De organisatie van Leiden's Gemeentelijke
Geneeskundige en Gezondheidsdienst
SANOSTOL
Een
r
Zoeklicht
Staf dient uitgebreid te worden
Part. initiatief dient ingeschakeld
waar dit mogelijk is
r'TtTh mae T" dW"radc kÓ^d^gÓneeskÓndtee
OP DE BOEKENMARKT
59ste laargang
LEIDSCH DAGBLAD Vrijdag 3 November 1950
Derde Blad No. 27142
overal in den lande kampt men met een
j tekort aan voldoende verpleeggelegen-
heid en de moeilijkheden om daaraan
tegemoet te komen zijn groot en talrijk,
j Zolang dit probleem door uitbreiding
van ziekenhuisruimte niet is opgelost,
zal naar maatregelen gestreefd moeten
worden, welke er toe leiden, dat althans
oatiëmen. voor wie acuut opname is ver-
I eist. in elk geval opgenomen kunnen
houdt toezicht op de uitoefening van de worden. De gemeente zal hier actief
taak van deze krachten. Dit werk wordt I werkzaam moeten zijn.
goed verricht; medewerking der ge- 1
j meente wordt daarbij verleend. Mogelijk
zondheidszorg rust-, met uitzondering den betalen contributie en voorzien daar
van het geneeskundig schooltoezicht, door voor een aanmerkelijk deel tn ae
geheel op de schouders vaii de Direc- I geldmiddelen der vereniging. Het oni-
teur. Weliswaar is het College enige tijd 1 brekende wordt mede door subsidie van
geleden, vooruitlopende op de behandc- de gemeente aangevuld. Het sub^idie-
ling van deze aangelegenheid, er toe i systeem is er op berekend de activiteit
overgegaan een medicus aan te stellen van de vereniging in de ledenwerving
UITBREIDING PERSONEEL
Sedert de bevrijding eist de taak van dc gemeente met betrekking tot de
volksgezondheid bijzondere aandacht. Zowel in sociaal-medisch als in soci-
aal'hvgiënisch opzicht toch moest achterstand in deze gemeente wor-
den geconstateerd. De taak van de Geneeskundige- en Gezondheidsdienst
waS siechts beperkt van omvang, het particulier initiatief op dit gebied
I slechts gebrekkig ontwikkeld. Een en ander was aanleiding de Directeur
van de Geneeskundige- en Gezondheidsdienst te verzoeken dit vraagstuk
in studie te nemen, van zijn bevindingen mededeling te doen en voorstel
len. welke tot verbetering zouden kunnen leiden, in te dienen.
■Voor een deel doordat genoemde Di-
KCteur eerst enige tijd na de bevryd
t l]s ^danig in functie trad en uiteraa. a
tfid nodig had om het geheel van de
«wel door de gemeente als docr parti-
U'je-en ontplooide activiteiten te kun
nen overzien, de tekorten op te sporen
en verbeteringen aan te wijzen, vooreen
ander deel door andere cmstandighe-
j«n vorderde de samenstelling van het i .r?uu<
Sort m«? tijd dan aanvankelijk was j ««ven ae cmderde en. hierboven
Krabttenvijl de_ behandeling van 1 "«ml sub le. 2e, 4e en 6e.
gemeente doelmatig kunnen worden
verzorgd, behoort de gemeente geheel
aan zich te trekken.
Voor elk onderdeel zal derhalve moe
ten worden nagegaan, of de verzorging
rechtstreeks door de gemeente dan wel
ooor particulieren dient plaats te vin
den.
Buiten beschouwing kunnen daarbij
ge-
dil rapport én in de Commissie voor de VERZORGING DER ONDERDELEN
pGeneeskundige Dienst en in het College
- van B en W. veel tijd in beslag na-m. Gaan wij nu na. aldus B. en W.. wel-
Daar'oU kwam eindelijk nog de om- ke onderdelen reeds verzorging vinden,
Etandigheid, dat hangende het onder- dan blijkt het volgende
jc-fï van de voorstellen van de DLr€c~ I De zorg voor zuigelingen en kleuters
tear het Bestuur van de Sociale Raad aj secjert jaren ter hand genomen
een commissie in het leYfn^ep, welke door de Vereniging Zuiglingen- en Kleu-
toi taak had zioh op de te ste.- terzorg. Zij ontving daartoe subsidie van
leii van de werk^a.mheoen, welke door de g2meen,te Helaas kan niet gezegd
"SiTmedfiJi^eb&Tbewezen berden wor3«n dat deze veren ging een zoda-
Kmcm en na te gaan. dit werk plaats bij he: Leidss publiek had ver-
T-ïïï eSe,r-ïkeatdafarbaïnnXa; S-
de huidige medische opvattingen mogen
worden gesteld, en, zo dit niet het ge
ul mocht zijn, suggesties naar voren
t« brengen, die er toe zouden kunnen
lelden, dat deze verenigingen haar taak
ln de toekomst op een meer doeltref-
fende wijze kunnen uitvoeren. Vermits,
I Mar het gevoelen van de Directeur, van
d« Commissie voor de Geneeskundige
Dienst en van B en W., een behoorlijk
georganiseerde en gecoördineerde werk
zaamheid van plaatselijke verenigingen
en andere instellingen op het gebied
van de gezondheidszorg een belangrijke
rol in het geheel der maatregelen met
'trekking tot de volksgezondheid zou
is het dat te zijner tijd ook deze zorg
door de Kruisverenigingen zal worden
I overgenomen.
