w
m
mm
Nog
dit jaar
de eerste proefnemingen
voor het glazen vliegtuig
insStt
y\am
Een
r
Zoeklicht
Bu
ONS
BRIDGE-PROBLEEM
r
ff'EKEU/KS UUVOECSEL van I,el LEIDSCII DAGDIAD - ZATERDAG MEI 1953 - Pagina 3
(Van een bijzondere medewerker
IK srh-ok die eerste uren wat van Belgrado. Als je 's ochtends om half
acht in Joego-Slaviè's hoofdstad uit de Orient-expressc stapt en op het per
ron door een kudde slapende schapen met herder cn honden moet waden om
bij de uitgang te komen, als je ondergedompeld wordt In een walm van knof
en uien en de donkere lieden om je heen steeds weer nadrukkelijk hun
keel schrapen en rondborstig spuwen, dan is dat voor de mens, die nog de
sfeer van West-Europees comfort met zich draagt, even een moeilijke over
gang. Een paar uur na die aankomst was ik er zeker van, dat de „Balkan"
nog voor een goed deel bestaat. Een Kroaat uit Zagreb had me 's nachts
In de trein al gewaarschuwd: „Bij ons in het Noorden ziet het er Europees
en leven de mensen er ook wel naar. maar in Beograd, de hoofdstad,
tul je al genoeg merken van de erfenis, welke de Turken cn hun oorlogen hier
hebben nagelaten. Daar begint de Balkan".
En daarbij had h« dan misschien wel het oog op de wrakkige fiakertjes
,n aftandse taxi's voor het station, op de stoffige, armzalig Ingerichte éta
lages, de gescheurde bruine gordijnen van het grote hotel „Moskou", de kwis
pedoors in elk restaurant, het tekort aan efficiency, de vele armzalig ge
klede vrouwen cn de donkere Serven, die achter hun, naar onze deugdzame
opvattingen, vaak bandictachtig voorkomen heel dikwijls een hart van goud
plegen te dragen.
Reis door het land van Tito
(I)
Men wees mU, omdat ik vreemde-
i was, de weg naar het hotel „Ma
de", waar het personeel geen knof-
o'k en uien mag eten, waar steeds
nenkanen toeven en waar het over-
In een simpele kamer reeds
r'n gulden vergde. Manmoedig heb ik
e omgedraaid en de weg naar een
■hotel gevonden, waar de prijs f3,50
i de hvgléne matig was en vervol-
n een volkscafé'tje donker brood
.t jalami knoflookworst». paprika
'.oora! met Schliwowitza. de onvol-
f?en pruimenjenever genuttigd. Na
irn voelde ik me. verbalkaniseerd in
«•e giaad.
GEEN HARTVEROVEREND
OORD
D? meeste leden van de Amerl-
i.ise ambassade, die tegenwoordig
,01 en belangrijk is. vinden Belgrado
veel anders dan een strafkolonie,
p ;eer geregelde tijden gaan ze met
auto of als er haast is met hun
....tip vliegtuig naar %riëst. Mijn-
in of êelis naar Parijs om jnkopen
i en wat Westerse amusement te
In Tito's hoofdstad blijft de
Hollandse vertierzoekers, afgezien
r een enkele maal opera of ballet,
vfpl anders over dan de bar van
c'one uitgesproken „provin-
ulse nachtlokalen" en de vrij netjes
jtrichte persclub, waar meestentijds
fit whiskey te verkrijgen is en
lar de Amerikanen als „gast" ver-
WJnen. om de t het „Mc Carthy-isme"
■t hun moeilijk maakt lid te zijn van
b genationaliseerd en in dit geval
communistisch établissement.
Selrrado is inderdaad geen hartver-
«end oord, omdat het karakter
t waarom hiervan wordt je
itoijk in het park Kalemegdan, de
plek in deze stad. Ik zou in dit
hind zelfs willen spreken over een
nmunistische romance. Op de rots
W boven de plaats, waar Donau en
va samenvloeien, bouwden Romei-
Turken en Oostenrijkers, om
ïhts enkele „bezetters" te noemen,
tn vestingen teneinde de strategisch
i belangrijke stad te beschermen.
Van de bolwerken staan de restan-
Ti nog overeind en daaromheen is
r. begenadigd park ontstaan. Een-
van aanleg, maar heerlijk van
met zijn uitzicht over de rivie-
i de vlakten aan de overkant.
