LEIDSCH
DAGBLAD
Laniel tracht convocatie van Frans
parlement te voorkomen
92ste Jaargang
ZATERDAG 22 AUGUSTUS 1953
No. 27998
Directeur: 3. W. Henny
Hoofdredactie: B. W. Menkhorat en J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f6.— per kwartaal: f0.47 per week
Witte Singel 1, Leiden Giro No. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
Dc wereld staat voor
verrassingen
Met ontzagwekkende vaart volgen in
de wereld-politiek de gebeurtenissen el
kaar op! Terwijl alle parlementen op
reces zijn en er dus rust behoorde te
heersen, volgt de ene onverwachte „zet"
op de andere, om er duizelig van te
worden.
Terwijl de ganse wereld zich vertrouwd
had gemaakt met het feit. dat in Perzië
Mossadeq zich meester had gemaakt
van het gezag en zijn laatste tegenstan
der. de sjah. buiten gevecht had ge
steld, waren binnen vier en twintig uren
de bordjes totaal verhangenHoewel de
eerste contra-actie van de sjah was ge
ëindigd in een fiasco, zodat de sjah zelfs
neende naar het buitenland te moeten
vluchten, leverde een tweede poging bij
kans zonder slag of stoot slechts Mos-
sadeqs lijfwacht leverde tegenstand van
betekenis een volledig succes op. De
door de sjah tot premier benoemde ge
neraal Zahedi wist het leger achter zich
te verzamelen en daarmede was het
pleit blijkbaar beslecht. In een oogwenk
was de regering Mossadeq ten val ge
bracht. terwijl de sjah zich haastte hals
over kop terug te keren en zijn positie
te hernemen.
Onwillekeurig wrijft men zich de ogen
eens uit. weinig begrijpende van deze
omzwaai. Zeer bezwaarlijk is aan te
nemen, dat Mossadeq zo zwak stond, dat
bij zo gemakkelijk uit het zadel was te
lichten. Want waarom heeft de sjah
dat dan niet eerder gedaan in het be
lang van zijn land?
En waar is de Toedeh-partij. de com
munistische liga, die Mossadeq steunde,
wetend hem in de armen van Moskou
tc drijven? Niets is daarvan gemerkt bij
ae contra-revolutieWaar bleven nu
oe duizenden betogers, die anders op
straat voor Mossadeq propageerden?
Het is allemaal zo onduidelijk, dat wij
vrezen, dat in Perzië nieuwe verrassln-
fen niet- tot de onmogelijkheden beho
ren. Zelfs aannemend, dat de sjah een
poot deel van zijn volk achter zich
beeft en geliefd is bij het leger, vraagt
men zich af. hoe het mogelijk is. dat
de ene dag de standbeelden van de
siah en zijn vader worden vernield cn
de andere dag de rollen volledig zijn
omgekeerd. Neen. zelfs de stelregel aan
aardend, dat de grote massa altijd aan
loopt achter de overwinnaar, zijn hier
te groteske tegenstellingen, die niet zijn
te doorgronden.
Maar een feit is nu eenmaal, dat Mos
sadeq van zijn macht is beroofd en als
gevangene zijn toekomstig lot zal moe
ten afwachten. Hij heeft zijn land aan
de afgrond gebracht door zijn te ver
doorgevoerde nationalistische politiek.
De schatkist is leeg en de olie. Perziès
natuurlijke rijkdom, vloeit niet meer
Te begrijpen was het doorzetten van
de nationalisatie der olie-bronnen, die
tussen twee haakjes niet meer onge-
dpan zal ziin te maken, doch waarom
ltdere regeling met de Anglo-Iranlan
te torpederen en zodoende het landsbe
lang op het spel te zetten? Alle ernstige
pogingen om tot een vergelijk te komen
ten spijt?
Vermoedelijk zal. zij het stroef In den
beginne, nu v.el weer worden getracht,
om tot een regeling te komen. Met er
kenning der nationalisatie, waaraan niet
meer is te tornen.