Het Maatschappelijk Werk ten behoe
ve van zieken is in handen van de Ver-
cniging Maatschappelijk Werk in de
Ziekenhuizen. Zij verricht haar taak.
j met medewerking van de gemeente, naar
behoren.
I De versterking van gezinsverzorging in
geval van ziekte van dc huisvrouw ge-
schiedt door twee instellingen, n.l. dc
S:ichting voor Katholieke Gezinszorg en
Gezinshulpen en de Stichting Interker
kelijke Gezinszorg. De gemeente ver
leent medewerking. De wijze van uit
oefening van de taak, welke deze instel
lingen op zich hebben genomen, geeft
zeker reden tot tevredenheid.
Ten behoeve van de voor- en nazorg
van geesteszieken en -zwakken is de
door de gemeente, met medewerking van
de provincie, in het leven geroepen
voor- en na zorgdienst, werkzaam. De
dienst staat onder leiding van de direc
teur van de Gemeentelijke Geneeskun
dige- en Gezondheidsdienst; een psy
chiater van de Inrichtingen .Endegeest"
c.a. is daaraan verbonden. De dienst
werkt op bevredigende wijze.
Tuberculosebestrijding en bestrijding
van andere volksziekten. Deze zorg is,
voor zoveel de tuberculosebestrijding be
treft in handen van de Vereniging tot
bestrijding der Tuberculose welke haar
taak uitoefent met medewerking van de
gemeente. De lijders worden, nadat
daartoe door het consultatiebureau van
het district Leiden is geadviseerd, door
bemiddeling van de vereniging opgeno
men in sanatoria: de vereniging zorgt
voor de betaing van de verpleeggelden,
voorzover deze niet door de patiënt kun
nen worden opgebracht en ook niet van
andere zijde worden verkregen Bevoeg
de huisbezoeksters controleren de lijders
thuis en zien toe op het inachtnemen
van de nodig geachte maatregelen. De
- - vereniging oefent haar taak op bevredi-
zullen evenwel nodl? zijn om de out llage i nde 'W„M ult De beS'rj)dln2 van an
van de verzorging op behoorlijk niveau dere volksllekt<n ls hier ter stede, be
nen en van de kleuters onder haar con-
tróle had. Een aanmerkelijke verbete
ring mag evenwel worden verwacht, nu
kort geleden dit werk door de onlangs
opgerichte Kruisverenigingen is overge
nomen. Zeer omvangrijke voorzieningen
Met het vorenstaande willen B en W.
geenszins suggereren, dat de soclaal-
j hygiënische verzorging van de bevolking
in deze gemeente in alle opzichten reden
1 tot juich engeeft. Maar de opmerking
is hier op haar Dlaats, dat wat thans
zij het in verschillend, opzicht niet vol
maakt. bestaat voor een niet onbelang
rijk deel tot stand is gebracht na de be
vrijding. Bovendien wordt aan verbete
ring krachtig gewerkt. Het beeld dat
betrekkelijk kort geleden, zich op
dit gebied aan de toeschouwer voordeed,
was da', van verbrokkeling. Verschillende
veren'gingen werkten dikwijls naast el
kander on eenzelfde gebied. De zorg was
daardoor weinig efficiënt, tot schade van
haar doeltreffendheid; ook was een voor
naam gebrek, dat de Geneeskundige
Dienst der Gemeente niet het. centrum
van al deze zorg vormde, dat die Dienst
geen leiding gaf. niet een doelmatige
coördinatie tot stand bracht en niet op
voldoende wijze op verschillend gebied
stimulerend werkzaam was. Dit is hoofd
zakelijk te verklaren uit de beperkte
taak. welke bij de oprichting aan de
Dienst werd toebedacht.
Met. voldoening mag echter worden
te brengen en belangrijke financiële
medewerking van de gemeente zal daar
bij nodig zijn.
Het geneeskundig schooltoezicht mag
thans geacht worden te zijn georgani
seerd op een wijze welke aan het doel
beanrwoordt. Het vat zijn taak zelfs rui-
SSn B W °p "01 hierboven is aangegeven;
fStlüt trèSfen 'van conclusies uit de df„le?.r_1Lnï™.™? fü.tÜ.I'üonder-
•porten van de Directeur en van.d
jmmissie voor de Geneeskundige
Dienst te moeten wachten, totdat het
ItuHaat van het onderzoek van de
oor het Bestuur van de Sociale Raad
tgestelde commissie bekend werd. De
jit'iomsten van dit onderzoek, vervat
Jn een rapport, werden B. en W. aan
het einde van de maand September 1.1.
medegedeeld.
