LEIDSCH
DAGBLAD
„Flying Enterprise" verloor
titanenstrijd met woedende
elementen
Carlsen en Dancy hebben tot
het laatste dapper volgehouden
Einde van een spannend zee-drama
Gecentraliseerd Eur. atoom
onderzoek onder auspiciën
van Unesco?
90ste Jaargang
VRIJDAG 11 JANUARI 1952
No. 27504
Directeur: J. W. Henny
Hoofdredactie: B VV Menkhorst en J Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f 6.— per kwartaal: f. 0.47 per week
Witte Singel 1. Leiden - Giro No 57055
Telefoon Dir en Adm.: 25041. Red 21507
Toen de storm van gisteren in alle
hevigheid woedde, werd het duidelijk,
dat slechts een wonder het schip voor de
ondergar.; zou kunnen behoeden. Het
zakte hoe langer hoe verder onder de
wilde golven weg. totdat het gistermid
dag kwart voor vier voor drie kwart
verdwenen was. Dat was het ogenblik
voor Carlsens capitulatie tegenover de
natuurkrachten, welke bijna al die tijd
even verbeten bleken te zijn geweest als
hU zelf.
Een zeeman voelt bij instinct, wan
neer het met zijn schip gedaan is. In
de huidige omstandigheden konden Carl-
Onze Londense correspondent telefoneerde hedenmorgen uit Falmouth:
Het Amerikaanse vrachtschip „Flying Enterprise" ligt met zijn lading ter
waarde van 4 millioen gulden schroot, kunstwerken, antiek en honderden
postzakken op de bodem van het Engelse Kanaal. Niet ver uit de buurt
van de haven, waar het 13 dagen lang tevergeefs zijn behoud heeft gezocht.
De zee heeft na een vertwijfelde worsteling haar prooi tenslotte opgeslokt.
De elementen hebben overwonnen. Dit is de tragedie van deze uitzonderlijke
heldensage.
Kurt Carlsen bleef als een goed kapitein tot het allerlaatste moment op
zijn schip, omdat het zijn eenvoudige plicht was. Hij bleef niet, omdat hij een
fanatiekeling zou zijn, maar omdat hij het zakelijk verantwoord achtte, zo lang
er een redelijke kans op berging bestond. Hij bleef, omdat hij het schip lief
had en omdat hij zich ostentatief verzette tegen het noodlot van de zeeman,
dat hem eindelijk na zo vele jaren in zijn greep kreeg. Het is dubbel hard voor
hem, omdat hij bijna had gezegevierd. Ondanks het mistroostig einde van de
„Flying Enterprise" kan kapitein Carlsen voldaan zijn, want hem treft geen
blaam, dat hij zijn schip vroegtijdig in de steek heeft gelaten.
I ..Wij zullen ze waarschijnlijk van boord
halen", zeide de schipper tegen ons.
j Men voelde, dat de ..Plying Enterprise"
haar einde was genaderd, en ook. dat
i men nu zelf bij het drama betrokken
was De reddingboot was nauwelijks bui
tengaats of zij kreeg het sein terug te
keren Het schip was gezonken... Het
nieuws verwekte een electrische schok in
het stadje Er werd nog meer vlagge-
doek aansebracht en de lampen, waar
de menigte zich al om heen begon te
drineen, werden ontstoken Vanzelfspre
kend was er va.n uitbundigheid geen
sprake. Daarvoor was er te veel wee
moed met het lot van het schip.
Schuilgaande achter loodsen en dokken
glipte tijdens een fiine sproelregen later
op de avond de .Turmoil" zo goed als
ongemerkt de donkere baal binnen en
liet het anker ln de buitenhaven vallen.