"oor Moskou, dat reeds besprekingen
iet Teheran had aangekondigd, over
tuigd. dat Mossadeq voor hem een
willige buit zou ziin. is het gebeuren een
geduchte tegenvaller. Voor Rusland, dat
immers reeds eeuwen streeft naar toe
ing tot de wereldzeeën, leek thans de
ins schoon dit doel via Perzië te be-
relken te elfder ure ziet het opnieuw
dit ideaal in rook opgaan. Door de
Font bljjft de Oostzee voor de Russen
gesloten, door de Dardancllen en Bos
porus de Zwarte Zee en nu ontglipt het
op het laatste nippertje de toegang tot
de Indische Oceaan
even onverwacht als de gang van
in Perzië is die in Marokko. Wel
waren ook daar scherpe tegen-
tussen de sultan cn Frankrijk
en tussen de sultan en de
partij van de pasja van Mnr-
anderztjds. doch dat dit zou
tot. dc afzetting van de sultan
niet te venvachten. Frankrijk zag
daartoe echter gedwongen, nu de
tussen de sultan cn de pasja
Marrakesj tot een directe burger-
dreigde te voeren. Het moest
of delen en het is te begrijpen,
het in dit geval liever de sultan
zich immers als tegenstan-
kennen dan de pasja van
Frankrijk trouw Is.
noodsnrong. die Parüs
zelf liever vermeden
want het zal er moeite en
genoeg mede krijgen. De groep Azia-
en Afrikaanse Mohammedaanse
zal niet nalaten om opnieuw aan
behandeling der Ma rok-
de V. N.. welk
dicht bij een
komen,
schendt, en dat valt onmo-
ontkennen. het recht. Was het
door tractaat niet verplicht dc nu
sultan te beschermen? Voorts
In Marokko de klok terug, want
ingezette nationalistische
In de richting van zelfbestuur
sultan wilde dit proces besooedi-
zal nu worden teruggedraaid,
de nieuwe sultan Is slechts een
In de macht van de pasja van
staat de wereld plotseling voor
onverwachte gebeurlijkheden,
het laatste woord nog niet is
Het wordt een zware dobber
WEERBERICHT
Nog enkele buien
verwacht tot morgenavond:
bewolkt met enkele buien,
met onweer. Overdag iets
Aanvankelijk krachtige
nu en dan harde, later af
wind tussen Noordwest en
(Opgemaakt te 10 uur).
23 Augustus
*on op- 5 36 uur; onder: 19.48 uur.
'aan op: 5 38 uur; onder: 19 46 uur.
«oogwater te Katwijk te 1.47 en 14.16
ÏUf 124/8 te 2.33 en 15.03 uur).
(Telefonisch van onze Parijse
correspondent)
Gisteren is onder leiding van zijn
president, Edouard Herriot. het bureau
van de Kamer bijeengekomen om de
mogelijkheid en de noodzaak van een
speciale zitting van het parlement, dat
begin Juli tot 1 October op reces ging.
nader te onderzoeken. Een beslissing
is nog niet gevallen en Maandag zal
het bureau, waarin allebei partijen
vertegenwoordigd zijn, opnieuw verga
deren. Voor een buitengewone zitting
worden 209 stemmen, dat is een derde
van het totale effectief der Kamerleden,
vereist. Dat cijfer is al sinds enige dagen
met tientallen stemmen overschreden,
maar die stemmen werden telegrafisch
uitgebracht. President Herriot verlangt
echter dat minstens 209 Kamerleden
hun telegrammen per getekende brief
zullen bevestigen, en dat hebben tot
dusverre nog maar 202 gedeputeerden
gedaan. Bovendien hebben enkele Ka
merleden, in het bijzonder van Katho
lieke huize, hun oorspronkelijke tele
grafische verzoeken naderhand weer in
getrokken.
Mochten Maandag a.s. die 7 ontbre
kende brieven nog binnenkomen, dan
zal het parlement volgende week bij
eenkomen en dan is het tevens zeer
de vraag of het kabinet-Lanicl er het
leven van af zal kunnen brengen.
