LEIDSCH DAGBLAD Westelijke grote drie in Juni op de Bermuda-eilanden bijeen - P P Frankrijk werpt weer eens roet in liet eten 92ste Jaargang VRIJDAG 22 MEI 1953 No. 27920 Directeur: J. W. Henny Hoofdredactie: B. W. Menkhorst en J. Brouwer DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN f6.— per kwartaal; f0.47 per week Witte Singel 1. Leiden Giro No. 57055 Teiefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507 Als voorbereiding voor een vierinogendlieden - conferentie? Het Witte Huis heeft meegedeeld, dat president Eisenhower, premier Mayer van Frankrijk, en sir Winston Churchill spoedig een bijeenkomst zullen houden, waarschijnlijk op de Bermuda-eilanden. De conferentie zal waarschijnlijk spoedig na 14 Juni worden gehouden, aldus deze bekendmaking. Ook Londen en Parijs deden een dergelijke mededeling. Het Witte Huis verklaarde, dat de regeringen van de 3 landen reeds overleg hadden gepleegd om te komen tot een informele bijenkomst op hoog niveau. Het voornaamste doel van de conferentie zal zijn de gemeenschappelijke standpunten nader te bespreken ten aanzien van de vele problemen, die in samenwerking moeten worden opgelost, opdat de zaak van de wereldvrede bevorderd wordt. De Bermuda-eilanden waren als plaats van samenkomst voorgesteld door sir Winston Churchill. President Eisenhower had hiertegen geen bezwaar gehad. rika het risico loopt getroffen te worden door universele blaam, of dat hii zal streven naar een compromis tussen het verlangen naar snel. diplomatiek optre den. zoals door Churchill geformuleerd, en de Amerikaanse gereserveerdheid ten opzichte van het plan. Men acht het hier niet uitgesloten dat Malenkof een handje zal helpen door nieuw bewijs te leveren van Ro lands goede, bedoelingen, overtuigender dan tot dusverre. Een unieke gelegenheid daartoe is de conferentie over Oostenrijk, welke vol gende week in Londen weer begint. De ..Times" zegt dat de conferentie van Bermuda de belangrijkste is sinds de Westelijke mogendheden gedwongen waren front te maken tegenover de com munistische agressie De voornaamste kwestie zal zijn de wenselijkheid van een conferentie met de nieuwe Russische leiders. De ..Times" ls van oordeel dat een universele regeling tussen beide kampen onmogelijk is en dat tussen belde syste men geen plaats is voor een compromis. Hoewel de doctrines onverzoenbaar zijn. is het volgens het blad echter toch mo gelijk om plaatselijke spanningen tus sen de staten te verminderen en het be- •ec'.t voor Bermuda daarom Churchills De reorganisatie van het Hoger Ondersvijs IN vele opzichten is het dezer dagen door de Leidse Academische Senaat aan de Staten-Generaal gezonden adres inzake de reorganisatie van het j Hoger Onderwijs een belangwekkend document. Het belangrijkste aspect is" wel, dat] de wetenschappelijke leiding van Neer- i lands oudste en in de geestelijke strijd vooraanstaande Universiteit hierin openlijk een standpunt formuleert dat i wel zeer steik afwijkt van de inhoud fragmentarische methode aan. waarbu der bij de Kamers ineedjende voorstel- dient te worden nagegaan welke beperk- ]en Voor de reorganisatie van het ho- te mogelijkheden voor overeenstemming ger onderwijs Daarnevens is opmerke- de Russen aanwezig zijn. Het is beter geen vaste hoop te koes teren en de viermogendhedenconferen- tie louter als een verkennende te be schouwen Op de Bermuda-eilanden is een Ame rikaanse basis. De premiers van de lan den van het Britse Gemenebest komen t3n 3 tot 9 Juni in Londen, zoals reeds eerder voorzien bijeen. Churchill zeide, dat hij hoopte op een conferentie met de Sovjet-Unie na de driemogendheden bijeenkomst, nadat de leider der labour-oppositie Clement Att- Ire. een desbetreffende vraag had ge steld Attlee voegde er aan toe, dat er beperkingen moesten komen om de par tijen lOost en West) bijeen te brengen. Lincoln White, een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van buiten landse zaken, heeft echter verklaard, dat president Eisenhower's uitnodiging aan de premiers van Engeland en Frankrijk om de volgende maand een