Koningin Juliana spreekt de
Troonrede uit
Eerste sluitende begroting na bevrijding
Abnormaal hoog niveau uitgaven en inkomsten
Krachten richten op concurrerende
productiekosten
Afkondiging prij s-stop-beschikking
Controle wordt verscherpt
WEERBERICHT
88ste Jaargang
DINSDAG 20 SEPTEMBER 1949
00 No. 26800
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: J. W. Henny
Hoofdredactie: B. W. Menkhorst en J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f4,15 per kwartaal; 32 cents per week
Telefoon Dir. en Adm.: 25041; Red 21507
Witte Singel 1, Lelden - Giro no.: 57055
Koningin Juliana heeft hedenmiddag in de Ridderzaal te 's-Gravenhage
de nieuwe zitting der Staten-Generaal geopend met het uitspreken van
de navolgende Troonrede:
„Leden der Staten-Generaal,
rp OEN ik het vorige jaar voor de eerste maal na mijn inhuldiging
in Uw midden verscheen, sprak ik van de moeilijkheden, waarvoor
het Koninkrijk gesteld is in een w.ereld, die, in tegenstelling met de bij
het einde van de oorlog gekoesterde verwachtingen, nog geen wezenlijke
vrede kent
De tegenstellingen, die zich nog steeds openbaren en tengevolge waarvan
het politieke en economische herstel is vertraagd, hebben geleid tot
fundamentele veranderingen in de internationale verhoudingen, waarbij
Nederland ten nauwste betrokken is.
Deze veranderingen hebben de stoot gegeven tot nieuwe vormen van
staatkundige, economische en militaire samenwerking.
Ook Nederland heeft in verband daarmede verdere schreden gezet op de
weg van bijzondere statcngroeperingen en zal naar vermogen bijdragen
tot de versterking van deze bindingen van constructief karakter.
VOOR VEILIGHEID, VREDE EN RECHT.
Naast de samenwerking met onze Zuidelijke buren in het verband van
de Benelux, is die tussen de vijf mogendheden van het Verdrag van Brussel
verder gegroeid. In het afgelopen jaar trad Nederland toe tot de Raad
van Europa en het Noord-Atlantisch verdrag. De ontwikkeling van de
organisatie van Straatsburg, waarbij 12 Europese landen zijn aangesloten,
houdt beloften in voor de groei der zozeer noodzakelijke groter eenheid in
Europa. In het Noord-Atlantisch Pact is samenwerking verkregen tussen
een aantal staten in West-Europa en op het Westelijk halfrond. Toen het
duidelijk werd, dat de Verenigde Naties de collectieve veiligheid vooralsnog
niet voldoende zouden kunnen garanderen, heeft Nederland in deelneming
aan deze beperktere, maar niettemin ruime kring, een aanvullende waar
borg voor zijn veiligheid gezocht en, naar vertrouwd wordt, ook gevonden.
Een waarborg, die medebrengt, dat Nederland ook zijnerzijds zijn krachten
inzet voor de bescherming van veiligheid, vrede en recht.
Deze nieuwe ^aaneensluitingen passen in het bestel van het Handvest
der Verenigde Naties. Dat de belangstelling voor het buitenlands beleid,
dat voor ons land van grote en steeds groeiende betekenis is, sterk toe
neemt, stemt tot voldoening. Nauwere samenwerking met de volksvertegen
woordiging, ook op dit terrein, zal de regering gaarne bevorderen.
4
NAAR VERWEZENLIJKING DER BENELUX.
Andermaal zal Nederland in het komende jaar de zeer gewaardeerde
hulp ontvangen van de Ver. Staten van Amerika onder het Europees
Herstelprogramma. Alleen door een gezamenlijk West-Europees optreden
zal dit programma de maximale vruchten kunnen afwerpen. Ondanks
onvermijdelijke onvolkomenheden is de nog jonge organisatie voor Europese
economische samenwerking het aangewezen lichaam voor de vervulling
van deze grootse taak. Daarnaast zal van de Raad van Europa een stimu
lerende invloed kunnen uitgaan.
De regering stelt zich onveranderd ten doel de verwezenlijking van de
volledige economische unie tussen België, Luxemburg en Nederland zo
krachtig mogelijk te bevorderen. Niettegenstaande verheugende vorderin
gen, die reeds gemaakt werden, zijn nog grote moeilijkheden te overwinnen.
De verdere ontwikkeling der algemene Europese samenwerking kan aan
een snelle verwerkelijking ten goede komen.
