Hevige beroering in Tweede Kamer
over interpellatie Gerbrandy
Minister Joekes verdedigt zijn beleid
«i k
rr-
i&t v
MT
f>T
7
De afvloeiing der Ambonnezen
Was rechter bevoegd tot
zijn uitspraak?
Regering gaat waarschijnlijk in
hoger beroep
Verhoging kinderbijslag van vierde kind af
Kerkelijk Leven
RECHTZAKEN
HORIZONTAAL 38-65
W+D [=m V7/
T
je
ie
éSèii Gü
mm
U f G
48527+A G=M
%ï'->
A*rri=d
E,
SL
n
b=m
L
SVA
RI4
-s ÏUNj
'u +gI
BXM=PDS
4-V
89ste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD
Vrijdag 22 December 1950
Tweede Blad No. 27185
-CVan onze parlementaire redacteur)
,.De kern der kwestie, die zo felle beroering brengt, is dat men de oud-
KNIL-militairen en de hunnen in de dood wil drijven. Vindt de regering
dat goed?".
Zo ving gisteren in de Tweede Kamer de heer Gerbrandy (A.R.) zijn
interpellatie aan over de afvloeiing der Ambonnezen van fava.
De minister van Oorlog, de heer 's Jacob, was vergezeld van premier
Drees en minister van Maarseveen. Op de tribunes was veel belang
stelling.
De oud-ministerpresident meende, dat er geen sprake is van vrijwillig
heid, doch dat druk op betrokkenen wordt uitgeoefend door zinspelingen
op toepassing van de krijgstucht. Ook laat men de afvloeiing beïnvloe
den en zelfs bepalen door de Indonesische autoriteiten.
In een vijftal vragen had professor Gerbrandy zijn bezwaren geformu
leerd, waarbij hij ook twijfel uitdrukte, of betrokkenen wel voldoende
omtrent hun rechten waren voorgelicht.
Is het waar. dat men in Indonesië gezegd Ireeft te weigeren, de afvloeiing
stop te zetten tot de uiteindelijke uitspraak in het proces?
En nu het vonnis in kort geding is geveld, wil de regering dit onvoor
waardelijk naleven en loyaal toepassen, zodat de ..Van Oudshoorn" nóg
wordt teruggeroepen? Dat de regering gehoor geve aan het recht!
Stemmen: recht? Een politiek vonnis!
De heer Weiter (Nat. Kath.)„Geen
politiek vonnis". Dit is recht.
CATASTROFE VOORKOMEN.
De minister van Oorlog, de heer
s'Jacob, herinnerde er aan, dat hij nau
welijks een week geleden over hetzelfde
onderwerp met de Kamer van gedachten
had gewisseld. Hij meer.de, dat toen een
einde aan alle twijfel was gekomen. Wij
doen alles om een catastrofe te voor
komen. Het is zeer moeilijk, zo betoogde
ik toen, om twee tegenovergestelde be
langen met elkaar in overeenstemming
te brengen. En nu is er grote beroering.
Het vervult spr. met bitterheid, dat
in Den Haag een rel rond het kort ge
ding is ontstaan. Dat men het hier be
ter denkt te weten dan de militaire
autoriteiten in Djakarta, en dat men
denkt, dat wij boze plannen koesteren.
Dit bedroeft en ergert mij in hoge mate.
De minister betwijfelt, of de heer Am-
ponno waarlilk de Ambonnezen verte
genwoordigt, zoals in het vonnis wordt
gesteld. Drie uur na de voorlopige uit
spraak van 16 dezer ontving spr. een
telegram van de Ambonnezen op Java,
dat zij zélf het beste kunnen beoordelen,
hoe hun belangen liggen.
Ginds wordt de vrije keuze gelaten en
men was bereid naar Ambon te gaan.
doch als zij telkens van hier worden op
gebeld dan is het begrijpelijk, dat er
aarzelingen voorkomen. Er wordt geen
dwang gebruikt. Wie is bevoegd en in
staat dat te beoordelen? Op Java en
niet hier achter de groene schrijftafel.
