De dood waart rond in polders
van Halsteren
's-GRAVENDEEL BRACHT ZWARE
TOL AAN HET WATER
Biste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD Dinsdag 3 Februari 1953
Tweede Blad No. 27830
LAND IN UITERSTE NOOD!
„We weten niet, hoeveel
er verdronken
Moed en offervaardigheid maakt mensen stil
(Van een onzer speciale verslaggevers)
Halsteren, Maandagmiddag
Uit het hoog gelegen Halsteren lopen de bewoners dikwijls even van hun
lerk weg naar het punt waar de Tholenseweg in de Auvergne polder duikt en
|ef water hun een halt toeroept. Want het zi/n toch hun plaatsgenoten, die
oor Zaterdagnacht een vreselijke dood vonden, besprongen door de storm-
loed, die, aanstormend van de Ooster-Schelde, de zware zeedijk op vele
loatsen doorbrak en zich met vernielend geweld in het lage land stortte.
I die polders leefden hun boeren en hun landarbeiders, die alleen maar tegen
ich hadden dat zij onder zeeniveau woonden, een omstandigheid, die hun nu
oodlottig werd. Zij hebben gisteren, en ook nog vandaag, langs de hoge wal-
cnten gezocht. Z// hebben 57 doden gevonden, vrouwen, mannen en kinderen,
erkrampt in een laatste worsteling om het leven te behouden. En zij weten,
at er nog meer kunnen worden gevonden, aandrijvend op de wind, die land-
Iwaarts stuwt.
Want niemand weet nog, hoeveel er liggen onder het puin van hun inge-
lorfe huizen en wanneer het water hen er uit zal spoelen.
Troosteloze watervlakte
Zii staren over de troosteloze water-
lakte. In het Westen blikkert in de felle
>n de dijk, een gekartelde streep, waar
5 zee de dijktop aanvrat Dan is er
teens niets meer. Daar brak de dijk tot
voet door. En weer komt deze gekar-
[1de rand boven het water uit om ver-
te gaan in de richting, waar in de
>rte de kerken en huizen van Tholen
i.en het water uitsteken.
Een armzalig stukje waterkering ls
in deze massieve zeedijk overgebleven.
Geen meter liikt zo van een afstand
men onbeschadigd. En dat kilometers
Hier en daar steken boven de blln-
tnde watervlakte de daken van enkele
ipitale boerderijen en grote lanibouw-
uit. Die zijn nu verlaten,
steken hun takken boven wa-
hangen slierten hooi en stro.
bij het va'len van het getij er in
zijn gebleven
daglonershuisjes staan ver-
overeind. Wonderlijk ge-
teeen de ronkende wa-
Maar verderop hangt een huis
in het water, en staat od instor-
Een dakraam staat open. er waait
stuk gordijn uit
Van wat nog overeind staat konden de
worden gered, maar tientallen
werden weggespoeld in
de eerste vloedgolf, later
door het barnende water En
van de storm. Als zii nog op
zolders of op de daken zaten. h3dden
bewoners geen kans op redding.
Worstelende mensen
inwoners van Halsteren kunnen
hoe verschrikkelijk die Zondag
de bewoners van de Auvergne pol-
geweest. Zij hebben daar gestaan
uiterste grens van de weg. waar
waler tot stilstand kwam. Ze hebben
hoe dappere kerels, jongens uit
en schippers uit. Tholen en
op Zoom met roeiboten zich
op deze opgezwiepte binnenzee,
weg naar boven water uitsteken
daken, om te zien of zii nog levens
iden behouden. Zo hebben ook gezien
1 Zondagmiddag een van die daglo
nershuisjes, waar een vrouw, een man
drie kinderen op de rand van het dak
zaten, langzaam ln het water zakte. Zy
zagen de mensen in het water worstelen,
ze hadden nog hoop dat ze voortgedre
ven door de stormwind, zouden komen
aandrijven maar ineens waren ze ver
dwenen. Roeiboten, die op weg naar hen
vloed uit. Ze gingen van de wagen
om vluchtende mensen op te halen,
om mee te nemen. Zo kwam een mo
ment dat de wagen verder moest om
niet overspoeld te worden. Twee dap
pere kerels waren in het duister nog
aan het zoeken. Een van hen wist zich
later te redden, de ander wordt ver
mist. De wachtmeester nam nog een
oude man op zijn schouders, maar op
weg naar de veiligheid moest liii een
boerderij invluchten. Op de rolder heb
ben ze gezeten, urenlang. Totdal ze
door een roc*« oot werden afgehaald.