1 twee uur 's middags wordt het be-
Dan Is de arbeid in de fabrieken
i santoren ten einde (werktijd van
i tot twee» en de middenstanders
n hun middagrust. Er wordt in
idemegdan geflaneerd, geflirt, ge
sneerd, gelézen en geluisterd naar
(serieuze) muziek, die de talrijke
Msprekers verspreiden. Het is goed
'""i In dit park hoog boven de
n en ge begrijpt tevens waar
ier door de eeuwen heen tientallen
uien torn Belgrado werd gestreden.
de strategische ligging was het
'jten, dat de stad steeds weer werd
"Meld, dat er immer opnieuw andere
wamen en dat een harmoni
es groet een onmogelijkheid werd.
MISLUKT NOVI BEOGRAD
K'1 park Kalemegdan Is ook interes-
rt, omdat het uitzicht biedt op een
n ar meest demonstratieve blunders
u Tito's regiem.
Aan de overkant van de Sawa
zou op de vlakte het grandioze
Novi Beograd, het nieuwe Bel
grado. mét 7,fin regeringsgebou
wen ontstaan Boordevol commu
nistisch enthousiasme cn met wei
nig vakmanschap toog men aan
het werk en er ontstonden grootse
betonskeletten. Vanuit Kalemeg
dan kon men dc bouw van deze
enorme werken met de maand zien
vorderen, tot op een dag stilte in
Novi Beograd heerste. Die stilte
duurt nu al enige Jaren en de reus-
Hct centrum van Belgrado, de
Terazye, maakt op het eerste ge
zicht ccn „Westerse" indruk. De
trolley-bussen vormen vrijwel het
enige gemotoriseerde verkeer. Niet
temin staat op elke hoek een ver
keersagent. die afgezien van de
witte mouwen) hetzelfde costuum
draagt als alle politiemannen in
Tito's land.
OP DE BOEKENMARKT
Een maand lang heeft één onzer
byz-ondere medewerkers door 1 het
Joego-Slavië van heden gereisd
Het werd geen georganiseerd be
zoek, maar een route naar eigen
keuze, welke hem bracht in de
hoofdstad Belgrado, in primitieve
gebieden als het aan Griekenland
grenzende Macedonië cn het vroe
gere koninkrijkje Montenegro
maar ook ln de vacantleoorden aan
de Adriatische zee en in het ge
cultiveerde Kroatië.
Een (vaak moeilijke) reis van
duizenden kilometers door een won
derlijk land. dat door zijn positie
tussen Oost en West en door zijn
merkwaardige binnenlandse poli
tiek de aandacht van de wereld op
zich gevestigd ziet. Zijn Impressies
over het leven in Tito's land zal
onze medewerker ln een aar.tal re
portages weergeven.
zelfde étalages zag ik nylons van f 18, Tv/Trrllo rrovrrrllon
een schrijfmachine (portable) voor iVlQlIS. y eVQlIcIl
schrijfmachine (portable)
f 1250, een allermiserabelst confectle-
colbert voor f 125, sinaasappelen voqr Dat trouwt
toch niet meer per maand verdient
dan om en bij f 140, dan is het wel
duidelijk hoe de zaken liggen. In die-
f 0.60 per stuk en appelen voor f 0.17.
Maar de wijn en de pruimenjenever
zijn er aanzienlijk goedkoper dan bij
ons en dat is ook wat waard!
Na een dag Belgrado weet ge van
deze armoede, weet ge, dat Kalemeg
dan en het grote moderne plein Tera
zye vooral tegen de avond gezellig
jzijn, dat de stad bulten de enkele vrU
imposante centrumlanen uit een ka
rakterloze opeenhoping van barokklge
bouwsels uit Oostenrijkse tyd en slor
dige woonkazernes van later datum
bestaat, dat de trottoirs opvallend vol
zijn, maar dat op de rybanen de trol
leybussen het voornaamste verkeer
vormen en dat de vele Jonge agentjes
er in hun blauwe uniformen en met
hun kwartiermutsjes op niet dreigend
u!t zien. Deze en andere Impressies
hebt ge na een dag. maar een poging
in Tito's land achter de schermen te
zien, eist uiteraard meer tyd En zo
had wat hierboven werd vermeld, nog
"niets met critiek uitstaande.
