verstand, als het niet door drift vertroebeld was, een sterk lichaam dat aan ontberingen gewend was. In Zaandam wist men al spoedig dat hU komen zou. Zy zouden hem onmiddellijk herkennen. Hij was heel groot, een reus bijna, en hu trok met zün hoofd en zijn rechter arm. Deze kramp had hu overgehouden van een opstand der Strelitzen, die in bloed was gesmoord toen hij nog maar tien jaar was. De Strelitzen waren beroepssoldaten, die het Rijk moesten verdedigen tegen de Tartaren, Muzel mannen. Zu vormden een tegenwicht tegen de machtige Bojaren en ontvingen van de Tsaren vaak landeryen als loon. In Zaandam ging htj naar Gerrit Kist. huurde een kamer en een loods van hem en voelde zich weldra thuis. Het Tsaar Peter-huisje is beroemd geworden. Vele vor sten, waaronder Napoleon, hebben het in de loop der eeuwen bezocht. Zü werden gezogen naar dc plek waar een machtig vorst zich vernederd had om zfjn volk welvaart te kunnen bezorgen. Zaandam lag in de wereld der heidenen, der goddelozen, waaruit geen mens ongestraft terug kon keren. Dc mensen verdrongen zich om hem, alsof hij een dier was uit onbekende streken. Naar Russische gewoonte ranselde hij degenen af die al te vrijpostig waren. Met een ijzeren wil legde hij zich op duizend dingen loe die hij moest leren. Zijn volk had immers geen kennis. Hij zou zoveel mogelijk meebrengen in zijn hoofd cn in de hoofden van hen die hij bewoog met hem mee te trekken. Weinigen voelden ervoor. PfETERBAAS". zo moest men hem aanspreken, schaafde en boorde, klopte en hamerde en in zijn weinige vrije uren zat hij kinderen achterna die hem met vuil hadden gegooid of hij voer in zijn boeier door de binnenwateren van Holland. Hoe zou zün eigen volk weldra naar hem smyten! Gerrit Claeszoon Pool, een mr scheepstimmerman, heeft hem een getuigschrift gegeven. Daarin heeft hu geschre ven, dat Pieter Migaylof van 30 Augustus 1697 tot 15 Januari 1698 „zich als een neerstig en kloek timmerman heeft gedragen". Ieder van ons die wel eens door een examen is gerold zal nu zeker kui.nen begTUpen. waarom Peter een Hollander wilde zijn. Hij leerde zoveel bu óns. Dc stuurmanskunst, r.cheepstekenen. wis- en sterrenkun deanatomieEn hu vond ons zo gewoon, hij voelde zich thuis bu de burgers van dit land met wie hu op voet van gelijkheid omgaan kon. Hy wilde alles zien e.i met iedere belangrUke Nederlander spieken. Met Jan van der Helden die de brandspuit aanzienlijk had verbeterd en een spultnummertje weggaf, waarvan Peter intens genoot. Bovendien waren al zijn steden en dorpen Immers van hout. Hij praatte met Antonie van Leeuwenhoek die hem door het sterkste microscoop liet kijken, dat hU bezat Voor het eerst na zun tiende jaar hield Peter zun hoofd doodstil. Zó verbaasd was hij! Peter ging naar de kermis en was daar vroly Hij genoot van de goochelaars, dacht er werkelijk over een paar naar zijn land te goochelen, doch het meest bewon derde hij de kiezentrekker-heelmeester, die onder trompet geschal de boeren kiezen trok. Hu gaf het verlangen te kennen dit ook te leren. Kon men er geen paar boeren aan wagen? In Rusland zou men het zeker doen! En te midden van al zijn drukke werkzaamheden vergat hu de politiek niet. Hij wilde de Staten-Generaal bewegen de oorlog tegen Frankrijk opnieuw te beginnen. De ..aller- christeiykste Koning" van dit land had zich immers ver bonden met hen die het Christendom wilden uitroeien, de Turken, en deze Turken waren doodsvijanden van het nieuwe Rusland. Hu. de vader aller Grieks-Katholieken, zou eens de Turken verslaan. Dat wist hu heel zeker De „Petrus en Paulus", waaraan hu niet vele anderen werkte op de werf. werd snel voltooid, doch zUn pogingen om de Staten-Generaal op zijn hand te rijgen in politiek opzicht, leden schipbreuk. Men sprak veel liever met hem over zaken, over de toekomstige handel van zijn Ruk met deze lage landen. In Engeland stond hü paf van de vlootmanoeuvrts. Doch de Engelse scheepsbouw, ofschoon die hem beter voldeed dan de Hollandse, omdat zu minder empirisch was, viel hem ook tegen. Engelsen noch Hollanders waren in staat hem goede galeien te bouwen die hij nodig had om de Bosporus te rammen. OP de 25ste Augustus 1698 is hü behouden in Moscou teruggekeerd, in gezelschap van nieuwe vrienden, en van een zak post die bestemd was voor de vreem delingen in zijn Rijk. Velen, die hem trouw wilden betuigen, kwamen naar hem toe en knielden voor hem. Hij