Hugh Dalton is erg boos op „Den Haag"
1848 THORBECKE:
Strijder voor politieke en
geestelijke vrijheid
Door prof. tlr A. J. C. Rüter
Laatste Berichten
«BAS V x ra Ms sa rjvawüa
MAANDAG 24 MEI
IIL
Wie was de man, die in de jaren 18401948 geleidelijk de geestelijke leiding
der liberale oppositie kreeg en in 1848 de Nederlandse Staat hervormen mocht
naar z|jn inzichten?
Z|jn tak van het geslacht Thorbecke was omstreeks het midden der 17de
eeuw uit Westfalcn, met name uit Osnabrück, naar Nederland gekomen en had
zich te Zwolle gevestigd.
Immigratie van deze soort was in de Republiek een heel gewoon verschijn
sel het bijzondere in dit geval is slechts, dat de relaties in dc loop der jaren
niet verbroken werden: Thorbecke's vader bezocht nog geregeld de familie in
Osnabrück. De Thorbecke's waren niet overgegaan tot de gereformeerde staats
kerk, z|j waren Luthers gebleven. Zo hangt het gezin Thorbecke ln Nederland,
waar ook na 1795 Holland en de Hervormde Kerk nog wel sterk overheersen,
wat aan de buitenkant: een Overysels milieu, dat nog altijd betrekkingen met
Westfalen onderhoudt en dat behoorde tot een groep der vroegere dissenters.
Feitelijk hing het gezin ook maatschappelijk wat aan de buitenkant: de familie
was financieel sterk achteruit gegaan. Het was dc vader als tabakshandelaar
na 1795 niet voor de wind gegaan en toen hij zich in 1803 Johan Rudolph
was toen 5 jaar uit de zaken terugt rok, deed h|j dat niet bepaald in weelde.
Het gezin leeft verder een burgerlijk
maar uiterst bekrompen bestaan en men
kan geredelijk aannemen, dat de ganse
jeugd van Thorbecke zwart van zorgen
is geweest. Het behoeft nauwelijks be-
Thorbecke.
toog, dat dit zware groeven gezet moet
hebben in het karakter van een zo bij
uitstek gevoelig mens als Johan Rudolph
was. Alleen, dit karakter werd er niet
door aangetast, maar gestaald. De trek
ken, die Thorbecke later vertoont, moe
ten toen reeds ingegroefd zijn: hoge
plichtsbetrachting, mateloze ijver, een
starre moraal en een ijzeren zelfbeheer
sing. En ook, zoals zo vaak bij mensen,
die onder soortgelijke omstandigheden
opgroeien, de onverzettelijke wil, om het
tot iets te brengen. Niet alleen die om
standigheden, ook de opvoeding werkte
dit alles in de hand. Thorbecke groeide
op in de sfeer der Verlichting: vrij ra
tionalistisch, wel godsdienstig, maar
vooral met een sterke nadruk op de
moraal. Men zou zich Thorbecke in z|jn
prille jeugd kunnen voorstellen, gebogen
over de kindergedichten van Van Al-
phen, die hem de hoge waarde van
plicht, deugd en liefde tot de ouders
leerden. i
Hij loopt in Zwolle de Latijnse school
af, waar hij als eerste van de hoogste
klas tot onderwerp van de rede, die hij
in die waardigheid, de gewoonte ge
trouw, houder- moest, de Duitse geleerde
Heyne koos „als een uitstekend voor
beeld ter navolging, wat iemand, ver
stoken van alle geldmiddelen, door ge
stadige en ijverige arbeid uit zich zeiven
kan tot stand brengen". Thorbecke
mocht over Heyne spreken, hij nam, 16
jaar oud, de maat van zichzelf. Dan
volgt, onder uiterst bekrompen om
standigheden, de universitaire studie,
eerst in Amsterdam; dan in Leiden. Niet
in de rechten, zoals men verwachten zou
van de schepper van de grondwet in
1848, maar in de klassieke letteren en
de geschiedenis. De studie verloopt vlot:
Thorbecke wint tot tweemaal toe een
gouden medaille bij de beantwoording
van een prijsvraag, een goede reputatie
door een voortreffelijk proefschrift en de
protectie van een invloedrijk Amster
dams hoogleraar, D. J. van Lennep.
Het is alles fraai, maar niet uitzon
derlijk. Niets doet nog in Thorbecke een
van de meest constructieve staatslieden
vermoeden, die Nederland ooit gekend
heeft. Hij was een veelbelovend jong
classicus, meer niet H|j had bovendien
aan Nederlandse universiteiten gestu
deerd, die als heel Nederland, in de
oude sleur voortliepen en allerminst
doortrokken waren van wat Europa op
geestelijk gebied aan nieuws te bieden
had. De centra van dat nieuwe denken
waren de Duitse universiteiten.