Redder en geredde moesten zelf wor
den gered Er is daar in die Auvergne
po'der veel leed gc'rden, maar er zijn
ook prachtige staaltjes van moed en
offervaardigheid getoond, die de men
sen stil maken.
57 slachtoffers hebben ze gevonden,
maar nog patrouilleren ze langs de hoge
kant om te zien of er nog me?r aan ko
men duiven Daar wordt ook gezocht
onder de lagen hooi en stro d e op die
kant zijn aangespoeld, en ziin bhlven
liggen bij vallend water.
In die chaos ontwaart men een wrak
ke stoel, een tafel, overb'iifselen van een
kaU, weggespoeld uit een ineengestort
huis.
Drinkwater
en voedselgebrek
Vanmiddag zouden 50 militairen aan
komen. om langs deze kant te gaan zoe
ken naar slachtoffers en cadavers van
omgekomen vee. Deze laatsten moeten
spoedig worden opgeruimd. Over de weg
vaart een roeibootje met teohnicl in de
richting Tholen. want daar heerst al
drinkwater- en voedselgebrek. De water-
Dc grote Alwy-hal Ie Rotterdam is
in gereedheid gebracht voor de ont
vangst van de getroffenen uil de
overstroomde gebieden, die in
groten getale Rotterdam binnen
komen. Enorme hoeveelheden voed
sel, kleding, bedden en andere goe
deren zijn in deze hal onderge
bracht. Ier leniging van de eerste
nood.
Een algemeen overzicht van de
Ahoy-hal.
Dr W. Drees:
„Terugslag in de opgang van ons volk"
toe waren, zochten nog. maar konden
niets vinden.
Hadden we maar een motorboot ge
had. dan hadden we er meer kunnen
redden, zeggen ze Nu is die motorboot
er. Goed bruikbaar, zeker, maar voor
velen te laat
Heldenmoed!
Ze vertellen ook het verhaal van die
wachtmeester van de Rijkspolitie die
met de brandweer auto op het eerste
alarm de polder was ingetrokken, met
gillende sirene om de slapende mensen
te waarschuwen, Maar ze stuitten op
het aanstormende water, ze keerden
om cn reden voor de aanvallende
leidingbuis is op de duiker gesprongen.
Als ze deze plaats kunnen bereiken.
en ze vechten er voor zullen ze het lek
kunnen repareren. Dan is Tholen uit de
ergste nood en heeft het Zuiden drink
water. Boven de wez worden zuur-tof-
cy'.inders in een motorboot geladen. Men
zal deze hard nodig hebben
Als een felle sneeuwjacht plotting
over de polder jaagt, en de trekken van
Tholen vervagen, blijven ze bi) deze
rampplek staan. De motorboot stoot af.
want Tholen moét drinkwater hebben.
En zo ls het in de gehele Noord-West
hoek van Brabant, want naast de Au
vergne po'der liggen er meer polders,
in een lange rii in de richting Willem
stad en Moerdijk Ze vormen éPn grote
watervlakte, van verdronken land. dat in
uiterste nood verkeert.
Nog een triest beeld uit Zeeland.
Over ccn loshangende spoorlijn
brengen de evacué's zich. na per
boot uit de huizen te zijn gehaald,
in veiligheid.
uA -
„Belasting faciliteiten"
De minister-president dr W. Drees
heeft gisteravond een radiorede ge
houden, waarin hij o.a. met diepe eer
bied de slachtoffers van de waters
nood herdacht. Onze gevoelens van
medeleven gaan uit naar de nabe
staanden van die slachtoffer werden
van het watergeweld, aldus spreker.
