„Onderteekening Ontwerp
Linggadjati"
Verklai'ing van minister Jonkman
STADSNIEUWS
Radio-programma
Begeering stelt voor:
In de Tweede Kamer heeft de Ministe^ van Overzcesche Gebiedsdeelen,
mr. Jonkman, hedenmiddag de volgende verklaring afgelegd:
De regeering is thans in staat zekere beloften in te lossen, welke zij bij monde
van den minister-president tijdens de algemeene beraadslagingen over de rijks-
begrootingen voor 1946 en 1947 heeft gedaan. Die beloften hielden op de eerste
plaats in, dat de regeering haar inzichten ten aanzien van de nieuwe staatkundige
ordening van Nederlandsch-Indiè zoo spoedig mogelijk kenbaar zou maken, en
voorts dat, zoodra haar zou zijn gebleken, dat een aannemelijke overeenkomst met
de vertegenwoordigers van de Republiek Indonesia bereikbaar was, zij daarvan aan
de Staten-Generaal mededeeling zou doen, voordat zij zich zou verbinden een
bepaalde oplossing van het Indonesisch vraagstuk na te streven.
Sindsdien is door de Commissie-Ge
neraal in overleg met een Indonesische
delegatie een overeenkomst ontworpen
en geparafeerd. Na haar terugkeer hier
te lande heeft de Commissie-Generaal
dit ontwerp aan de regeering toegelicht
en ov verzoek der regeering die toelich
ting in een memorie samengevat.
In deze memorie heeft de Commissie-
Generaal volgens hare uitdrukkelijke
verklaring uitputtend' verwerkt èl. wat
zij ter verduidelijking aanvulling of uit
breiding dezer overeenkomst met de
Indonesische delegatie heeft afgespro
ken. Deze memorie met volledigen tekst
van de ontworpen overeenkomst mocht
ik U zooeven aanbieden, mijnheer de
voorzitter.
Indien de regeering thans verklaart,
dat het haar voornemen is de Com
missie-Generaal te machtigen deze
overeenkomst te onderteekenen, moet
deze verklaring uiteraard zóó worden
verstaan, dat die onderteekening de
Nederlandsche regeering tot niets
meer of anders verbindt, dan wat
volgens de door de Commissie-Gene
raal opgestelde toelichting is overeen
gekomen met onverkorte inachtne
ming van wat de regeering in deze
vergadering verklaren zal.
De overeenkomst moet worden gezien
in het licht van de bij de wet en in
haar instructie aan de Commissie-Ge
neraal verstrekte opdracht: het bevor
deren van de voorbereiding van een
nieuwe rechtsorde voor Nederlandsch-
Indië.
PSYCHOLOGISCH EN
STAATKUNDIG GEBODEN.
Deze overeenkomst stelt dus de nieu
we rechtsorde niet vast, doch beoogt de
basis aan te geven, waarop die zal wor
den opgetrokken.
Aanvaarding van hetgeen door de
Commissie-Generaal in dien zin is
overeengekomen, komt de regeering
wenschelijk en noodzakelijk voor, om
dat het vooral psychologisch en staat
kundig geboden is zoodanige afspraak
te maken, wil men daadwerkelijk de
basis voor een vernieuwde duurzame
samenwerking van de Nederlandsche en
Indonesische volkeren léggen. Psycholo
gisch immers moeten wij daartoe eerst
van vijanden weer vrienden worden, of
in het Indonesisch gezegd van „moe-
soeh" weer „temen". De ontworpen
overeenkomst spreekt daarvan duide
lijk Staatkundig moeten wij uitdruk
kelijk de koloniale verhouding verwer
pen en het vrijwillig volledig deelge
nootschap in plaats daarvan doen tre
den. De "ontworpen overeenkomst vol
doet aan dien eisch en aan de beginse
len van de 7 December-rede moet een
begin van uitvoering worden gegeven.
De c.tworpen overeenkomst doet daar
toe een eersten stap.
9
RADICALE VERWERPING
KOLONIALE VERHOUDING.
Welsprekender dan welke eenzijdige
verklaring ook, zal deze overeenkomst
in het licht stellen, dat Nederland de
eeuwenoude koloniale verhouding,
waarvan in het begin van den twee
den wereldoorlog nog slechts eenigc
overblijfselen aanwezig waren, radicaal
en voor goed verworpen heeft en dat
het bereid is, om op voet van gelijk
heid duurzaam met Indortesië samen
verder te gaan.
Het Koninkrijk der Nederlanden is on
der Gods zegen en dank zij Oranje, een
schepping van het Nederlandsche volk
en Nederland* had daarin tot de Japan-
sche occupatie ook in Indonesië de lei
ding. Thans bieden wij den Indonesi-
schen volkeren aan het Koninkrijk sa
men te hervormen en aan het ver
nieuwde staatsverband Nederland, Su
riname en de Nederlandsche Antillen,
en Indonesië in één Unie vereenigd
door gemeenschappelijke organen, waar
in deze allen vertegenwoordigd zijn, lei
ding te geven.