Ten aanzien van het regeringsstand
punt jegens het kort geding, zegt de
minister, dat van 1621 December de
status-quo is gehandhaafd. Intussen
heeft spr. zich juridisch laten voorlich
ten. Volgens prof. Kranenburg moet de
rechter zeker terrein eerbiedigen, wijl de
regering anders niet kan handelen. En
een andere professor schrijft in zijn
werk, dat de burgerrechter niet het recht
heeft het beleid der overheid te beoor
delen. Die professor is de heer Ger
brandy I (vrolijkheid)
De regering zal zich over het vonnis
beraden. Er zal nog geen geweld worden
gebruikt, -tenzij het ergste van het erg
ste geschiedt.
Een vertrouwensman der Ambonne
zen gaat van hier derwaarts, die de
standpunten in het kort geding kent.
Spr. heeft de overtuiging, dat de re
gering niet kan blijven dralen. De ter
mijn van 1 April voor het terugtrek
ken onzer Nederlandse troepen is be
slissend. De omstandigheden kunnen
tot afvloeiing dwingen: afvloeiing ter
plaatse of naar elders. Met welke laat
ste spr. dan verder zou gaan dan
rechtsplicht is.
De afvloeiing moet geschieden in over
leg met de Indonesische autoriteiten,
waarbij de rechten der betrokkenen na
tuurlijk worden geëerbiedigd. Van „uit
levering" is geen sprake. De voorlich
ting van betrokkenen is daarmede in
overeenstemming.
Het handhaven van de status-quo van
1621 December belette niet het af
vloeien uit vrijwillige keuze: die heeft
voortgang gevonden.
PROF. GERBRANDY NIET
VOLDAAN.
De heer Gerbrandy was niet voldaan
door dit antwoord. Hjj hield vol, dat er
druk wordt uitgeoefend. Hoe kunnen wjj
ons anders op de hoogte houden van
de toestand bij de Ambonnezen op Java
dan door telefoontjes?
De term „rel" is volkomen onjuist voor
een rechterlijke uitspraak. De rechter
kan wel degelijk ingrijpen bij een on
rechtmatige overheidsdaad. -
De heer .Oud (VVD) keurt-eveneens
de toon af, waarop de minister over het
kort geding heeft gesproken. De rege
ring moet zich aan de rechterlijke uit
spraak houden. Is zij het niet met het
vonnis eens. dan kan zij in beroep of
cassatie gaan. Maar als zij zich niet aan
het rechtsbeginsel houdt, ondermijnt zij
de hechtste pijler van de staat (applaus
van de publieke tribune).
Het terrein van de rechter wordt be
paald door wet en gTondwet. Waar die
geen uitsluitsel geven, maakt de rechter
zelf uit. of hij bevoegd is.
De heer v. d. Feltz (C.H.) is overtuigd
van de goede wil der regering, doch zij
is rèrkeerd ingelicht. Er is twijfel aan
de vrijwilligheid der Ambonnezen. De
regering late geen 12.000 mensen de
dood indrijven.
De heer v. d. Goes van Naters (Ar
beid) vindt de zaak door de heer Oud
overdreven. De rechter kan het rege
ringsbeleid niet toetsen. Bovendien heeft
een kort geding een apart karakter en
geeft sleohts voorlopige beslissingen. Die
kunnen grote schokken teweegbrengen
en rechtsonzekerheid scheppen. Daarom
keurt. sur. deze politieke rechtspraak af.
De heer Romme (Kath.) noemt het
regeringsantwoord over 't algemeen be
vredigend. Zij zal verstandig doen, zich
aan de uitspraak te houden. Maar men
beoordele hier het rechterlijk vonnis
niet. Dat zou voorbarig wezen. Zo be
grijpt spr. niet, hoe de heer Gerbrandy
de regering kon adviseren, afstand te
doen van beroep.
De regering betoogde echter, dat de
afvloeiing vrijwillig geschiedt en dat dit
haar bedoeling Is, zodat aan de normen
van het vonnis wordt voldaan, aldus spr.