Er is veel geleden, ook door die ont
snapt zun aan de dood in de golven.
Het is een beklemmende gedachte hoe-
velen alles hebben moeten prijsgeven,
die, na uren op zolders of zelfs op de
daken temidden van de woedende storm,
tenslotte, op het nippertje slechts, het
vege HJf hebben kunnen redden.
Nog beklemmender is het feit, dat
anderen wellicht nog in angstige af-
achting uitzien of redding komt op
dagen. Met alle middelen van de mo
derne techniek wordt het menselijk mo
gelijke gedaan om hen op te sporen, te
bereiken en te redden. Maar reeds staan
in de overstroomde gebieden weer tal
loze boerderijen en huizen verlaten, als
eens op Walcheren en ln de Wiennger-
meer.
Wij weten niet wat ervan zal blij
ven staan. En wij weten nog niet bij
benadering, hoe groot de schade ten
slotte zal blijken te zün. Maar zeker
is zU buitengewoon ernstig. Het ge
beurde betekent een zware terugslag
in de opgang van ons volk na de o
log. Een opgang, die zich juist duide
lijker begon af te tekenen.
Verheugend temidden van deze ellen
de ls de geest waarmee ons volk dit alles
tegemoet treedt en de daadwerkelijke
sympathie die wij van alle zijden ook
uit de Overzeese Rijksdelen en uit het
buitenland mogen ondervinden.
Overstelpend zijn de toezeggingen en
aanbiedingen van medewerking die ons
toestromen. Er zal in deze gehandeld
worden in nauw overleg tussen de rege
ring en het Nationaal Rampenfonds,
dat de particuliere steun bundelt.
Van regeringswege is een interdepar
tementale commissie ingesteld die de
werkzaamheden van de verschillende
Rijksorganen coördineert en het contact
met het Rampenfonds zal onderhouden.
In de Staten-Generaai hoop ik nadere
mededelingen te doen over de toestand
en over de verdere voornemens ten aan
zien van de hulpverlening, de financie
ring van het herstel en de voor de gif
ten te verlenen belastingfaciliteiten
enzovoorts.
Er ls een vaste wil om gezamenlijk
de slachtoffers te helpen, om geza
menlijk weer de dijk te sluiten en wat
verwoest werd opnieuw te herstellen.
Blijve deze wil u allen bezielen als
ook verder op uw medewerking en uw
offervaardigheid een beroep wordt
gedaan!
Nacht als „Het laatste oordeel
Starre gezichten van smartelijke
Frankrijk leeft mee
Ook hulpactie in Brussel
nclcfonisch van onze correspondenten)
De ramp, waardoor Holland is gesla-
len heeft in Frankrijk een diepe in-
«■'ilc gemaakt. welke spontaan ln aller-
sympathie-verklaringen en aanble-
Wjgen tot bijstand tot uiting komt.
President Auriol heeft Koningin Ju-
lana zyn warme deelneming laten be
ween en de Franse kardinaal mgr
in kondigde aan. dat hij 3000 Ne-
'mandse kinderen een onderdak zou
urnen verschaffen. De Franse regering
jrt't van haar kant onmiddellijk twee
iy"eoa,aljons. voorzien van 72 red-
Men, ter beschikking van Ncder-
no gesteld en die zullen vandaag in
tvv\ 0p Zoom arriveren.
ln da Franse Senaat zijn gisteren
i«?u-n van madeleven gesproken en
lr»w heeft minister Pleven de na-
ïalagd op de vele banden, waardoor
."55' an Nederland zich vooral nu
«ïenigd voelen.
flngez. Mrd.-Adv.)
Rheumatische Pijnen?
Stram en stijf vóór Uw tijd?
