Trieste tocht langs verdronken land
Veertig landen zagen Neerlands
rampspoed
Hulde, alléén maar grote hulde
Een antwoord aan de criticasters
91ste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD
Donderdag 5 Februari 1953
Tweede Blad No. 27832
Onafzien ba re wa ter vla kten
Mensen en dieren in nood
Maarde chaos gaat wijken!
(Speciale berichtgeving).
Als men langs het eiland Flalkee vaart met een schip, op weg naar lierikzee,
om daar eerste hulp te brengen, lijkt het of achter de di/ken alles normaal is.
Moor men ziet niet hoe achter die waterkering een nog breder water is dan
de wijdheid van het Volkerak, de Krammer of de Grevelingen en de zeearm-
breedte van het Hollands Diep. Dat is het verdronken land van Flakkee".
Torenspitsen steken nog boven de dijken uit. Hoge daken van boerderijen zijn
nog zichtbaar, kten ziet dijkbreuken waar de vloedgolf de zware waterkering,
die het eeuwenlang uithield, tot de voet wegvaagde. Het getij stroomt in en
uit en de dijk kalft steeds verder af.
Er zijn ook breuken, die minder ernstig zijn en snel hersteld kunnen worden.
Daar was de bazalten dijkvoet bestand tegen het geweld en werd alleen het
met klei bedekte zandlichaam weggeslagen. Bij normale vloed kan het water
deie polders niet meer binnenstromen. Van die gaten ziet men er enige, als
men door het Zuiddiep tussen Tiengemeten en de Hoekse Waard trekt. Zon
gat is er ook even ten Westen van Willemstad. Daar komt geen water van
buiten meer bij.
Als men dan later in Middelharnis aan land gaat, staat men verslagen
voor een van de grootste vernielingen, die men zich kan indenken. Onafzien
bare watervlakten, slechts hier en daar gebroken door een dijkje, dat de kruin
nog even erboven uitsteekt, het dok van een boerderij of een groepje bomen.
In de verte liggen als donkere plekken tegen water en hemel afstekend, de
woongemeenschappen, dorpjes, waar de welvarendheid in een klap is wegge
vaagd door water, dat zich door de dijken brak. Een triest gezicht
Gezwollen cadavers
Men ploetert over het drassige dijkje
lanes het kanaal naar Middelharnis.
want de naastliggende weg staat onder
water. Men komt groepen vluchtelingen
tegen die toestemming hebben gekTegen
naar de haven te gaan omdat er weer
een evacuatieschip is aangekomen. Ver
moeide. teneergeslagen mensen, de mecs-
tcn maar met wat schamele bagage, de
enige bezittingen, die men heeft kunnen
redden. Zü zun van alle kanten naar
Middelharnis gekomen, omdat hier de
beste verbinding met de overkant is.
Men bereikt het dorp dat bij de haven,
hooggelegen als het is. droog ligt. maar
direct achter de dyk onder water staat,
en weer erbuiten zijn het slechts de
dijken, die als droge linten door de
watervlakte slingeren, de enige verbin
dingen met de andere delen van het
eiland, voor zover er geen gaten in zijn
geslagen. Daar liggen vletten van de
marine om de vluchtelingen langs het
obstakel te brengen, tot zij weer vaste
grond onder de voeten krijgen.
Langs de dijkberm liggen bij tiental
len de verdronken koeien en varkens.
Gezwollen cadavers. Een varken dat
de dijk wist te vinden, loopt wroetend
door het gras naar voedsel te zoeken.
Niemand bekommert zich om het dier.
Iedereen die passeert heeft genoeg aan
zijn eigen zorgen. Een akelig angstig
loeien komt nog uit sommige stallen.
Daar staan de koeien, vastgebonden,
tot de buik in het water. Na meer dan
twee dagen leven zij nog. zij zijn niet
te bereiken. Men kan alleen hopen,
dat het koude water nu spoedig een
eind a3n hun lijden brengt.