4
OOK WEST-DUITSLAND IN WEST-EUROPESE GEMEENSCHAP.
Het is geboden ook Duitsland, zij het voorlopig slechts West-Duitsland,
meer en meer te betrekken in de West-Europese gemeenschap, mits ge
waarborgd blijve, dat Duitsland de Europese veiligheid niet opnieuw in
gevaar zal kunnen brengen. Een ruimere ontwikkeling van het economisch
verkeer tussen Nederland en Duitsland is in het belang van beide landen
en tevens van een gezonde Europese economie.
4
ZEGENRIJK SAMENGAAN VAN OOST EN WEST?
Zwaar is de druk, die nog steeds op de volkeren van Nederland en
Indonesië rust als gevolg van het uitblijven van definitieve overeenstem
ming over een nieuwe rechtsorde. Smartelijk zijn in het bijzonder de ver-
Hezen aan mensenlevens. Met dankbaarheid en eerbied denk ik aan hen,
die vielen als slachtoffer van hun plichtsvervulling.
Het bijeenkomen van de Ronde Tafel Conferentie, die thans hier ter
stede wordt gehouden, heeft echter de hoop doen herleven, dat, hoe
ernstig en ingewikkeld de vraagstukken ook zijn die zij tot oplossing moet
brengen, partijen er in zullen slagen spoedig een bevredigend eindresultaat
te bereiken.
Moge daaruit voortkomen een samenwerking op voet van gelijkheid
tussen de volkeren van een vrij en souverein Nederland en van een vrij en
souverein Indonesië, die in de geschiedenis zal kunnen gelden als een
voorbeeld van zegenrijk samengaan van Oost en West.
INTERIM-REGELING SURINAME.
Ten aanzien van Suriname en de Nederlandse Antillen is de weg, die
I tot een nieuwe rechtsorde leidt, reeds uitgestippeld. De regering hoopt, dat
een interim-regeling, die aan deze gebieden volledig autonomie geeft, en
die tevens betrekking heeft op de behandeling van gemeenschappelijke
aangelegenheden, spoedig in werking zal kunnen treden, nadat gerezen
moeilijkheden uit de weg zullen zijn geruimd.
De met deze interim-regeling te verkrijgen ervaring zal van groot
i lut kunnen zijn bij de nadere overweging van de wijze, waarop de nieuwe
°Pbouw van het Koninkrijk zal kunnen worden verwezenlijkt.
GROOT TEKORT BETALINGSBALANS.
Met het oog op het zo gewenste monetaire evenwicht stemt het tot
voldoening, dat de Rijksbegroting voor het jaar 1950 voor het eerst na de
bevrijding sluitend is. Het niveau, waarop de lopende uitgaven en de
middelen tot dekking daarvan zich bevinden, is echter abnormaal hoog en
stemt vooral in verband met de conjunctuurphase, waarin de wereld ver
keert, tot bezorgdheid.
Ondanks de belangrijke stijging der productie en de verbetering, die
is ingetreden in de verhouding tussen in- en uitvoer, vertoont voorts de
betalingsbalans, in het bijzonder met dc dollargebieden, nog een groot
tekort, dat vooralsnog slechts overbrugd kan worden dank zij de hulp,
die ons land ten deel valt in het kader van het Europees herstelprogramma.
Deze hulp is echter van tijdelijke aard. Zij is reeds verminderd en
zal over enkele jaren aflopen.
Na de sanering van het geldwezen en van de begroting is thans
allereerst die van de betalingsbalans geboden. Grote moeilijkheden staan
ons volk hierbij te wachten, moeilijkheden, die slechts bij een gecoördi
neerde actie op verschillende terreinen van regeringsbeleid en grote
krachtsinspanning van allen zullen zijn te overwinnen. Met de gewijzigde
economische noodzakelijkheden zal op realistische wijze rekening moeten
worden gehouden. In de aanhangig gemaakte belastingontwerpen is
zowel aan deze omstandigheden als aan sociale overwegingen aandacht
gegeven.
EEN NATIONALE TAAK.
Ook bij de militaire verplichtingen, die Nederland in het belang van
de collectieve veiligheid op zich neemt in internationaal verband zal
rekening zijn te houden met hetgeen economisch en financieel kan worden
gedragen. Vertrouwd mag echter worden, dat de vervulling van die ver
plichtingen door te verkrijgen materiële hulp zal worden vergemakkelijkt.