Interpellant heeft zich te druk gemaakt.
De heer Weiter (Nat. Kath.) vond het
beschamend, dat de Staat hier door de
rechter veroordeeld moest worden. Spr,
heeft wel vertrouwen in deze minister,
maar niet in diens lasthebbers op Java.
Spr. wenst de [pertinente verzekering,
dat ook niet indirect pressie op de Am
bonnezen wordt, uitgeoefend.
Ook de heer Wel ter is met de heren
Oud en Romme van oordeel, dat men
hier het vonnis niet moet beoordelen,
doch het wel moet naleven.
De heer Gortzak (Comm.) vond. dat
men wel wat meer aandacht had mogen
besteden aan het lot van onze Neder
landse jongens op Java.
MISPLAATSTE VERWIJTEN.
Minister s'Jacob betoogde in tweede
instantie nogmaals, dat wij het beste
voor hebben met de Ambonnezen. Met
wat geduld en rust zal dat ook bereikt
worden.
De interpellatie had misschien beter
volgende week kunnen plaats hebben.
Nu kwam het vonnis van heden de zaak
bemoeilijken. Spr. zelf had nog geen
tijd gehad, het vonnis rustig te lezen.
Van de groep, die naar de Kei-eilan
den wilde, is een deel gegaan.
Twee dagen later dan was geregeld.
Van Zaterdag jd. 11 uur tot Zondag
10 -uur heeft spr. geen verbinding met
Java gehad. Juist in verband met de
uitspraak van 16 dezer had spr. aan
generaal Scheffelaar gelast toe te zien.
dat men werkelijk vrijwillig ging. Rond
250 man zijn gegaan onder leiding van
Terapoen.
De minister gelooft niet tekort te zijn
geschoten in respect voor de rechter.
Het scherpe verwijt van de heren
Gerbrandy en Oud was dan ook mis
plaatst.
Ten aanzien van het tijdelijk vonnis
van 16 dezer, kan ik me niet positiever
uitlaten dan ik heb gedaan. Over het
vonnis van heden zal de heer Van
Maarseveen nog een en ander zeggen.
Als Minister van Oorlog kan ik slechts
constateren, dat een lange procedure
nieuwe gevaren schept voor de Ambon
nezen. Wij kunnen beter opschieten en
hen niet in gevaar brengen onder het
motto: „de rechter is zich nog aan het
bezinnen".
Jegens de heer v. d. Peltz betoogt
spr., dat hü van uit Indonesië gekomen
officieren de verzending van het be
wuste telegram bevestigd heeft gekre
gen. Overigens betuigt spr. hem en de
andere sprekers dank voor hun ver
trouwen.
Tot.de heer Weiter zeide de minister,
dat hij van hier twee zijn meest be
voegde en nuchtere medewerkers, on-i'
verdachte vrienden van de Ambonne
zen, naar Java had gezonden, die
hem bezwoeren, dat er geen dwang
wordt uitgeoefend. Ik begrijp niet, al
dus spr„ hoe men kan twijfelen aan
deze beide heren, die expres daarvoor
naar Java zijn gestuurd.
Met de heer Gortzak is de minister
het eens, dat de belangen van onze
Nederlandse troepen op Java er heden
wel slecht zijn afgekomen. „Ik doe al
les. dat K.L. en Ambonnezen elkaar
niet 'behoeven te-bestrijden."
DEBAT OUD—VAN MAARSEVEEN
Minister Van Maarseveen behandel
de daarop de staatsrechtelijke zijde der
zaak. De heer Oud had bezwaren tegen
de opvattingen, die spr. onder zijn
ambtgenoten zou propageren. De aan
leiding daartoe was, dat spr. de heer
s'Jacob had gewezen op een bepaalde
passage in het werk van prof. Kranen
burg over het Staatsrecht.
Wat is daartegen? Spr. leest die pas
sage voor. Het gaat daar over de moei
lijkheden, die de theorie van de schei
ding der machten met zich brengt.