Op een hek in het land zitten enkele
kippen, kouwelijk met de kop tussen
de veren. Ook die leven nog. maar zijn
ten dode opgeschreven.
Verderop komt een jong katje dartel
aanhuppelen als het een mens ziet.
Schuw is het niet, alleen maar angstig
en het loopt met de mens mee als een
hond die smeekt om bescherming. Na
een paar honderd meter bluft het staan,
klagelijk zacht mauwend.
Overal ziet men op de droge plekken
schuwe katten wegsluipen.
Binnenstromende hulp
de verlaten polders Hier en daar zwaait
een witte doek uit een dakraampje Maar
er laat zich geen levende ziel meer zien.
Men begint aan te nemen, dat de be
woners gered zijn of omgekomen en dat i werken.
zich ln de verstrooide boerderijen geen
levende ziel meer bevindt
In het poldergebied is Dirksland de
enige plaats die droog ligt. De omringen
de dijken hebben het gehouden maar
men moet dag en nacht aan die dijken
werken en gisteravond is het er even
kritiek geweest Dirksland is overstroomd
van vluchtelingen, die over de dijken
hun heil in dit dorp zochten.
Men hoort geen klachten over voedsel
gebrek. Maar het mankeert aan drink
water. Gas en electrlciteit zijn eveneens
overal uitgevallen. Telefoonverbindin
gen kan men soms nog krijgen
Van het kleine haventje van de Gala-
tee uit ls men begonnen met het ln
veiligheid brengen van de bewoners van
Ooltgensplaat en Oude Tonge. Over de
dijken kon men de groepjes vluchtelin
gen zien trekken, gebukt onder bagage
Twee groepen droegen op draagbaren
zieken en doden mee.
Over het Hollands diep zwermden
gistermorgen van daglicht af de hulp
van schepen aan. Een vloot van botters
uit Urk, Wieringen en Den Helder,
geladen met stro en levensmiddelen,
viel tegen de avond de haven van
Middelharnis binnen om bij daglicht
naar Zuid-Beveland te vertrekken. In
een lange linie kwamen kleine Engelse
landlngsboten aanzetten, elk op dek
een opvouwbare kano vervoerend.
In de middag voeren vijf mijnenveger»
van de Koninklijke Marine door de
Krammer op weg naar Zeeland.
Machteloos voelt men zich als men. te
hulp varend, een seml-arts en Roode
Kruis mannen moet meegeven zonder
medicamenten en draagbaren. Men doet
met een paar uit eigen middelen gekoch
te aspirine buisjes zo weinig....
Maar tóch.
De hulpverlening komt op gang. De
chaos gaat wijken Hoe langer hoe min
der zal men langs elkaar heen gaan
Noord wijk pleistert zijn wonden
Alleen de natuur kan duinstrook herstellen
Terwijl de zee voor Noordwijlc nog op de loer ligt, de golven nog witte
koppen hebben en een krachtige wind scherpe zandkorrels meevoert, werken
zwijgende mannen aan het herstel van de Koningin Wilhelmina Boulevard.
Het aangezicht van de Bloemenbadplaats is zwaar geschonden. Van de
zomer zullen echter weer duizenden badgasten de weg naar dit vacantie-oord
weten te vinden. Noordwijk zal ze kunnen ontvangen, maar men zal moeten
wennen aan de littekens. Het diepste is wel de aangevreten boulevard, die
thans direct van het vlakke strand oprijst.
Reeds Maandagmorgen, dus direct na
de storm, begonnen DUW-arbeiders orde
te scheppen op de Koningin Wilhelmina
Boulevard. Het op de weg gewaaide zand
het stiand teruggevoerd. Her
Ten Noorden van Sommelsdijk ls een en der verspieid bestratingsmateriaal
klein poldertje. dat droog is gebleven verzameld. Het gat in de boulevard ge-
Daar hebben vliegtuigen van Marine en dicht.