Zo is het te verklaren, dat eerst nu
nm beschouwingen omtrent deze aan-
jgelegenheid kunnen overleggen. Intus
sen mag hieruit geenszins de gevolg
trekking worden gemaakt, dat sedert de
bevrijding de bemoeiingen der gemeente
met betrekking tot de volksgezondheid, i
wjjs en van andere inrichtingen van
onderwijs betrekt het in zijn werk.
De schooltandverzorging staat op het
punt ingevoerd te worden door een stich
ting. welke met medewerking van de ge
meente is opgericht-
Met de zorg voor het moeilijk opvoed
bare kind belast zich het medisch op
voedkundig bureau alhier. Voorzover no
dig dient te worden nagegaan, of dit bu
reau is samengesteld op een wijze die
resultaten verzekert welke daarvan mo
ven worden verwacht...
Dc zorg voor het zwakke kind hebben
zich verschillende instellingen aange-
uit-
(fnnrznvor 7ü 'nrvr tÜh- nrflktiik trokken. n 1- de verenigingen voor
t oorzot er zij nog niet reedo pra j zending van kinderen naar vacantie-
halve dan de poliklinische hulp van het
Academisch Ziekenhuis, nog niet ter
hand genomen.
Over blijven derhalve de vraagstukken
met betrekking tot de verzorging van
ouden van dagen, de ziekenhuisruimte
en de bestrijding van andere volksziek
ten dan tuberculose. Deze eerste twee
vormen een moeilijk probleem. Ook het
andere verkeert nog in het stadium van
onderzoek.
Oudelleden7.0rg. Het vraagstuk van de
zorg voor ouden van dagfen is de laatste
jaren wel zeer acuut geworden. Niet al
leen de huisvesting maart zorg in ver
band met de huidige wronmgnood, doch
eveneens de toestand, waarin vele ouden
van dagen in chameiijk en geestelijk
opzicht verkeren zonder dat zij de ver
eiste hulp itunnen bekomen. Dit vraag
stuk vraagt ernstige aandacht. De vraag
of hier een taak ligt voor de gemeente,
dan wel voor het particulier Initiatief
gesteund doo- dt gemeente, is nog nie:
opgelost.
tot ontlasting van de Directeur, doch
deze arts is inmiddels belast met de
gezondheidszorg van het gemeen!eper-
soneel (keuring, periodiek onderzoeken
met enige speciale taken, welke hem zó
in beslag nemen, dat hij weinig tijd
vindt werkzaamheden in betekenende
omvang van de Directeur" over te ne
men. De Directeur is dan ook dermate
overladen met werkzaamheden, die me:
de algemene leiding van de gezondheids
zorg niets hebben uit te staan, dat die j heid van
leiding in het gedrang is gekomen en gekomen,
dat zijn dienst niet die plaats in de ac
tiviteiten met betrekking tot de gezond
heidszorg inneemt, welke luj dient in te
nemen. Een ander gevolg van deze si
tuatie is, dat aan de Directeur de tijd
ontbreekt om zich aan vraagstukken te
wijden, die om oplossin? of aandacht
te stimuleren. Van de verenigingen
beidende op de bovenaangegeven voet,
is in de gebieden, waar zij werkzaam
zijn. een zegenrijke ïnv.oed op de volks
gezondheid uitgegaan. De concentratie,
welke z\j op het terrein van de sociaal-
medische en de sociaal-hygiënische zorg
hebben weten te bereiken, en hst ver
trouwen, hetwelk haar personeel bij de
betrokken bevolkingsgroepen, heeft we
ten te verwerven, zijn de volksgezond-
die groepen zeer ten goede
Verspilling van energie en
verbrokkeling in de zorg werden ver
meden.
Het ls te betreuren, dat de Kruisver
enigingen tot voor kort, evenals dat
trouwens in de meeste grote en grotere
vaste
Geesteszieken en -zwakken. Het zoveel
kolonies, de Leidse Buitenschool en de mogelijk door doeltreffende adviezen en
W3ren slechts in het stadium van om
bflar^ijke^cnderdelerfr<z.ijnirnnkkleLs Stichting „Margriet". Deze taak is in maatregelen voorkomen, dat geestes-
verwezen.ijkt of staan verwezenlijkt te ;£oede handen. 1 1 ■*-* 1
worden, In het verloop van deze be- De wijkverpleging, die tot voor kort
door verschillends instellingen werd
verzorgd, beantwoordt zsker niet aan
de eisen, welke men daar tegenwoordig
stelt. De wijkverpleging heeft dit tegen
6chouwingen zal daarvan blijken.
WAT OMVAT DE
GEZONDHEIDSZORG
Vóór en onmiddellijk na de bevrijding V
êperkten de bemoeiingen van de se- dA _,,J
I rnstte1nrag°Svooreirm^d te zijn. hetgeen
EÓrfriVh£5££&iui tót:8 verband houdt met haar oorspronkelijke
le. maatregelen tot werinz en beteu
geling van besmettelijke ziekten;
2e. de geneeskundige verzorging van
óe armen;
3e. het geneeskundig schooltoezicht;
4e. de exploitatie van en het toezicht
op bad- en zweminrichtingen, sport- en
speelvelden;
I Se. zorg voor de geestelijke volksge-
icndheld;
6e. het verlenen van eerste hulp bij
ongelukken;
7e. het verlenen van subsidie aan in
stellingen, werkzaam op sociaal-medisoh
en sociaal-hygiënisch gebied.