Maar de film- en fotomensen charter
den meteen allerlei booties en deden een
poging om aan boord te komen. Van
zelfsprekend was het consigne, dot de
uitgeputte Carlsen en Dancy onder geen
omstandigheden mochten worden ge
stoord. Later zouden zij naar de „Wil-
liard Keith" overgaan, omdnt zij daar
beter verzorgd zouden kunnen worden
dan op de sleepboot Ook kapitein Dan
F ark er was doodop maar zijn eerste zorg
was brandstof in te nemen omdat
zijn diensten misschien dadellik weer
nodig zouden zijn. Spoedig werd het
weer stil langs de havenkade. Al wer
den er in de karakteristieke zeemans-
kroegies in snel tempo veel borreltjes
gedronken. Om tien sluiten in dit land
nu eenmaal de café's
Zelfs als er iets heel bijzonders aan de
hand is
Vragen, die om anftvoord
roepen
Vandaag wordt kapitein Carlsen ge
huldigd. Heel Falmouth is uitgelopen
naar de kleine pier en de met vlaggen
versierde gebouwen rond het markplein
Ogen stralen, armen zwaaien, gejuich
stijgt op. Plechtige toespraken weerklin
ken Het is allemaal eenvoudig en har
telijk zonder fanfares of dikdoenerij.
Men betreurt natuurlijk, dat Carlsen
zijn doel niet heeft bereikt. Er heerst
echter een gevoel van opluchting, dat
het nu allemaal voorbij is.
Opmerkelijk is dat de morele beteke
nis van deze episode algemeen wordt
beseft. Een spontane reactie in allerlei
kringen is hier en ook in de rest van
Engeland van het begin af geweest, dat
Carlsen een symbool is van karakter-
Carlscn
sen en zijn metgezel er zeker van zijn.
dat zij veilig en wel aan boord van de
begeleider.de schepen zouden kunnen
worden genomen-
Het was een kwestie van routine. Maar
ls het ooit vertoond, dat een kapitein
over de horizontaal liggende schoor
steen van zyn schip wandelde? Het was
een intens dramatisch moment Nog 40
minuten staarde Carlsen van het dek
van de „Turmoil" strak naar zijn steeds
dieper wegzakkende schip. Toen kwam
het onverbiddelijke einde. De boeg richt
te rich enkele meters omhoog als een
stomme afscheidsgroet. Vrijwel meteen
dook het schip de duistere diepte In
Klagelijk klonken de sirenes van de
„Turmoil" en de „Williard KeJth" als
een vaarwel.
Een wirwar van wrakstukken was al
les wat overbleef. Met opeengeklemde
lippen keken Carlsen en Dancy toe De
nederlaag was bezeeeld. maar het was
een roemrijke nederlaag.
Falmouth in rep en roer
Harde windstoten en regenvlagen be
heersten gisteren de gehele dag het nog
altfld onverstoorbare Falmouth. Zolang
de ..Flying Enterprise" zo ver weg bleef,
waren de gebeurtenissen voor het pu
bliek min of meer onwezenlijk
Totdat om ruim drie uur de kleine,
half open motorreddingboot zee koos.
Dancy
vastheid, welke tegenwoordig vaak ver
te zoeken is.
Dat alles neemt echter niet weg. dat
het laatste woord over de gebeurtenis
sen rond de ..Flying Enterprise" nog
lang niet is gesproken. Want de stem
ming in deze havenplaats is ook. dat
het bergingswerk onnodig is mislukt.
Ondanks de roes van dit ogenblik, ver
liezen deze nuchtere zeelieden de wer
kelijkheid niet uit het oog.
Ook in verantwoordelijke kringen
komt men openlijk voor zijn critiek uit.
Vele vragen worden gesteld. Waarom
zijn in het begin twee kostbare dagen
grijpelijk, dat de ..Flying Enterprise"
niet sneller kon worden binnengebracht.
En dat er 13 dagen voor nodig zijn ge
weest, waarin ook perioden van beter
weer voorkwamen, om het schip voor
de Engelse kust te krijgen. Een andere
kwestie is of de in de oorlog gebouwde
Liberty-schepen van inferieure kwaliteit
thans niet te veel risico opleveren. Dit
is de wanklank, welke niet slechts werd
gehoord nadat het kalf verdronken was,
maar voortdurend de afgelopen span
nende weken te beluisteren viel. Op een
of andere manier zal de publieke opinie
in Engeland bevredigd moeten worden.
