Sf Nicolaasfijd
Surprisefijd
Als de schimmelruiter door de
wolken stormt
Boekhandel i. DE REN
Sint Nicolaas-
Geschenken 1
Offerkoeken werden een feestgebak
Sint Nicolaas
'J.P.VAN DER BLOM
De Wiegen Specialist
Diefsteeg 13 - Tel. 21572
WIJ zorgen voor de VERRASSINGEN
In de KOMENDE DAGEN
Tafelkleden, Schoorsteen-
en Dressoirlopers
Kindermeubelen
Kinderboxen enz. enz.
Wiegen, Kinderwagens
Baby-artikelen enz.
„HET LEIDSCHE WOLLEN DEKENHUIS"
ADVERTEERT IN DIT BLAD
DONDERDAG 25 NOVEMBER
Er zijn maar weinig Nederlandse gezinnen, waar tijdens algemene feest
dagen de traditionele lekkernijen ontbreken. Bijna voor iedere hoogtijdag is
er een speciale gebaksoort, die bij de huiselijke viering van die festijnen
haast onmisbaar is geworden. Het consumeren van die lekkernijen is een
handeling, die oorspronkelijk een zeer.gewijde betekenis had.
Het feestgebak heeft een interessante geschiedenis en de vormen, waarin
de lekkernijen door de eeuwen heen werden gebakken, hebben een gevarieerd
prentenboek doen ontstaan, met prachtige specimen van oude volkskunst.
DE OORSPRQNG.
Men vindt de oorsprong van diverse
gcoakvormen in het voor-Christelijke
tijdperk. Als de Germanen tijdens de
zonnewendefeesten de Goden vereerden,
offerden zij aanvankelijk dieren: een
den, ganzen, katten, runderschenkels of
vruchten. Daar de Goden uiteraard het
voedsel onaangeroerd lieten, werd de
spijze later door de offeraars zelf ge
consumeerd. Men achtte de spijzen ge
heiligd en door het eten er van kreeg
men iets van de goddelijke natuur in
zich. Later kwamen afbeeldingen in de
plaats van het oorspronkelijke offer.
Gebrekkig gevormde dierenfiguren van
klompen deegten slotte werden de
offerkoeken gemodelleerd in houten
vormen. Voorlopers van de speculaas-
en koekfiguren.
Toen het Christendom zijn intrede
deed, ondergingen de heidense gebrui
ken wijziging in de sfeer van de nieuwe
godsdienst. De oorspronkelijke bestem
ming is echter, zelfs thans nog, in som
mige gebakvormen te herkennen. On
der invloed van de geestelijkheid war
den de offerkoeken tot een feestgebak,
dat speciaal tijdens Christelijke hoog
tijdagen werd gegeten. Volgens sommige
navorsers is Sint Nicolaas een afscha
duwing van een heiarigrijke, legenda
rische figuur uit de Germaanse mytho
logie. De schimmelruiter. die in het
najaar met zyn paard door de wolken
stormde. De belangrijkheid van deze
figuur werd overgebracht op de heilige
Nicolaas en zijn feest werd daarom in
alle luister gevierd.
WAARSCHUWINGEN.
De oude afbeeldingen van dieren en
mythologische Germaanse voorstellin
gen werden vervangen door religieuze
prentjes. De oude heifense gedachte
bleef echter lang levendig. De heilige
Eligius, die leefde van 588650, moest
eens in een preek waarschuwen tegen
het vervaardigen van heidense koeken.
In een opsomming van vormen van bij
geloof uit 743 is sprake van „afgods
beelden uit gewijd mee) of uit zoet, on
gegist deeg".
Het had weinig resultaat. In later
eeuwen was het de Calvinistische over
heid, die te velde trok tegen de hei
dense nagalmen en speciaal tegen Sint
Nicolaas:
die men den cleynen kynderen
dvlets maeckt, dat den zelffden Nico
laas henluvden geeft, twelck een saecke
is nyet alleen strijdende ende teghens
alle goede ordre ende politye, maar
oock de luyden affleydende van de ware
godesdvenst ende streckende tot waen-
gelooff. superstitie ende afgoderye. de
welcke in een gepolitoerde Christelijke
Gereformeerde stadt nyet en behoort
getolereerd te worden...."
DE ZWIER EN GRATIE
VAN HET DAGELIJKS
LEVEN.