Kan gezegd worden, dat de gemeen
te met betrekking tot de sub le tot en
met 6e genoemde onderdelen van de
gezondheidszorg zich in het algemeen
voldoende van haar taak kweet zij
oet dat met betrekking tot enkele daar
van nog vele wensen in vervulling die-
nen te gaan met betrekking tot het
overige is zulks niet het geval.
B. en W. hebben hier in het bijzon-
oor het oog op de zorg voor de jeugd,
oe praenatale zorg, de wijkverpleging,
o& kraamverzorging, de tuberculosebe
strijding, de zorg voor ouden van da-
ae volksvoorlichting. Weliswaar
subsidieerde de gemeente enige instel-
iuvsen, welke op enkele der hiervoren
genoemde gebieden werkzaam waren
(wijkverpleging, tuberculosebestrijding,
zuigelingenzorg), doch de wijze, waarop
ote instellingen haar taak uitoefenden,
was geenszins in overeenstemming met
oe eisen des tijds, hetgeen vooral voor
Je zuigelingenzorg funest was. Slechts
ten aanzien van een klein gedeelte van
Oe nieuwgeborenen werd van de consul
tatiebureaus gebruik gemaakt. Nu dient
meraan dadelijk te worden toegevoegd,
flat ook voor een deel üi die zaken werd
voorzien door de poliklinieken van het
academisch Ziekenhuis (zuigelingen
zorg, praenatale zorg enz.), maar dit
geschiedde onafhankelijk van de ge
meente en zonder dat zij daarop enige
mvloed kon doen gelden. Het lijkt niet
gewaagd de stelling te poneren, dat de
aanwezigheid van die poliklinieken de
activiteit van de gemeente in deze niet
n ?°flde is gekomen.
DE GEMEENTETAAK.
Alvorens maatregelen tot verbeterin;
zwakken in inlichtingen moeten worden
opgenomen en dat ontslagenen uit die
inrichtingen ,in plaats van zich in de
maatschappij te handhaven, heropge
nomen moeten worden, moet eveneens
ic tot de gezondheidszorg worden geacht te
hpsehoifwï''een i behoren. Deze zorg zal de gemeente aan
zich moeten trekken met het oog op het
speciale karakter daarvan en op de om
standigheid dat zij in dit opzicht over
deskundigen beschikt.
Tuberculosebestrijding en bestrijding
van andere volksziekten. De bestrijding
van de tuberoulose en andere volksziek
ten is een belang van de eerste orde. Ook
deze zorg behoort in de eerste plaats tot
de taak van het particulier initiatief;
de medewerking der gemeente is hierbij
echter evenzeer nodig.
Ziekenhuisruime. Het voorzien in vol-
De Kraamverzorging heeft de Stioh- doende ziekenhuisruimte is eveneens een
ting het Kraamcen-trum zich aangetrok- punt, dat de aandacht van de gemeente
ken. Z\j leidt kraamverzorgsters op en i opeist. In deze gemeente zoals trouwens!
een belangrijke verbetering in deze
zorg. voorzover door particuliere ln-
stellineen uitgeoefend, wordt nage
streefd en voor een groot deel reeds
is bereikt.
Voor een belangrijk deel is een en an
der ook te danken aan het werk van de
eerder genoemde, door het Bestuur van
de Sociale Raad Ingestelde commissie,
welke niet slech's een zeer lezenswaar
dig rapport uitbracht, maar inmiddels
ook practische resultaten ter zake van
de samenwerking wist te bereiken. Een
woord van lof aan het adres van de com
missie. in wier rapport ook belangrijke
denkbeelden aan de hand worden ge
daan, is hier wel op zijn plaats.
Ook is het er verre van. dat het Col
lege van oordeel ls, dat, wanneer de be
oogde reorganisatie van de particuliere
zorg tot stand is gekomen en resultaten
gaat afwerpen er dan op dit gebied voor
de gemeente niets meer te doen zou over
blijven. Maar naar mening van B en W.
is dan een redelijke verzorging van de
bevo^ing op sociaal-medisch en sociaal-
hygiënisch gebied verkregen. Van de
vraagstukken welke daarnaast nog om
aandacht vragen, noemen zij de uitbrei
ding van het geneeskundig schooltoe
zicht tot de leerlingen van het M O. en
V.H.O.. de beroepskeuze en studievoor
lichting. de zorg voor slechthorenden
en soraakgebrekkigen, verdieping en uit
breiding van de zuigelingenzorg en de
kleuterzorg, de Intensivering van de be
strijding van volksziekten, de zorg voor
ouden van dagen en cronisch zieken, de
bevordering van bedrijfshygiëne en re
validatie van invaliden en het probleem
zieker.huisruimte.