bijeenkomst te beleggen de Verenigde Staten niet verplichten bii voorbaat in te stemmen met het houden van een conferentie met de leiders van de Sovjet-Unie.. „Ik hoop dat het duidelijk is. dat zulks de Verenigde Staten, noch voor zo ver vu weten, de Engelsen of Fransen ver plichten om tenslotte een viermogend- hedenconferentie te beleggen." De Bermuda is een groep van zeven kleine eilanden in de Atlantische Oceaan os ongeveer 1000 km van New York. Het is een Britse kolonie met een bevolking van 38 000 blanken en kleurlingen. Als vscantieoord is het zeer in trek De eilanden zijn economisch van de V S. afhankelijk. De hoofdstad is Hamilton. Verwacht wordt, dat de besprekingen de vo'.eende maand aan boord van een Amerikaans oorlogsschip, dat binnen geacht'afstand van de Amerikaanse marinebasis op de Bermuda-eilanden zal komen te liggen, zullen gehouden wor den. m Een van de belangrijkste doelen vat de dnemogendhedenconferentie zal het ..bezegelen" van de eenheid der demo cratische landen zijn tegenover wat het Sm ietrussische vredesoffensief genoemd wordt. De Westelijke staatslieden zullen nagaan of er tekenen ziin. dat de Sov- jc;ru ische regering werkelijk een rege ling met het Westen wil of slechts een .nieuwe episode" in de koude oorlog heeft ingeluid Van dit onderzoek zal het hoofdzakelijk afhangen of men het o;enbllk voor een viermogendhedencon- ferentie in optima forma gekomen acht. Betreurd wordt, dat de aankondiging van een conferentie van de „grote drie" moe: samenvallen met een regerings crisis in Frankrijk. De nederlaag var premier Mayer houdt, zo zegt men. ir dat president Eisenhowers uitnodiging automatisch voor de volgende Franse premier zal gelden. In dit verband her innert men er aan. dat de laatste rege ringscrisis in Frankrijk eerst na drie we ken opgelost werd Aangenomen wordt. dat indien een nieuwe Franse regering niet tegen midden Juni gevormd zal zijn, Mayer als waarnemend premier naar Bermuda zal gaan of dat de con ferentie wellicht uitgesteld zal worden. Engeland's methode Er ls geen twijfel aan, dat Churchill met spoed aanstuurt op een conferen tie niet Malenkof. Dit ls duidelijk uit zijn gisteren in het Lagerhuis gesproken woorden .op te ma ken. Hij laat zich niet weerhouden door aarzeling van de kant van de Verenigde Staten. Het misbaar dat daar vooral ontstaan is na Attlee's rede welke niet meer dan een aanvulling was van die van Churchill, heeft de Britse diploma toe tot beperkter proporties willen terug brengen Churchill, hoewel hij in zijn grote rede Amerika fel becritiseerde, heeft sinds dien herhaaldelijk de nadruk gelegd op hetgeen Amerika en Engeland samen bindt en de verschilpunten gekleineerd. Immers, over het gezamenlijk doel is men het grondig eens. er is slechts ver schil in tempo en methode. Churchill, en niet alleen hij. acht het ogenblik gekomen om wat de Sovjet- Unie betreft te trachten de dingen op gang te brengen door een orienterende bespreking op het hoogste niveau onder het motto: Baat het niet. dan schaadt het niet." In Londen voelt men reeds lang. dat zodra er van Russische zijde zichtbare tekenen van goede wil te bespeuren zijn. Engeland krachtens zijn diplomatiek ta lent waarin zich het gevoel voor nuan cering openbaart, dat vreemd ls aan Amerika, de aangewezene is om het ijs te breken. Eisehower weet. zeker na de openhar tige verklaring van Rene Mayer, dat dit Britse initiatief door geheel Europa ge steund wordt. De vraag is daarom of hij zal trachten dit in de kiem te smoren waarbij Ame- Weerropporten Van hedenmorgen 7 uur) Oslo ïvcl Kopenhagen Üclit bew. Amsterdam zwaar bew. Edinburgh cell. bew. Londen half bew. Luxemburg onweer licht bew. Pirns Bordeaux Grenoble Nice Zürioh Locarno Berhin Pruikfort München Wenen Innsbruck s II h 2 21 0 6 27 O Donderdagmorgen heeft het Ko ninklijk paar een bezoek gebracht aan de Universiteit van Kopen hagen. waar HM. Koningin Juliana zich in een toespraak tot de studen ten heeft gericht. Zij was de eerste vorstin, die tijdens een staticbczock het woord richtte tot de studenten. HM. tijdens