Strategische fout uit menslievendheid werd Geuzen noodlottig KLEINER DAN KLEIN DUIMPJE .2 ONS BRIDGE-PROBLEEM 91ste Jaargang ZATERDAG-BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - 10 JANUARI 1953 Derde Blad No. 27810 2JxK>^>JQ ■Jc2JJ4A£ Jf Dij Jemmingen verloor heldenmoed van baatzucht zeer bekende Spaanse officieren, voer- I ^IIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIinillllllllllllllllllllllllllllllllllll den de voorhoede aan. De Geuzen, aie nu inzagen welke kapitale fout ze gemaakt hadden door te twisten over soldij op het moment, dat hun leven op het spel stond, pro beerden nog de bruggen grondig te ver nielen. Het was te laat L ODEWIJK VAN NASSAU ging op de avond na de dag bij Heiligerlee, dé avond van de 23e Mei 1S68, niet meer op mars. Zi/n soldaten waren moe en Lodewijk was zo menselijk. Hij moest toch ook zijn dode broer in veiligheid brengen? Veel is door de historici geschreven over de vraag, of dit niet op mars gaan een strategische fout geweest is of niet. De historicus Fruin en wij zijn het met hem eens betoogt, dat Lode wijk, gelet op de enkele vaandels die Megen commandeerde, deze met een gedeelte van zijn leger gemakkelijk tegen had kunnen houden. Indien hij eerder voor de poorten van Groningen was verschenen dan Megen, zou men hem zeer vermoedelijk binnen gelaten hebben. Indien hij zijn ruiterij vooruit had gezonden, had hij zich niet eens behoeven te haasten. Megen is pas de volgende dag, tegen de middag, voor de stad verschenen. Uit de handelingen van Lodewi/k na de slag bij Heiligerlee en vóór de slag bij Jemmingen, blijkt overduidelijk, dat hij de enorme betekenis van deze veste zeer goed in zag. Wie van de lezers echter geneigd is hem deze strategische fout, begaan tengevolge van menslievendheid, kwalijk te nemen, bedenke dat hij of zij zeer vermoedelijk afstamt van voorouders die in het dramatische jaar, toen Lodewijk zijn vermogen, al zi/n gaven en zijn leven inzette voor de vrijheid dezer landen, zelfs niet bereid waren een paar penningen daarvoor te offeren TOEN Alva vernam, wat zich in en om de mc?rassen van Heiligerlee had voltrokken, stampvoette hy van kwaadheid. Nü zou hij zélf naar het Noorden moeten, om de Qpuzen bliksemsnel ti verslaan. Bliksemsnel! Alva was volkomen op de hoogte van de plannen van Oranje. Alva wist. dat het gevaarlijk was zich zover naar het Noorden te wagen. De Prins had immers plannen voor een opmars naar Brussel? Plannen om Brussel zelf tot opstand te bewegen De Prins talmde echter en Alva was een doortastend man. Om de schrik erin te brengen bü Rooms en niet-Rocms, om de schrik erin te brengen bij elke Nederlander die niet aan zijn zyde stond, liet hij Egmond en Hoorne, twee zeer voorname Katho lieke edelen, te Brussel onthoofden. Daarna ging het in snelle marsen Noordwaarts. De 14e Juli trok de „IJzeren Hertog" door Rolde. Graaf Lodewijk had tevergeefs ge tracht Groningen alsnog te bemachti gen. Zijn leger, ofschoon versterkt met een kleine afdeling onder de Katholieke graaf Van Hoogstraten had niets kun nen bereiken en hef naderen van A'va bracht al onrust en angst 1 d' altyd muitzieke troepen. In enkele dagen „zuiverde" hij de omgeving van de stad Groningen, waar na hij Lodewijk begon te achtervolgen, die met zijn leger via Slochtercn in de I richting van Winschoten verdwenen was. 1 Hoe moeilijk de positie van Lodewiik was, bleek voldoende uit het feit. dat hU Adolf, die te Wedde was bijgezet, liet opgraven en naar Emden voeren, waar hij nu nog rust in de grafkelder der Oost-Friese graven. Zelfs ie Wedde achtte hij Adolf dus niet veilig. Voor de Vrouw Het wintermenu Het voorlichtingsbureau