Waardevolle en wondere Verster-expositie in „Lakenhal"' Italiaanse democratie in de engte gedreven Een r Zoeklicht ZATERDAG 12 APRIL heidens ereschuld werd ingelost! Rijk colorist en minnaar der stilte 25 jaar geleden, op 21 Januari 1927 ging op droeve wijze op zijn geliefd „Groenoord" aan de Haarlemmerweg een edele geest heen, één onzer groot ste schilders, de op 9 Juni 1861 te Leiden geboren „Floris Verster". Een schilder van bloemen, planten, stillevens, landschappen en nog zb veel meer, een zeldzaam zuiver talent, vó6r alles een colorist bij genade, een tot inkeer neigende persoonlijkheid, met een sterke verbondenheid tot het ver- lijnde, het minutieuze en precieuze, die zich o! wondere tegenstelling! toch ook plotseling kon uiten in een geladenheid van fel-zinnelijk, gepassio neerde kleurengloed en een grandioze breedheid van opzet en formaat, welke men van hem nauwelijks verwacht zou hebben. Gelijk bu roveel werkelijke talenten viervoudige der werkelijkheid de vele het geval, werd Vereters kunst tijdens stemmige motieven, die hij in en rond zün leven slechts in kleine kring op de Leiden vond: Sneeuw aan d» Haarlem- juiste waar-de geschat, al wisten kunst- mertrekvaart. de Hcozlandse Kerk- kenners als Brommer en Comelis Veth gradht, het buurtje in Öegstgeest het of een hem nauw verwante dlonterzlel. kerkhof te Warmond, de tuin zijn trouwe vriend Albet Verwey, hem al spoedig in de rij der vooraanstaan den te plaatsen. Kort na zijn versoheiden, is Verster met een grote tentoonstelling in de La kenhal in 1927 nog geëerd, waar mee toen. zij het sleohts ten dele. een e-eschuld werd ingelost. Want vooral Leiden zelf. was tegenover hem schro melijk tekomeadhoten Thans hebben wederom 75 van zija meest waardevolle en bekende doeken, waokrijttriteningen, pastels, aquarellen en een serie zijner tekeningen in dhro- nolog'i&uhe volgorde een ereipVaats in de Lakerlhal verkregen. Deze bijzonder be langrijke tentoonstelling, waardoor men ten volle met het wezen en de ontwik keling van deze grote kunstenaar ge confronteerd wordt, is Donderdagtriid-1 dag door burgemeester van Kinschot1 geopend, onder overweldigende en tot j dankbaarheid 6tennmende belangstel-I ling. Daarmee is bewezen, hoe zeer Ver- sters kunst haar invloed gelden doet en men er mee verweven is. Hulde wordt hierdoor gebracht aan I een figuur, d-ie de stad van Rembrandt hoge roem heeft aangedaan. Men kan als Leidenaar er trots op zün. 1 dat een Ves ter, wiens leven uiterlijk vrij onbelangrijk verliep, maar dat des te meer een innerlijke diepgang toonde, eenmaal in ome stad of ln onze om geving. cnaar vooral ook in en rond dat innig vertrouwde ..Groenoord". waarin hu van de wereld en haar complicaties afscheid naTn. de inspiatie vond voor zijn vele werken, waarfan men thans de meeste tot de meesterstukken reke nen mag. Men dwaalt dan door de zalen en .herontdekt" Verster. En het zien van de-ze kunst, die U wel reeds vt.trouwd was. maar ciie toch telkens nietlwe en rijke facetten toont, v ordt tot een warm-stemmonde vreug de: door de veelheid va-u zijn kunr.cn, vaarln de verschillende technieken tot het uiterste beheerst worden, door de gaafheid, df waarachtigheid en de wer kelijke scho .