Zou een gerechtelijk onderzoek dat kun
nen doen?
De „Life-Time" combinatie heeft
Carlsen een contract voor 50.000 dollar
aangeboden voor het alleenrecht van
publicatie van het uitvoerig verhaal van
zijn belevenissen.
De ondergang
Van andere zijde wordt nog gemeld:
Het ondergaan van het schip was een
merkwaardig gezicht: De boeg verhief
z.ch plotseling vgf meter, scheen te
schudden en verdween daarna onder
water. Dit gebeurde om 17 uur 12 i Ne
derlandse tijdop 49 graden 38 minu
ten noorderbreedte en 04 graden 23 mi
nuten wester'engte.
Kapitein Carlsen had kort nadat hij
was opgepikt, een radiotelefonisch ge
sprek met zijn ouders, die in een hotel
te Falmouth op hem wachtten. Hij deel
de hun mee dat alles in orde was. Zijn
echtgenote hoorde het nieuws van de
redding via ds Kirkegaard Jensen van
de Deense Lutherse kerk te Perth Am-
boy (New Jersey*. Zoals bekend woont
mevrouw Carlsen in het nabijgelegen
Woodbriüge. Zii was sinds verscheidene
dagen ongesteld tengevolge van de span
ning over het lot van haar man
Carlsen cn zijn metgezel, stuurman
Dancy van de sleepboot .Turmoil"
verklaarden zich bereid om zich met
een hefschroefvlicgluig van het zin
kende schip te laten halen. Toen het
vliegtuig echter tengevolge van het
slechte weer moest terugkeren bleef
Carlsen en Dancy geen andere keuze
dan in zee te springen. Zg waagden
de sprong van de top van de schoor
steen vlak voordat het schip omsloeg.
Na vier of vijf minuten zwemmen wer
den zij door de sleepboot „Turmoil"
opgepikt.
Over de redding van beide mannen
wordt nog het volgende gemeld. Na het
bericht dat de „Enterprise" begon te
zinken, vormden de aanwezige schepen
een nauwe ring om het wrak. dat met
i de achtersteven het eerst langzaam in
I de golven verdween. Tengevo'ge van de
j zware s'agzij en de hoge go'ven maakte j
i de .Enterprise" water door de schoor-]
steen. Om 16.12 uur 'Ned. tijd) me'dde
de Amerikaanse torpedobootjazT .Wil-!
I lard Keith" er zgn genoeg schepen in
1 de buurt om Carlsen en Dancv te red-
den" 16.16 uur: ,J3e Flying Enterprise
met tachtig graden slagzij nog drijvende
Carlsen en Dancy staan aan stuurboord
van de stuurhut" Om 16 20 uur vroeg
radio Landsend of de reddingsboot in
zicht was waarop de .Willard Keith'
ontkennend antwoordde en meedeelde
dat de Enterprise" water maakte door
de schoorsteen en dat de .Turmoil" en
de Dexterous" zich in de onmiddellijke
omgev'ng van het zinkende schip bevon
den 16.30 meldde de Keith": .Carlsen
en Dancy hebben na in zee te ziin ge
sprongen een touwladder van de .Tur
moil" bpreikt en brengen zich tn veilig
heid". Fen minuut later: .De Flying
Enterprise die met de achtersteven weg
zinkt. kapseist Carlsen en Dancy kijken
van het dek van de Turmoil toe". Een
kwartier 'ater sernde de Britse sleepboot
dat de .Flying Enterprise" niet meer te
zien was.
Dc havenarts van Falmouth heeft
Carlsen c'n Dancv aan boord van de
..Turmoil" onderzocht. Na zijn onder
zoek verklaarde hii tegenover een ver
slaggever van Reuter dat belden zich
in goede lichamelijke toestand bevin
den en dat zij de sDanning goed heb
ben doorstaan. Beiden is opdracht ge
geven zich te kooi te begeven.
verloren gegaan en zijn geen andere
sleepboten gestuurd toen de ..Turmoil"
nog met een ander karwei bezig was?