van de voe dingsraad meldt: Wanneer in deze eerste maanden van het nieuwe jaar bedenkt, wat U de huisgenoten nu eens voor zult zetten, dan kunt U veel gemak hebben van on derstaand lijstje. We zouden U dus wil len raden: bewaar het od een voor de hand liggende plaats. Er is variatie genoeg mogelijk, want er zijn in deze tijd-volop: groenten. Boe renkool. spruitjes, rode-, witte-, savoye- kool. zuurkool, witlof, winterposte'.ein, veldsla, andijvie, prei, uien. biet, knol raap, selderijknol, winterwortelen, schorseneren. De meeste groenten van dit lijstje kunt U niet alleen gekookt of gesmoord of in de vorm van stamp- of stoofpot geven maar ook rauw. als sla. Als vita mine C-rijke broodbelegging zijn vooral de koolslaatjes uitstekend. (Hiervoor de groente goed fijn snijden of malen). Vlees. Alle soorten, voornamelijk rund- en varkensvlees; echte wlnter- vleeswaren rijn rolpens en rookworst, daarvan kunnen we nu goed in deze tijd van het jaar profiteren. Vis. De aanvoer hiervan is sterk af hankelijk van het weer. In het a'ge- meen zijn in de wintermaanden de vol gende soorten verkrijgbaar: kabeljauw, koolvis. schelvis, wijting, (tong, tarbot), schar, schol. bot. baars, snoekbaars; de aanvoer van verse ha ring en makreel wordt minder; stok vis- en zoutevismaaltijden kunnen we klaarmaken als er weinig verse vis is: mosselen en garnalen b'ijven vrij ge regeld verkrijgbaar; sprot cn gestoom de en gerookte makreel kan men thans kopen. Fruit, hand-, moes- en stoofappelen: stoofperen, cranberries of veenbessen; bananen; citrusvruchten, dat zijn: si- naas appelen, citroenen, mandarijnen en grapefruits. COMBINATIES Wanneer alles zo bijeen wordt gezet, ziet men dat er wel keus genoeg is. Het gaat er nu nog om. goede combinaties te maken. Bij een vismaaltüd smaken oa. goed: wortelen, bieten, rodekool. gebakken uien. veldsla en sla van andere rauwe groenten of stevige gekookte groenten. Eieren kunnen we in dit seizoen geven bij: lof, stamppot met rauwe groente, slas Groentenslaat jes kunnen ook als brood- belegging dienst doen. evenals fruit. Na tuurlijk kunt U vruchten als toetje ge ven of bijv. als extra hapje voor 't naar bed gaan. CITRUSVRUCHTEN Het vitamine C-gehalte van de aard appelen en be waargroenten en -fruit is niet meer zo hoog als in het begin van het seizoen. Daarom is het goed om de groenten en aardappelen niet geregeld dooreenzestampt op te dienen, waardoor extra vltamineverlies optreedt en om als gewoonte een paar maal per week een portie critus-fruit te gebruiken, al is het maar een citroen (kwast), een halve sinaasappel of een kwart grapefruit. Het sap van deze vruchten, dat ln blik ver krijgbaar is heeft meestal een even hoog vitamine C-gehalte als vers .uit geperst sap. Is het blik echter eenmaal NAARMATE Alva dichterbij kwam. werd de wanorde in het leger der Geuzen groter. Lodewijk, die wel begreep, dat hij Alva onmogelijk kon verslaan, probeer de hem zo lang mogelijk aan het Noor den te binden, opdat Oranje een kans zou krijgen, het Zuiden tegen hem in opstand te brengen. Daartoe waagde hij zich op Duits ge bied. Bij Jemmingen koos hij stellingen, even meesterlijk als enige maanden ge leden bij Heiligerlee. Jemmingen lag op een schiereiland. In het Westen grensde dit aan de Dol- lart, in het Noorden en Oosten aan de Eems. Van het Zuiden uit kon men het schiereiland binnen marcheren over een smalle polderweg. In deze weg lagen drie bruggen. De wateren, waarover ze lagen, hadden sluizen, die moesten beletten dat het vloedwater van de Dollart land waarts drong. Als zijn achtei hoede de bruggen en sluizen op tijd vernielde, zou Alva hem onmogelijk kunnen be reiken. laat