Thorbecke zou van het nieuwe niet
verstoken blijven. Door Van Lennep
kreeg h|j een beurs, die hem ln staat
stelde zijn studie in Duitsland voort te
zetten. Het is moeilijk te schatten, wat
Thorbecke aan dat verblijf in Duits
land te danken heeft: er ging een
nieuwe wereld voor hem open. Thor
becke heeft zich z|jn leven lang aan
het Duitse denken verplicht geweten,
maar hij heeft er nooit zijn eigen
aard of Nederlanderschap om ver
loochend. Geestelijk annexionismc
van Duitse zjjde heeft h|j steeds be
slist teruggewezen. Een van de be
langrijkste verworvenheden van z|jn
Duitse reis was het besef, dat de
menselijke gemeenschap ln voortdu
rende beweging, ontwikkeling is en dat
geen periode in de geschiedenis de
vorige gelijk is of mag z|jn, maar ook,
aan de andere kant, dat iedere pe
riode zich uit de vorige ontwikkeld heeft
en daaraan door historische banden
gebonden is. Voor de staatsman Thor
becke vloeide uit dit besef een ge
dragslijn voort en wel deze, dat men
enerzijds voortdurend moet streven
naar vernieuwing en hervorming van
staat en maatschappij, maar ander
zijds die hervorming dient tr voltrek
ken ln aansluiting aan en in eerbied
voor al die elementen uit het ver-
In 1825 wordt Thorbecke benoemd lot
hoogleraar in cie diplomatieke en poli
tieke geschiedenis te Gent, H|j auikt
onder in vakstudie, maar laat toch een
opmerkelijk publiek geluid horen, wan
neer hij in het conflict tussen Willem I
en de katholieken een pleidooi houdt
voor vrijheid van Onderwijs. De omwen
teling verdrijft hem uit Gent en weldra
volgt zijn benoeming tot hoogleraar in
de diplomatie en staatkundige geschie
denis te Leiden. Daar gaat hij een col
lege geven over het ontstaan van de
grondwet. Het legt de grondslag van zijn
toekomstige werkzaamheid als politicus:
zijn studie van de grondwet en haar
ontstaan leert hem, welke herziening z|)
behoeft,
Thorbecke's denkbeelden op het stuk
der grondwetsherziening waren niét op
slag voldragen. Tussen het jaar 1839,
wanneer hij deze voor het eerst publi
ceert, en het jaar 1844. wanneer hij zijn
initiatief-voorstel tot herziening doet,
is duidelijJf een ontwikkeling waar te
nemen en wel ln beslist vooruitstrevende
zin.
Het is niet juist Thorbpcke, ook de
Thorbecke van 1844, te zien als een
radicaal politicus in de moderne bete
kenis van het woord. H|j hield vast
aan een constitutionele monarchie, die
niet gebaseerd was op het leerstuk der
volkssouvereiniteit, het fundament
der Franse Revolutie. Z|jn denkbeel
den vertonen daardoor echter niet
minder trekken, die tot op de haidigc
dag hun hoge waarde behouden heb
ben en Thorbecke tot een waarlijk
moderne geest, «tempelen.
Allereerste eist hij voor dc burgers
van de staat de meest volledige vrij
heid op politiek en geestelijk gebied
op. Anders dan vele liberalen wenst
hij die vrijheid ook uit te strekken tot
het onderwijs. Hier sloot hij nauw bU
het verleden aan: ln vrijheden van
allerlei aard had dc Republiek der Ze
ven Verenigde Nederlanden reeds bo
ven andere Europese staten uitge
munt.
Dan was Thorbecke de krachtige pleit
bezorger voor het staatsburgerschap,
d.w.z. voor het beginsel dat ieder burger,
door middel der volksvertegenwoordi
ging, aandeel zou hebben in de rege
ring van z|jn land. Thorbecke wenste
geen autocratisch koningschap, waarbij
de natie zich lijdelijk regeren liet,
maar een constitutionele monarchie,
waarin de natie deel had aan de rege
ring en de staat door de natie gedragen
werd. Wel is waar noemde Thorbecke,
in overeenstemming met de geest van
zijn tijd, dat voorshands nog slechts een
klein deel van de natie rijp was voor
het staatsburgerschap en dus voor het
kiesrecht Men mag echter daar niet
uit besluiten, dat Thorbecke een prin
cipieel voorstander was van een stelsel,
dat haar aanslag had in de belastingen
Hij meende, dat men voor de uitoefening
van het kiesrecht rijp èn onafhankelijk
moest zijn. Welstand nu bracht in zijn'
ogen onafhankelijkheid mede, maar hij
voor zich wilde rijpheid en onafhanke
lijkheid niet ontzeggen aan hen, die een
zekere intellectuële opleiding hadden ge
had. De gehele beperking van het kies
recht zag h|j trouwens van voorbij
gaande aard, z|j het op de lange duur:
hij begreep, dat de ontwikkeling eeils tot
algemeen kiesrecht leiden moest.
Ton slotte dragen Thorbecke's denk
beelden een derde en typisch Neder
landse trek: h|j wenst zelfbestuur
voor gemeente en provincie. Dit stel
sel, door hem in 1848 ingevoerd, heeft
niet alleen het Nederlandse bestuurs
apparaat voortreffelijk doen fun:tione-
ren, het heeft bovendien een uitste
kende school geschapen voor de opvoe
ding van het Nederlandse volk tot een
waarachtige democratie.