De regering hangt dus weer aan die
bekende zijden draad, en de spanning
in en rond het Palais Bourbon moet
men dan ook ieder uur iets hoger zien
stügen.
Premier Laniel. die er dus alle belang
bjj heeft de Kamerleden een ongestoor
de vacantic te gunnen, legt thans een
grote ijver aan de dag om tenminste de
afvallige leden van de regeringspartijen,
in het bijzonder de Katholieken, van hun
aanvankelijke voornemen af te brengen.
Een zeker succes kan hem niet worden
betwist want zonder twijfel wordt de
noodzaak de parlementaire activiteit
voortijdig te hervatten in politieke krin
gen de laatste vier en twintig uur over
het algemeen veel minder urgent geacht.
De regering wijst er op dat de sociale
rust nu langzaam wederkeert, nadat zij
een aantal belangrijke concessies aan de
stakers heeft gedaan, en dat het kabinet
nu aanspraak kan maken op een periode
van diezelfde rust voor de verdere uit
werking van het hervormingsplan, dat
in beginsel door het parlement was aan
vaard.
Een uitspraak over de resultaten kan.
zoals de opzet was. tot later wachten,
meent men.
Premier Laniel heeft echter nog een
tweede reden om een bijeenroepng van
het parlement te duchten, en die reden
betreft de gebeurtenissen ln Marokko,
ofschoon niemand hem daarvoor per
soonlijk aanspakelijk kan stellen.
Men kan Inderdaad niet ontkennen,
dat het complot van een aantal hoge
Franse functionarissen in Marokko, te
genstanders van de vroegere sultan,
waarvan men Donderdag j.l. de ontkno
ping heeft beleefd, werd voorbereid in
een tijd. dat de huidige premier nog
niet aan het bewind was. Doch dat
neemt niet weg. dat deze tijdbom, die
eerst deze week tot explosie is gekomen,
ook het huidige kabinet zeker niet on
geschokt heeft gelaten. Zo heeft de
radicale minister van staat Mitterrand,
die geen enkele verantwoordelijkheid
voor de behandeling van de afgezette
sultan wil aanvaarden, al hoorbaar met
zijn portefeuille gerammeld, en de pre
mier mag zeker vrezen dat zijn regering
een openbare behandeling van de Ma
rokkaanse kwestie niet zal overleven.
Buiig weer
Het KNMI deelt mede:
De depressie die gisteren met regen
over ons land trok. was vanmorgen bij
de Zuidkust van Noorwegen aangeko
men. Dc regen-hoeveelheden die gister
avond gemeten werden, waren op som
mige plaatsen zeer groot. Zo werd b.v.
te Leeuwarden 39 en te De Bilt 24 mm.
regen gemeten. Intussen bleef de lucht
druk op de gehele Noordzee laag. Het
lagedrukgebied is gevuld met vrij koude
en zeer onstabiele lucht, zodat er op
uitgebreide schaal buien in voorkomen.
In Engeland en ons land gingen deze
plaatselijk met onweer gepaard. De
krachtige Westelijke winden dragen
ertoe bij het weer een onaangenaam
karakter te geven. Aangezien de ge
noemde depressie dicht bij ons land
blijft, is te verwachten dat het koude en
buiige weer morgen zal voortduren.
Weerrapporten
(Van hedenniorgeD 7 uur
Helsinki
Stockholm
Oslo
Kopenhagen
Amsterdam
Edinburgh
Londen
Luxemburg
Parijs
Bordeaux
Grenoble
Nice
Gcnéve
Zurich
Locarno
Berlijn
Frankfort
MUnchen
Wenen
InnsbrUck
gch. bew.
regen
regen
regen
zwaar bew.
zwaar bew.
licht bew.
zwaar bew.
licht bew.
licht bew.
zwaar bew
licht bew.
zwaar bew.
regen
licht bew
wzw 9 19 23
wzw 7 21 0.2
windstil 21 6
bestaal alt acht pagina's
cn een BüvoegseL
Een raad van Pasja's en Kaids
verenigd tc Marrakesj op initiatief
van El Glaoui liceft dc Sultan van
Marokko liet religieuze leiderschap
ontnomen. Er werd een nieuwe
..!man" aangewezen, n.l. Sidi Mo
hammed Ould Moulay Arafa.