staan verslaan. Duizenden Geuzen, die op de avond van de 23e Mei te moe waren om naar Groningen te marcheren, doch niet te moe om de tenten van Aremberg te plunderen, zouden tengevolge daarvan bi) Jemmingen vallen. Kleine Geuzen- schepen. beladen met provianu en krUgstuig, zwierven op de Eems, in de buurt van Jemmingen. De ruwe huursoldaten eisten geld voor het eerste schot zou vallen Graaf Lodewijk wees hen erop. dat he. verzuimen van het vernielen der bruggen en sluizen voor velen een wisse dood zou betekenen. Zij dachten niet aan de dood. zij dachten aan hun ach terstallige soldij, zy twistten als dieien die géén begrip van de dag van morgen hebben, die zich laten leiden door hun lusten en blind zyn voor de toekomst En toen de twist een dramatische vorm aannam, naderde Alva's voorhoede. De aanvoerders daarvan zagen zeer duidelijk het grote belang van het bezit der bruggen en sluizen ln. Elke minuut was kostbaar! Juliaan Romero, d'Avilla en nog enige Woord van Bezinning NOOIT is een slag zó tragisch ver lopen als deze. Nooit zijn zo meesteriyk gekozen j stellingen een ramp geworden voor dul- j zenden, door eigen schuld. De Spanjaarden rukten het schier- eiland binnen, di Geuzen zaten in de val. Zij werden de Dollart en de Eems ingedreven En wie niet jammeriyk verdronk, werd door de Spanjaarden gedood, die alle ve'dcn afzochten. De heldenmoed van Graaf Lodewijk E vermocht niets tegen de aanstormende Spanjaarden, die werden .angevoerd door Alva. Toen hij zag dat alles verloren was, wierp hij zün harnas van zich, ontdeed j zich van kleren en sprong de Eems in. Niemand herkende herr in het water. I Rond hem zonken de scheepjes der Geuzen door overbemanning der wan- hopigen. Hij zwom verder, bereikte tenslotte H een boot van Sonoy. die hem overzette naar de andere oever. Ncerlands toekomst was donkerder dan ooit! -Meer dan drie duizend Geuzen bleven onbegraven liggen. Van de Spanjaarden sneuvelden er H slechts zeven. Alles tevergeefs? Het leger van Oranje was nog niet eens gevormd! Is Godsdienst louter een particuliere zaak? Rein Brouwer Wellicht is het U eens overko men. dat iemand een poging deed U zijn godsdienstige overtuiging op te dringen Bij mij wekt dat onwillekeurig een stevige weerstand. In een dergelijk geval heb ik zelfs neiging met een effen gezicht en met een droge stem te zeggen: .Dank U wel Ik heb mijn parti culiere overtuiging". Of, als het de Dame of Heer ge lukt een nieuwe aanval te onder nemen. luister ik met een mini mum aan beleefdheid en als er een pauze is, zeg ik koel en zakeiyk: ,.U kunt nog wel een paar uur doorpraten, maar dat is aan mij niet besteed Ik blijf op mijn standpunt staan". U zult een dergelijke houding afkeuren. Dat doe ik ook. Maar hiermee is de vraag, of godsdienst louter een particuliere zaak is, bijzonder scherp gesteld. Ik nodig U uit met mij over deze kwestie na te denken. Het is de moeite waard. Boven dien moeten wij bereid zyn ons re kenschap te geven van onze per soonlijke overtuiging, ook van onze bepaalde godsdienstige overtuiging Het onderling gesprek is daarbij onmisbaar. Een mens is immers geen stuk steen of een ijzeren paal Gelukkig niet Ik waag het zelfs te schrijven- Goddank niet! Een mens kan denken. Een mens kan nédenken. Door ervaringen en ontmoetin gen kan een mens tot andere ge dachten komen. Wij mogen, wij kunnen ons niet opsluiten in onszelf. Wij hebben de omeane. het contact met ande ren dringend nodig. Een mens groeit steeds, als het goed is. Ook in godsdienstig op zicht. in zijn geloof. Een levend mens reageert, ver andert. past zich aan. verzet zich Een levend mens is een orga nisch geheel. De persoonlijke