Het feit van de Instelling van bo
vengenoemde commissie door het be
stuur van de Sociale Raad bewtfst,
voorzover aan dat bewijs nog behoef
te bestond, dat de Geneeskundige
Dienst niet die centrale cn overwe
gende positie in de totale gezond
heidszorg Inneemt, welke voor een
doelstelling. Daarom profiteert de bevol
king in grote lagen niet van die verple
ging. Aangezien evenwel ook deze taak
reeds door de onlangs opgerichte Kruis
verenigingen is overgenomen, mag hier
spoedig verbetering worden, verwacht.
Ook ten behoeve van dit werk zal in
ruime mate een beroep op de medewer
king der gemeente moeten worden ge
daan omdat de outillage te enen male
onvoldoende is
gemeenten het geval was, geen
I voet in deze gemeente konden krijgen.
vragen en waarvan er boven enige zijn 1 Tot voor kort: immers enige tijd gele-
eenoemd i den is m deze gemeente opgericht de
i afdeling Leiden van het Wit-Gele Kruis,
Aanstelling van, behalve de reeds terwyi de afdeling Leiden van het Groe
ne Kruis, welke zich een taak van be
perkte omvang had gesteld, een veel
breder gebied van de gezondheidszorg
ter hand heeft genomen. De wijkverple
ging en de zuigelingen- en kleuterzorg
worden thans door belde verenigingen
uitgeoefend. Uitbreiding van die werk
zaamheden tot andere onderdelen van
de zorg voor de volksgezondheid ligt in
het voornemen, zomede een vruchtdra
gende samenwerking met de reeds op
sociaal-medisch en sociaal-hygiënisch
gebied werkzame verenigingen. Een en
ander zal tot grote verheugenis sto
men. En wat wel het meest voldoe T
wekt ls het feit, dat het besef lid v.n
een Kruisvereniging te moeten zijn bij
de bevolking dezer gemeente begint door
voorlopis in dienst genomen arts, nog
een medicus is een dringend vereiste.
Ook de Commissie voor de Geneeskun
dige Dienst is van dit gevoelen. Het
medisch personeel van die dienst zal
dan bestaan uit een directeur, twee
artsen in algemene dienst en twee
schoolartsen.
Een tijdelijk bij de dienst voor halve
dagen werkzaam arts, die voor speciale
werkzaamheden aan de dienst is ver
bonden, kan dan hoogstwaarschijnlijk
worden gemist. De indienstneming van
dinatle concentratie cn daarmede „„genomen, door de
dienst te doen plaats hebben. De stads
geneesheren zullen dan als zodanig kun
nen worden ontslagen. De uitbreiding
van het medisch personeel van de dienst
en de daaraan gepaard gaande uitbrei
ding van werkzaamheden zullen tot ge
volg hebben, dat het administratieve
personeel, waarmede de dienst thans
zeer zwak bezet 'ls, eveneens moet wor
den uitgebreid.
Ten slotte zijn B. en W. van oordeel,
dat het. zal de Geneeskundige Dienst
de plaats kunnen innemen, welke w-y
hierboven schetsten, ook nodig zal ziin
te zijner tijd de huisvesting van die
dienst nader onder ogen te zien.
DE KRUISVERENIGINGEN.
Hierboven is enige malen van de op
richting van plaatselijke Kruisvereni
gingen in deze gemeente gewaagd. Die
oprichting achten B. en W. een zo be
langrijke stap op de weg naar een be
hoorlijke gezondheidszorg, dat er alle
aanleiding is bij het werk der Kruis
verenigingen wat langer stil te staan.
Het Kruisverenlgingswerk heeft zich
ln den lande ontwikkeld in een omvang,
welke respect afdwingt. Een groot ge
deelte van de sociaal-medische en de
sociaal-hygiënische zorg van de bevol
king ls in handen van de Kruisvereni
gingen en zij oefenen die zorg op voor
treffelijke wijze uit. Van de werkzaam
heden, welke die verenigingen zich in
de verschillende delen des lands aan
getrokken hebben, noemen wij de wijk
verpleging, de zuigelingenzorg, de kleu
terzorg, de kraamverzorging, de praena
tale zorg, het geven van moedercursus
sen, de tuberculosebestrijding, de rheu-
mabestrydlng, de diabeteszorg, het in
bruikleen verstrekken van verpleglngs-
artikelen. Voor de uitoefening van die
werkzaamheden hebben zij volledig be
voegd en deskundig personeel in haar'
dienst. Zij beschikken over goed-geoutil-
I leerde consultatiebureaux en staan or-
der uitstekende leiding, doch, wat van
j meer belang is: zij „leven" in de groep,
over wie haar zorg zich uitstrekt, omdat
zij gefundeerd zijn op het beginsel: Door
allen, voor allen. In sommige gedeelten
I des lands is nagenoeg de gehele bevol
king lid van een Kruisvereniging. De le-
te dringen. Het ledental der verenigin
gen neemt geleidelijk toe.