Waarom gebruikte de ..Turmoil" geen
reservetrossen en waarom hield kapitein
Parker, die als eigenzinnig bekend staat,
andere sleepboten, die hulp aanboden er
buiten? Wilde en meende hij alles alleen
te kunnen opknappen? Er is sprake van,
dat Carlsen ook de diensten van de ver
maarde Nederlandse bergingsboot
..Zwarte Zee", die hier zo goed bekend
is en in de buurt was, heeft afgewezen.
Ook een andere Nederlandse sleepboot,
de ..Atlantis", die in Haarlem thuis
hoort, en die hier pas hersteld is. schijnt
geen kans te hebben gehad aan het ber
gingswerk deel te nemen.
Er zijn vanzelfsprekend een heleboel
dingen die leken niet begrijpen, en Fal
mouth kent genoeg stuurlui aan de wal,
maar deskundigen met de allergrootste
ervaring pijnigen zich al dagenlang het
hoofd. Kennelijke irritatie heerst er over.
dat de Amerikaanse torpedobootjager
slechts voor communiquatie en koffie
heeft gezorgd. En verder een volkomen
passieve rol heeft gespeeld in dit drama.
Het is voor velen ten enenmale onbe-
WEERBERICHT
ENKELE BUIEN.
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Wisselende bewolking met enkele
buien, sommige met hagel Krachtige tot
matige Westelijke tot Noord-Westelijke
wind. Kouder, vooral in de nacht en
ochtend.
(Opgemaakt te 10 uur).
12 JANUARI.
Zon op: 8.44 uur; onder: 16 52 uur.
Maan op: 16 56 uur- onder: 9 21 uur.
Hoogwater te Katwijk te 339 en 1550
Dit nummer bestaat uit tien pagina's
H. Ms Vlie "dekschip ..Karei Door
man" is gistermiddag uil Rotterdam
naar de Nederlandse Antillen ver
trokken. Het schip dat onder com
mando staat van Kapitein ter Zee
(j. Koudijs. wordt 23 Januari te
Willemstad verwaent.
Het vertrek van de-..Karet Door
man" uit de Rotterdamse haven.
Eden en Acheson zetten
besprekingen voort
De Britse en Amerikaanse ministers
van buitenlandse zaken Eden en Ache
son hebben, tezamen met hun raadge
vers. enkele der door Truman en Chur
chill besproken vraagstukken ineer in
bijzonderheden behandeld. Een woord
voerder van het Amerikaanse ministerie
van buitenlandse zaken heeft verklaard
dat in het bijzonder problemen van het
Midden- en Verre Oosten „en vraag
stukken. welke op komende internatio
nale bijeenkomsten aan de orde zullen
komen", de aandacht hadden.
Verlies van kernphysici dient
voorkomen te worden
Het Ls de bedoeling, in Europese
samenwerking en wel onder auspiciën
van de Unesco, te komen tot stichting
van een Europees centrum voor atoom
onderzoek, dat de beschikking zal
krijgen over een cyclotron van 5 mil
liard e.v. en daarnaast eventueel over
een dergelijke machine van 500 mil
lioen e.v. Met deze apparatuur zal dan
zuiver wetenschappelijk onderzoek ver
richt kunni-n worden. Over deae plan
nen zgn n December te Pargs be
sprekingen gehouden cn men Ls daar
voorlopig tot een compromis gekomen
waaruit een internationale overeen
komst zal resulteren, die thans door
een kleine commissie wordt voorbe
reid".
Ook Bidault slaagt niet
De leider van de volksrepublikeinen
MRP) Georges Bidault. de vierde poli
ticus. die door president Auriol is aan
gezocht om een nieuwe regering te vor
men. heeft gisteren de gehele dag over
leg gepleegd met politieke leiders Gis
teravond heeft hy de opdracht terugge
geven.
TRUMAN VERZOEKT
AMERIKAANSE SENAAT OM
BEKRACHTIGING VAN VERDRAGEN
President Truman heeft de Ameri
kaanse Senaat verzocht de overeen
komst te bekrachtigen, welke voorziet
in het opnemen van Griekenland en
Turkije In de Noordatlantische ver
dragsorganisatie als volwaardige leden.