haar rede. (Telefoto) lijk. dat de Leidse Senaat op zo onge bruikelijke en spectaculaire wijze ge- meend heeft zich te moeten distan- cieren van wat de overheid voornemens I is te doen met het intellectueel vermo- ;n van de Nederlandse samenleving. Toen na de bevrijding het hoger on derwijs in ons land op de helling werd gezet, koesterde men in Leiden de vu rige hoop. dat hieruit een autonomie voor de Universiteiten zou voortvloeien, welke in staat zou stellen de Univer siteit te bevrijden van te knellende overheidshanden Nu het hoger onder wijs op het punt staat die helling weer te verlaten, bliikt er van de oorspron kelijke verwachtingen niet zo heel veel te zijn overgebleven In verschillende stadia voltrok zich deze desillusie, waar bij de verlangens van de wetenschaps beoefenaren steeds meer op de achter grond raakten Het rapport van de oor spronkelijke Staatscommissie tot Reor ganisatie van het Hoger Onderwijs, een zeer diepgaande studie omtrent mogelijkheden en wenselijkheden van reorganisaties, bood ruimschoots kans dat. zij het niet volledig, aan de Leid se wensen gehoor zou worden gegeven Het rapport van de Staatscommissie, die tot opdracht kreeg de adviezen van de eerstgenoemde Staatscommissie in de vorm te gieten van een voorontwerp van wet, betekende reeds een ernstige domper op het vuur der verwachtin gen. Dit rapport van de „Commissie Van der Pot" werd weliswaar gepubli ceerd, doch met weglating van de praeambule, waarin de commissie uit eenzette welke richtlijnen de Minister verstrekt had buiten de adviezen van de oorspronkelijke staatscommissie om. Mede door die ministeriele richtlijnen week dit voorontwerp van wet sterk af van wat de adviezen van de staats commissie hadden doen verwachten. Aan de Universiteiten en Hogescho len werd verzocht over dit voor-ont werp van wet hun meningen kenbaar te maken. Zulks geschiedde ook door de Leidse Senaat, die zich scherp kantte tegen het feit, dat er volgens dit ontwerp Tan een wezenlijke bevrijding van de wetenschap geen sprake' meer was: enerzijds geen bevrijding van over heidsbemoeienis, die belemmerend op de beoefening en ontwikkeling Tan de weienschap werkt, anderzijds geen bevrijding van het onderwijs, waaraan een eerste plaats bleef inge ruimd boven de züns inziens in we zen primaire wetenschap. W' D: Regering Mayer ten val gebracht ■■PMNPVnaditfl onbewolkt nw 1 28 0 licht bew. windstil 29 2 half bew. windstil 23 O zwaar bew. z 1 29 O licht bew. windstil 30 0 licht bew. windstil 29 2swaarbew. ozo 1 31 O.l zwaar bew. windstil 31 1 nevel zzw t 21 a newel windstil 26 3 zwaar bew. zzw 1 17 10 WEERRERTCHT Warm De Bilt verwacht tot morgenavond: Aanvankelijk nog hier en daar enke le regen- of onweersbuien, morgen overwegend zonnig en warm weer. Aanvankelijk veranderlijke wind, la ter zwakke tot matige wind tussen Oost en Zuid. (Opgemaakt te 10 uur) 25 MEI. Zon op: 436 uur; onder: 20.39 uur. Maan op: 15.08 uur; onder: 2 08 uur. Hoogwater te Katwijk te 11.31 uur. Dit nummer bestaat uit 14 pagina's (Telefonisch van onze Parijse correspondent) Het Is dan dus weer zo ver: de Franse regering is gisteravond, nadat de Nationale Vergadering premier René Mayer met 328 tegen 244 stemmen haar vertrouwen had ontzegd, af moeten treden. Mayer werd kort na de uitslag met al zün ministers door president Auriol op het Elysec ontvangen, waar intussen de besprekingen met de presidenten der beide Kamers, de fractie-voorzitters en de lange reeks van oud-gedienden en ex-premiers begonnen zijn. Men vermoedt, dat het om verscbilende redenen zeer moeilijk zal zijn een opvolger voor Mayer te vinden. De twee namen, die gisteravond het veclvuldigst werden genoemd, waren die van de tegenwoordige minister van buitenlandse zaken, Bidault, en van dc bejaarde Paul Re.vnaud. Pinay, nog steeds het enfant chcrl onder Frankrijks politici van het eerste plan, heeft al bekend gemaakt voor dc eer te willen bedanken. De nieuwe premier staat vooral voor twee problemen. Wat dc binnenlandse politiek aangaat, zal hu nu voor de Gaullisten, die de crisis hebben