«n,heid ervan. Verster, een „verjongde en verdiepte impressioniszoals Hammaoher hem in zijn verantwoorde studies noemt, bleef in zijn onderscheidene levensfasen een aparte, zelfstandige figuur, al zjjn daar vanzelfsprekend invloeden van voorgangers Haagsol -e school en tijdgenoten merkbaar. Hij interesseert zich voor hen hoe k&n 't anders? maar gaat. na de aanraking tóoh weer de eigen weg. Steeds werkend aan 7i oh zelf. verre uitstijgend boven het louter visuele, zich daaraan tot slot to taal ontworstelend en daardoor tijdens zijn leven aanvankelijk hèn ergerend of verbazend. d£e hem op die weg niet wis ten te volgen, die sleohts zweren konden bij lieftallige of venherven onderwerpen en dan nog wel zó weergegeven, dat zij geen „vraagntukken" kouden inhouden. Welk een opschudding bijv. hoe is 't mogelijk voor het huidige geslacht, dat zoveel ènders zag en ziet! heeft het gegeven, dat hem meermalen bezig hield, het „Geplukte hanen" niet veroorzaakt en hoe zeer zfjn de criticasters kunst waarin de materie overwonnen was. in U op te nemen! En ge zult ten diepste ervaren, dat deze wereld nog iets anders inhoudt, dan een wedloop met de tijd en een jacht op sensatie! Gelijk opgemcikt heeft burgemeester V3n Kinschot het opening-woord ge sproken en in dat woord Versters hoge waarde kort gereleveerd, alsmede dank gróraoht aan de velen, die hun doeken voor deze expositie afstonden Het deed goed uit zijn mond tevens de ruiterlijke of Jan Verwey. ztfn talrijke doorwerktete 'horc"' ho! groot Lcidens stillevens en natuurlijk ook de „bioe- doze kunstenaar, van nvemfcransjes" en de ..eitjes": genoeg, het TSsSfiSl ®ï*n noolt voor üe is slechts een greep uit al dat3ene. wat I *«"1 aangekocht, ge- Verster in zijn leven Intiem beroerde i waarin hij alle warme liefde legde., de directeur van de Lakenhal, trrnn zün Innize narvonnüUcheid. I £rs E. Pelinok aan wiens onvermoei baar stoeven wij dit prachtige overzicht van Versters subliem werk mede dan ken. heeft zijn erkentelijkheid betuigd aan de schenkers van de hun zo dier- bare panden en zijn d3nk betuigd aan dc directie van het Stedelijk Museum aarvan zijn Innige persoonlijkheid, ven rul d van een cnbluabare schepp.ngs- kraoht en -drang, doortrokken was. In de stilte heeft hy gewerkt en het is alsof de stilte zijn stilte tot U komt en bezit van U neemt: te Amsterdam voor de spontane mede- niet tijdens de drukke openingsplcch- i wreking tot de samenstelling dezer ex- 1 positie, welke zij na Leiden zal over- I nemen, langs de tigheld, waarbij dc vele bezoekers zich wanden verdringen, maar wanneer ge gelegenheid vindt, in de komende weken en dat moeten de kunstgevoelige Lcidcnaars nu eens beslist doen! op een rustig uur de tederheid en toeh ook dc kracht van Venters wondere vermogen tot het brengen van gerijpte en doorwrochte Moge „Verster". „minnaar der een zaamheid". desondanks in de komen de tijd. in het centrum der belang stelling staan! Men is dit aan zijn nagedachtenis verplicht: het zal U bovendien zélf een onvergelijkelijke en ontroerende vreugde bereiden! Geringe samenwerking tussen de partijen Sneeuw(waskrijt) bij de Haar- lemmertrekvaart. een der werken, welke op de Floris Verster-cxpo- sitie in de Lakenhal dc aandacht trekt. llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllilllllllllllllllllllllllllllMlililllllllllllllllllllllilllllllllllllllllKIIIIIIIHIIIIillKli HET SCHOONSTE EI! f Pasen nadert! Allerwege is cr de verwachting wat onze grote vriend, de oude Paashaas brengen zal. Die rakker is een wonderlijk dier dat cr een uitzonderlijk behagen j in schept ons voor kolossale moeilijkheden te plaatsen, alsof dit leven al j niet ingewikkeld genoeg is Inplaats van U en mij nu eens rustig te laten betijen van de vermoeie nissen des levens rent en huppelt hij op de vroege Paasmorgcn als een bezetene heen en weer. Hij strooit z'n eitjes op de vreemdsoortigslc plaatsen van huis en hof. in de komische verwachting, dat wy er lust in hebben hem achterna te hollen, om al dat door hem zo geheimzinnig verborgene ten spoedigste weer op te duikelen. In die verwacht!