De president verzocht de senaat
voorts de volgende verdragen te willen
bekrachtigen: het Japanse vredesver
drag. het Amerikaans-Japanse verdrag
tot wederzijdse beveiliging (8 Septem
ber 1951 te San Francisco getekend), de
op 1 September J.l. tussen de Verenigde
Staten. Australië en Nleuw-Zee'and ge
sloten overeenkomst voor wederzijdse
beveiliging en het overeenkomstige ver
drag tussen de Verenigde Staten en de
Philippijnen. dat 30 Augustus 1951 te
Washington ls getekend.
Aldus zette de heer J. H. Bannier.
Directeur van de Nederlandse organisa
tie voor Zuiver Wetenschappelijk On
derzoek in Den Haa^, de bedoeling van
de gedachte Inter-Europesee samen
werking op het gebied van kernphysica
uiteen.
Op 12 Februari zal men opnieuw, en
dan te Génève. bijeen konven en daar de
overeenkomst tekenen, die zal gelden
voor anderhalf jaar, waarop een meer
definitieve overeenkomst tot stand zal
moeten komen, omvattende meer con
crete plannen. Als alle 12 landen, die bij
het project zijn betrokken, deelnemen,
zal Nederlands aandeel ln de kosten tre-
durende enige jaren een half millioen
gulden per jaar bedragen.
De heer Bannier deed nog uitkomen
dat Europa veel goede physici telt, die
echter te weinig gelegenheid hebben zich
toe te leggen op de kemphysische we
tenschap Zij gaan daardoor op den duur
voor Europa verloren Dit verschijnsel
doet zich in veel Europese landen voor.
niet in het minst in Ttalië. waar men
veel arbeid heeft verricht op het terrein
van de kernphysica.
Dat verlies van de eelcerden wordt
niet vproorzaakt door de grote salaris
sen. die zij in de VS krijgen; ook zoe
ken zij ni«-t hun heil in de vlucht uit
h«-t bedreigde Europa. Maar in de VS
vinden de physici echt een werkgele
genheid en het uitzicht te praten met
de grote mensen op hun gebied Daar
om ligt het ook in de plannen een
dergelijk centrum in Eurona te stich
ten, waar de mensen op dit bepaalde
weterfcchappeliik gebied kunnen sa
menwerken. Fen dergelijk centrum
vindt men in de VS in Princeton.
Dean Acheson, de Amerikaanse mi
nister van buitenlandse zaken, heeft
voorgesteld, dat de V S. en de Sovjet-
Unie aan het Internationale Hof van
Justitie hun geschil voorleggen over 670
Amerikaanse schepen, die in de jongste
wereldoorlog aan Rusland werden uit
geleend. De Sovjet-Unie weigerde de
schepel terug te geven en verwierp
voorstellen om het geschil aan arbitrage
te onderwerpen.
Dc Flying Enterprise even voor zi)t
in de golven verdween.
Ds Niemoelier
over zi{n Russische reis
GEEN POLITIEKE BEDOELINGEN.
Ds Niemoelier. zojuist van zijn reis uit
Moskou teruggekeerd, heeft in een ver
klaring gezegd, dat hij aangeboden heeft
naar de Sovjet-Unie te komen, om de
Duitse krijgsgevangenen, die zich nog
steeds in de Sovjet-Unie bevinden, te
verzorgen. De Russen hadden dit aan
bod echter van de hand gewezen, even
als het aanbod om definitief naar da
Sovjet-Unie te verhuizen. Men had hem
medegedeeld, dat de Duitsers te allen
tijde de bijstand van Russische geeste
lijken konden krijgen.
Hij had „bittere en openhartige" de
batten gevoerd met leden van het Mos-
kouse vredescomité over het gedrag der
Duitse troepen in Rusland tijdens de
oorlog Hij zelf had geenszins getracht)
hetgeen de Russen onder de Duitse be
zetting hadden geleden geringer voor te
stellen. Hg had echter de kwestie naar
voren gebracht of het wenselijk was
boete „tot de laatste druppel" te eisen
ten koste van het wederzijdse begrip tus
sen de Duitsers en de Russen.