overtuiging heeft in dat ingewikkelde en kunstige samenstel van klachten een zeer belangrijke plaats. Zy heeft echter geen heersende, maar een dienen de functie. Ik mag mijn godsdienst, mijn geloof, niet aan een ander opdringen. Evenmin mag ik mij afsluiten van de buitenwereld, in de ivoren toren van mijn particu liere denkbeelden, zonder ook maar één ogenblik de opvattingen van een ander mens. van een andere groep of van een andere kerk in mij op te nemen. Shelley Ann Oliver, het 2 jaar oude dochtertje van de Engelse toneel speler Vic Oliver, geeft een voor beeld aan de rest van het ballet- klasje, dat geheel bestaat uit1 kinderen van roemdheden. Zoals de ouden zongen, piepen de jongen •Ise toneclbc- In de vorige eeuw heeft men een al te sterke nadruk gelegd op de overtulgng van de enkeling. Velen kenden slechts de kleine vertrouw de wereld van zichzelf en van hun milieu Gedachtenwisseling ir.et andersdenkenden in de vorm van een gesprek, waarbij men zich wil de Inspannen tot luisteren, was vrijwel onmogelijk. Men debatteer de of men veroordeelde elkaar bij verstek. Alleen met anderen, die vrij nauwkeurig dezelfde grondbeginse len huldigden, kon men samen werken en onder het dak van een bepaalde organisatie, partij of kerkeiykc richting samenwonen. Dreigt misschien in onze tijd ge vaar uit de tegenovergestelde hoek? Er wordt immers tegenwoordig hardnekkig gestreden voor samen- werKng. in de zakenwereld, ln de politiek, in de kerk. Dit streven verdient ten volle onze aandacht en daadwerkelijke steun. Als mensen zijn wij nu een maal op elkaar aangewezen, niet alleen wanneer de noodzaak daar toe drijft, maar ook vrijwillig, om dat wij de saamhorigheid mogen zoeken. Maar dit betekent niet, dat wij onze particuliere mening, onze persoonlijke overtuiging, zonder meer moeten prijsgeven. Een volkerenorganisatie, die het karakter en de eigenschappen van bepaalde rassen en landen niet tot hun recht zou laten komen, be werkt een geestelijke vervlakking en armoede. Het recht van de sterkei ren i heerst en van onder linge. vrijwillige samenwerking is geen sprake, ook al lijkt dit uiter lijk het geval te zyn. Dit geldt evenzeer voor de kerk. Wanneer de eensgezindheid ge bouwd wordt op een mozaïek van overtuigingen, die met geven en nemen in elkaar gepast zijn. stort het gebouw vroeg of laat ineen Het is een geforceerde eenheid, waarbij de geloofsovertuiging van enkelingen en van bepaalde groe pen deeriyk is verminkt. De particuliere overtuiging heeft recht op een ruime plaats. Ook de godsdienst, het geloof van een ander en myzelf. heeft ruimte nodig om zich naar eigen aard en aanleg te kunnen ontwik kelen. Maar een louter particuliere aangelegenheid is het zeer zeker niet. Juist de persoonlijke overtuiging, het Individuele geloof vraagt open heid. bereidheid tot luisteren, zich een deel weten van het grote ge heel. dat mensheid en wereld heet, zich bewust te zyn «een deel. een orgaan te mogen vormen in Gods onmetelyke schepping. P. L. SCHOONHEIM I Predikant voor het Bijzonder E Kerkewerk der Hervormde Gemeente te Leiden. Hoge Ryndijk 14a. 1 I 51 lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll lllllll Ufo Kijkjes in de natuur Er is maar één Nederlandse vogel, die op deze benaming aanspraak zou kun nen maken. Dat is liet goudhaantje, dat werkelijk nog kleiner is dan het winterkoninkje of het Klein Jantje, zoals deze liliputter ook wel wordt ge noemd. De meeste mensen kennen dit laatste diertje wel, een opgewekt be weeglijk vogeltje, dat er met zün opgewipte staartje cn -zijn fyngebloklc bruine veertjes zo grappig uitziet. Maar hebben we dan een nog kleinere vogel dan deze