Ook deze tegenkantingen, die de
gehele 16de eeuw door gehoord wer
den boekten weinig succes. De hout-
snijkunstenaars, voortgekomen nit
het volk, maar getuigen* van artisti
citeit cn fantasie, vonden steeds
nieuwe mogelijkheden. Alle terreinen
des Ipvens werden voorbeeld voor de
plankensnjjders, die met onuitputte
lijk geduld het harde hout bewerkten.
Friesland was nog lange tijd rijk aan
planken met voor-Christelyke symbo
liek, maar tegenwoordig ziet men dié
bijna uitsluitend in musea.
Met zwier en gratie kerfde men de
dingen van het dagelijks leven in het
hout en lekkernijen met velerlei varia
tie in vorm werden verorberd. Men
schroomde b.v. niet, voor bijna alle be
langrijke geschiedenissen uit de Bijbel,
illustraties in koek en speculaas te ver
vaardigen. Het begon met Adam en
Eva, die in natuurlijke staat met het
bekende vijgenblad werden weergege-
gen, en het eindigde met de dood van
Jezus op Golgotha, tussen de twee
moordenaars. Later zag men in, dat
materiaal en onderwerp niet altijd
samengaan. Maar de naïviteit en le
vensblijheid, waarmee onze voorvade
ren-houtsnijders dergelijke onderwerpen
in beeld brachten, doet toch niet pro
fanerend aan.
Ook schonk men aandacht aan grote
helden uit geschiedenis, volksliederen
en overleveringen. Hildebrand weet er
in zijn Camera Obscura van mee te
Opengewerkte prent met oorlogsschip.
Illustraties Zeelandia, Zierlkzee.
praten, dat ook de liefde, vrijen en
trouwen, dankbare onderwerpen waren.
Op het verguldavondje bij bakker De
Groot maakte hij kennis met vrijers en
vrijsters, dagbroers en karossen enz.
LIEFDE EN POLITIEK
DANKBARE ONDERWERPEN.
Het vergulden bestond hierin, dat
men de koek overtrok met een dun
laagje bladgoud. Later werd dit, met
het oog op de volksgezondheid ver
boden. De jongelui uit Hildebrand's
tijd aanvaardden dankbaar de vrijers
en vrijsters als hulpmiddel om hun
liefde te betuigen.
Soms waren die poppen wel een me
ter lang. In velerlei variaties bouwde
men op het onderwerp liefde voort,
maar ook het huiselijk leven werd niet
vergeten. Ontelbare kleine en grote
prentjes werden vervaardigd uit simpele
gebruiksvoorwerpenhuisdieren, kin
derspelen, volksgebruiken, stadswapens,
heraldiek en duizend en een onderwer
pen leenden zich voor weergave. Vor
sten en beroemde personen kon men
genoeglijk stukbijten. Dat zelfs de poli
tiek in de prentsnijkunst een woordje
meesprak bewijst het feit. dat opmerke
lijk veel afbeeldingen bestonden van
Willem V en zijn vrouw.
Men ziet planken, waarop de vrij
heidsboom is uitgesneden, maar ook
met opschriften als „Weg met Napo
leon" en kostelijke carricaturen van
Franse functionarissen'. In de afdeling
carricaturen wrocht men ook de .dog-
broers" van Hildebrand. waar Hilde
brand over sprak: „nietsdoeners met
veel drukte"!
Men vereeuwigde eveneens de be
roemde figuur van de „Hollebolle Gijs"
en andere uit-de toon vallende typen.
Beroemde en geachte personen, grote
dichters, adellijke heren enz. werden
daarentegen, voorgesteld In het volle
gewicht van hun waardigheid, gekleed
in de beste spullen. Boeren en burgers
werden uitgebeeld in hun karakteris
tieke kleding.
Bij de „ambachten- en beroepen-
prentjes" treffen we juweeltjes van
volkskunst aan. Scharenslijpers met
hun gereedschap, marskramers, vis
vrouwen, lantaarnoDstekers, zakkendra
gers, slagers met een varken on deleer
en alle mogelijke personen en bezig
heden. Ook het boeren- en buitenleven
leverde veel stof. De melksters waren
geliefde symbolen van vreedzaam voort
rollend leven op het land .Men treft ze
aan. gezeten onder welgedane koeien,
met volle emmers aan het bik. karnend
of andere bezigheden verrichtend.
STEEDS NIEUWE VERRAS-
SÏNGEN! 4
Iedere bladzij van het prentenboek
brengt nieuwe varrassingen en staal
tjes van opmerkingsgave en lust tot
beelden. Evengoed als Btfbclsc figu
ren ziet men b.v. kermis- en Car-
nevalvierders, en lofliederen (in
beeld) op de drank, gezongen door
drinkebroers met glas of kroes gehe
ven. De oorlog herleefde in koek en
speculaas. Soldaten en ridders in
harnas, trommelslagers, geweren en
kanonnen, Officieren in groot tenue
en Saraccense krijgslieden, lokten in
de uitstalkasten der bakkers tot ko-
pen.