Bij het comité was hij „onloochen
baar" gestuit op de „wens naar een
vreedzaam wederzijds begrip en vriend
schap in de toekomst tussen beide vol
ken".
Ook bij zgn onderhoud met de plaats
vervangende minister van buitenlandse
zaken Zorin had hij een minder harde
houding en de wens, om de Duitse gevoe
lens ten aanzien van de krijgsgevange
nen te begrijpen, waargenomen.
Niemoelier twijfelde er dan ook nie6
aan. dat de ministerraad de kwestie zou
bespreken en zich meer toegankelijk zou
tonen voor zijn argumenten.
Hy betreurde, dat de Sovjet-autori
teiten hem niet toegestaan hadden me6
Duitse krygsgevangenen te spreken.
In Moskou had hij een krachtig reli
gieus leven ontmoet. In de Baptisten-
kerk van Moskou had hg een gebed uit
gesproken. Twee tot drieduizend gelo
vigen hadden hier een afscheldsgezang
aangeheven. Hg zeide zich even geroerd
te hebben gevoeld als in zyn kerk ta
Dahlhem (waar Niemoelier zich Inder-
tgd in zijn diensten tegen Hitier richt
te) In Moskou zo vervolgt de verklaring,
had hij een ernstig geestelgk leven ge
zien. Hij hoopte slechts, dat de kerken
in Duitsland even vol waren als in Mos
kou.
Verbod van de
Communistische Partij
in West-Duitsland
Gisteren heeft de West-Duitse rege
ring het verzoek aan het gerechtshof
voor grondwettelgke aangelegenheden
gepubliceerd, volgens hetwelk de West-
Duitse communistische party bestempeld
dient te worden als strydig met de
grondwet. Volgens het verzoek moet de
partij met al haar neven organisaties
opgeheven worden. De partggelden dien
den geconfiskeerd te worden en ten
bate moeten komen van het algemeen
belang.
De West-Duitse regering wenst het
verbod, omdat de party „een binnen
landse revolutie tracht te verwekken".
De communistische party beoogt het
vestigen van een dictatuur van het pro
letariaat in West-Duitsland, aldus de
regering.
„De manier om deze machtspositie te
veroveren is de revolutie, welke in stryd
met de wet en het recht wordt voorbe
reid op een wijze, welke zich schgnt te
richten naar de toestand van het ogen
blik".
De regering verzocht tevens het verbod
van 37 andere organisaties, die naar
haar mening door de communisten wor
den geleid.
De minister-president van Irak heeft
het nieuwe olieveld te Zubair in Zuid-
Irak geopend, dat 9 maanden voor de
gestelde datum gereed kwam De direc
teur van de Basra and Iraq Petroleum
Company. Gibson, deelde mede. dat het
in de bedoeling lag een productie van
8 millioen ton per jaar te bereiken tegen
he' eind van 1955.
Gibson zeide verder, dat de basis van
de overeenkomst, welke thans op ratifi
catie door het parlement van Irak
wacht, geiyke verdeling der winsten is
en dat deze overeenkomst zal bydragen
tot betere levensstandaard ln geheel
Irak. Het oliereservoir ligt 3 km. bene
den de oppervlakte der aarde en is een
van dr diepst gelegen velden ln de we
reld Twaalf bronnen zyn reeds klaar en
aan vgf andere wordt nog gewerkt.
SPANJE EN DE EUROPESE
DEFENSIE.
De Spaanse minister van buitenlandse
zaken. Artajo, heeft ln een artikel ge
schreven. dat Spanje, met medewerking
van Portugal, zyn deel zou bijdragen
aan de Europese verdediging, zolang het
zou kunnen rekenen op rechtstreekse
hulp van de V S. Hy hoopte, dat ..het
tweede stadium" van de Spaans-Ame
rikaanse onderhandelingen weldra zou
zijn bereikt: besprekingen over militaire
en economische hulp aan Spanje.
Het artikel is verschenen in het R K
blad „Ya".