OEGSTGEEST
Afscheid
van ds. M. J. Amtzen
BEURSOVERZICHT
AMSTERDAM. 24 Mei.
De beurs opende in een zeer kalme
stemming. Na de eerste tape reeds
kwam het gebrek aan orders sterk tet
w ~arof p-.-v uiting en liep het kcerspeil terug,
vaX°toSanjacóba-pS he*° ds M J.zulks in weerwil van <fes aangekondigde
Amtzen Zondagmiddag afscheid genomen nieuwe vordenng van Amerikaanse ef
van de Geref. Kerk Morsch-Rijndijk. fecten, waarvan de oporengst. naar
Hiertoe waren zijn trouwe kerkgangers I men mag aannemen, voor een deel op
ln de mlddagdlenst opgekomen cn waarbij j de locaje markt her belegging zal zce-
zich ook o.a. burgemeester v. d. Hoeven n - no.pnv,iiv achter schiint de
"re stemming* overheerst te wmden door de
gekozen l Corlnthe 15 58: ..Zo dan mijn betaling van de heffingen, zodat elke
geliefde broegers. zljt standvastig, onbe- j animo tot nieuwe engagementen ont-
wceglljk. altijd overvloedig zijnde ln het I breekt. Kon. Olie opende 5% hoger op
werk des Heren, als die weet dat uw ar- J 342 i344 en u„ teTug tot de
beid niet Ijdel Is ln de Here j nieuwp aandelen tot 3^6 Van de lei-
In de aanvang van zijn rede herinnerde nieuwe aanaeien tot "ö- van aelei
ds Amtzen aan zijn komst hier in ciej.dcnös inöustnesooiten «varen P.i.lips-
geineente, r.u 4 Jaren geleden, toen het aandelen bij opening eveneens een o-
nog moeilijk was om het evangelie te j tal punten hoger om deze winst in het
brengen. ZUn prediking deze middag was verfjere verloop weer kwijt te raken en
gebaseerd op: le te komen tot standvas- h^neden het vnri?
tigheid; 2e de werkzaamheid en ten 3e j ^aamjeae. z&xsnog DwOeaen.net vori.,
de zekerheid om altijd overvloedig te zijn slotped te noteren. AKL bleef per sai-
ln het werk des Heren. j do onveranderd, evenals Hoogovens en
Standvastigheid aldus spr. hebben wij fondsen, die ereds iets zwakker
door het Evangelie van Jezus Christus, ln cpende, zakte nog iets verder in. De
hebben Vcnf'nJfïons weesn^spr!_ belanzstellin* «dn, uit naa,
uit naar ae
die dooreen
dat
Woord
is het Evangelie brengen naar het verhandelbaar zijn met. de oude aande-
-d des Heren Niet ln mooi sprekerij. len en derhalve vrijwel gelijk noteerden .lemen uea ivub.oih.hiz.vx «roiein
£n"eUrtfe!fdffweer'totoSim to^Sod" 152' De eultuiirbanl-.en waren min Velp hebben voor de oorlog altijd trams i Dimitrof. de Bulgaarse boerenleider;
Dat geldt niet predikanten en jSE ÉSSSSArSJSSSS^SlA .^mler. van
Maatregelen
tegen zwart" bouwen
De minister van Wederopbouw en
Volkshuisvesting heeft besloten maatre
gelen te treffen tegen gemeentebestu
ren, die niet voldoende medewerken te
gen „zwarte" bouw. Wanneer in 't ver
volg blijkt, dat in een gemeente enig
bouwwerk zonder goedkeuring tot stand
wordt gebracht, terwijl het gemeente
bestuur v hiertegen geen maatregelen
heeft genomen en deze „zwarte" bouw
niet heeft gemeld, zal het aan deze ep-
meente toegewezen bouwvolume met
het dubbele van het bedrag, dat besteed
is aan het betrokken „zwarte" bouw
werk worden verminderd. Alleen in ge
vallen, waarin het gemeentebestuur kan
aantonen, dat ook b|j voldoende toezicht
het betrokken „zwarte" bouwwerk niet
had kunnen worden opgemerkt, zal de
bedoelde vermindering niet worden toe
gepast.
Het standpunt der niet-stakers
in bloemenconflict
QUËÜE-VORMING VOOR
ERKENNINGSAANVRAGEN!
De Vereniging van Snijbloemenexpor
teurs te Aalsmeer en de Vereniging van
Snijbloemen- en Potplanthandelaren op
het Binnenland hebben aan hun vak
genoten een schrijven gericht waaraan
het volgende ontleend is:
Bij herhaling z|jn ledenvergaderingen
voor onze verenigingen gehouden ter
bepaling van het standpunt t.a.v. de
veilingheffing. Speciaa^door de Ver. van
Snijbloemen- en Potplantenhandelaren
op het Binnenland werd veelvuldig ver
gaderd en het voor en tegen ener even
tuele actie overwogen. Het uiteindelijk
resultaat hiervan was, dat een staking
tegen de veilingen werd afgewezen en
wel op de volgende gronden:
1. De bloemenwinkeliers. in deze een
der voornaamste schakels in de bloe
menhandel. staan afwijzend tegenover
een staking.