uitgelokt, de nodige plaat sen in zijn kabinet moeten reserveren. En wat de buitenlandse politiek betreft, zal hij over zo veel kennis en vooral autoriteit moeten beschikken, dat hij zich vlogende maand in Bermuda tegen over Eisenhower en Churchill staande zal weten te houden. Toen Mayer Dinsdagavond de vertrou wenskwestie stelde, naar aanleiding van zijn verzoek om uitgebreidere bevoegd heden ter uitvoering van zijn financieel saneringsplan, kon men hem al wel wei nig hoop geven er het ministeriële leven van af te zullen brengen. Het waren de Gaullisten, die zijn lot in handen hielden, en de hoop, dat deze hem nog wel zouden sauveren, om zo ook hun eigen eenheid nog even te kunnen bestendigen, vervloog in rook. toen gistermorgen al bekend werd. dat de R.P.F. zich in meerderheid tegen de regering uit zou spreken. Mayer heeft toen nog een soort coup de theatre beproefd door met veel ophef even voor de stemming te verklaren, dat hij in Juni was uitgenodigd op een con- fcientie met Eisenhower en Churchill als inleiding voor een ontmoeting met Ma- lenkof. Frank ijk te vertegenwoordigen. I Maar die vlieger ging niet op. In tegenstelling met einde Maart, toen Mayer, terwül het vliegtuig op Orly stond te wachten, dreigde niet naar Washington te zullen gaan in dien dc Kamer hem een voorschot van 80 milliard franc zou weigeren, is dit maal de stunt nogal smadelijk mis lukt. Door geen enkele overweging van buitenlandse politiek liet het parle ment zich vermnrven: er moe-ten hoofden rollen, en dat is dus weer ge beurd. Het moment, waarop deze 21ste Franse crisis tijdens de oorlog uitbrak, mag wel bijzonder ongelegen, om niet te zeggen dramatisch noemen. Het is een dramatische crisis, die te vens volslagen overbodig is Want zelfs indien deze crisis niet al te lang zou duren, waarover nog niets te zeggen valt, Ook moet gewezen worden op het prestige-verlies, dat Frankrijk in de wereld nu opnieuw te lijden krijgt, en waardoor in het bijzonder de verhoudin gen met de Noord-Afrikaanse protecto raten en dc eveneens rebellerende rege ringen van de verbonden staten van Indo-China zeker weer veel moeilijker zullen worden. De meest betreurenswaardige conse quentie. die van deze nieuwe Franse crisis valt te vrezen, is echter, dat ook het slagen van de conferentie der grote drie nu bij voorbaat gecompromiteerd zou kunnen worden. Op een beslissend ogenblik in de we reldgeschiedenis. waarop de koude oor log door een eendrachtige houding van het Westen wellicht zou kunnen worden beëindigd, laat Frankrijk, Amerika en Engeland nu in de steek. En dat, dan nog wel juist nadat Parijs Churchill deze week nog ojaenlijk had verweten, dat hij Frankrijk buiten de deur zou willen sluiten. Het is zo alles bijeen geen verhef fend tafreel, dat Frankrijk de wereld toont, en te bedroevender omdat het dit keer wel eens niet alleen Frankrijk zelf zou kunnen zijn, dat het kind Tan dc rekening dreigt te zullen worden. Terwijl dc politici hier de mond vol hebben van Frankrijks glorie en Frank rijks zending in de wereld, ziet het er nu dus naar uit of het parlement op de meest spetaculaire wijze Frankrijk dwin gen wil als grote mogendheid te abdi ceren EZE beschouwingen van de Leidse Senaat mochten - ondanks het feit dat zij m zeer ruime kring bekend waren en dat de opvattineen van Leiden algemene bekendheid had den - niet worden gepubliceerd. Ook deze ministeriele weigering tot open baarmaking h:eft in Leiden een hoogst onbehaaglijke indruk gemaakt en de overtuiging doen postvatten dat de overheid niet bereid was de wetenschap zelve een krachtige stem in het kapit tel te geven, waar het betreft de behar tiging van de wetenschapsbelangen. Na deze beschouwingen ook van an» dere Universiteiten heeft de Minister het wetsontwerp opgesteld zonder over» leg met de Universiteiten. Dit bezegel de de indruk van de zijde der weten schapsbeoefenaren, dat buiten hen om over de toekomst der wetenschap werd beslist door buitenstaanders. Het is daarom geenszins verwonder lijk. dat thans door middel van bet adres aan de Kamers alsnog