-" •'n rran>ac weliswaar niet beschaamd, maar het duurt nog wel even, voordat we de gordijnen uiteen rukken en de tuin ingluren, in de ijdcle hoop. dat we - zonder enige inspanning - die rozige eitjes wel ontdekken zullen. Nee: daar moet voor gewérkt worden' En hoe! Want de Paashaas is sluw en slim geweest. Ge ziet 't aan zijn glinsterende oog jes en trillende snorharen, hoe hij zich zit te ver kneukelen, als hij ons wat later bezig ziet, inge spannen turend onder heesters en struiken en dan nóg niets vinden. Hij heeft daar een hevig plezier in. I hijgt eenvouo'ig j van genoegen bij dat stumperig I gedoe. Maar dan opééns - o! wee - wordt het eerste ei ge- \onden. Hoe is dat nu mogc^A. uenxi oe Faasnaas angstig.. g Hij gaat er met schrik in de ogen van verzitten. Na dat eerste volgen er meer en meer, het tempo wordt sneller en sneller. De Paashaas raakt er van in de war: dat is toch beslist niet leuk meer.. Hij overschatte blijkbaar z'n eigen originaliteit, onderschatte in ieder geval de vindingrijkheid van het menselijk brein. De eitjes, zorgvuldig weggestopt, waar niemand ze verwachten zou. komen één voor één voor dc dag: het wordt een geweldige stapel, genoeg voor twee dagen overvloedig eten. Nu is er voor de Paashaas de aardigheid af Wel is hij trots op eigen vruchtbaarheid, maar dat men hem zó gauw in spitsvondigheid wist te overtroeven, was een aanslag op z'n hoog gevoel van eigenwaarde. Het arme dier verdwijnt stillekens van het blijde voorjaar-toneel Maar wij zijn dankbaar voor de heerlijke resultaten van zijn enorm Paas-productievermogen We smullen ervan' Zie maar naar dit likkebaardende mciske, dat de schoonste vrucht vond. Wie zou 't haar misgunnen?.... FANTASIO. iniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim christen-democraten wensen dit te De-1 slissen al naar de plaatselijke omstan digheden. Zij zijn er zich van bewun, dat in het Zuiden het communisme Het voortdurend gekibbel onder el kaar verzwakt de sociaal-democrati sche partij steeds meer. Er doen zich, trots alle verklaringen, dingen voor. waaruit blijkt, hoe gering de een dracht Is in het kamp der democra tische partijen. Te Terni gaan de vier zonder wrijving betekenis, ook omdat zij een voorspel vormen van de parlementaire verk.e- zingen in 1953. Noch de bevolking, noch het merendeel der partijleiders scliynt het grote gevaar, dat Italië be dreigt. goed te beseffen. In 1948 heeft men bijna door een wonder weten te verhoeden, dat Italië achter het IJzeren Gordijn verdween. Thans is het gevaar minstens even groot en doet men ln democratische kringen niets anders dan kibbelen en onder strepen op welke punten men het niet eens is, in plaats van een blok te vormen tegen totalitarisme van links en van rechts. In 1948 konden de christen-democra- v.eters niet in het ongelijk gesteld? Zo ten partij trekken van een uitzonde christen-democraten. en vooral van de katholieke actie, door partijdigheid en docr corruptie, heeft de party een groot deel der kiezers, die alleen uit anti- eommunismc hun stem aan De Gaspert I gaven, van zich vervreemd. Van die stemmen 7al een deel ten goede komen I aan de liberalen, soc aal-democraten en I republikeinen, maar het grootste deel aan de neo-fasclsten. Onder hen wier den. Al zijn het dan „maar" gemeen- j politiek gezichtsveld n et verder reikt tcraadsverkiezingen. zij hebben grote dan een verbet-n „anti-communisme Dreigende genadeloze strijd tussen communisten en neo-fascisten (Van onze correspondent te