Het is, aldus spr., een volkomen ob
jectieve en wetenschappelijke weergave
van het probleem.
De minister leest ook nog de nota
voor, die hij daarbij aan zijn ambtge
noot heeft gericht. Daarin schreef spr.
dat de rechterlijke macht de overheid
de uitoefening van haar taak niet mag
bemoeilijken of onmogelijk maken.
En de overheid staat thans voor een
uiterst moeilijke taak bij de afvloeiing
der Ambonnezen. Daar zijn ook onze
verplichtingen jegens de Nederlandse
miliciens, die nog altijd op Java moe
ten blijven. Men denke eens aan het
voetbal-incident te Bandoeng met de
vereniging „Jong-Ambon".
Als de Eerste Kamer ook het wetje
op het verblijf der miliclëns in Indone
sië aanneemt, hebben we nog drie
maanden tijd. Dooh ree-ds werd hier in
de Tweede Kamer verklaard, dat het
op 1 April ook definitief uit moet zijn.
Wij trachten de zaak op te lossen.
En het is voor een rechter niet mo
gelijk, over alle onderdelen en facet
ten der zaak te oordelen. Spr. trekt
de bekwaamheid van de betrokken
rechter niet in twijfel, doch op grond
van een pleidooi kan geen rechter en
niemand de moeilijkheden van de uit
voerende macht doorgronden.
De heer Van Maarseveen herinnert
aan de conflicten-regeling onder Ko
ning Willem I. toen de rechter voor de
overheid in bepaalde gevallen moest
wijken. Die regeling is in 1844 onder
algemene instemming begraven. Doch
reeds in 1848 bij de Grondwetsherzie
ning werd de bepaling van art. 163 lid
2 g.w. ingelast: „De wet regelt de wijze,
waarop geschillen, over de bevoegdheid
tussen de administratieve en rechter
lijke macht ontstaan, worden beslist."
Nu, na meer dan een eeuw, is zulk
een wet nog niet tot stand gekomen.
Maar in art. 13a van de wet houden
de algemene bepalingen staat: „De
rechtsmacht van de rechter en de uit
voerbaarheid van rechterlijke vonnis-
sèn zijn beperkt door uitzonderingen, in
het volkenrecht erkend."
De heer Oud interrumpeert hier, dat
men dit zo moet lezen, dat de rechter
zelf zijn bevoegdheid bepaalt.
De minister: „Dan bent u toch slecht
geïnformeerd."
De heer Oud herhaalt zijn stelling.
De minister: „Als u nu toch even
nadenkt, zult u erkennen, dat ik gelijk
heb."
De heer Gerbrandy krijgt voor de
derde maal het woord en- vraagt de
regering, de moeilijke toestand niet te
bestendigen door in hoger beroep te
gaan. Het zwakke punt blijft: „Wan
neer is er vrijwillige toestemming?"
Spr. ziet af van een motie.
Minister s'Jacob heeft niets meer
aan hetgeen gezegd is, toe te voegen.
„Het is zeer onwaarschijnlijk, dat ik
niet in beroep zal gaan," zo zeide hy.
De beraadslagingen werden hiermede
gesloten.
(Ingez. Med.-adT.)
(Van onze Parlementaire Redacteur).
De minister van Sociale Zaken de
heer Joekes verdedigde gisteravond in
de Tweede Kamer zijn beleid.
Hü gaf een uiteenzetting van de
economische en financiële moeilijkhe-
den, waaruit alleen productieverho-
ging ons kan helpen. Zolang er loon-
en prijsbeheersing is, kan de taak
van het College van Rjjksbemiddclaars
niet aan de Sociaal Economische Raad
worden voorgedragen. D© S.E.R. is
een geheel autonoom lichaam, doch
de loon- en prijsbeheersing is een
zaak van regeringsbeleid.
De minister wijst dan de klachten
af, als zou zijn algemeen sociaal be
leid zwak en weifelend zijn. Hij legt
uit, waaraan de vertraging is te wij
ten met de wetsontwerpen op de
wachtgeld- en werkloosheidsverzeke
ring en de ouderdomsverzekering. Ook
geeft spr. een opsomming van de wet
ten, onder zijn signatuur tot stand
gebracht, cn van de liefst 16 wets
ontwerpen. die aanhangig zijn.