dwerg? Ja, inder daad. maar of hü net zo bekend ls als de winterkoning, dat betwijfel ik. Het goudhaantje Dat komt allereerst door de geheel verschillende leefwijzen. Het winterko ninkje zoekt nogal vaak de mcnseiyke woningen, dat ls dan te zeggen, de tui nen. de boomgaarden, de omgeving van stallen en schuren, waar het heel niet schuwe zangertjes het best aan de kost kan komen en ln de broedtüd aan goed nestmateriaal. Iedereen, die zijn ogen niet in de zak heeft en gewend ls te letten op de ge luiden om hem heen moet wel eens ken nis hebben gemaakt met dat alleraar digste vogeltje, dat nooit moeite doet zich te verbergen en bil rustige waar neming onbekommerd voortgaat met z'n vele kleine bezigheden buitenshuis. Maar onze allerkleinste dwerg, het goudhaantje? Die ls niet zo'n algemene verschijning en veel minder bekend, al komt hit vaker voor dan men opper vlakkig zou menen. Allereerst is het goudhaantje wel niet zo zeer gebonden aan het naaldbos, dan toch wel zeer ge steld op dennen, sparren en larixen. Zün nest althans moet men zoeken on der een overhangende tak van een fiin- spar. waar het zo meesterlijk is geca moufleerd. dat het alleen met de groot ste oplettendheid en eindeloos geduld kan worden ontdekt. Ik heb het nog nooit gevonden, maar ik moet er bij zeg gen. dat ik nooit moeite doe. nesten te vinden. Toch hoop ik eens het geluk te hebben, het goed verstopte huuske van dit kleine ding te ontdekken. kere vleugeltjes waarop lichte vlekjes zitten, terwijl elk pennetje van zo'n vlerkje weer licht afgeboord is, zoals dat in naaistersterm luidt. Het mooiste is echter het kopje, waarin grote donkere ogen priemen, terwij! boven op de kruin een helder geel kuifje staat dat geflan keerd ls door zwarte strepen Daarbij hoort dan nog een naaldfijn priemsna- veltje een echt iasectensnaveltje, dat wil zeggen, een bekje, geschapen voor het vliegensvlug wegsnappen van aller hande vliegjes en mugjes, luisjes van vruchtbomen én nog meer voor de bos bouw en tuinbóuw minder gewenst goed je. Bovendien is zo'n puntig snaveltje zeer goed bruikbaar bij het peuteren in boomschors en in verborgen gaatjes naar overwinterende insectencoconsi je zou ze slapende rupsen kunnen noemen en van die gele vlokkige pakjes met spinneneitjes. och U kent ze wel. die in gesponnen balletjes onder het deksel van Uw brandstoffenhok. Uitstekend vogelvoer! Ze ziin er dol op die snuf felende schorre'ende peuterende mezen, winterkoninkjes en-goudhaantjes. Maar dat dode vogeltje dan Gewicht Maar nu het meneertje zelf Dat ver toont zich niet zo parmantig m het openbaar. zo3ls de mezen dat doen, die ook tot de kleine vogels worden gere kend. Toch geeft het de waarnemer wel een behooriyke kans het te bekijken, al is het meest voor een paar seconden en dan gewoonlijk aan de onderzijde, omdat ze de gewoonte hebben, door de kruinen der naaldbomen hun weg te zoeken. Eén keer heb ik een goudhaantje van zeer nabil kunnen zien en zo lang als ik wilde. Het diertje was namelnk dood. Het lag op een zomerdag 's morgens in de vroegte op de ruige mat voor de deur van onze schuur. Hoe het beestje daar gekomen was? En wat de oorzaak was van deze ongewone manier van aandie nen? Het is bli gissen gebleven. Maar mooi! Stelt U zich voor een geel en groenachtig vogeltje met don- geopend. dan gaat de waarde van het sap snel achteruit. Een grapefruit kan evenals een sinaasappel geschild en in partjes of plakken verdeeld worden. Omdat de vliezen vaak wat taai zijn. snijdt men deze vruchten vaak met schil en al in tweeën of vieren, en lepelt sap i vruchtvlees dan uit de schil. De meesten zullen er de voorkeur aan geven, het enigszins bittere vruchtvlees met suiker te eten: deze moet men er dan eerst een poosje laten intrekken. SCHILLEN BEWAREN Van de schillen van citroen, grape fruit en sinaasappel kan zeer goede marmelade bereid worden. Gelei van appelen of stoofperen kunnen we met zon schilletje pittiger van smaak ma ken H:er\oor kunnen we de gesnipperde schil bijv. met stoofappe'cn meekoken en daarna het nat verwerken op de vol gende mapier: Appelgelei met snippers 1 kg. stoofappelen. 