El Glaoui (links) ziet toe bij het
ondertekenen van de proclamatie.
Wil Mau-Mau capituleren?
De gouverneur van Kenya, sir Evelyn
Baring, en de opperbevelhebber in Oost
Afrika, generaal sir George Erskine, zul
len capitulatievoorwaarden voor de lei
ders van de Mau Mau bekend maken.
Tot deze stap werd. naar verluidde,
besloten, omdat de Britse autoriteiten
van Dcdan Kimathi. die door Heuler
„de beruchtste terrorist van de kolonie"
wordt genoemd, en andere leiders van
de Mau Mau hadden vernomen, dat zij
hun organisaties willen ontbinden en
hun activiteit staken, indien aanvaard
bare capitulatievoorwaarden zouden
worden aangeboden.
Boven grote delen van Kenya zullen
duizenden pamfletten worden uitge
worpen, waarin de rebellen veiligheid
wordt aangeboden als zij zich vrijwillig
overgeven. Alleen diegenen onder hen,
die zich hebben schuldig gemaakt aan
moord en andere gruwelen, zullen wor
den vervolgd.
Ook beginnen de Britten met een
grote voorlichtingscampagne in het door
de Kikoejoes bewoonde gebied. Men zal
door middel van radio, film, pamfletten
en voorlichtingsauto's de Kikoejoes
trachten te overtuigen, dat de Mau Mau
tot ondergang is gedoemd. Ook zal de
inheemsen worden beloofd, dat zonder
verwijl de economische en sociale grie
ven zullen worden aangepakt, zodra de
noodtoestand voorbij ls.
PRINS BEZOCHT „OUDE KUNST
EN ANTIEKBEURS".
Prins Bernhard heeft gistermiddag
een bezoek gebracht aan de „Oude
Kunst- en Antiekbeurs" welke thans in
het Stedelijk Museum het Prinsenhof te
Delft wordt gehouden. De Prins werd
begroet door het bestuur van de Stich
ting Oude Kunst- en Antiekbeurs" en
liet zich door de heer D. A. Hoogendijk,
voorzitter van'de Stichting en drs D H
G Bollen, directeur van het Museum,
over het geexposeerde voorlichten.
Om dit gevaar nu te bedwingen heeft
dc premier al in een radicale zuivering
van het diplomatieke personeel in j
Noord-Afrika, dat zich aan de rege-
ring van Parijs nooit bijzonder veel J
gelegen liet liggen, toegestemd, cn
waarschijnlijk zullen al volgende week I
niet alleen de bij name bekende Franse
handlangers van de pasja van Mar
rakesj worden afgezet of overgeplaatst,
doch ook de belde residenten-generaal
m Marokko en Tunis, generaal Guil-
laume en de vroegere Franse vnhas-
sadeur in Brussel, de Ilautecloque,
van hun posten worden ontheven.
Men hoopt zo dan tevens met nieuwe
hoge functionarissen de omstandigheden
te scheppen voor een vlotter samenwer
king met de nieuwe Marokkaanse sul
tan.
Het is dus duidelijk dat de Franse
minister-president bereid is heel wat
ballast over boord te werpen om het
wankele scheepje varende tc kunnen
houden.
Wanneer echter voor Maandag het
zevenaj resterende stemmen bh de 202
uitgebrachte verzoekschriften zich zal
voegen, dan zal hij toch heel wat poli
tieke stuurmanskunst op moeten bren
gen, wil hij een dreigende schipbreuk
voorkomen.
Perzië verwacht zijn heerser
Toestand consolideert zich
De sjah van Perzië werd op het vlieg-
veld te Bagdad ontvangen door de
Iraakse kroonprins. Abdoebllah. de mi
nister van defensie en andere leden van
de Iraakse regering.