Rome"» Naarmate de datum voor de Ita liaanse verkiezingen nader rukt. schijnt dc verwarring groter te wor- sterk toenemende is. dat republikeinen en sociaal-democraten daar eenvoudig niet meetelden, terwyl de liberalen, die eenmaal het Zuiden beheersten, lang 1^_ uo niet zo sterk zijn als de verschillende samen Te s^n Sardinië) daarom royalistische bewegingen. Zij willen zich te;cn werken sociaal-democraten en daarom het recht voorbehouden om in I republikeinen samen metcommu- gemsente a met een bepaalde ro>alls.i-ni<;!en en Nennl-socialisten. Te Rome ■PÜPB Lauro en de sociale beweging een groep onafhan- een nationalisti- groep verenigd, enz., enz. Al met al ziet het er verre van aan lokkelijk uit. Links en rechts knagen aan de democratische middelmoot verklaard. s,, y™* asrMxrs geroepen, lilj de konlnt ml Ie eljn JSÜJSKn m« O?- •*dle Mto*le van alle Italianen en niet van een n<xü? te zeggen, dat deze „rekkelijk- hepa.ld, trw: lerwijl de leeente je held- ctu^,e„.democr,iten ten aan- schiedenis beeft duidelijk remuekt. ae„ va„ r„hL, dt dit het constitutionele kontn.schsp i tWne„ partt)en niet bevalt, be,»aatlijk_kan timenriin met de, n. republikeinen, die sedert 1948 on- dictatuur. Een monarchistische partij I afgebroken zittin® 'hebben in alle ach- i h:'1 is niet zeker of de christen-demo- op zo enge basis heeft In Italië trou- i tereenvolgende ministeries-De Garperl. cratcn. verzwakt door vier jaren rege- hebben besloten zich aan de zijde der rln~ voor de strijd op twee fronten Slechts met een geringe meerderheid christen-democraten te scharen. Daar I fwrk^ gOTWg zyn. Dat zy onverschil- s geen reden van bestaan. werd in 1946 de republiek uitgeroepen. het met véél van Versters kunst ge gaan: maar hü heeft glorieus de over winning behaald' Zó en met talrijke andere overpein zingen over Versters kunst in het hoofd gaan wij langs de veelheid van zijn doeken en ontdekken telkens zijn ge nialiteit, wonderbaarlijke kleurgevoelig heid of affiniteit met het décoratieve. Reeds de eerste schok krijgt ge. wan- Dc Romeinen en de meer ontwik kelden zullen niet zo gemakkelijk in deze val lopen. Zij weten dat ex-koning Humbert II in zyn Portugese ballings. rmgstocstand. De burgerij, beducht voor een uiterst-linkse overwinning, stemde hoewel zij allerminst clericaal is voor De Gasperi. In 1951 slaagden de christen-democraten er in. trots hun ta nende invloed, een duizendtal gemeen ten aan de communisten te onttrekken, door het aangaan van ..verwantschaps pacten" met republikeinen, sociaal-de mocraten en liberalen. De nieuwe wet, volgens welke de party of het blok, welke bi) de gemeenreraads- neer ge daar dat subtiele „Ezeltje" van j verkiezingen een meerderheid behaalt. 1883 ziet. in de nabijheid van dat veel al is die nog zo gering tweederden grotere, eveneens zo bekende ..De stc- der zetels verwerft, heeft de christen- ,,enbikkers" '1887). En zo gaat ge ver-democraten in tal van gemeenten ste'.ig Q der en ziet de „Dode awaan", dè bloe-ln den zadel geholpen. Maar nu zijn de I l-omen -odnf dr schcrnvonrt in'dit men- en vruchtenuitbeeldingen zonder omstandigheden minder gunstig. Door], tal in klein of groot soms in het i het clerlcale drijven van een deel der t hanaai gCIICCI aCSiaaht niOCSl «le niet't bpgiuVn ""H-g «»'- part lie»er natuurlijk velen, die i "S™ terugverlangen naar de „sterke staat" en naar het onmondige burgerschap van Mussolini's tijd. In Zuid-Ital .dat de ergste uitwassen van de fascisnsche dictatuur nauwelijks, en de Duitse be zetting in het geheel niet heeft gekend, is dat heimwee naar een vaderlijk staatsbestuur bijzonder