openlijk afstand wordt genomen van het in gediende wetsontwerp, zodat de volks vertegenwoordiging, ondanks het „smoren" van de Leidse stem op an dere wijze, zich over het ontwerp kan beraden in het besef, dat de we- tenschaps-beoefenaren hierin een ge. vaar voor en rem op een juiste ont plooiing van de wetenschap zien. Wie geen vreemdeling in Jeruzalem is. weet dat een zeer groot deel van de Leidse Senaat ten volle en met overtui ging achter dit adres staat, en dat dit niet. zoals veelal bij uitlatingen na mens een gTote groep het geval is, slechts door enkele „enthousiastelin gen" gedragen wordt. Dit was evenzeer het geval bij de beschouwingen over het voor-ontwerp van de Commissie Van der Pot. AT kan men van dit adres ver achten? In verband met de omstandigheden: alles of niets. Het wetsontwerp, dat bij de Kamers aanhangig is gemaakt, is afkomstig van de vorige Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, en de hui dige Minister heeft het overgenomen zonder zich op enigerlei wijze daaraan te binden. Dit schept de mogelijkheid van aanzienlijke veranderingen bij de behandeling. Anderzijds echter zou voor een werkelijke bevrediging van de Leidse verlangens een geheel nieuw wetsontwerp moeten worden opgesteld en dit zou neerkomen op een nieuwe, dan waarschijnlijk aanzienlijke vertra ging Het is de vraag of dit, gezien de ontwikkeling in de loop der jaren, niet tot een verdere verwijdering tussen verlangens en werkelijkheid zou leiden. Het is zeer wel mogelijk in het hui dige ontwerp zodanige wijzigingen te brengen, dat althans in belangrijke mate aan de Leidse verlangens tege moet kan worden gekomen Zeker is door middel van wijziging een belang rijk stuk Universitaire autonomie te winnen op een ander niveau dan de thans voorgestelde geringe administra tieve bevrijding. Weliswaar worden de Leidse denk beelden vooral ten aanzien van de au tonomie niet ten volle gesteund door de andere Universiteiten, doch in de beschouwingen naar aanleiding van het rapport van de Commissie-Van der Pot werd reeds gewezen op de mogelijkheid van autonomie in verschillende graden voor de Universiteiten. Ook dit denk beeld is met wijzigingen zeer wel in te passen 111 het huidige ontwerp Gro ningen brengt eveneens een advies uit. tot de Minister gericht. Dit advies loopt voor een belangrijk deel parallel met de Leidse opvattingen. Utrecht dat zich niet met het ontwerp kan verenigen, heeft daarop echter tot dusverre niet gereageerd. Mocht het Leidse adres iets uitrich ten. mocht het wijzigingen in de geest van de Leidse suggesties tengevolge hebben, dan wordt naar Leids inzicht weliswaar geen ideale toestand bereikt, doch zeker een ruimer en doeltreffen der tempel voor de wetenschap ge bouwd dan het benauwde hokje waarin zij thans gedoemd is haar taak nood gedwongen en slechts ten dele te ver vullen. Het Leidse adres verdient waarde ring voor dit streven en bovenal aan dacht van de volksvertegenwoordigers, die binnenkort moeten beslissen over de toekomst van de wetenschap in ons land. dat in „exploitatie en export van intellect" een der belangrijkste wel vaartsbronnen heeft. Woensdagavond heeft het Konink lijk Paar tn gezelschap van Koning Frederik en Koningin Ingrid. een gala-voorstelling bijgewoond in de ÜS& Sf Schouwburg Ic Keren- vraagde volmachten zou kunnen stellen Daarbij komt dan nog. dat cr een hagen. Öp liet programma stonden de eerste en de derde acte van dc opera .Jrigaro". opgevoerd door d( Deense Staatsopcra. en een ballet van de fantasie ..Droombeelden". In dc h'oninlijkc loge (rechts boven l.n.r. Prins Bcrnhard. Koningin I Frederik. duidelijke onrust heerst in het land ten gevolge der sociale spanningen, die de laatste weken in verschillende stakingen tot uiting komen. Een ander aspect van het drama is de deplorabele positie van de schatkist. Een nieuwe crisis zal de priizen zeker doen stijgen, en daardoor blijkt een de- i- 7' valuatie nu wel helemaal on\ermijdelijk hOntngin Ingrid en Koning te zijn geworden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1953 | | pagina 1