H. A.
maar en dat trouwt
maar", is een verzuchtng. die men
tegenwoordig vele wyze én verstan
dige mensen hoort maken.
Wat dan te denken van dat bruids
paar ln de Engelse stad Bristol? De
bruidegom was 90 jaar. dat was me
neer Burford en de bruid was 67 Jaar,
dat was mejuffrouw Eleanor Higgins,
bewoners van een tehuis voor oucen
van dagen. Zij hadden na rijp beraad
besloten voortaan samen door het
leven te gaan. De grote dag van het
huweiyk was aangebroken, de gasten
waren al gearriveerd en het wachten
was op het gelukkige bruidspaar Het
duurde wat lang. maar eindeiyk ver
scheen de bruiac-gom, keurig in trouw
pak Met tranen in de ogen vertelde
zy. dat hij had besloten maar niet te
gaan trouwen, want de directrice had
gezegd, dat ze in dat geval het paar
met meer ln het gesücht kon la'.en
wonen. Dat was alléén voor vrijgezel
lenEn de bruid zat in haar ka
mer teleurgesteld te breien
Wat er precies aan de hand is, weten
slechts weinigen. Er werden fouten
gemaakt by de bouw. er kwam Iemand
ln de gevangenis en het officiële com
mentaar ls nu: woningbouw gaat voor.
Maar de gewone man. haalt zijn schou
ders op en zegt schamper: „Dat hebben
ze willen maken toén ze nog aan de
Russische leiband liepen. Toen ging
alles verkeerd. Nu ls het beter. Veel
beter."
Het ls nu in het land van Tito on
eindig veel beter dan vóór de breuk
met de Kominform in '48. Daar ls
iedere Joegoslaaf het over eens. maar
de étalages in de Marsala Tita, de
grootste winkelstraat, vertellen de
vreemdeling, dat er niettemin nog
steeds armoe heerst. Voor 55 gulden
heeft een arbeider, om het klassieke
voorbeeld te noemen, slechts een paar
heel gewone herenschoenen en wan
neer ge dan weet. dat zo'n normale
vakarbeider (met vrouw en één kind)
Mysterieuze krachten in de luchtvaart
EEN ONTWEBP V00B EEN GLAZEN VLIEGTUIG
(Van een bijzondere medewerker)
ij de „super"-snelheden die de mens gaat vliegen, treden er
verschijnselen op, die ten dele nog volkomen nieuw voor
ons zijn. Gaat een vliegtuig sneller dan het geluid, dan kunnen
de trillingen in de lucht, welke door het vliegtuig worden ver
oorzaakt, niet meer vóór het vliegtuig uit gaan om de lucht
„week" te maken voor het nakomende toestel. Vliegt de straal
jager nu sneller dan het geluid, dan is het duidelijk dat de voor
bereidende werking van de trillingen vervallen. De trillingen
blijven dan bij het vliegtuig ten achter, zodat er dan voor het
vliegtuig een luchtlaag ontstaat, die door het vliegtuig steeds
dichter wordt opgestuwd. Er ontstaat dan a.h.w. een „muur" van
lucht voor het toestel, die steeds dikker wordt.
Het vliegtuig kan deze „muur" door
breken. Als dit gebeurt, hoort men ge
lijktijd' g een of meer hevige knallen.
Deze „muur" ls niet alleen een gevaar,
ook de snelheid waarmede de lucht
over de vleugel schiet is gevaarlijk.
Achter de vleugel n.1 neemt de lucht
snel af. hierdoor ontstaan dergeiyke
luch(woelingen dat deze een gevaar
voor het vliegtuig gaan vormer.. Het
statxlisaüeveimogen en het sttj"ver
mogen van het toestel worden dan be
dreigd. Het is dus heel begrijpeiyk dat
er dan wel eens rampen optreden als
op de grote luchtvaartshow ln Enge
land vorig jaar gebeurd is. Vliegt het
toestel sneller dan de geluid-"-to e,
dan zun de gevaren byna onmiddellijk
verminderd, want in de snelheden bs-
ven die van de geiuids-barrière, de
zr. superson-sche zone, zyn de be
schreven gevaren verdwenen.