Alles wijst er op, dat Leiden binnen
kort met betrekking tot de particuliere
gezondheidszorg een vergelijking met
andere gemeenten zal kunnen door
staan. Voor de gemeente heeft dit de
consequentie, dat /ij alles, wat in haar
vermogen ligt, zal moeten doen om dc
Kruisverenigingen door de moeilijke
periode van aanvang en consolidatie
van haar werkzaamheden heen le hel
pen. Die medewerking zal aanzienlijke
uitgaven van de gemeente vorderen.
De outillage van de verenigingen, wier
werkzaamheden door de Kruisvereni
gingen zijn overgenomen, toch is zó
gebrekkig, dat daarmede ecnvoud:g
niet te werken valt.
In het bijzonder denken B. en W. hier
bij aan de consultatiebureaux. Behou
dens een gunstige uitzondering, voldoen
zij niet aan de geringste eisen, welke
daaraan mogen worden gesteld. Zij zijn
gelegen op punten, welke zeker niet
geschikt zijn om het bezoek aan die
bureaux te stimuleren, en hun versprei
ding over de gemeente is zeer ondoel
matig. Aan bouw van nieuwe gebouwen
zal niet zijn te ontkomen.
Bij dc begroting voor 1951 zullen
voorstellen worden aanhangig gemaakt,
welke het de verenigingen mogelijk
moeten maken hun arbeid met kracht
aan te vatten of voort te zetten. Zijn
de verenigingen door de overgangstoe
stand heen, dan zal de vaststelling
van een definitieve subsidieregeling
worden voorgesteld.
Voor het lopende jaar zal een aan
vullend subsidie nodig zijn.
goede gang van zaken vereist is. Het
is noodzakelijk, dat daarin wordt voor
zien. Daarvoor is uitbreiding van het
medisch personeel nodig.
Het werk met betrekking tot de ge-
Verlaagde
prijzen:
Flacon van ca.
200 gram f 1.65
„Familleverpakking"
van ca. 500 gram
(zéér voordelig)
i 3.25
f speeld" door de acteurs, en het succes
van de voorstellingen door het Amster
dams Toneelgezelschap is dan ook in de
eerste plaats te danken aan spelers en
regisseur. Maar thans heeft Dekker zijn
toneelstuk bewerkt tot een novelle, en
I nlerln treden de tekortkomingen van
de schrijver onverbloemd naar voren.
De novelle begint met een korte be
schrijving van ..Atoomstad A" De lezer
maakt kennis met de jonge doctor Ja
mes "niomson. op een avond, dat de be
en j veiligingsapparatuuj van de gevaarlijke
Maurit6 Dekker: „De Wereld conflict, waarvoor atoomgeleerden,
heeft geen Wachtkamer" - (N.V. met hen alle mensen, zich gesteld zien I pyradiumstapsl voor het eerst weigert.
Internationale Uitgeversmaat-
schappij Het Wereldvenster,
Amsterdam)
Het gebeurt niet dikwijls, dat een Ne
derlands toneelstuk binnen een jaar na
de première zijn honderdste voorstelling
beleeft en bovendien tot ver over de
grenzen de aandacht trekt. Zoiets moet
een reden hebben, die óf in de persoon
lijkheid van de schrijver ligt, öf in de
aard van het stuk, of in beide. By Mau-
rits Dekkers „De Wereld heeft geen
Wachtkamer'' is ongetwijfeld het tweede
het geval: zijn stuk behandelt een zeer
actueel probleem, dat de hele wereld
bezighoudt, en het. succes er van Is dan
of liever, waarvoor z(J zich volgens Oe volgende dag heeft James enige
dejchrUver gesteld behoren te zien buitengewoon oppervlakkige gesprekken
Bij al het vaderlandse enthousiasme
voor dit verdienstelijke toneelstuk van
eigen bodem, heeft men wel een beetje
uit, het oog verloren, dat lang niet alle
critici het hebben geprezen, vooral niet
in het buitenland, waar men natuurlijk
met een collega en een assistente, waar
uit zijn tegenzin in het werk moet blij
ken. Dan komt ook zijn vader op het
tapijt en het conflict wordt geboren
op het pell van een alledaagse vader-
zoon-ruzie. als ging het om een slecht
ut(,i„iiuuui, tl! iidj ouovw «li 10 uaii
ook meer te danken aan het gegeven 1 hjannen der wetenschap ls een belang-
rillro nAAriTdlraliilro To/vfrv*. n aan fr.Tihfll_
ver het heeft gedramatiseerd. Dit ge
geven is het volgende: In een „atoom-
stad" worden in opdracht van de rege
ring onderzoekingen gedaan ter ontwik
keling vaai de atoombom. Het weten
schappelijke werk staat onder leiding
van professor Charles Thomson en zij:1
aar tp oo„ó,U"T* wir'ir'ó.ióru zoon James. De laatste krijgt gewetens-
te realiseren fi Z?' SÏL aI wroeging, omdat hij beseft dat hij werki
o.J5ans®r.en- wat tot de taak van ae vnAP „«rr^Haint -
p o«w tot
«telüke gezondheidsdienst moe:
oraen gerekend en op welke wijze die
ten uitvoer moet worden gelezd.