2. Tevoren heeft de regering te ken
nen gegeven, dat bij staking der bloe
menverkopers het erkenningstelsel ter
stond zal worden opgeheven, waardoor
dus de bloemenhandel wor
den opengesteld voor elkeen, die zich
daartoe aangetrokken zal gevoelen.
Voornamelijk op deze gronden ston
den en slaan onze verenigingen afwij
zend tegenover een staking.
Een groep handelaren wenste zich
hierbij niet neer te leggen, waaronder
18 leden van de Ver. van Snijbloemen
en Potplantenhandelaren, die als zoda
nig uit de vereniging traden.
„Wij zijn er van doordrongen, zo werd
voorts gc-zcgd, dat elke Nederlander
op zün plants heeft mede te werken
aarf de wederopbouw van ons land.
Slechts in uiterste nood mag o.i. ge
grepen worden naar het machtsmid
del: de staking. In die uiterste nood
bevindt, zich de bloemenhandel door
dc heffing van 2 pet. als tegemoetko
ming in de nar de kwekers opgelegde
3 pet. omzetbelasting niet. De handel
staat de gelegenheid open de 2 pet.
te verhalen of in zijn verkoopprijs te
berekenen.
Uitdrukkelijk wensen wij te verkla
ren, dat wij t.a.v. c-en actie tegen de
veilingheffing niet voor intimidatie zul
len opzij ga an".
Er worden momenteel reeds vele nieu
we erkenningen als bloemenhandelaar
aangevraagd. Men stond daartoe ln Den
Haag zelfs in de rij
Een s'ordige 1000 k.g.
explosieven sluimerde onder
verkeersweg
HALS OVEKKOP MOESTEN 1000
ARNHEMMERS EVACUEREN.
Over de Velperweg tussen Arnhem en
Candidateniijst K.V.P.
Kring Leiden
Op grond van de uitslag der grosl|1s-
tenstemmlng. heeft het. partybestuur
der KVP in de volgende officiële can-
Dr K. E. H. Oppenheimer
beroepen
BIJ DE NED. HERV. GEMEENTE.
Tijdens een gistermiddag in de Pie-
didatenlijst voor de Kring Lelden vast- terskerk gehouden vergadering van de
drie samenwerkende kerkelijke kiesver
enigingen is dr K. E. H. Oppenheimer,
Ned. Herv. predikant te Hallum (Fr.)
beroepen in de vacature van ds D.
Kuilman, echter met de speciale op
dracht tot het werk onder de studen
ten.
gesteld
1. J. Groen Azn.; 2. W. Steinmetz; 3.
T. S. J. HooU: 4- oir J. H. van Maar-
seveen; 5. dr L G. Kortenhorst; 6 mej
A. H. Nol te; 7. M. P. van der Weyden;
8. mr P. J. M. Aaiberse; 9. mej. mr W.
H. W. van Lanschot; 10. C. J. v. d.
Ploeg; 11. P. van Leeuwen; 12 A. J.
M. Angenent; 13. C. P. Clynk; 14. N.
J. Hooyschuur; 15. dr W. J. Dijssel-
bloem; 16. M. P. A. Meissen; 17. W. L.
M. Grotten; 18. J. M. A. van Dongen.
Maximumprijs van witbrood
VRIJE PRIJZEN ALLEEN VOOR
BROODJES VAN 50 GRAM.
De thans geldende pr|jzcn voor z.g.
volksbrood en luxebrood, die gewes
telijk cn plaatselijk verschillen, z|jn
vastgelegd ln de broodprijzenverorde-
ning 1942. Deze prijzen blijven onge
wijzigd.
Metaalbewerkersbond
weer op oude sterkte
BONDSVOORZITTER HIELD
PROPAGANDA-REDE.
De afd. Leiden van de Alg. Ned. Me
taalbewerkers had Zaterdagavond alle
reden om feest te vieren; de afdeling
is weer op vooroorlogse sterkte, dui
zend leden, gekomen, terwijl de Bond
in totaal al dicht aan de 60.000 toe is.
Vandaar deze volle zaal en deze vro
lijke avond, verzorgd door het revusge-
zelschap van Charles Aerts.
Nadat Jan Lemaire Sr. staande aan
het symbool van de Bond, het aam
beeld, het Bondslied had voorgedragen,
nam de Bondsvoorzitter H. J, van der
Born het woord.
Dat de afdeling Leiden het vooroor
logse peil weer heeft bereikt, ls een
mcoi resultaat, doch vergeleken bij de
totale sterkte van de bond, die groter
De minister van Landbouw. Visserij
en Voedselvoorziening heeft ter aanvul
ling van de pryzenregeling de maxi
mumprijs voor brood, gebakken wit uit
sluitend patentbloem (witbrood) met
ingang van heden vastgesteld op de
bestaande maximumprijzen voor brood
van normale samenstelling, vermeer-
kg hoger aan die van de voor t brood Spr. herinnerde aan lïet bezoek'van
van gewone samenstelling gebruikt EA- de Belgische en Luxemburgse jonge ar-
bloem. Deze hogere bloemprijs maakt I beiders aan ons land enB steJw£> h
het uit patentbloem gebakken brood 1 r jeugd tegenover die van zj)n generatie.