3/4 1. water, de Bchil van 2 sinaasappelen, 3/4 kg. suiker, wat citroenzuur. De sinaasappelschillen sohoonborste- len en een half uurtje in warm water weken. Ze daama van het. wit ontdoen en in dunne snippers snyden of malen. Deze snippers opzetten en 3/4 uur ko ken met het water. De geschilde en in partjes gesneden appelen toevoegen. Het geheel gaar koken, 20 min. De appe len uit het nat nemen en met wat sui ker bestrooien Het vocht met de snip pers wegen of meten en een gelijke hoe veelheid suiker nemen. Het sap weer op zetten en by gedeelten tegelük de suiker er in oplossen. Een weinig opgelost citroenzuur toevoegen en de massa een paar minuten flink laten koken. Haar keuren op dikte door een druppel op een bordje te laten vallen Loopt deze druppel na afkoeling langzaam uit dan is de gelei goed. Onderwijl de pan van het vuur afhouden. De gelei af-chu:- men en overdoen in met heet sodawater gewassen potjes. Deze zo vol mogelijk doen. De potjes afdekken met een dek sel of een paar laagjes papier die met een elastiekje om het potje worden be vestigd. had het nJet. nog nooit had ik zo'n nie- tig dotje veren in mijn handen gehad, 't Was niets. En dan te bedenken, dat zo'n schepseltje nog een behoorlijke ve renbedekking heeft en dat daaronder ook nog een lichaampje moet zitten, waarin zelfs nog ruimte moet zün voor minuscule longen, een maagje, twee maagjes zelfs, zoals iedere ordentelijke vogel heeft. En dan toch ook nog een hart, het motortje, dat aan dit nietig- heidje zijn voortdurende stimulansen moet. geven, waardoor het vlinderlicht door de bomen kan fladderen, waardoor het razend vlug in een schorsspleet kan morrelen, met nestmateriaal slepen of met een mededinger, al net zon flod dertje veren, bekvechten om een ditje en een datje ergens boven in de wie gende kruin van een den. Al dat hevig vibrerende leven in zo'n i klein lichaampje. d3t iwaar heb ik dat I ook gelezen?) als gewone brief met een postzegel van tien cent zou kunnen wor- den verzonden' Zonder gevaar van strafport bedoel ik. Weet U hoe U de goudhaantjes het mooist kunt zien? Dan wandelt U een bos in op een tijd. dat er weinig, „volk langs de weg" is. zo tegen 4 uur in de middag op een dag, dat het aardig koud ls. Dan ben je er helemaal moederziel alleen, dan is er geen stoornis, en dan word Je opgenomen in de grote stilte van het bos waar tussen de rijzende stammen het gele winterlicht draalt. In die sfeer van rust en gespannen aandacht vallen dan d? zilveren stem metjes van de goudhaantjes, die ge eest, nog vergeefs zoekt in de onduidelijke strengeling der kruinen maar die kan plot-cling zichtbaar worden bii hun zoe kend heen en weer snorren van de eno boom naar de andere of over het bos- pad rice versa Goudhaantjes, de kleinste vogels van Europa. S. van der Zee. PROBLEEM NR 76 Sch. A 3 2 Ha. V 9 5 Ru. B 10 3 KI V B 4 3 Sch. B 10 9 8 7 6 Ha. 8 2 Ru. 6 2 W. KI. 10 9 2 Sch. V 5 4 Ha. K 7 4 3 Ru. K V 7 KI K 8 7 Sch. K Ha. A B 10 6 Ru. A 9 8 5 4 KI. A 6 5 Contract: 6 Ru. door Zuid. W. komt uit met Sch B. Oplossingen inzenden vóór Woensdag morgen 9 uur aan de Redactie onder het motto „Bridge".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1953 | | pagina 5