Natuurlijk komt ook de molen in ver
schillende vormen en afmetingen voor.
Alles wat typisch Hollands was genoot
de voorrang, dus ook rivier- en zee
schepen. I?
Aan de hand van oude planken uit
musea kan men de ontwikkeling van
het verkeer vólgen. Schepen, karossen,
VOOR DE VROUW
Lekkernijen voor Sint Nicolaas-avoml
Het kan nu weer!!
de
Het Voorlichtingsbureau vah
Voedingsraad meldt-
Dit jaar is het maken van Sinter
klaaslekkernijen wel heel veel gemakke
lijker geworden dan in de achter ons
liggende jaren.
Wel moeten we nog zuinig zijn met
de boter of margarine, maar toch is het
mogelijk verschillende tractaties zelf te
maken: dat blijft voordeliger dan ze
kant en klaar te kopen. In de eerste
plaats noemen we borstplaat, in het be
reiden waarvan men al doende een
steeds grotere handigheid krijgt. Het
moeilijke punt daarbij is, om het goede
ogenblik van uitgieten te kiezen.
En dan zijn er de pepernoten, die zo
weinig boter vragen, en de gevulde spe
culaas, die men ook heel goed in de
koekepan kan bakken, als men geen
oven heeft. Er zijn vele gemakkelijk op
te volgen recepten voor echte Sinter-
klaas-tractatles; verschillende vindt U
boerenwagens, statiokoetsen met vier
paarden, bruilof tswagens, omnibussen
oewogen door paardenkracht, luchtbal
lonnen, ja zelfs de eerste fietsen ont
breken niet op het appèl.
OUDE VOLKSKUNST
VERDWENEN.
Het is onmogelijk al wat onze voor
ouders Inspireerde te vermelden. Het
zou een lust zijn de bladen van dit
imaginaire prenteboek eens te mogen
omslaan. Helaas is al veel van deze
sprekende volkskunst verloren gegaan.
Hier en daar, vooral op het platte
land, zijn nog oude planken in gebruik,
maar deze tak, van bedrijf wordt ock
meer en meer gemechaniseerd. De
houtbewerkers, die nog planken ver
vaardigen, worden zeldzaam en de
planken, die nog worden afgeleverd,
zijn slechts gedeeltelijk met de hand
vervaardigd. Alleen aan dé hand van
verzamelingen vormplanken, in musea
enz., kan men de ontwikkeling van deze
belangwekkende houtsnijkunst volgen,
■Jammer, dat de laatste bladzijde van
het zeldzame prenteboek bijna is ge
vuld, Een oude volkskunst, ale eens tot
grote bloei kwam, zal binnen afzienbare
tijd tot het verleden behoren.
er ook in het vouwblad „Lekkernijen
voor de Decembermaand", dat U voor 3
cent kunt bestellen bij het Voorlich
tingsbureau van de Voedingsraad, Ko
ninginnegracht 42, Den Haag.
RECEPTEN.
Borstplaat:
200 g. (bijna 2 kopjes) suiker, plm. 4
eetlepels melk en naar verkiezing wat
vruchten-#ssence óf 3 eetlepels melk en
1 eetlepel koffie-extract.
De borstplaatringen vochtig maken of
met margarine insmeren en met de
scherpe kant naar onderen op een vet
gemaakt boterhampapiertje of een mar
garinepapier leggen.
De suiker en de melk (en het koffie-
extract) in een steelpannetje vermen
gen en onder roeren aan de kook bren
gen. De massa zolang inkoken tot de
laatste druppel, die men van de lepel
af laat vallen, een draadje trekt. De
essence toevoegen.
Van het vuur af de borstplaat snel
roeren of kloppen, totdat ze ondoor
schijnend en dik begint te worden. Dan
de borstplaat snel in de ringen gieten,
laten afkoelen, omkeren en uit de vorm
laten glijden.
Bepcrnoten:
100-g. (plm. 1% kopje) bloem en 3 g.
(1 theelepel) bakpoeder of 100 g. (plm.
1 V> kopje.) zelfrijzend bakmeel, 25 g.
(1*£ eetlepel) boter of margarine, 40 g.
(3 eetlepels) suikèr, 1 eetlepel stroop,
een eetlepel water, zout. plm. 1 thee
lepel speculaaskruiden.