De heer Cornelissen (WD) had dan
ook gevraagd, die arbeid wat te mati
gen. De grondslag onzer sociale voor
zieningen is echter solide. Wij moeten
met vastberadenheid daarmede voórt-
gaan.
Het rapport over de indeling der ge
meenteklassen kan in Februari a.s. te
gemoet worden gezien.
Wat betreft de hulp aan de blinden,
had de betrokken commissie een „blin-
den-rente" voorgesteld, die rond 1.25
millioen jaarlijks zou kosten. Daaraan is
in deze benarde tijden niet te denken.
Te meer omdat dit ook een precedent
zou scheppen voor andere lichamelijk
en geestelijk invaliden. Wel heeft spr.
besloten tot uittrekking van f. 2500 voor
een psycholoog en van f35000 ter sti
mulering van het maatschappelijk werk
voor blinden.
Inzake de huurcompensatie zet spr.
nog eens uiteen, wat premier Drees op
17 November jL daaromtrent heeft ver
klaard.
Totaal armlastigen zullen zich tot
de gemeentebesturen moeten wenden.
Grote gezinnen met meer dan 4 kin
deren krijgen echter niet voldoende
compensatie. Daarom is besloten tot
verhoging van de kindertoeslag van
het vierde kind af. Hierover is nog
overleg gaande tussen de loon- en
prijzeiicommissie en de Stichting van
de Arbeid.
De vacantleregeling voor jeugdige ar
beiders is van zeer groot belang. Daar
over is ieder het eens. Doch men be
raadt zich nog of een bevredigende re
geling is te bereiken door wat men be-
driifstakgewijze wil doen. Inzake de
wensen naai- een gezinsraad is in over
weging de stichting van een Nationaal
Comité als afdeling van de Union in
ternationale des organismes familiaux"
De minister wil thans niet ingaan op
de emigratie-organisatie. Daarover kan
straks worden gesproken bij het betref
fende wetsontwerp. Waar het de alge
mene aspecten der emigratie betreft,
bestrijdt spr. de mening van de heer
Weiter, dat er door de overheid enige
dwang zou worden uitgeoefend. Er
wordt alleen geen subsidie verleend aan
de emigratie van arbeidskrachten, die
moeilijk in ons economisch bestel te
PREDIKBEURTEN VOOR HEDENAVOND.
Rynsburg (Vllethof)7.30 uur ds L.
Trouwborst, Ned. Herv. pred. te Monster.
Ned. Herv. Kerk Beroepen: te St.
Laurens, W. A. Kalkman, cand. te Amster
dam; te Amelde en Tienhoven G. H. v.
Kooten te Brandwijk.
Bedankt: voor Westbroek. R. W.
Steur te Ouddorp; voor Kampen (vac.-H.
Hlensch) J. W. v. d. Linden te Kamerlk.
Geref. Kerken Tweetal te Rotterdam
-Zuid (vac.-J C. Gilhuis), J. van Buuren
te IJmulden-Oost en L*. W. Muns te
Berllkum.
Beroepen: te Herwijnen J. D. Kruithof,
cand. te Kampen.
Chr. Geref, Kerken Aangenomen: de
benoeming tot lrulppred. te Harlingen,
ds C v. d. Zaaal. lid der Tweede Kamer
en hulppred. te Ulrum.
Geref, Kerken onderh. art. 31 K. O.
Tweetal te Groningen (7de pred.pl.) A.