De zoeven genoemde economische noodzakelijkheden worden in sterke
mate beheerst door het feitb dat de concurrentie op de wereldmarkt voort
durend in kracht toeneemt. De verkopersmarkt heeft zich in een kopers
markt gewijzigd. Onder deze omstandigheden zal Nederland zijn zware
exportzaak moeten vervullen op straffe van een aanzienlijke daling van
het tegenwoordige voorzieningsniveau en het ontstaan van werkloosheid.
Hier ligt een waarlijk nationale taak waaraan een ieder op de plaats waar
hij is gesteld, zal moeten medewerken.
KERNPUNTEN ECONOMISCH BELEID.
De wijzigingen op monetair gebied, die bezig zijn zich te voltrekken
in overleg met het Internationale Monetaire Fonds, zullen zonder twijfel
invloed uitoefenen op de concurrentiepositie der onderscheidene langen.
Ook Nederland zal de omstandigheden, waaronder het handels- en be
talingsverkeer met het buitenland zich voltrekt, in menig opzicht zien
wijzigen.
Nochtans zal de taak, waarvan ik zoeven sprak, slechts ten volle
kunnen worden vervuld, indien de krachten worden gericht op het bereiken
en handhaven van een in internationaal verband concurrerend niveau der
productiekosten en vergroting van de productieverhoging van de arbeids
productiviteit, mede door opvoering van de efficiency, zal daartoe nood
zakelijk zijn. Ook omvangrijke investeringen voor vervanging, moderni
sering en uitbreiding zijn hiertoe vereist. Deze investeringen zullen een
uitvoerbevorderend of invoerbesparend karakter moeten dragen. Zij die
nen vooral in de industrie tot stand te wprden gebracht. Ook met het
oog op de werkgelegenheid, die voor de snel toenemende bevolking moet
worden geschapen en die in het bijzonder van beslissend belang is voor de
positie der arbeiders, acht de regering de bevordering van de industriali
satie een van dc kernpunten van het te voeren economisch beleid. Daar
naast zal zij aan de emigratie bijzondere aandacht schenken.
ARBEIDSVREDE BLEEF GEHANDHAAFD.
Het stemt tot verheugenis, dat ondanks na-oorlogse spanningen en
moeilijkheden de arbeidsvrede kon worden behouden. Dat dit in de ja*-en
na de bevrijding mogelijk is geweest, heeft in belangrijke mate bijgedragen
tot wat aan herstel van de welvaart des lands is bereikt. Handhaving van
een goede samenwerking tussen overheid, werkgevers- en arbeiders
organisaties zal ook voor de verdere ontwikkeling van grote betekenis zijn.
Ook over de nieuwe situatie, die een gevolg zal zijn van de zich wijzigende
monetaire verhoudingen, zal met de Stichting van de Arbeid overleg
worden gepleegd.
Pogingen om tot verruiming en vrijmaking van het internationale
goederen- en dienstenverkeer te geraken, worden door Nederland krachtig
gesteund. Binnenslands wordt een einde gemaakt aan detailbemoeienissen,
die zijn voortgevloeid uit de schaarste-economie, maar die thans ver
starrend zouden kunnen werken en gemist kunnen worden.
BIJZONDERE AANDACHT VOOR MIDDENSTAND.
De positie van de middenstand, die aan de ene kant door de liquidatie
der schaarstemaatregelen ruimer armslag krijgt, doch aan de andere kant
door toenemende concurrentie, gepaard met zware bedrijfslasten, in som
mige opzichten voor financiële moeilijkheden komt te staan, zal de bij
zondere aandacht van de regering vragen.
Verdere stimulering van de vakbekwaamheid, in het bijzonder ook in
het ambacht, moet, mede met het oog op de bevordering van de export,
van grote betekenis worden geacht.
ZO HOOG MOGELIJKE ARBEIDSPRODUCTIVITEIT.
De toenemende behoefte aan voeding voor het snel in aantal groeiende
Nederlandse volk en de belangrijke bijdrage in de uitvoer, welke de land
bouw moet leveren, maken het noodzakelijk, dat de productie op eigen
grond en met eigen arbeid zo hoog mogelijk wordt opgevoerd.
Het landbouwbeleid blijft er op gericht de voorwaarden daarvoor te
scheppen door te streven naar bestaanszekerheid op lange termijn door
middel van productie- en marktordening en voortgaande verbetering van j
onderzoek, onderwijs en voorlichting.