00111 Pei gram duurder. Aan de Toen 72 uur werken per week van va-
prys vasts telling..voorafgegaan een I Cantie geen sprake. Op 16-jarige leef-
regeling. waarbij de bakker op de van tijd werkte spr. zelf van 'smorgens 5
consumenten verkregen keuzebonnen
voor brood-vermicelli patentbloem kan
betrekken voor het bakken van wit
brood.
Omdat daardoor aan de bij de con
sument bestaande vraag naar witbrood
uur tot 's avonds 9 uur op de werk
plaats.
De jeugd van nu leert ons, dat wij
ouderen niet voor niets gestreden heb
ben. Spr. waarschuwde echter tegen
de veronderstelling dat het nu wel in
kan worden voldaan gaat deze regeling orde zou z|jn. „Wij z|jn nog steeds od
het uitzeven van bloem tegen, terwijl mars. Er komen andere tijden, dan
z|j tevens het euvel van het bakken
van te duur brood van griesmeel be
strijdt.
Het wittebrood is dus uitsluitend op
moeten w|j in onze bond machtig en
sterk staan".
Spr. herinnerde aan de strijd en de
glorende hoop van vroeger. Alleen het
riet witicDroofl is aus uitsluitend op vraagstuk vacantie kosttl de loodgieters
keuzebon te kopen, maar dat geldt in d,e dagen vier maand£n £aken,
niet voor de op broodbon verkrijgbare Toen verkregen ze vier dagen vacant!?,
kiene broodjes. De bakkers blijven de groot-Industrie bracht het tot twee
n.L maximaal 10% op ingeleverde En nu zonder strijd, alleen door bin-
broodbonnen patentbloem ontvangen nenskamers confereren, hebben wil
in hoofdzaak voor dc productie van veertien dagen vacantie gekregen. En
dat wordt dan aanvaard alsof het van
zelfsprekend is. Spr. waarschuwde te
gen deze mentaliteit en riep de jonge
ren op tot strijdlust en idealisme. Hij
herinnerde aan al wat tot nu toe be
reikt is aan sociale voorzieningen, de
ziektewetuitkeringen, het ouderdoms
pensioen enz.
H|j besloot met een oproep tot het
volmaken van de 60.000 leden.
Drie bondsleden huldigde de voor
zitter daarna ter gelegenheid van hun
25-jarig lidmaatschap door het over
handigen van het bondsinsigne. Het
waren de arbeiders H. A. Ramondt, W.
Baart en J. D. Slijkhuis.
De rest van de avond werd op hoogst
genoeglijke w|jze doorgebracht met
Charles Aerts, Elly Rexon en hun
medewerkers in de radio-revue „Hallo,
aansluiten". Zang en schetsen werden
afgewisseld door voordrachten van Jan
Lemaire Sr., die dat deed op de van
hembekende w|jze.
1 jaar en 8 maanden voor
prof. Jan de Vries
z.g. kleinbrood, dat vr|j in prijs is.
Ter voorkoming van misbruik heeft
de minister van Landbouw, Visserij en
Voedselvoorziening thans echter be
paald, dat als kleinbrood slechts zullen
worden beschouwd broodjes van hoog
stens 50 gram (maximaal 30 gr droge
stof). Kleinbrood, zwaarder dan 50 gr,
mag derhalve niet tegen vrije prijzen
worden verkocht.
PRINSES-REGENTES ONTVING
MINISTER VAN BINNENL. ZAKEN.
H.K.H. Prinses-Regentes Juliana ont
ving hedenmorgen de minister van
Binnenlandse Zaken, mr dr P. J. Witte-
man, in audiëntie in paleis Scestd|jk.
CONFERENTIE VERBANNEN POLI
TIEKE LEIDERS UIT O.-EUROPA.
Verbannen leiders uit 6 landen van
Oost-Europa hebben vandaag te Wash
ington een conferentie geopend, die 4
dagen zal duren en waarop plannen
besproken zullen worden om alle niet-
communistlsche politieke richtingen, die
in genoemde landen verboden zijn, on
der te brengen in een „internationaal
democratisch front". Aan de conferen
tie nemen deel Mikolajczyk (Polen)
ambtedragers maar voor ieder men^lljk I hmtdend. Op de beiegglngsmaxkt waren
mtegraien aan de vaste Kant op circa
817/8. terwijl de dollarlening fractio-
wezen. Aan het einde van zijn prediking
gekomen, richtte spr. zich met een kort
woord van afscheid tot de kerkeraad, de
gemeente, verschillende yerenlgingen en
commissies en de organist de heer De
Kier. Namens de kerkeraad sprak de heer
R. van Til, namens de contactcommissie
de heer Blesbroek en de jongens in Indlë.