Luchtmacht reeds verscheidene drop- i De rijweg vertoonde weldra weer een
pings gedaan. Ook enkele helicoptèrs geheel ander beeld. Het trottoir echter
hebben kans gezien mensen van de da- zal over een paar honderd meter aan-
ken van geïsoleerde boerderijen binnen- merkelijk smaller blijven dan voorheen,
boord te halen en in dit poldertje neer Hier kan practisch alleen de natuur
te zetten. Ze zwermen de gehele dag over door opstuiving van zand tegen de duin-
Ecn bulldozer kwam cr in Noord-
wijk aan Ie pas. om een afrit naar
liet strand te maken.
(Foto Leidsch Dagblad - Van Vliet)
Dien hoopt weldra met het herstel
van de boulevard zo ver te zijn ge
vorderd. dat zowel het rjj- als voet-
Tragisch zijn de toestanden waar
onder vele vluchteltncn naar de
Ahoy-hal te Rotterdam komen.
Allen hebben dringend behoef Ie aan
hulp. die hun daar liefderijk wordt
geboden.
Een oude vrouw van 90 jaar - K.
A. Mangs - uit Oude Tonge. die
met haar dochter op de voorgrond
de tochI uit het overstroomde ge
bied naar de veiligheid heeft ge
maakt in een bootje, wordt door
enige soldaten geholpen.
Aan de schandpaal t
X Door de Groninger recherche is
X een 70-jarige man gearresteerd Hu
5 heeft geld. dat hij ophaalde voor
het Nationaal Rampenfonds, ln
eigen zak gestoken Enkele Gronln-
gers maakten de politie attent op
5 zijn malversatie, toen hij bezig was
te collecteren. Hij legde een volle-
dice bekentenis af en zal voor de
I Officier van Justitie worden geleid
5 Aan de schandpaal met hem!
Diplomaten-vlucht over
verdronken land
Terug in de Marshall-boot?
C
Met ontsteltenis hebben de diplomatieke vertegenwoordigers van een veertig
tal landen, alt alle delen van de wereld, gisteren vanuit de lucht waarge
nomen van welke enorme afmetingen de ramp ls, die dc immer gevaarlijke
verraderlijke watervijand ons land heeft toegebracht.
Door hen heeft vandaag de gehele wereld gezien hoe dit kleine lage land
de zee, dat allpr bewondering afdwong om de kraeht en vastberadenheid, waar
mee het na-oorlogsc herstel werd aangepakt, thans opnieuw werd geslagen en
bloedt aan duizenden wonden.
De vertegenwoordigers dier ruim veertig landen in ons land, waren evenals
wij die Zondagochtend opgeschrikt. Zij volgden in deze dagen de nieuwsberichten,
welke door persbureau, kranten en radio werden verspreid, velen hunner bezoch
ten reeds een stukje van dat door geweld getroffen gebied, tij wisten dat het
verschrikkelijk, meer dan verschrikkelijk was.
Maar niet één was er, die gisteren niet nóg meer onder de indruk kwam.
Dat de ramp van zulk een geweldige afmetingen was, dat ons land zo hevig
getroffen was, dat had men zich eigenlijk niet kunnen realiseren.
Bij het vernielde Oranjebad is men
bezie met slopen. Gered wordt, wat nog
te redden valt. Het wil ons echter voor
komen, dat het vrijkomende materiaal
weinig bruikbaar is voor herstelwerk
zaamheden. Deze badinrichting was ge
bouwd op een na de oorlog aangelegd
plateau, dat geheel ls verdwenen.
Bjj de vuurtoren maakte een bulldozer
een afgang naar het strand. Ook hier
sloeg de zee veel duin weg, waardoor de
zeewering een rechte hoek maakte met
het strand.
Slechts via deze afrit kan men het
strand bereiken. Vooral met het oog
op een eventueel uitvaren van de
reddingboot is de afrit noodzakelijk.
Verder kunnen ook de schelpenvis
sers er van profiteren.
De schade aan de hotels is vrijwel
hersteld.