WANNEER ons werd opgedragen
de indruk, welke de lezing
van de hiernaast afgedrukte
Troonrede wekt, in één woord samen
te vatten, dan zouden wij die opdracht
menen niet beter te kunnen vervullen
dan in het woord „constructief".
Inderdaad, dit staatsstuk ademt een
geest van positieve gerichtheid; het is
van begin tot eind doortrokken van de
vastbesloten wil tot opbouw, al verdoe
zelt het geenszins de enorme moeiljjk-
heden, welke daartoe een belemmering
vormen.
De na-oorlogse wereld kent geen be
langen meer. welke veilig omsloten lig
gen binnen de staatkundige grenzen
van elke natie afzonderlijk. Algemeen
leeft de opvatting, dat alleen interna
tionale samenwerking op den duur kan
leiden tot een werkelijke volksrenge-
meenschap. Het gemeenschapsg e v o e 1
is als gevolg van Wereldoorlog nr II in
aanzienlijke mate versterkt, al hseft
zich dat ook niet alom uitgekristalli
seerd tot volledig besef van waarlijke
gemeenschapsp licht. Toch weerspie
gelt deze evolutie zich op opvallende
wijze in deze Troonrede. Als karakteris
tiek symptoom daarvan noemen wij l'.et
ontbreken van de geijkte clausule, dat de
betrekkingen tot de andere mogendhe
den zijn „van vriendschappelijke aard"
of termen van die aard en strekking.
Een zodanige formulering getuigde in
vroeger jaren van een primair-riationa-
listische geestelijke instelling, waarbij
het eigen grondgebied werd gezien als
een betrekkelijk afgesloten geheel. Naar
onze gevoelens spreekt in deze rede niet
in de eerste plaats H.M. de Koningin
der Nederlanden, doch het staatshoofd
van een lid der Verenigde Naties, dat
uiteraard met inachtneming van de
eigen belangen zijn bijdrage wil leve
ren voor de opbouw van een gelukkiger
samenleving, waarin rechten en plich
ten hetzelfde accent dragen.
Dit document getuigt in vele passa
ges van de vastbesloten wil tot samen
werking in het gemeenschappelijk be
lang van de bescherming van veiligheid,
orde en recht en verheft zich daardoor
tot een niveau, dat internaBronaal ge
zien. van een hogere orde is dan al
zijn voorgangers.
Deze tendenz kwam in het afgelopen
parlementaire jaar tot uitdrukking in
de vele en omvangrijke verplichtingen,
waartoe Nederland zich internationaal
verbond en die met name worden ge
noemd: Benelux., Viiflandenpact van
Brussel. Raad van Europa en het
Noord-Atlantisch Verdrag.
MET blijdschap vernamen wij, dat
de rijksbegroting voor 1950 voor
het eerst kedert de Bevrijding
sluit, zij het ook op een abnormaal hoog
niveau en met een zeer aanzienlijk te
kort op de betalingsbalans, vooral ten
aanzien van de dollarlanden. Sanering
daarvan blijft richtsnoer van het re
geringsbeleid en opvoering der produc
tiekosten, vormen de voornaamste
krachten, welker resultante vermeer
derde export heet. In dit verband wordt
op de Industrie een klemmend beroep
gedaan tot het verrichten van die inves
teringen. welke de uitvoer kunnen be
vorderen en/of op de invoer kunnen be
sparen.
Naast bevordering der industrialisa
tie ten behoeve van een stijgende ex
port, bepleit het regeringsprogramma
een krachtige toename van de agraii-
sche productie ter dekking van de bin
nenlandse behoeften als gevolg van de
snelle bevolkingsaanwas, welke laatste
ook een verhoogde emigratie noodzake
lijk maakt.
De economische verhoudingen dwin
gen voorts de overheid te streven naar
verruiming en vrijmaking van het in
ternationale goederen- en dienstenver
keer. hetgeen voorstanders van vrije
economie als muziek in de oren zal
klinken. Wij zijn benieuwd te vernemen
op welke wijze de regering zal pogen
deze theorie in de praktijk om te zetten.
Het valt althans te hopen, dat het niet
blijft bü de kortelings aangekondigde
maaregel dat exporteurs onder zekere
voorwaarden vrijelijk kunnen beschik
ken over 10% van hun dollartegoed!
De positie van de middenstand, zo
lezen wij verder, zal voorts de bijzon
dere aandacht van de regering hebben.