beurt ze heel vriendelijk op, en danknip-knap, de-baard-er-af. Voordat ze eigeniyk begrepen wat er gebeurd was, zagen zr hun sier. raad waarop ze zo trots waren, waaraan men kon zien welk geloof ze hadden, het geloof der aartsvaders, ir. de handen van hun vorst. Peter zei hun heel vriendelijk, dat men in het verlichte Westen die ondingen al lang had afgeschaft en dat men daar veel reiner was op zijn lichaai... Zij zouden er spoedig meer van horen. Terwijl Pcler in de grote Noorse oorlog gewikkeld was en de geweldige aanvallen van het machtige Zweden te verduren had. dat de Oostzee tot een Zweedse binnen zee wilde maken, ging Peter, al strijdende, door. met de ..beschaving" van zijn Rijk. Dc beschaving en dc" oorlog voering gingen hand in hand. Or aan geld voor de oorlog te komen voerde hij een haardbelasting in. Wie zijn baard wilde houden moest betalen. Honderd roebel voor een Russische baard, dat is in onze munt van heden veel meer dan duizend gulden! De geschoren Russen voelden zich nog veel miserabeler dan een student in de groentijd. Zij hadden immers het gevoel, dat er met hun baard een deel van hun geloof verloren ging! Er wordt verteld, dat er eenvoudige mensen waren, die hun afgeknipte haard altijd bij zich droegen in een zak. Zij hadden gelast dat men die in de kist zou leggen, als ze gestorven waren. Zij wilden niet zonder dit sieraad voor dc Heilige Nikolaas verschijnen aan de hemelpoort. Hoe naief, hoe vreselük ver af lloe dichtbij ook, nog is in het huidige, volkomen westerse Nederland het er- band tussen haartooi en godsdienst bij lange na niet verbroken. IN het jaar 1700 wilde in de stad Romanov een glad geschoren soldaat aan het Heilige avondmaal deelne men. De priester heeft hem een heiden genoemd: daar na heeft de soldaat zich beroepen op de Tsaar en de machtigen in het Rijk Toen heeft de pope dc Tsaar een .zinneloze" genoemd. Er is een opstand der baardmannen geweest, een opstand van de streng-oithodoxen tegen al deze nieuwlichterij. Vele geestelijken hebben verkondigd, dat de duivel zelf op de troon van Rusland zat. Met bloe dig geweld heeft Peter de opstand neergeslagen en de Kijkjes in de natuur.... Ukent v/el een patrijs? In het duin, in het heideveld of in de polder hebt U deze vogel wel eens zien opvliegen en is U natuurlijk geschrokken van het plotselinge, het verrassende van zijn snorrende lawaaiende vlucht? Ol wel, u hebt, op enige afstand natuurlijk, in het wagenspoor van een landweg of op een stoppel veld eens een famihetroepje gezien van deze bruin- arijze vogels, de halzen, waakzaam gerekt, in afwachting; op de grens tussen blijven rondscharrelen en wild er vandoor gaan. NIET? Hebt u nooit zo'n zeldzaam mooi tafereeltje gezien, een kop pel van die vluchtende dieren 's morgens vroeg in het zonlicht of te gen de avond, als de dauw zich reeds legde op het land? Dan kent u deze vogels, die zo echt horen bü ons Hollandse landschap, misschien uit -e winkel? Netjes naast elkaar geschikt op het marmer, de slappe koppen afhangend, op de ste nen vloer een rtjtje bloedplasjes? M3ar u hebt gelijk, dat zün eigeniyk geen patrijzen meer. Ik had altlid gemeend dat ik een patrijs aardie goed kende. Ontelbare malen had ik ze gezien in het veld. had :k hun karakteristieke vluchthou- dine waargenomen en hun razend snelle sprint over het gevaarlijke open welland En al was me dit alles zeer vertrouwd, toch genoot ik telkens weer van deze dieren in hun omgeving, een bosrand in de nerfst. met het licht op roestrode onderbeeroetlne of In ie zo mer een bedauwde morgenweide Toch. toen me onlangs een patrijs werd gebracht, ondervond lk. dat mijn waarnemingen en mijn kennis van dit dier nog maar zeer onvolledig waren geweest. Twee longemannen kwamen er op een avond mee aan Een doods benauwde, van angst ver-stijfde vogel, die. (de patrijzenjacht was pas ge O opend) pardoes een slaapkamer van een woning aan de stadsrand was bin nengevlogen. Mag ik die jongelui hier- bu even een pluim op de hoed steken? Zij wisten best. hoe het er met de pa trus als jachtvogel voor staat, maar ZU vonden dat je zo'n dier toch nog een kleine kans moest geven, ook al was het een vogel die door het gros van dc mensen nuchterweg als een handels-' iect wordt beschouwd. NDERTUSSEN stond lk voor een merkwaardige keuze: het dier houden had geen zin, het vrijla ten betekende een zo goed als zekere dood. In afwachting van de