Het strand mag zonder schriftelijke
toestemming van de politie niet worden
betreden. Deze maatregel is genomen,
om strandjutterij en diefstal aan de
beschadigde badinrichtingen te voor
komen. Vooral in het donker is Her
mandad niet opgewassen tegen het jut-
tersbloed van veel kustbewoners.
Beklemmende rust
Men zag het verdronken land op een
dag. waarbij alles eigenluk zo rustig leek
De zon scheen af en toe over het land.
het water in de stromen en over de uit
gestrekte gebieden rimpelde zachtjes.
Maar die rust en die stilte gaven een
beklemming. Zij maakten allen in de
..Abel Tasman", de DC 6 van de KLM.
waarmee gevlogen werd „koud".
Wij willen hier niet alle uitroepen
aanhalen, die in vele talen klonken Men
was diep onder de indruk, men zag dat
alles met ontzetting en met groot mee
leven met het zo zwaar geroffen volk
en land.
De diplomaten maakten de vlucht
van bijna twee uur, op uitnodiging van
het Ministerie van Buitenlandse Zaken,
dat vertegenwoordigd was door mr J.
Visser en dr E O. baron van Boetzelaar,
Zij werden vergezeld van dr ir J. van
Veen. hoofd-ingenieur van de Rijks
waterstaat, die tijdens de vlucht en
daarna een uiteenzetting van de toestand
gaf.
Het wordt stil in het vliegtuig
Van Amsterdam vloog men over Den
Haag, waarbij men langs de kust de
eerste vernielingen zag en waar men het
bij Scheveningen gestrande schip nog
rustig op het strand zag staan. Men
volgde de spoorlijn DelftSchiedam,
waarna men Rotterdam zag liggen en
vervolgens over IJsselmonde, en Hoekse
Waard vloog, op Moerdijk aan. Boven
's Gravendeel zag men de grote vernie
lingen. welke hier door het water wer
den veroorzaakt.
Men vloog vervolgens Oostwaarts in
een lus over de Biesbosch, om over
's Gravendeel weer terug te keren en
I vervolgens het overstroomde deel van
Westelijk Noord-Brabant ln ogenschouw
te nemen.
In 's Gravendeel was er noeal enige
beweging op de wegen en dijken. Er
blijkt hard te worden gewerkt.
Steeds groter werd de ontsteltenis der
buitenlandse diplomaten. Het grote
watergebied, dat het Westelijk deel van
Noord-Brabant is geworden maakte die
pe indruk. Het werd steeds stiller in het
vliegtuig, want over Rilland Bath vloog
men over een deel van Zeeuwsch-Vlaan-
deren en men realiseerde zich, da' de
aangebrachte ellende niet onder woor
den te brengen is. Hier en daar een paar
auto's op de weg. op enkele plaatsen een
paar verloren stuks vee op een paar
grassprietjes, die nog niet onder het gele,
modderige water zijn geko.nen.
Dan gaat het naar Walcheren. Men
laat Vlissingen en Middelburg links
liggen, om over Amemuiden naar Noord-
Beveland te vliegen.
De eerste reactie van velen boven
Walcheren is. dat dit eiland gelukkig
niet in die mate getroffen is als vele
andere. Want ook bij de buitenlandse
diplomaten leeft nog de herinnering
I aan hetgeen Walcheren In de oorlogs
dagen heeft ondergaan en hoe het zich
heeft hersteld.
Het doet bij alle tragiek, ook voor
Walcheren, even goed. want men be
grijpt uit zo'n spontane reactie, hoe
de buitenlandse vertegenwoordigers
bewondering hebben gehad voor dat
herstel en warme svmpathie voor ons
land, om thans nog dieper getroffen
te zijn door de ontzaglijke ellende
die is teweeggebracht.
Overal hetzelfde beeld: water, soms
bruinig geel. een enkele maal een violette
schijn, enkele toppen van bomen, daken,
I ingestorte huizen en schuren.
We vliegen langs Veere. dat geheel
ligt ingesloten en waar men drukte in
enkele straten ziet.
I Boven Noord-Beveland vliegen enkele
helicopters, zoekend om hulp te bieden.