De ontwikkeling in de luchtvaart
gaat echiter steeds sneller. Reed; snel
heden van tweemaal die van het ge
luld kernen b nncn ons bere.k en daar
mede nieuwe gevaren ,die de weten
schap de hltte-barrièrc noemt.
De hitte-barrière
Na de geluids-snelheid komt by on
geveer 1600 km. per uur een nieuw
verschynsel naar voren dat veel ge
vaarlijker is dan de geluids-barriere,
omdat waar deze nog een einde heeft
waarna dc gevaren ophouden, dit
nieuwe verschynsel geen einde heeftl
Wy bedoelen hier de hlbte-barrière.
Gaat een vliegtuig vliegen met een
snelheid van ca. 1600 km. p.u. dan ko
men de eerste tekenen van de hitte-
barrière.
Deze gevaren zullen steeds meer
toenemen want hoe sneller een
vliegtuig vliegt, hoe heler het wordt.
Door de druk van de lucht op het
vliegtuig wordt het toestel bij hoge
snolheden verhit. De hitte die ont
staat ls zo groot, dat de piloot lang
zaam zou worden gekookt! By een
snelheid van tweemaal die van het ge
luid. bedraagt de temperatuur op de
huid van het vliegtuig liefst 1000 gr F.
Hoe gevaar.yk d.t voor het vliegtuig
is. blijkt wel uit het onderzoek dat be
wezen heeft dat reeds by een tempe
ratuur van 500 gr F het aluminium
van het vliegtuig met niet minder dan
70 Te in sterkte vermindert!
Bereikt een vliegtuig het eerste be
gin van de h-Ue-barnère dan begint
het gevaar pas goed. want zoals reeds
gezegd deze barrière neemt geen ein-
gebruik zynde benzine zou deze ln de
tanks gaan koken, door de verhitting
van het vliegtuig. Deze hitte .s de
oorzaak dat er gezocht wordt naar ge
heel nieuwe wegen in de bouw van
het vliegtuig. Wat kan er gedaan wor
den tegen deze gevaren? Het ant
woord is:
Eert glazen vliegtuig!
Dit glazen vliegtuig van de toekomst
zou dan bestaan uit een glas gelamel-
leerd met plastic Deze samenstelling
geeft voordelen, die de „oude" mate
rialen magnesium en aluminium nooit
kunnen geven. Voor dit vliegtuig hoe
ven ook geen klinknagels, schroeven
ed. meer gebruikt te worden. Het op
pervlak van het toestel wordt dus nog
gladder .dan een spiegel! Voor smeer
middelen wil men droog metaalpoeder
gaan gebruiken lnplaats van olie. Het
grote voordeel van dit glazen vliegtuig
is tevens dat het veel gemakkelijker
gefabriceerd kan worden en veel min
der zal kosten dan de huidige vlieg
tuigen. De nieuwe motor aal waar
schijnlijk in staat zyn om het toestel
een snelheid te geven van ca. 3200 km.
pu. De ontzettende hitte van ca 2300
gr. F. die het vliegtuig dan te verdu
ren krijgt, zullen geen gevaar meer op
leveren voor het toestel of de piloot.
Nog dit jaar
proefnemingen
Dit glazen vliegtuig is geen fantasie.
Voor de verdere ontwikkeling van de
luchtvaart moet men nieuwe wegen
inslaan. Dit ziet men ook terdege ln.
Britse vliegtuigfabrieken hebber, reeds
een paar vdeugels van glas gefabri
ceerd. die nog in dit jaar in de lucht
getest zullen worden. Het begin tan
het vliegtuig van glas is er dus al Men
acht het zelfs mogelyk een geheel bla
zen gevechtsvliegtuig te bouwen Het
schijnt dus wel dat de toekom;: aan
het glazen gevechtsvliegtuig zal z.m.
Temeer daar het titanium, dat ook
zeer goede eigenschappen voor de
hitte-barrière schijnt te bezitten, zeer
duur is. Op het ogenblik ca. 80 gulden
per pond
Door de veel lagere kosten van het
glazen vliegtuig opent dit dus veel
meer mogelijkheden. De ingenieurs
GEVAARLIJKE SNELHEDEN
Straalt
lljl VUEGEN SNELLER DflN HET GELI D
CElUtDS-1 I Vonr.tngwni
ftUltfRlj 1' I^^L-
HHaH III I 0» lucht Hfflê
l| 1 veorhrtvli»9tuig. 1
Artill,r
^7 'ilH^
V2
500 hm. 1000km 1 1300km. 1 00km. 2C00Kn
P/o ^.OHuldi- PA1-
SUBS0NISCH |TRANSS0N| SUPERSONISCH ®5Bl|
No. 85
Sch. V. 10. 7, 2
Ha K. 4.