Ds Erlnga sprak ten slotte namens de
Classis Lelden en naburige kerken waar
van ook verschillende afgevaardigden aan
wezig waren. Nadat ds Arntzen leder af
zonderlijk had dank gebracht voor de
goede woorden en wensen tot hem gericht,
zong de gemeente hem ,.de Zegenbeae" toe.
Beroep Geref. Kerk Naar ons werd
medegedeeld heeft de kerkeraad van de
Geref. Kerk Mórsch-Rijndljk een beroep
uitgebracht op ds G. Visser te Haastrecht.
VGGRSCHOTE. A'
Waarom ordening?
Alle klachen over bureaucratie e.d.
hebben niets te maken met geleide eco
nomie en socialisme, zei de heer H. J.
Hofstra, lid van de Tweede Kamer, in
een bijeenkomst van de Partij v. d. Ar
beid. Ook wij z|jn tegen bureaucratie.
Wel is er al een zekere mate van or
dening, maar nog lang niet wat w|j wil
len en wat w|j er onder verstaan. Al de
bepalingen, waardoor in verschillende
kringen een zekere gedeprimeerde stem
ming is ontstaan, zijn uitvloeisels van
de schaarste. Maar door al deze maat
regelen heen groeit de werkelijke orde-
neel luier was.
ning. Die ordening is een verzet tegen
het kapitalistische stelsel. Het zuivere
kapitalisme bestaat in ons land al niet
meer. We groeien naar iets nieuws. In
een kapitalistische maatschappij heerst
geen rechtvaardigheid en solidariteit,
geen menselijkheid. Onrechtvaardigheid,
uitbuiting en grenzeloze verspilling zijn
kenmerken van de kapitalistische we
reld.
Ook de middenstand had volgens de
heer Hofstra groot belang bij ordening.
De middenstand komt in de knel bij het
kapitalistische stelsel. Ordening van de
middenstand betekent, dat men door
vrijwillige maatregelen komt tot het be
perken van het aantal zaken, waardoor
een betere bestaansmogelijkheid gescha
pen wordt voor de middenstanders en
de prijzen kunnen dalen. Het socialisme
ziet in alle mensen broeders. Het is niet
het jagen naar geld en bezit, wat de
wereld kan verbeteren. Bezit is niet de
maatstaf van wat men is. De P. v. d. A.
wenst zich een wereld, waarin de pro
ductiemiddelen niet meer eigendom zul
len zijn van een particulier persoon,
maar van de gemeenschap. Dat dit
ideaal bereikbaar zal z|jn toonde spre
ker met verschillende voorbeelden aan.
De heer O. R. I. Viveen dankte de
heer Hofstra, nadat deze nog enkele
vragen had beantwoord.
Eerst Socialisme, dan Federatie
(Van onze Londense correspondent)
Het zonderlinge standpunt van de
Britse Labourpartij inzake een Europese
Unie is nog eens,onderstreept door Hugh
Dalton, de afgetreden Kanselier van de
Schatkist, die een specialist is op het
gebied der buitenlandse politiek en die
dan ook bij cie vorming van deze rege
ring bijna Bevin's post had gekregen.
Hij noemde op het partijcongres te
Scarborough de deelnemers aan 't Euro
pese Congres in Den Haag een stelletje
kletskousen Een Europese Unie kan
slechts gevormd worden op grondslag
van internatinaal socialisme, zegt Dal
ton. Elke andere vorm van samenwer
king is blijkbaar een fictie. De indivi
duele landen van Europa moeten dus
eerst het socialisme verwerkelijken voor
er sprake kan zijn van eenheid.
De leider van de Laboorgroep in Den
Haag, het Lagerhuislid Mackay, protes
teerde ten sterkste tegen de onrealisti
sche houding van partijbestuur. Eerst
moet er een Federatie komen, betoogde
hij en daarna dient het socialisme op
democratische wijze te worden veroverd
Het is dwaasheid om aan een Europese
zal z|)n gebaseerd. Mackay herinnerde er
aan, dat de Haagse resolutie was ont
worpen door socialisten, waarvan een
aantal in concentratiekampen hadden
gezeten, allerminst verdwaasde idealis
ten dus.
Labour vocht schouder aan schouder
met de conservatieven In de oorlog ter
verdediging der kapitalistische democra
tie, niet omdat wij daarvan hielden,
maar omdat we haar konden omzetten
in een sociale democratie. Zonder het
democratische apparaat kan er geen so
ciale democratie worden opgebouwd.
Toen we 25 Jaar geleden in het Lager
huis kwamen, hadden we ook niet de
garantie, dat we ons politiek doel zou
den bereiken Op dezelfde manier moe
ten de thans deelnemen aan een Fede
ratief Europa. Aldus Mackay.
Er is een sterke stroming in de partij,
die deze opvatting deelt, ook al. omdat
de socialisten zich niet de luxe kunnen
permitteren te wachten totdat heel
Europa tot het socialisme bekeerd is.