De sjah weigerde de Perzische am
bassadeur in Bagdad of leden van diens
staf te ontvangen.
Vliegtuigen van de Iraakse luchtmacht
hadden het KLM-toestel geëscorteerd
op de vlucht van de Iraakse grens naar
het vliegveld van Bagdad. Op het vlieg
veld stond een erewacht van het Iraakse
leger opgesteld.
Langs de weg. die de sjah en zijn
gevolg door de stad volgden, stonden
duizenden personen, die hem toejuich
ten.
Vermoedelijk zal hij heden naar
Teheran doorreizen, al zijn er ook on
bevestigde berichten, dat hij enige dagen
ln Bagdad zal blijven.
Inmiddels bereidt de Perzische hoofd
stad zich voor op de intocht van de
sjah. Arbeiders zijn bezig met het op
richten van erebogen op de wegen van
het vliegveld naar de stad. Radio-Tehe-
ran heeft een officieel verzoek uitgezon
den om politieke leuzen van de regering-
Mossadeq van muren en straten te ver
wijderen.
De voormalige voorzitter van de
..Madjlis". de Perzische Tweede Kamer,
Moazzami. die na de omwenteling was
gearresteerd, is weer vrijgelaten.
De communistische „Toedeh"-parttj
heeft pamfletten verspreid, waarin de
omwenteling wordt geweten aan Mos-
sadeq's „soepelheid" en de bevolking
wordt opgeroepen op te staan tegen
het nieuwe regiem en de sjah.
De Perzische godsdienstige leider
Bahbahani heeft voor radio-Teheran
de hoop uitgesproken, dat de sjah een
algemene amnestie zal afkondigen.
Hoessein Makki heeft zich achter ge
neraal Zahedi. de nieuwe premier ge
schaard. Makki. die bij de nationalisa
tie van de Pezische olie-industrie onder
Mossadeq een leidende rol heeft ge
speeld. werd door een delegatie van de
nieuwe regering bezocht.
Zoals gemeld, werd Makki onlangs op
bevel van dr Mossadeq korte tijd in
hechtenis gehouden. HU verklaarde, dat
hij toen ziek was geworden, doch dat
hü naar Teheran zal terugkeren, zodra
hu weer geheel is hersteld.
De jongste broer van de sjah, prins
Hamid Reza. werd door duizenden in
woners van Teheran toegejuicht, toen
hu een bezoek bracht aan het praal
graf van zijn vader.
Te Teheran zijn twee eenheden, ieder
bestaande uit dertig gevechtswagens,
aangekomen uit het gebied langs de
Iraakse grens.
Ketsjaraz Sadre, gouverneur van Ispa
han onder de regering van Mossadeq. is
gearresteerd. Hij zal naar Teheran ge
bracht worden.
Het hoofd van de stam der Gatsjgai,
prins Otto Gatsjgai. is uit Teheran ge
vlucht en zou weer m het gebied van
Tsjiraz zijn. ZUn stam kan enkele tien
duizenden gewapende mannen mobili
seren en bewoont een moeilijk toegan
kelijk bergachtig gebied.
In de omgeving van de nieuwe pre
mier wordt verklaard, dat generaal Za
hedi zijn kabinet zo goed als samen
gesteld heeft. Zahedi zou zelf de por
tefeuille van binnenlandse zaken be
heren. Het kabinet zou bestaan uit des
kundigen. die reeds in vorige kabinetten
zitting hadden.
De Perzische ambassadeur in ParUs,
Bagher Kazemi, heeft zUn ontslag aan
geboden.
Kazemi was pas een maand geleden
tot ambassadeur van zün land in Frank
rijk benoemd.
Van bevoegde Amerikaanse zude
wordt vernomen, dat de Verenigde Sta
ten de erkenning van de vorige Perzi
sche regering ipso facto introkken op
het moment dat de sjah het land moest
verlaten Dit was ook aan premier Mos
sadeq meegedeeld.