Ru A. K. 5
KI. V, B, 10. 9
Albert Helman. „Mijn aap lacht". Helaas ïydt dit boek ook aan analoge
Amsterdamse boek- cn courant- kwalen als „Waarom niet". Helman laat
maatschappij. Amsterdam 1953. deze roman voorafgaan door een waar-
In 1927 heeft Albert Helman een korte schuwing, die sterk nekt naar de epi- f. vprb»te.
rommi rtwnll» een novelle eepnwi- venmet". ma»M> Uwe tjj*"iTÜ. onlSSin.
ceerd „Myn aap schredt de uitstekend na het daan an niet haalt. Het ls
geschreven en zuiver gerealiseerde ge- verwonderlijk te constateren, dat Hel
se hiedenis van een zieke aap. die de man met de jaren biykbaar niet aan in-
schryver boeit, omdat hy ln dit zieke s»cht. maar wel aan waanwysheid heeft
dier zyn eigen gevangenschap en ellende gewonnen, zyn kritiek, de kritiek dus
terug vindt. Thans ls de aap een aap. van de vers aangekomene tegenover het
waarvan Helman zegt. da! hy er z.ch- oude Europa was in zekere zin nog aan-
zelf in een vorige Incarnatie in ziet vaardbaar in zyn vorige roman, hoewel
ook niet van de allerspitste, maar hier
begint het resultaat eerder dwaas te
worden. Ik zeg dit alles op gevaar af
door de auteur gerekend te worden tot
de „Brave Burgers, leg dit boek weg!",
die Helman ln zyn eerste regel toe
spreekt. Hy waarschuwt zyn eventuele
de. Integendeel, als de snelheid van
het vliegtuig verdubbeld wordt, zal de
hitte verviervoudigd zijn!! Waar zulke
temperaturen gaan optreden kan nien
dus begrypen dat een vliegtuig met
,super"-sne]heden ook geheel andere
sme?-- en brandstoffen zal moeten
bezitten, want by de tegenwoordig ln
zo gezond als een
Lezende ln dit boek, met de roman
„De laaiende stilte" nog vers ln het ge
heugen, krygt men de Indruk dat Hel
man bezig ls zyn oude onderwerpen
«eer op lï«toeeo en tegenh.nsers te l™rs nemeltlk legen 0e merUllteit
van
;V K. B. 6
A. 10. 8, 6
10. 3. 2
Sch 8. 5
0Ha. V. 5
Ru. V. 9. 8. 7
De laa.ende sUlïe" kan zetten en *vulter v»° heilige
naast .De stille plantage", zo kan men
deze lachende aap echter nl e t plaatsen Eerlyk gezegd ïykt deze waarschuwine
naast de schreiende. DU boek voegt zich my nogal overbodig. Deze aap. die 370
eerder ln de buurt van de zeer omvang- pagina's doorpraat. Is helemaal geen
A. K. 8. 7. 6 ruke roman, die Helman ln 1933 liet ver- onvriendeiyk dier. en zUn kritiek ls z
schijnen, genaamd ..Waarom niet?" In oud als de wereld. Het ls wonderiyk hoe
..Waarom niet?" wordt de lezer gecon- ieze schryver. thans by monde van zij:
fronteerd met drie kinderen, die op eer
verlaten eiland opgroeien en die, over-
geplaatst in Europa, de rol vervuiler
"i,5 A door West. an joo,- de beschaving niet besmetten
-"»• Noord met KI V z>dat zy een frisse kritiek kunnen leve
'"gen onder het motto „Bridge' >en op die maatschappij Dc sprekend"
'terlyk Woensdag aan aap, het personage dat ln deze nieuw
Sch 9. 4. 3
Ha B. 9. 7. 3. 2
Ru. 6 4
KI 5. 4. 3
weer de houding aanneemt
ie zojuist gearriveerde Het ls mogeiyi
iat zyn medeschepselen, die nog In o
oaradysstaat leven, verwonderd sta»
ver de wreedheid, de hardheid, d
chynheiligheid van de beschaafde crea
uren; wy die te midden van deze euve
ii,uiicrmn tvueiisaac aan i"-' -"."o- - - - ""y.t ",v j
«f Redactie. Voor dit 85ste probleem roman van Helman by voortduring aan ien leven, kennen dit alles op onze du.n
",l|fn «ij een prys van f 5— cn één het woord ls. wordt ln zyn oerwoud ge- en hebben zijn conventionele voorlich-
Un E2.50 beschikbaar vangen en door de mensen opgesloten, ting van zaken niet van node om he)
De analogie ls duldeiyk. ons duidelijk te maken. En Indien het
ren. dan moet my toch de opmerking
van het hart. dat nog nooit iemand
een medemens verbeterd heeft door er
zijn tong tegen uit te steken.