We steken de Schelde over naar Tholen
I en komen bover het zwaar getroffen
ISlavenisse. waar reeds vele hulzen zijn
vernield door het water.
Hier la er in de omliggende wateren
een grote concentratie van allerhande
j vaartuigen. Het Westelijk deel van
Tholen la geheel overstroomd. Diep
troosteloos la de aanblik, die Schou-
wen-Duireland geeft, dat met uitzon
dering van een klein gedeelte in het
Westen geheel Is overspoeld. Ook hier
ziet men In de wateren vela schepen
Ril kleine meisje van ongeveer liccft; men weel slechts, dal zij uil
5 jaar. kwam geheel alleen in de licl overstroomde gebied is gevlucht.
Ahoy-hal aan. Men weel niet. of Een soldaat. Francois van der Vel-
haar ouders zijn omgekomen, of i den uit Den Haag. laat haar
nog leven, of zij nog familieleden drinken.
Het Nederlandse volk heeft in de grote rampspoed van
de laatste dagen getoond, zich de naam van een doortas
tend. nuchter, offerbereid en krachtig \olk waardig te zijn.
Zo dikwijls verwijten criticasters ons volk. door een Jan
Salie-geest bezield te zijn, de pit te hebben verloren waar
door het in eeuwen van bloei die goede naam verwierf.
Deze trieste Februarimaand toont aan, dat dezulken
ongelijk hebben en ten enenmale de geest van Holland
misverstaan.
Ontroerend is de offerbereidheid van ons volk gebleken,
stoer sprak de onverzettelijke vechtlust tegen het noodlot,
dat de getroffenen overweldigde, adembenemend door hel
denmoed was het reddingswerk, dat door talloze naam
lozen verricht ls om de naaste soulaas te bieden in doods
nood en kommernis.
Voor dit alles past slechts hulde, waarvoor plaats ge
vonden moet worden naast de droefenis die thans o.er-
heerst.
Dit behoefde niet gezegd t« worden, ware het. niet dat
de criticasters zelfs de hoge nood van ons volk weten aan
te grijpen om hun ondermijnend geweeklaag een klank
bodem te geven
De organisatie van de hulpverlening zou te lang hebben
geduurd, effectieve steun zou zun afeeremd door bureau
cratie. het fenomeen waaraan alles schijnt te moeten v or
den opgehangen wat er ln ons land niet op rolletjes loopt.
Die criticasters moeten van antwoord worden gediend,
nu en onomwonden want de hoogte waarop het Neder
landse volk in de laatste dagen getoond heeft te staan mag
niet laag bij de grond worden afgeknaagd en ondermijnd
als zovele stoere en sterke dijken om het aan de zee ont
worstelde land Wie met dijken vertrouwd is, weet, dat het
gevaar niet aan de kruin schuilt.
Toegegeven, misschien zou een kadaverdiscipline in
korter tijd een perfect werkende reddingsmachine uit de
grond hebben gestampt in minder aan twee dagen, mis
schien zou een rigoureuzer gedwongen verschaffing van
reddingsmateriaal een groter evacuatievloot op een eerder
tijdstip bij de geïsoleerde slachtoffers hebben gebracht,
misschien zou dit en ook dat en nog zo veel meer beter
zijn geweest.
Maar ervaringen van niet zo heel lang geleden hadden
deze criticasters duidelUk moeten maken wat anderen al
zondei die recente illustratie wisten: dat bezieling, moed,
offerbereidheid en alle eigenschappen die de dagen van
Februari 1953 tot hoogtijdagen van de Nederlandse volks
kracht maken, vreemd zijn aan „organiseren".
En dat oprechte bezieling en heldenmoed oneindig veel
meer waard zUn dan organisatie.
En dat de duizenden benarde landgenoten meer gebaat
zijn geweest met die spontane bezieling dan met een machi
nale reddingstechniek, waaraan de grootste krachten van
ons volk, individuele moed en verantwoordelijkheid, spon
taneïteit in naastenliefde, offerbereidheid ln rampspoed,
onttrokken zijn.