Jagersma te IJmuiden en G. Viseo te
Kampen,
Prot. Interkerkelijk
Thuisfront
Door de ontwikkeling der zaken ook
in Indonesië ls het Prot. Chr. Thuisfront
dat zich het lot van de Prot. militairen
aantrekt en waarin vrijwel alle Prot.
kerkformatles ln Nederland samenwerken,
gereorganiseerd. Het curatorium en het
werkcomité zijn opgeheven en daarvoor
in de plaats zijn gekomen een bestuur en
een contactraad. In de contactraad heb
ben zitting de vertegenwoordigers der sa
menwerkende kerken en organisaties,
terwijl het bestuur wordt samengesteld
uit twee vertegenwoordigers van de or
ganisaties, die ten behoeve van de mili
tairen werkzaam zijn (Ned. MIL Bond
voor Oost en West), twee uit de mili
taire organisaties (Officieren en onder
officieren) plus twee personen, die bul
ten deze groepen staan en dus geheel uit
de burgerkringen komen. Daarnaast heb
ben ln het bestuur ook zitting de hoofd
leger- en de hoofdvlootpredlkant.
Gisteren heeft In een der zalen van de
Nieuwe Kerk te Amsterdam de installa
tie-vergadering van de Cntactraad plaats
gevondën. De vergadering koos tot voor
zitter van de Contactraad dr Harrensteln.
De werkgroep „Kerk en Strijdkrachten"
ln de Ned. Herv. Kerk zal de secretaris-
plaats bezetten. Aan het PIT-comlté, to
Amsterdam. Apeldoorn en Breda zal ver
zocht worden eveneens een lid voor de
Contactraad aan te wijzen. Het I.C.C. zal
ln zijn vergadering van 2 Jan. a.s. twee
bestuursleden lciezên, die het burger-ele
ment zullen representeren.
Op verzoek heeft de Contactraad daar
toe een voordracht gemaakt van vier
personen en daarop geplaatst de heren
dr W. G. Harrensteln em.-pred. te Am
sterdam der Geref. Kerken, dr. R. Mlc-
dema, Rem. Geref. predikant te Amers
foort. G. Moll, penningmeester van het
C.N.V. te Utrecht en W. C. F. Scheps,
Journalist te 's-Gravenhage.
HAAGSE RECHTBANK.
De aanslag op tramlün LeldenDen
Haag. De Haagse Rechtbank veroor
deelde gisteren een inwoner van Was
senaar tot 10 maanden gevangenisstraf
met aftrek, voorwaardelijke terbeschik
kingstelling van de regering en onder
toezichtstelling van de Rekkense inrich
tingen. De veroordeelde had op 20 Mei
j.l. een staaf ijzer van een meter lengte
neergelegd op de tramlijn LeidenDen
Haag. Gelukkig ontstonden hierdoor
geen ongelukken. Ter zitting had ver
dachte verklaard onder communistische
invloeden tot zijn daad te zijn gekomen*
missen zijn. 2*>r. verdedigt de aanstel
ling aan ziin Dep. van een commissaris
van de emigratie. Dit loopt echter niet
vooruit op de tot stand te brengen or
ganisatie.
De minister ontkent, dat de particu
liere beroepskeuze recht heeft op een
zelfde geldeliike steun van de overheid
als de openbare beroepskeuze geniet-
Er is bil deze laatste trouwens een ta
rief ingesteld, opdat zij niet kan onder-
bieden. De schoolsgewüze onderzoekin-
een geschieden uitsluitend op verzoek.
Wel heeft spr subsidies verstrekt aan
de particuliere bureaux, als blijk van
waardering voor hun arbeid, en omdat
er mensen ziin. die niet van openbare
instellingen op dit gebied willen ge
bruik maken.
De heer Suurhoff (Arbeid)' wilde lie
ver overleg in deze aangelegenheid, dan
dat er een motie (van de heren Stapel
kamp A.R. en de Kort Kath.) zou ko
men. Ook de minister voelt veel voor
overleg, om de moeilijkheden met de
voorstanders van particuliere beroeps
keuze uit de weg te ruimen.
Daarna gaf Staatssecretaris Van
Rhiin nog enige aanvullende beschou
wingen op onderdelen van aanhangige
wetsontwerpen.
/-v4
''"9 N
-k
«Is* T
68.
■p, oy
D jr MA 83meter
+k
t
rrn
cm ioo
O O
jr
De=al
68