De kwestie van prioriteit tussen Fede
ratie en socialisme doet denken aan het
probleem van de kip of het ei. Ook dit
tramverkeer in oude omvang kon na de
bevrijding echter geen sprake zijn. De
rails in de Velperweg, een van de druk
ste wegen rond Arnhem lag daar wer
keloos. Vorige week begon een ploeg
arbeiders juist onder het spoorwegvia
duct in de Velperweg, de straat open
te breken. Bij het openbreken van de
tussen de tramrails gelegen wegdek
stuitten zij op een houten mijn. In
overleg met de politie en de Nederland
se spoorwegen werd besloten Zondag
nacht om 12 uur met een bommenploeg
versterkt met 5 hulpkrachten het ge
vaarlijke opruimingswerk te beginnen.
Men vond echter meer dan een houten
mijn. Boven elkaar lagen 5 Duitse hou
ten- mijnen, inhoudende 6 kg springstof.
Z|j waren zo gemonteerd dat bij een
ontploffing ook de daaronder liggende
springstoffen, een Engelse bom van
1.000 kg.. 3 Duitse bommen van 50 kg.
en .4 pantservuisten zouden exploderen.
Zodra men dit had vastgesteld kregen
de bewoners in een kring van 3000 M.
's nachts om 1 uur bevel te evacueren.
Duizend Arnhemmers moesten midden
in de nacht hun bed verlaten. De ont
stekingen werden nadien verwijderd.
Met een takel werd de Engelse bom op
de auto geladen waarmee ook de andere
explosievcn vervoerd werden. Zonder
ongelukken waren dc werkzaamheden
om 4.30 uur hedenmorgen voltooid. Het
treinverkeer, dat geheel de nacht had
stilgelegen werd op hetzelfde tijdstip
vrijgegeven.
Van de zijde van de hulpverlenings
dienst werd ons meegedeeld, dat wan
neer de tram in Arnhem na de bevrij
ding weer over de Velperweg gereden
zou hebben, reeds bij de eerste rit deze
explosieven door de grote druk tot ont
ploffing gebracht zouden zijn. Daar het
hier ongeveer 1.200 kg springstoffen be
treft zou een ontploffing ongetwijfeld
catastrophe le gevolgen gehad hebben.
HET BELGISCH-NEDERLANDSE
PROBLEEM DER WATERWEGEN.
Over enkele weken een nieuwe
ontwikkeling?
Naar baron Van der Straeten-Wail-
let, de Belgische minister van Buiten
landse Handel, mededeelde, zijn tussen
Hongarije, Gavrilovic, de Joegoslavische
boerenleider en Buzesti, Roemeens boe
renleider.
DE IRGOEN DREIGT.
De Joodse terroristenorganisatie Ir-
goen Zwai Leoemi heeft het voornemen
bekend gemaakt, elk Brits lid van het
Arabisch legioen dat gevangen wordt
genomen en wel in het bijzonder
Glubb Pasja op staande voet te
doden. Dit werd vandaag medegedeeld
door de bevelhebber van de Irgoen.
Volgens het communiqué zou de Ir
goen beschikken over een volledige lijst
met namen van alle Britse leden van
het legioen. „Indien 't Arabisch legioen
de aanvallen op ons land niet staakt,"
zo gaat het communiqué verder, „dan
zullen alle Britse leden van het legioen
als oorlogsmisdadigers worden be
schouwd, dienovereenkomstig worden
behandeld en dus ;na gevangenneming
ten dode z|jn opgeschreven."
(United Press).
ONRUST IN FINLAND?
De „Prawda" maakt melding van „on
miskenbare onrust in geheel Finland" na
het ontslag van de communist Leino als
minister van binnenlandse zaken. Lelno
werd door president Paasikivi ontslagen
wegens z|jn weigering af te treden on
danks het feit, dat het parlement een
motie van wantrouwen tegen hem had
aangenomen.
ARABIEREN VECHTEN DOOR.
Te Bagdad is officieel bekend ga-
maakt, dat de Arabische legers de strijd
in Palestina zullen voortzetten en slechts
genoegen zullen nemen met de onvoor
waardelijke overgave van de Joodse
strijdkrachten. Aan het verzoek van de
Veiligheidsraao om het vuren te staken
zal geen aandacht geschonken worden.
OPEN BRIEF VAN WALLACE AAN
REPUBLIKEINSE EN DEM LEIDERS.
In een open brief aan de republikeinse
en democratische leiders Vanderberg en
de Nederlandse en Belgische autoritei- Bartley schrijft Henry Wallace, de can-
ten nog steeds onderhandelingen gaan
de over het probleem der havens en
der waterwegen. Volgens een verklaring
van de minister zou betreffende deze
vraagstukken over een drietal weken
een nieuwe ontwikkeling verwacht mo
gen worden.
BRANDSTICHTER VLOEIWEIDE-
DRAMA HOUDT 17 JAAR.
De Bijzondere Raad van Cassatie te
Den Haag verwierp hedenmorgen het
cassatieberoep van C. M, van der Jagt
tegen het vonnis van het Bij2bnder Ge
rechtshof te Den Bosch, dat hem ver
oordeelde tot 17 Jaar gevangenisstraf.