En dan moeten de criticasters zich bedenken, dat zij
„aan de dijk" staan en niet zwoegen op het ondergestroom-
de land, dat zij door de eeuwen heen het spreekwoord van
de beste stuurlui hebben doen groeien, maar dat geen der
geredden, geen der naasten van de. omgekomenen hun
dankbaar zal zijn
Zij scharen zich, door het ondermijnen van de geest,
van de dijken die ons volk met vereende kracht opwerkt
tegen de rampsjioed dezer dagen, in de rijen van de kwaad
willigen. die nu eenmaal op iedere plaats in de samenlev ing
worden aangetroffen, omdat de mens niet volmaakt is: de
plunderaars, de saboteurs, de plichtverzakenden, de profi
teurs. de bureaucraten-zonder-verantwoordelijkheidsbesef
De criticasters zijn niet de mensen, cbe eenzaam in een
verlatenheid van ondercestroomde polders bidden om ver
lossing. niet degenen, die met verlies van have en g -ed.
vaak bok met verlies van de dierbaarste medemens. g-?red
worden. De eerste klacht moet nog over hun lippen komen,
sterker nog. de eerste klacht moet hun geest nog beroeren.
Het zijn ook niet de mensen, die tot ieder offer bereid
de handen uit de mouwen staken, om. dood en ellende on
der ogen ziende, te redden wat te redden viel.
Het zijn zeker niet de sterksten, veeleer de zwaksten
van ons volk.
En wanneer mettertijd, als de nood gelenigd is en de
spanning geweken, wordt terug geblikt op wat werd geuaan.
dan zullen vele fouten aan het licht treden. Dan is het tUd
om te zeggen: Hulde, alleen maar hulde voor wat ls ge
daan. Het was niet allemaal perfect. Misschien kunnen we
er eens over praten hoe we het nog beter hadden kunnen
doen. Laten we eerst eens bedenken, waar we zelf hebben
gefaald. Gefaald tegenover een geweld, waar de moderne
mens niet mee vertrouwd Is. Maar dan nóg: hulde, alleen
maar hulde voor alle anderen, en dan de hand in eigen
boezem steken.
Maar laat de criticasters daar niet bij zijn, bij dat ge
sprek! Want zij zouden dc geest vergiftigen, die getoond
heeft zoveel schoons tot stand te kunnen brengen, en z\j
zouden het woord „hulde" nimmer kunnen onderstrepen,
slechts een wansmaak gev en.
en vliegen helicopters. Ergena tussen
twee boerderijen een wit geschilderde
sloep die mensen uit hun benarde po
sitie bevrijdt
Dan Goeree Overflakkee. Het wordt
nog stiller in het vliegtuig, onbeschrijf
lijk is hetgeen het water üt eiland heeft
aangebracht. Jver Putten en Voorne
eenzelfde beeld van ellende wordt
langa de kust teruggevlogen naar Schip
hol. waar men noR ergens een schip op
het strand ziet staan als in Schevenin
gen.
Ontstellend
Indrukken der diplomaten? Zij zijn
alle dezelfde, „ontzettend", „verschrik
kelijk". „dat had ik me niet kunnen
voorstellen", „het I' nog veel erger
dan het beeld, dat ik me reeds hij
Dordrecht of in Noord-Brabant per
soonlijk had gevormd".
We praten met vertegenwoordigers van
de landen, die order het Europese
herstelprogramma de wederopbouw
na de oorlog ter hand namen. Er
wordt gesproken over het einde van
de Marshall-hulp aan ons land. Het
eerste land. dat zich met alle kracht
en opofferingen zó had hersteld, dat
daarvan kou worden afgezien. Neder
land stapte als het ware uit de boot.
Thans deze alag, waarvan de draag
wijdte niet is te overzien. Men Is er
zich van bewust, dat ons land op de
een of andere wijze weer In die boot
zal moeten terugkeren, want het her-
atel van Nederland la ook een deel van
het Europese herstel.