Daarbij willen B. en W. er op wijzen.
flal 'iet h,i. geenszins op de weg der
scmeenle ligt om alles, wat men op
j"1 Reliifcd nodig acht. zelf ter hand
fe ncnicn. Wat aan het particuliei
palief kan worden overgelaten, zij
or>ner supervisie van de gemeente.
het
dient door uit de bevolking tot stand
6®Komen instellingen, 7,0 nodig met
fnedewerking van" de gemeente, le
orden verricht. Alleen de onderde-
leb, welke slechts rechtstreeks door de
voor de vernietiging van de mensheid
maar zijn vader ziet slecht zijn plich'
als geleerde di2 m dienst staat van zijr
land Dan redt James de hele bevolking
van de atoomstad door bijtijds een drei
gende kettingreactie in de pyradium
stapsl te voorkomen met opoffering van
zijn eigen leven' de verraderlijke gam-
mastralen hebben zijn lichaam getrof
fen en zijn dagen zijn geteld Het con
flict tussen vader en zoon groeit nu snel,
tot vlak voor James' dood de vader zich
'ew on nen geeft en verdere medewerking
^an het atoombnmonderzo-k weigert.
De bedoeling van het stuk i<= dus uit
beelding te geven aan het gewetens-
de vader doet opmerken: „Je bent vol
komen ln de war, jongen. Dat zijn jouw
manleren niet. ik herken Je niet". Kan
het onnozeler! Niet lang daarna moet I
James naar het ziekenhuis en daar, vlak
voor zijn dood, brengt hU zijn vader toch
nog tot inkeer; professor Thomson j
breekt met generaal Greenway, die na-
mens de' regering het rapport van het
atoomonderzoek komt halen, en wordt I
gearresteerd.
Als novelle is „De Wereld heeft geen
Wachtkamer", een aanfluiting van de
idee die er aan ten grondslag ligt Wie
de menselijkheid op een dergelijke stun
telige wyze tracht te verdedigen, doet
haar meer kwaad dan goed. Men zou
hiermee nog vrede kunnen hebben in
dien deze novelle ten minste een kunst
werk was geworden, maar wat de schrij
ver er van heeft gemaakt ls beneden
ieder peil. Het verhaal is slecht geschre
ven, het wemelt van banaliteiten en het
komt geen moment aan enige innerlijke
spanning toe. Nergens een spoor van in
telligentie in de probleemstelling of een
bewijs van psychologisch inzicht in de
figuren en situaties. Het geeft een be
schamend beeld van een schrijver, die
geestelijk ver boven zijn macht heeft ge
grepen. Dat niettemin ds J. J. Buskes
Jr een enthousiaste inleiding aan de
van atoomgeleerden bezig houdt, en moef weT'êên 'zeêr ïmap"psVchöloog'ëri te
hierin is Maurits Dekker tekort gescho- een groot kunstenaar zijn om de geess Ón ,»n!iiS« T
ten. Professor Thomson en zijn zooon testoestand. de gedachtenwereld en de Jïr
moeten de knapste geleerden van hun activiteit van deze ten dode opgeschre- J. f
land voorstellen en men mag dan ook ven James te analyseren en te beschrij- SL Iti, mi vó '„fl
verwachten, dat hun gesprekken op een ven. Dekker brengt er in zijn novelle Y,^?chlJn,^
hoog geestelijk peil staan, maar de niets van terecht. Hij laat James naar ^af!l'5a,üer
voorden die Dekker hun in de mond huls gaan, waar deze zich aanstelt als 5 L™"!„JL
egt, zijn die van de gewone burgerman: een humeurig kind of als iemand, die l .Vvlen nhhtrt «IS g
leze twee geleerden bespreken hun pro- alleen maar een onaangenaam ongelukje ?°J ÏSSJJl l^.,i i t fP e,n °2
riemen met de intelligentie van de een- heeft gehad. Ten slotte zegt zijn vroe- t Dekkers goede Ul1 bestaat niet de
•oudige. eerlijke, ongecompliceerde ar- gere kindermeid tegen hem: Nen Ja- 1 fLstïXd nhilkl
f\t riaarnm yiin oic fitriiron -„.'te i.i. ti«a>i is niet bestand gebleken tegen het to-
objectlever tegenover schrijver en stuk - schoolrapport. Pal daarop komt, onvol
stond. Het zwakke punt is de inhoud
der dialogen tussen de atoomgeleerden.
Deze natuurkundigen zijn ten slotte
zeer ontwikkelde mensen, die hun eigen
problemen nu eenmaal met andere ogen
en veel intelligenter bekijken dan „the
man in the street". De eruditie van deze
doende voorbereid en zonder enige dra
matische spanning, het ogenblik waarop
James de bevolking van de atoomstad
redt door zichzelf te offeren. Na zijn
heldendaad heeft hij nog slechts kort te
leven, en in die tyd moet hij niet alleen
afscheid nemen van al wat hem dier
baar is en afrekenen met zichzelf, maar
uuiv uiuui ut Ui<-i_ii.wil aan iiuv gubc>ui - y l
zelf dai. aan de wijze waarop de schrü- Hjke, noodzakelyke factor in een toneel- 1 bovendien wil hij zijn vader overhalen
- - - - stuk dat zich met gewetensconflicten om het atoomonderzoek te staken Men
DREIGEND KOLENTEKORT IN HET
RUHRGEBIED.