beslissing heb ik de \ogel ln een hok gezet allereerst om aan de weet te komen of hem iets mankeerde, verder om de gelegenheid te hebben zijn toen cn laten te bestu deren. Menig lezer zal denken: wat een omslag voor een patrijs. die toch bU de poelier terecht komt lede: mens doet echter wel eens iets tegen beter weten in. Myn patrijsje dan wandelde ln zün nieuwe verblyfplaats rond Wandelen? Hemel wat een onmogelijke vogel is dat voor iemand, die hem met de bes te bedoelingen nog wel, een poosje ir observatie houdt. Schrikachtiger, ang stiger en wilder dier dan een patrijs (en een fasant is al net zo!) heb ik zelden gezien. Ik moest mU al zeer verdekt opstellen en zorgen ook het kleinste geluid achterwege te laien, wilde ik iets van zijn normale gedrag leren kennen Dat gedrag is anders interessant genoeg De verwantschap me; onze huishoenders treedt daarbij sterk op dc voorgrond Datzelfde drif tige achteruit krabben in de grond, het snelle rondpikken in de opgewor pen aarde, het zich schudden met wijd uitstaande veren, alles wat we van onze gewone kippen zo goed ken nen, vinden we bij de patrijs te'ug. Het kopknikkend gaan, het stappen op de zware ganzepoten, die voor 't krab ben zo geschikt zun. de sterke hoen dersnavel. alles herinnert aan ons pluimvee De kelurenmengeline van de veren is bijzonder fraai Een patrijs n>ag dan in het veld een bruingruze indruk maken, als men hem van nabij bc- kykt, biyken de veren fün gepareld te zün en voorzien van een duidelijke zwarte dwarstekenmg met lichte veer- schachten. De iris is bruin gekleurd en het oog is fraai rood omrand Daarbij draagt de patrijsman een bruinrode hoefüzervormlge borstvlek MAAR veel hersens heeft een pa- trUs vast en zeker niet! Na 5 da gen van büna onafgebroken te gen het gaas opspringen bleek het vo gelverstand er nog niet achter te zijn. dat het onbegonnen werk was ®n de geringste verande-ing in z'n omgeving reen fiets, een stuk wasgoed aan de lijn. dingen, waaraan de meeste vogels heel gauw wennen' was voldoende, om zün plotselinge vluchtdnft op te wek ken en hem radeloos zwoegend door zijn ren te Jagen Gelukkig was hij ge- makkelijk in de menage Vogelzaad, maïskorrels, bessen van lysterbes en vuurdoorn vogelmuu: als" groente slakken, wormen. Insecten, een ze ei gevarieerd menu werd hem voorgezet en met goed gevolg De kleine iritze langwerpige patriizenbolletjes ver meerderden zich zienderogen in z'n hok OP een prachtige herfstdag htb- ben we hem weggebrach' laar een terrein, waar hij, naar mijn mening, wel enige kans had het leven een tijdje te rekken, Het was een na tuurreservaat, een prachtig terrein met heide, ruige jeneverbessen en ge boomte Met een oud onbevvoon-d boer- aerijtje en een standaard molen bij een veenplasje. d.t alles hc-t eigendom van ae \er. tot Behoud van Natuur monumenten. Daar deed de pa tins zijn wilde sprong in de vrnheid Met een snorrende roffel van zijn korte vlerken stoof hü door de ruigte met wydgespreide roestrode staartpennen en. de ronde vleugels laag gehouden zo verdween hU ln zweefvlucht in het be-kenopslag Dat was een heel mooi moment Bij dc oude molen op zich zelf al een monument m een onge woon mooie omgeving, hebben we nóg wat staan kijken naar dc libellen die over het water schoten. Het was er zeer stil, Er stond een grote papiermand bij een boom met een bord: Men .vordt vriendeiyk verzochtde rest is u welbekend! Rondom op het terrein tussen de prachtige struiken en aan de oever van hot meertje, lagen dan ook de bekende papieren, de zakjes, de chocoladereephulzen, waarschijn uk weer uit de mand omhooggevv aaid Het kan ook zijn. dat het bordje naar de smaak van het publiek niet beleefd genoeg was. Dat het oude zware hout van de mo len stompzinnig stond volgekerfd met namen. och. laten we ook daar ni3ar aan voorby gaan Enige dagen later ben lk nog eens wezen kyken in het na'uurrere.-v vat. Het was er toen niet zo stil Er wd nogal druk gebromfietst, gemotorn, ja zelfs automobilisten bleken er vrij tt e- gang te hebben Bij een der vennetjes vva:en drie jagers en een kastanje bruine hond in actie en het kraakte er dat het daverde Ik dacht" al *cer een illusie minder, wat betreft mijn naïeve voorstelling van natuurreservaat en van een na tuurmonument En wat die patrüs betreft dat had ik toch wel op m'n vingers Kun nen narekenen! S .VAN DER ZEE.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1953 | | pagina 5