Neem dan toch Kruschen Salts
en jaag zo de rheumatische pijnen uit
Uw leden Kruschens zes minerale zou
ten hebben ccn wonderbaarlijke aan
sporende werking op lever, nieren en
ingewanden. Als die weer met jeugdige
energie hun bloedzuiverende taak ver
richten. weet U van geen rheumatische
pijnen meer Want de oorzaak: onzui
verheden ln Uw bloed worden radicaal
verwijderd, regelmatig, iedere dag
Koop vandaag Kruschen hij Uw apothe-
Ker of drogist en begin morgenochtend
die heilzame kuur.
Electriciteitsvocreiening
Zuid-Holland veilig gesteld
Het Ministerie van Econemische Za
ken deelt mede, dat In de provincie
Zuid-Ho!lnnd, met uitzondering van de
eilanden en het voorzieningsgebied van
Grote gedeelten van Zeeland zijn
niet bereikbaar.
Een kijkje in Rilland-Bath. het
enige punt van Zeeland, dat be
reikbaar is vanuit Bergen op Zoom.
Dag en nacht is men hier bezig om
de bewoners per boot uit de huizen
te halen en in veiligheid te brengen.
mensen
„God zij dank, ge zijt gered
(Van een onzer speciale verslaggevers)
's-Gravendcel liecft van alle Zuid-Hollandse gemeenten, iCat het aantal
slachtoffers betreft, wel de zwaarste tol betaald. Gisterochtend zijn wij
cr na een moeizame tocht in geslaagd het bijkans geheel door liet water
verzwolgen 's-Gravcndcel te bereiken.
Een moeizame tocht, omdat de smalle wegen erheen vrijwel geheel ver
sperd waren door schier eindeloze kolonncs vrachtwagens, militaire auto's
cn Roode Kruis ambulances. Het niet al te grote veer kon heel moeilijk
de toevloed van mensen, dieren en auto's verwerken. Onafgebroken voer
de pont over de Dordtsc Kil. die practised weer zijn normale stand heelt
bereikt. Allen, die de een of andere functie hij dit toch nog zo gebrekkige
vervoermiddel hadden, deden liet uiterste om geen moment van stagna!>e
tc doen optreden. En het was nodig, dat de in nood vcrkcrcndcn. die
letterlijk liet water tot aan hun lippen hebben zien stijgen, uit het ge
teisterde plaatsje werden weggevoerd.
Van 3 uur af in de nacht van Zondag op Maandag hebben zij de koude
en liet geweld der elementen moeten trotseren. Op de daken van hun
behuizingen hebben zij de komst van vaartuigen moeten afwachten en
als cr ooit gesproken kan worden van verdriet, dat de mens in een vol
komen apatisclie toestand l:an brengen, dan was dit bij deze ongclnk-
kigen. die met dekens om twee nachten onder niet meer menselijke
omstandigheden hebben zitten wachten
Brandende oeen na een ler<,n van hard werkon. was:
nranaenae ogenGod z(j dank xüt
tot wanhoop gedreven vrouw, haar
man en haar twee kinderen verdrin
ken. Met moeite hebben buren haar
weten te verhinderen hen tot ln deze
gewisse dood te volgen.
Huizen werden ondermijnd en stort
ten ineen, alle bewoners, die zich hier
tegen het watergeweld veilig waanden,
bedelvend onder brekende muren van
vallende balken Gezinnen werden uit
elkaar gerukt en wel zo snel dat pas
tegen het ochtendgloren, toen de storm
nog maar steeds over de grauwe wate
ren loeide, de achtergebleven achterge
blevenen beseften, welk een zware en
niet te herstellen slag hen had getroffen.
Rotterdam, de elcctrlciteitsleverlng nor
maal functionneert
De centrale tc Rotterdam in de Gal
lileistraat heeft de productie voorlopig
moeten staken
Doordat uit het landelijk koppelnel
hulp kan worden geboden, kan evenwei
in de elect riciteitsbehoef te worden voor
zien Mededelingen betreffende de ver
eiste beperking van hei verbruik van
electrlciteit tc Rotterdam zullen worden
verstrekt door het gemeentebestuur.