Er dreigt voor de staalindustrie van
het Ruhrgebied, die snel wordt uitge
breid om te kunnen voorzien in de ver
wachte vraag voor de herbewapening,
in de komende winter een tekort aan
kolen, dat tot beperking van de produc
tie zal lelden. Van geallieerde zijde werd
medegedeeld, dat de industrie niet in
staat zal zijn te voldoen aan de talrijke
orders, die ln Augustus en September
binnenkwamen in een omvang, welke
bijna tweemaal zo groot was als de pro
ductie. Men deelde voorts mede, dat de
Bondsregering waarschijnlijk de in
dustrie zal waarschuwen, dat zij gedu
rende de winter maandelijks niet meer
cokes zal mogen verbruiken dan in Juni
j.l. Kolen voor huisbrand zullen even
eens gerantsoeneerd worden en wanneer
het tekort toeneemt, zullen er maatre
gelen worden getroffen om de beschik
bare kolen gelijk te verdelen. In Juli
produceerde de Duitse industrie 1.024.000
ton staal. In September bedroeg de
productie 1.050.000 ton en er zijn thans
plannen in uitvoering om de productie
op te voeren tot 1.400.000 ton per maand.
In de kolenindustrie overweegt men
Invoering van een premiestelsel om de
arbeiders tot grotere prestaties te prik
kelen.
jiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Niet zo bedoeld
(Van onze Duitse correspondent)
Onlangs had naar een Berlijnse
krant meldt, in dc Sovjet-zone een
boerenvergaderlng plaats. Zij stond
natuurlijk onder communistische
leiding. Er werden harde noten ge
kraakt. want volgens de Sovjet-
vertegenwoordiger waren vele boe
ren in hun afleveringsplicht te kort
geschoten. Hij kondigde aan, dat
zij, wanneer dit weer zou gebeuren,
op staande voet naar Siberië zou
den worden gestuurd. Op dat mo-
meht stond een van de aanwezige
boeren op. „Ik ken Siberië goed",
zo verklaarde hij. „Ik heb er vele
Sovjetfilms over gezien en ik moet
zeggen, dat het een land is, over
vloeiende van melk en honing.
Naar zo'n land kan men geen sa
boteurs sturen Die verdienen
slechter En daarom stel ik voor,
hen naar de Westzone te sturen.
Ook die ken ik van de film. Het ls
eenvoudig een hel. Laat de sabo
teurs daar verhongeren."
Op deze woorden volgde lulde
bijval. De vergadering moest wor
den gesloten.
Vider. en daarom zijn zij als figuren mes. er ls iets met je. iets heel ergs".
ju.. Waarop James luchtig(l) antwoordt:
^aanvaardbaar.
Daarom ls. voor wie niet alleen zijn
'iart maar ook zijn critische geest laat
opreken. Dekkers stuk een machteloos
•n soms nogal naïef pleidooi van
iemand, die zijn onderwerp niet aan
'fan. hoe sympathiek en menselijk dit
pleidooi ook is.
Op het toneel kan dit gebrek aan in
telligentie gedeeltelijk worden „wegge-
„Wel ja. toe maar. Maar ik ben niet on
deugend en ik jok niet. hoor Kijk maar
in myn ogen". En bij zo'n dialoog moet
men zich James dan voorstellen als een
begaafde doctor in de physica. die zo
juist zijn eigen doodvonnis heeft ge
veld. D3n komt ziin vader binnen cn
James probeert hem de belofle af te
dwingm het werk te staken Er komt
zelfs een revolver aan te pas, hetgeen
neelsucces van zijn werk.
Met alle respect voor Mauriits Dek
kers oprecht verlangen om ieder van
ons wakker te schudden ter verdedi-
ring van al wat nog gO"d cn menselijk
s in deze wereld, moet men toch con
stateren, dat hy als kunstenaar is
'<*kort2re«ic'''ot''n in do InaV die hij z'ch
•'s mens heeft gesteld
HJ. S
ENGELSE CONSERVATIEVEN
WINNEN TUSSENTIJDSE
VERKIEZING.
De Britse conservatieven hebben in
een tussentijdse verkiezing te Oxford
gezegevierd met een meerderheid van
7198 stemmen, tweemaal zo groot als de
conservatieve meerderheid bij de alge
mene verkiezingen ln Februari. De
meerderheid van Labour in het Lager
huis is tot zes zetels gedaald.
De conservatieven verkregen 57 pro
cent van het aantal uitgebrachte stem
men 'ditmaal 70 procent in vergelijking
met 84 pfbeent bij de algemene verkie
zing». Labour kreeg 42 procenr tegen
40 procent in Februari toen de con er-
vatieven 46 procent der stemmen kregen.