Aanval van Mc Carthy
op Engeland
Senator McCarthy heeft op de jaar-
lUkse bueenkomst van het corps mari
niers een aanval gedaan op Engeland
als bondgenoot. De senator zelde: wij
willen geen bondgenoten, die kruipen
en zich overgeven bij een dreiging van
de vUand. of die de schoenzolen van de
vijand likken en hem wapenen geven."
Hu verklaarde, dat Engeland er de
laatste tud op heeft aangedrongen, dat
communistisch China, in de plaats van
de regering van Tsjang kai sjek. lid van
de Verenigde Naties wordt. „Engeland
heeft er op gepocht, dat het zijn ver
schepingen naar communistisch China
uitbreidt verschepingen met voor de
oorlog belangrUk materiaal aan de vij
and, die zonen van Engeland zowel als
zonen van Amerika heeft gedood," zo zei
McCarthy.
Vrijdagmiddag heeft H M. de Ko
ningin een bezoek gebracht aan de
zojuist geopende internationale ten
toonstelling 1953 ..Schoenen. Leder,
Mode" te Waalwijk.
Tijdens de rondgang over de ten
toonstelling werden H.M. door de
heer M. A. Klyberg (links) en
door de Burgemeester van Waal
wijk. L. P. M. Tcijssen. schoen
tjes en tasjes aangeboden.
RUSSEN ONTRUIMEN AANTAL
CONTROLEPOSTEN LN OOSTENRIJK
De Russen hebben plotseling een aan
tal gebouwen langs de grens met de
Amerikaanse zone in Oostenrijk ont
ruimd. waarin controleposten waren ge
vestigd. Verleden week hadden zij zich
reeds teruggetrokken uit soortgelijke
posten langs de grens met de Britse
zone.
Volgens uit Linz ontvangen berichten
werden slechts posten in grotere plaat
sen. zoals Urfahr, Freistadt en Rohr-
bach. en in plaatsen langs de grens met
Beieren en Tsjecho-SlowakUe. niet ge
sloten. Zo werd het historische kasteel
van Ottenheim, volgens de Russen voor
malig Duits bezit, ontruimd De andere
verlaten posten liggen in Scheibbs,
Oberlandshag. Niederranna. Obermuehl,
Krammessau en Untermuehl.
Daags na de ontruiming van het kas
teel Ottenshelm hebben zich daar vijf
tien ooievaars gevestigd, die. voor zover
bekend, nog nooit ln deze streek gezien
zUn.
In Oostenrijk wordt de ooievaar be-
suuouwd als een zinnebeeld van wel
vaart.
AMERIKAANSE VOORSPRONG OP
HET GEBIED VAN ATOOMWAPENEN
De voorzitter van de commissie voor
atoomenergie van het Amerikaanse
congres, Cole, heeft te Washington me
degedeeld, dat de Verenigde Staten op
het gebied van de atoom- en de water
stofbom een voorsprong hebben en zul
len behouden.
De commissie is. volgens Cole, volledig
Ingelicht over de Russische proefont-
ploffing van 12 Augustus.
Binnen enkele uren was vastgesteld,
dat er een ontploffing in de Sovjet-Unie
was teweeg gebracht, aldus Cole.
Oud-Leiden
Een stadsdeel, dat tot dusverre in deze rubriek nog
weinig of niet onder dc loupe is genomen, vormt
de omgeving van de Haarlemmerweg. De ouder
dom van de bebouwing geeft er over het algemeen
ook weinig aanleiding toe, want men kan dit
kwartier ook bezwaarlijk tot Oud Leiden rekenen.
Toch dateert deze opname van de overbrugging
naar de zijde van de Rijnsburger sin gel al van veie
decennia her. De brug zelf is nog betrekkelijk kort
geleden vernieuwd, maar dc bebouwing Ier plaatse
is heel wal veranderd. Al denkt U liet misschien
niet. gaat U er dan maar eens kijkenll