Ons dunkt dat kan geen kwaad, mits
die belangstelling zich niet uit in een
hinderlijke bemoeizucht, gelijk deze vsel-
al ten onrechte met een beroep op de
schaarste-cconomie werd uitgeoefend in
de vorm van belemmérende distributie
bepalingen en alle administratieve be
slommeringen als gevolgen van dien.
GEWAAGDE de Troonrede 1948 nog
„met grote bezorgdheid" van de
Republikeinse houding ten op
zichte van de oplossing van het Indo
nesische conflict, het valt in verband
met de Ronde-Tafelconferentie te be
grijpen. dat dienaangaande slechts in
vriendelijke bewoordingen uiting wordt
gegeven aan de hoop op een spoedige
en alle partijen bevredigende oplossing.
Moge die hoop in vervulling gaan! Het
zal in aanzienlijke mate biidraeen tot
verwezenlijking van de in het slot der
Troonrede uitgesproken verzekering, dat
al het mogelijke zal worden gedaan om
het herstel van onze volkskracht, hof
felijk zowel als geestelijk, verdere voort
gang te doen hebben.
Het Directoraat-Generaal van de Prijzen publiceert in de Staatscourant van
heden, de beschikking Prljs-stop 1949, ondertekend door dc ministers van Eco
nomische Zaken, van Landbouw. Visserij en Voedselvoorziening en van Verkeer
en Waterstaat.
Op grond van deze beschikking is het niet geoorloofd dc prijzen van goederen
en diensten, waarvoor de orijsbeheersing was opgeheven, te verhogen boven het
niveau, dat op 17 September hlgemecn gebruikelijk was. Dit wil dus zeeeen. dat
degenen die goederen verkopen of te koop aanbieden geen hogere prijzen mo
gen berekenen, dan zij op 17 September deden.
Degenen, die afgaand op geruchten van devaluatie hun prijzen reeds heb
ben verhoogd, zullen deze dienovereenkomstig moeten verlagen.
Voor de niet in prijs vrijgelaten goederen blijven uiteraard de bestaande
voorschriften van kracht.
De controle op dc prijzen zal voorlopig worden verscherpt.
De Franse plaatsvervangend minister,
en vroegere directeur der personeelszaken
van het ministerie van Buitenlandse
Zaken, Jean-Paul Garnier, zal Jean
Rivière als Frans ambasadeur in Neder
land opvolgen.
WEINIG VERANDERING.
De Bilt verwacht tot morgenavond:
In de nacht en voege ochtend tamelijk
koud en op vele plaatsen mist. Overi
gens wisselende bewolking met voorna
melijk in het Noorden plaatselilk enkele
buien. Langs de Waddenkust zwakke tot
matige Noordelijke wind. elders weinig
wind. Weinig verandering in tempera
tuur. Opgemaakt te 10 uur).
21 SEPTEMBER.
Zon op: 6.23 uur; onder 18.42 uur.
Maan op: 4.30 uur; onder: 18.34 uur
(22/Ö n.m.).
'Hoogwater te Katwijk te 2.06 en 14.33
uur.
Dit nummer bestaat uit acht pagina's.
WETGEVING EN BESTUUR.
Ofschoon op dit ogenblik de internationale verhoudingen, het Indo
nesische vraagstuk en het financieel-economisch beleid zeer in het bij
zonder de aandacht vragen, wordt met kracht doorgewerkt aan de verdere
verwezenlijking van het program ten aanzien van wetgeving en bestuur,
dat het vorige jaar werd ontwikkeld. Ook andere onderwerpen in verband
met de ideële en materiële belangen van ons volk dan toen werden ge
noemd, zijn op verschillende departementen ter hand genomen.
AL HET MOGELIJKE VOOR HERSTEL!
Hoezeer de economische en financiële toestand beperkingen op legt,
het mogelijke zal worden %edaan om het herstel van onze volkskracht,
stoffelijk zowel als geestelijk, dat zich in de sedert de oorlog verstreken
jaren op een in menig opzicht verheugende wijze heeft voltrokken, verdere
voortgang te doen hebben en om ons uit nood en verwoesting herrezen
land een waardige plaats te doen innemen in de internationale samen
werking. Uw taak zal ook in de komende jaren veelomvattend en
moeilijk zijn.
Met de bede, dat Gods onmisbare zegen op onze gemeenschappelijke
arbeid moge rusten, verklaar ik de gewoM titling der Staten-Generaal
voor geopend".