verspreid. Zuid -Italië is bovendien koningsgezind en een groep van fel nationalistische ex- fascisten onder leiding van de Napoli- taanse red-r Lauro. speculeert op deze gevoelens. Hun nationaad monarchisti sche partij zal te Napels. Rome en elders ln het Zuiden de verkiezingsstrijd vcc- ren. in samenwerking met d? neo-fas- cistisch-sociale beweging en met „andere nat.onale krachten". Voor dc nieuwe tuinsteden in Am sterdam-West zijn de weilanden met zand opgehoogd. Door de zware druk is dc veengrond in dc Haartcmmcrtrckvaart omhoo: worden. christen-democraten koningsgezin- den te vinden zijn. Maar zullen de een voudige lieden ln Napels en in het Zu:den voor een groot deel analpha- bet;n dit alles begrijpen of zullen zij zender meer hun stem geven aan de partij, die ons koninkje zal terugbren gen? Volgens een plechtige verklaring, door de secretarissen der vier werkelijk de- de secretarissen der vier werkelijk de mocratische partijen afgelegd, zal geen hunner zich verbinden met communisten of neo-fascisten. De verklaring was min- zonderlijke lijst zonder enige ..verwant schap" uitkomen, maar... de sociaal-1 democratische partij in Italië is inner- lijk zeer verdeeld en de rechtervleuzcl i der duidelijk wat betreft samenwerking heeft bekend gemaakt, dat zij haar can- met partijen, die op hun beurt samen- didaten in geen geval op die „zelf-1 w erken met uiterst rechts of links. De j moord-lijst" zal plaatsen. zij alleen in Rome enige betekenis heb- 'j2 °P laatste moment de „bond ben. zal ons het schouwspel bespaard der vier no» tot stand komt of niet blijven van anti-clericale republikeinen, ,vn-!, alleen staan, hebben zij aan die schouder aan schouder moeten st rij - pcllzolf te wijten. Met alle macht heb- den met oer-katholieke royalisten, wier 1)011 Z|i de vorming van een derde weg. trouw aan de democratie, zachtjes uil- e^n Sroep democratische lek en par tijen, gedrukt, twyfelachtig is. De liberalen 5Je^d-s Wc.en ge w e rk t. Z oud e n m a n n e n hebben nog geen besluit genomen. De j f'-1 La Malfa, Carandin 1Panfllo. Gen- sociaal-democratlsche partij-secretaris j ',llc cn anderen, hun doel bereikt hebben. Romita heeft verklaard, dat zijn pari ij dan zou er thans naast de katholieken niet met de katholieken kan samen- behoorlijke lekendemocratie be werken. wanneer deze zich in bepaalde s,aan. die de vermoeide christen-demo- gemeenten met fascistische royalisten f13ten ?°u kunnen steunen in de strijd verbinden. I tesen de anti-democratische machten. Te Rome zullen zij op een geheel at- j Zoals de zaken nu staan, is er naast de katholieken vrijwel niets. Wordt De Gasperi in 1953 verslagen, dan begint in Italië dc genadeloze strijd tussen communisten en neo-fascisten. een strijd die waarschijnlijk niet op de banken van het parlement zal worden beslecht. OP DE BOEKENMARKT Frankrijk in zon en schaduw kdarcel Jouhandeau: „OOM HENRI". Vertaling Dr N. G. Deen. Uitgeverij Foreholte Voorhout 1951 I Het doet prettig aan t« midden van I dc stroom van vertalingen uit het En- geis en het Amerikaans een enkele maal een vertaling uit het Frans tegen te komen. Het is wel duidelijk, dat het En gels het Frans als meest gesproken en gelezen vreemde taal ln Nederland ver- i drongen heeft hoewel velen zich nog wel grootouders zullen herinneren voor w ie het spreken en lezen van Frans een i teken van beschaving was. Ongetw ijfeld is Engeland het land van de goede ro manciers bij uitstek, waarbij ik geen moment zou willen beweren, dat dit land het grootste aantal geniale schrij- j vers op zou brengen, aangezien er tus- sen geniaal en