Van der J was een der zes hoofddaders
van het bekende drama aan de Vloel-
weide bij Breda, waarbij een groep land-
wachters een' boerenwoning in brand
staken, waarin zich 6 illegale strijders en
debat bewijst, hoe moeilijk het voor de,
Engelsen is zich aan te passen aan de j een moeder met twee kinderen bevonden
Unie deel te nemen uitsluitend als w|i i gedachtengang van het continenten hoe; die allen zijn omgekomen. H|j was de
van te voren er van verzekerd zijn, dat j men, ondanks alles, toch nog min of i man, van wie ten slotte bewezen kor
leden, die levensvatbaar z|jn gebleven, deze op economisch gemeenschapsbezit meer in een idylle leeft....
I worden, dat h|j de brand had gesticht.
UITSPRAAK VAN ~T
HAAGS TRIBUNAAL.
Het Haagse Tribunaal deed heden
uitspraak in de zaak tegen prof. dr
Jan P. M. L. de Vries, alhier, die
in de bezettingstijd o.a. ais vice-
president der beruchte Cultuurka
mer en leider van het Opvoeders-
glide een vooraanstaande plaats in
nam. Het Tribunaal adviseerde te
gen verdachte, die in October 1946
in Duitsland werd gearresteerd, tot
een Internering voor de t|jd van
1 jaar en 8 maanden, eindigende
10 Juni a.s. cn ontzetting uit beide
kiesrechten.
HET LUNAPARK.
Alle leerlingen der Ls. kr|jgcn
vlag en feestmuts.
Ter verbetering van hetgeen wij de
heer J. C. J. Lambermont, bestuurslid
van het Jubileumcomité-1948, ln z|jn
radiotoespraak van J.l. Vrijdag lieten
zsggen, zij hierbij opgemerkt, dat niet
alleen de leerlingen van de zesde klasse
der lagere scholen een gratis bezoek
aan het tijdens de Jubileumfeesten te
organiseren Lunapark mogen brengen,
maar dat aan alle leerlingen van deze
scholen tot en met de zesde klas dit
buitenkansje ten deel zal vallen. Van
zelfsprekend zullen zij ook delen ln de
VTER-BONDEN-TOURNOOI
JUNIOREN A.
uitreiking van een vlag en feestmuts.
Het Zaterdag te Bloemendaal gehou
den vier-bonden-tournooi tussen de
junlorenploegen van Haarlem. Noord-
Holland, Amsterdam en Lelden, heeft
onze jeugdvoetballers geen grote suc
cessen gebracht. In de eerste ronde ver
loren zij met 1—0 van Amsterdam, in
de verliezersronde met 42 van Haar
lem. Noord-Holland won het tournooi
door ln de finale Amsterdam met 4—3
te staan.
ACADEMISCHE EXAMENS.
Geslaagd voor het Doctoraal examen
Romaanse taal- en letterkunde (Frans):
mej. E. J. van Lessen te Overschie.
Burgerlijke Stand van Leiden
GEBOREN:
Matthra Hendrlka, d. van M. H. Horst
man en E. PJatko.
OVERLEDEN:
H A. M. CreUgbton, dr., 7 weken; N.
Bekker, dr.. 1 Jaar; L. C. van D|Jk, dr., 2
weken.
didaat van de derde partij voor het pre
sidentschap ojn.: „het uitblijven van be
scherming van de economische en poli
tieke rechten en het bestaan zelf van
negerburgers is schromelijk in strijd met
ons geloof in de democratische beginse
len". De gewezen vice-president der Ver
enigde Staten komt op tegen de vertra
ging bij het stemmen over de wet tegen
het lynchen, waarvan het ontwerp bij
een Senaatscommissie in behandeling is.
AARDBEVING IN PALERMO.
Palermo in Italië ls hedenmorgen
door een krachtige aardbeving geteis-
terd. Er werd_ aanrieniyke materiele ,^pa,nr,,t°a.a„r
LAATSTE POSITIE SCHEPEN.
ALPHERAT, AustraliëR'dam. 21/5 van
Aden; GROOTEKERK. R'damAustralië,
21/5 van Suez; MOLENKERK, R'dam—
Japan, 23/5 te Napels; RIDDERKERK, Ja
panR'dam, 23/6 te Shanghai; TAB LAN,
schade aangericht. Tot dusverre z|jn
nog geen gegevens bekend over slacht
offers.
De minister van Justitie heefteen
commissie ingesteld teneinde strafrech
terlijke maatregelen ter bescherming
TANKHAVEN 2 (T). 20/5 van Houston te
San Francisco; TAMO, R'damBueno3
Aires, 23/5 te Antwerpen; LEMSTERKERK,
A'dam—Perz. Golf. 24/5 te Marseille:
PRINS WILLEM II. bij gunstig weer sleep
reis naar R'dam begonnen; RIJNKERK.
Dakar—A'dam. 24/5 te Antwerpen; SAMA
RIA. KonakryNantes. 24/5 te Dakar;
SS I ^ASD vf^~ngea'