De voorziening van electrlciteit ln de
rampgebieden is afhankelyk van de
staat waarin de d strlbutle-apparaten
ter plaatse verkeren.
De starre gezichten der
vrouwen, waarin de ogen brandden door
het tekort aan vlaap. droegen duidelijk
de sporen van de doorgestane ellende
Kinderen, zieken en ouden van dagen,
zii in het bijzonder, vormden het toon
beeld van menselijk verdriet Van enige
reactie, toen zij uit de boten op de vaste
wal slapten, was er bij deze mensen
bijna eeen sprake meer Niemand huilde
cr van blijdschap omdat er toch nog
hulp was komen opdagen en .ulks omdat
deze ongclukkisen volkomen uitgeweend
waren en ln volledige overgave en be
rusting wachtten op de nieuwe fase in
hun leven, die op dat moment begon
Moeten wij nog zeggen, dat het ont
haal en de \er7orging allerhartelijkst
en liefderijk was? Een ieder, die deze
ongelukkiger groep bij groep zag ar
riveren, kon 7,elf ziin ontroering nau
welijks verbergen. Het enice wat men
kon zeggen tot degenen, die have en
goed, dikwijls moeizaam verkregen,
Wij weten het, dat wat zich in 's Gra
vendeel heeft afgespeeld, ook in andere
plaatsen in de door de watersnood ge
teisterde streken is <*ebeurd, maar hier
werden wij geconfronteerd op de och
tend van de dag waarop de storm was
gaan liggen ni schrijnend contrast
een koesterend zonnetje, dat aan het
landschap een mild aanzien gaf. met
een niet in woorden te brengen leed.
's Gravendeel voelt zich door de door
gestane ellende één. Nu de redding was
gekomen, wilden de bewoners zich niet
meer laten scheiden en de soldaten,
Roode Kruis helpsters en de vele parti
culieren. die zich bij het reddingswerk
op zulk een prijzenswaardige wijze van
hun lang niet gemakkelijke taak heb
ben gekweten, toonden hiervoor begrip.
Met toegesnoerde keel hadden zü do
evacuatie in dit dorp aanschouwd.
Man en kinderen voor ogen
verdronken
Maar ook dat gaf geen merkbare
reactie Daarvoor heeft men te veel
familieleden, buren en kennissen voor
zijn ogen zien verdrinken om over eigen
lijfsbehoud nog met vreugde vervuld te
kunnen zijn. De enkele, die nog de moed
had om Iets uit die vreselijke nacht te
vertellen, toen het water ln tomeloze
vaart de polders Instroomde, kon dit
slechts doen in monotone klanken, maar
het beeld dat er uit was te vormen, was
er een van verschrikkingen van niet te
schatten omvang.
Een vader, die twee van zijn kinderen
zag wegdrijven, sprong ben na. maar
dr stroom was (e krachtig -n de ver
raderlijke draaikolkei waren zo stek.
dat de mens Hrrtegrn niet was op
gewassen. Voor haar ogen zag de de
Meer dan 60 mensen
verdronken
Meer dan 60 mensen, aldus de officiële
lezing, hebben ln 's-Gravendeel het leven
verloren. Materieel zal men veel kunnen
vergoeden en gezien het aantal vrijwil-
i ligers en de gezonde hulpmiddelen twjj-
felen wij er niet aan. of men zal hierin
I slagen.
J Maar machteloos staat men tegenover
I het leed. ontstaan door het verlies van
(een dierbare dezer mensen. Voor wie
de nacht zich heeft gepresenteerd „Het
laatste oordeel".
j Niet te tellen zijn de paarden, koeien
en varkens, die een prooi van de water-
I golf werden. De lange stoet dieren die
gered konden worden en slechts me-, de
i kop boven water bijna twee etmalen
I hebben gestaan vormden, naast de scha-
i re vluchtelingen, een ln cn ln droevig
i beeld..