goed een flink verschil I bestaat. Echte genieën zijn zeldzaam en zeer zeker is het aantal Engelsen met een aanleg tot het schrijven van goede boeken, groot. Dat is echt-r volstrekt geen reden om de Franse literatuur met haar goede traditie de rug toe te keren en zich met de mode mee te verslingeren aan alles wat Engels Is Ik krijg wel eens de Indruk, dat men behalve Sartre en Camus geen letter Frans meer leest. Maar daar staat weer tegenover, dat de Francoflelen volhouden, dat Iedere nieuwe stroming en iedere rlchtsver- andering in Frankrijk haar oorsprong vindt, en zweren bij alles wat uit Frank rijk komt. Deze groep, behorende tot de toonaangevers. heeft voldoende invloed om het gebrek aan belangstelling van de gemiddelde lezer weer In evenwicht te brengen en heeft ook in Engeland zelf zoveel aanhangers dat een be kende criticus en essayist de noodzaak begon te voelen van een waarschuwing. Hy noemde het volgens hem alarme rende verschijnsel „TTie French Flu" „de Franse griep" Maar hoe dan ook. deze voortreffelijk vertaalde roman van Marcel Jouhan deau is een waardig specimen van de zedenroman, een romanvorm, die in Frankrijk een grote traditie heeft. Jouhandeau is In zoverre traditioneel omdat hij. gebiologeerd door het infer no daarachter, het oppervlakkig ge zien zo rustige burgerbestaan, tot stof van zyn boek heeft gekozen. Hij be wandelt echter geen afgetreden paden, doch heeft de bondigheid zowel van schrijftrant als van waarneming, die tot zyn tijd hoort. De familie Blanchet, een rustig bur gergezin uit de winkelierstand, heeft een familielid een broer van de vrouw, die gedreven door iijn bezetenheid naar ..Waarheid" vervalt van een gevierd, bemind en welgesteld man tot een pau per. Hij meent deze waarheid gevonden te hebben door iedereen en alles van zich af te stoten, doch los van zijn vroeger leven komt hü niet. Vol haat en rancune spreekt hij tot bijn neef Marcel, de verteller van deze sombere, soms grootste geschiedenis, over zijn vrouw en zijn kinderen. De vrouw, stuur loos en verward in haar verlatenheid, venalt tot hysterie en haar einde is van een nameloze armzaligheid waarvan weer de kinderen het slachtoffer wor den. Deze onverklaarbare bezetenheid, die ogenschijnlijk „gewone" mensen een onvermoed leven ln een hel op aarde geven, is het thema van dit boek. Het onvermoede dat schuilt achter het be staan en in de ziel van op het oog alle daagse wezens. „DE WIJSHEID IN DE KAN Jan Brusse: Ad. Donker. Rotterdam 1952 Jan Brusse occupeert zich met de zonnige zijde van zijn tweede vader land cn hoewel dit boekje niet strikt tot dc literatuur gerekend kan worden het heeft een journalistieke inslag en pretendeert ook niet meer is liet zo'n charmant geheel, zo duidelijk ge. schreven uit de volheid des harten, dat ik cr graag een of ander somber meesterwerk voor cadeau geef. Bezitters van radiotoestellen zullen de stem van Jan Brusse wel kennen, die ge regeld spreekt onder de titel „Paris vous parle en die bij hoge uitzondering nu eens niet plat banaal en vervelend is. zoals het merendeel van de teksten, die onze vaderlandse omroepkraaiers de ether inzenden. Jan Brusse zingt in dit kleine werkje de lof van de wijn. Dat is meer gedaan, wellicht ook diepzinniger, maar zelden is het zo sierlijk en plezierig gedaan door een Hollander. Bovendien laat de schrijver al vertellende allerlei wijze raadgevingen en praktische Inlichtingen slippen zodat de Lezer er verstandig aan doet dit boekje niet aan zijn aan dacht tc laten ontsnappen. CLARA EGGINK.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1952 | | pagina 11