Alle droge bestanddelen goed door
eenmengen. De boter, de stroop en het
water toevoegen en het geheel tot een
samenhangende, stevige massa kneden.
Van het deeg balletjes vormen. Deze
op een vetgemaakt bakblik leggen en
In een hete oven in 10 15 minuten
gaar en bruin bakken. Men kan het
deeg ook in een grote lap, die plm.
cm. dik is, op de bakplaat leggen en
deze met een hakmes of een mes in
vierkantjes verdelen. Na het bakken
kan men de pepernoten dan gemakke
lijk van elkaar halen. Ook kan men de
pepernoten in een vetgemaakte koeken
pan leggen en ze zachtjes onder gere
geld omleggen gaar bakken. Een deksel
op de pan houden.
Speculaas cn Speculaaspoppen.
200 g. zelfrijzend bakmeel of bloem
met 5 g. bakpoeder, 75 g. boter of mar-
garlne, 100 g. (bruine) basterdsuiker, 15
g, speculaaskruiden of kaneel, gember
poeder, nootmuskaat en nagelgruls, wat
zout, 1 eetlepel melk.
De bloem, de basterdsuiker, met zout
en de kruiden (zeven en) door elkaar
roeren. De boter of margarine met 2
messen op het mengsel fijnsnijden. De
lepel melk toevoegen. De bestanddelen
met de hand dooreenkneden, totdat het
geheel een samenhangende bal is ge
worden. Het deeg even laten staan en
daarna uitrollen op een met bloem be
stoven tafel. Er met de hand een specu
laaspop van vormen of er koekjes uit
steken of -snijden of, indien men een
speculaasplank bezit, daarmee het deeg
vorm geven. Daartoe bestrooit men de
plank dun met aardappelmeel en drukt
het deeg ln de plank. Wat overblijft,
snijdt men er af; vervolgens klopt men
de koekjes uit de plank en 1% ze op
een vetgemaakte bakplaat. De specu
laas of speculaaspoppen bakken ln een
matig warme oven in 20 25 minuten.
Een fles Eau de Cologne hoort er
altijd bij, met
Boldoot Eau de Cologne 1.45, 2.15, 3.65
Rodel Eau de Cologne 0.77, 1.95, 2.75
D'Orsay Eau de Cologne 2.35, 4.70, 9.
Dana Eau de Cologne 5.50, 9.16.
Jean Patoe Eau de Cologne 9.95,11.75
Vigny Eau de Cologne 6.50, 11.25
Yardley Lavendel 5.65, 8.55, 12.90
Rimmel Lavendel 3.20, 6.13.50
Boldoot Lavendel 1.95, 4.10
Lohse Lavendel 1.30, 2.10, 2,75
Lancóme Lavendel 7.25,12.25, 29.—
Potter en More Lavendel 3.25, 5.75, 0.
STEENSTRAAT 57
BREESTRAAT 10
LEIDEN
ÏIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIinlllllllllllllllinillllllllinillllllllllHIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIII|
1*1
CRONIN: Dr Finlcy assistent L
CRONIN: Robert Shannon's jonge jaren f.
v. d. HULST: Het grote voorleesboek f.
MAAS: Zott'n Arjaan f-
DU MAURIER: Generaal des Konings f-
VAN NES—UILKENS: Trilogie L
Olympisch Logboek f-
ERNIE PYLEDappere Kerels f.
RAWLINGS: Jody en het hertejong f.
RIEMENSREURSLAG: De oude sprookjes f.
TOLSTOIAnne Karenina f.
VOORHOEVE: Homoeopathie in de praktijk f.
5.25
6.90
17.50
6.75
6.90
14.70
8.75
5.90
7.50
12.50
6.90
12.75
1 Ruime keuze Kinder-, longens-
en Meisjesboeken.
1 Gespecialiseerd in Engelse Literatuur. g
1,111
KV, PHILIPS'_VERKOOP-MAATSCHAPPILVOOR NEDERLAND.-. EINDHOVEN
EENWAARDEVOLGESCHENK
EEN MODERN MEUBELTJE?
Zie onze etalage HAARLEMMERSTRAAT 195
Woninginrichting „SFEER"
JDRIFTSTRAAT 44 B
Deze tijd is NU aangebroken
Bijzondere aanbiedingen in:
Buitengewone keuze
in zéér aparte modellen
Onze étalages geven slechts een klein
beeld onzer uitgebreide keuze
Haarl.straat 137 hoek Donkersteeg 2-4-6