Het Is jammer, dat Helman zelfs
zijn oerwoud nlel meer op heeft kun
nen roepen, zoals hij dat ln „Waarom
niet" gedaan heeft. Zelfs aan de den
kende aap In zUn boom kunnen wjj
niet geloven en stellig niet aan de
teruggekeerde aap met zijn Hitier-
manie.
Enfin, het is des schrUvers goed
recht zich eens te vergissen en het
lükt my ook het beste om deze aap,
die behalve allerlei onplezierige men
selijke eigenschappen, ook hun praat
ziekte geërfd schijnt te hebben, maar
;ncl te vergeten.
Marja Roe. „Van 's Duivels bege
ren". H. P. Leopolds t'itgeversmij.
's-Gravcnhage 1952.
ja Roe heeft ons werkeiyk een ver-
.-o.ng bezorgd Het ls wel een eigenaar
t.ee verrassing, maar een verrassing
o.üft hel Ztl heeft namelijk kans gezien
om anno 1952 een echte, autentieke.
„Amalia. bemint gy de graaf'-roman te
schrijven.
Het verhaal speelt in de tweede helft
van de zestiende eeuw in Franse hofkrin
gen. wy z.en de graaf de Malognes als
page op het balcon staan en monniken
en zwijnen bekogelen met geconfyte
vruchten Wij zien hem als Jonge man
ten stryde trekken, onschuldige meisjes
belagen en meer van zUn bastaard by
één van die onschuldige meisjes houden,
dan van zyn ln wetteiyfce echt gewon
nen zonen.
Er is veel stryd en opstand, de Huge
noten worden vervolgd, de openbare
badhuizen schijnen huizen van slechte
zeden te zUn. geen overlopende goot
wordt ons bespaard, geen kerkers, geen
martelingen, geen kastelen, geen bran
den en geen edele Jonkvrouwen Kortom
het hele tableau de la troupe is aanwe
zig en de verheven taal met „Vrouwe
moeder". „Heer vader" niet van de
lucht.
Maar als men gaat vragen naar een
goed boek. naar diepte, naar mensen
kennis. naar psychologisch inzicht,
dan zal men. vrees ik, het gevoel krij
gen veel te kort te komen. Een aardig
kijkspel en zeker nlel meer.
CLARA EGGINK.
van de gigantische Northrop vliegtuig
fabrieken ln Amerika, hebben ver
klaard dat het glazen vllegluig veel
dichter by is dan de meesten denken
En zy kunnen het weten, want In hun
fabrieken wordt thans de samenstel
ling van het glas aan alle kanten ge
test.
WAAÜIN WU HET EERSTE
HeiQ5"p l»v?nsauo' t?'
w»n-to(9»m.odH070|
GTOES"» grmnujFidr
9"-*1" Europa
r>
Grpont» ppuclkings -
d'ChEhoid *f' W»r»ld
tocom is c» hoogst» f»r
«oogst» modtcooucri» i fi»e»ri«i\a e» m»»»k»
P»' «O» r»r ».r»ld 11 !*r»»n(l0D£5iovwr»H
Wil hoDBf o O» p»st»
5»zooi2n»id»lo»Sland t»r
i.nr'a Cf mnorslwf.T 1
isir>M»c!»rianfl h»liaè<jsl|
0» SH)i2»n BiiUmyiden
tarra