In dit aanbod is de richtlijn gevolgd
overeenkomstig de Koninklijke rede van
7 December in art. 16 van de instructie
aangegeven dat de vernieuwing van
de samenwerking van de Nederlandsche
en Indonesische volkeren en andere be
volkingsgroepen van Ned.-Indië op de
eerste plaats de instemming van de ver
tegenwoordigers der Indonesische vol
keren behoeft.
In de oprechte en vastberaden bereid
heid tot deze hervorming en tot deze
samenwerking ligt voor de regeering het
zwaartepunt dezer overeenkomst.
De uitwerking dezer afspraak meet
intusschen nog grootendeels volgen, af-
hankehjk als die is van nader overleg
tusschen Commissie-Generaal en Indo-1
nesische delegatie, van nader beraad
met de vertegenwoordigers der Malino-1
gebieden en der andere bevolkingsgroe
pen, van samenwerking met de Staten-
Generaal tot wijziging van de grondwet i
van het Koninkrijk der Nederlanden,
van de voorgestelde constitueerende ver-
gadering voor de grondwet van de Ver.
Staten van Indonesië en van de confe
rentie voor het statuut van de Nederl.-
Indonesische Unie. De hoofdlijnen van
de gedachte toekomstige staatkundige
verhoudingen .zijn evenwel geschetst,
waarbij wordt uitgegaan zoowel van de
geldende wettelijke als van de bestaande
feitelijke verhoudingen.
Zoo handhaaft art. 15 de huidige
staats- en volkenrechtelijke positie
van het Koninkrijk der Nederlanden:
en erkent art. 1 daarnevens de regee
ring van de Republiek Indonesia als
de facto uitoefenende het gezag over
Java. Madoera en Sumatra.
Bij den daarop aansluitenden opzet
der toekomstige staatkundige verhou
dingen in deze overeenkomst verkrijgt
de nieuwe rechtsorde nog geenszins vol
ledig gestalte, doch worden de kiemen
daarvoor gelegd en worden de sferen
aangewezen, waarbinnen die zullen
worden verzorgd' Een Nederlandsch—
Indonesisch staatsrecht zal de staats
inrichting der Unie beheerschen. Ne
derlandsch staatsrecht zal beperkt blij
ven hierbij vooralsnog volgende de
terminologie der overeenkomst tot
het Koninkrijk (nieuwe stijl) en Indo
nesisch staatsrecht zal opgroeien in de
Vereenigde Staten. Zoowel de staten
leden als de Unie zullen deelnemen aan
het volkenrechtelijk verkeer,
VERZEKERING GOEDE
BETREKKINGEN.
Oppervlakkige beoordeeling van den
vorm der ontwerp-overeenkomst zou nu
al kunnen doen denken aan volkenrech
telijke verhoudingen, als zou er hier na
melijk een verdrag met een vreemde
mogendheid worden gesloten, door de
volksvertegenwoordiging goed te keu
ren. Nauwkeuriger bestudeering van den
tekst van aanhef en artikelen leert ech
ter, dat het erom gaat: „De goede be
trekkingen tusschen de volkeren van
Nederland en Indonesië te verzekeren
in nieuwe vormen van vrijwillige sa
menwerking, die het mogelijk makende
relatie tusschen beide volkeren cp
nieuwe grondslagen te vestigen" en dat
met name de Nederlandsche regeering
en de regeering van de republiek In
donesia daartoe zullen gaan samenwer
ken door den staat der Nederlanden
to hervormen tot een Nederlandsch-
Indonesische Unie.
Waarvan Nederland en Indonesië ge
lijkwaardige leden zullen worden.
In den aanhef zal voor wat de Ne
derlandsche regeering betreft dan ook
de onderwerping aan de „goedkeuring"
van de volksvertegenwoordiging als ver
vallen moeten worden beschouwd, aan
gezien die passage er slechts aan be
doelt te herinneren, dat de Nederland
sche regeering ook in deze aan de con-
tróle der Staten-Generaal onderworpen
is.
De relatie van volkeren wordt aan
de orde gesteld, waarbij de Nederland
sche regeering verantwoording draagt
jegens alle volkeren en tfblksgroepen in
het Koninkrijk en de regeering der Re
publiek Indonesia zich sterk maakt voor
wie onder de Indonesische volkeren op
Java, Madoera en Sumatra haar willen
volgen.
De ontwerp-overeenkomst stelt dui
delijk in het licht, dat bij de voorbe
reiding der nieuwe rechtsorde ook an
deren dan het Nederlandsche volk en
de door de Republiek vertegenwoor
digde volkeren belanghebbenden zijn
in dit proces van staatshervorming:
de volkeren van Suriname en dc Ne
derlandsche antillen (art. 6, tweede
lid), de Indonesische volkeren van de
Malïnggebieden (art. 3, 4, en 5) en de
verschillende bevolkingsgroepen te
Pangkal Pinang vertegenwoordigd
(art. 5).
Dit blijkt ook uit het feit, dat met al
deze anderen al eerder de eerste voor
bereidingen voor de nieuwe rechtsorde
waren getroffen: in Den Haag (met de
Surinaamsche en de Curaqaosche dele
gaties), op Malino en te Pangkal Pi
nang.
REPUBLIKEINSCHE
DE FACTO-ERKENNING
Met de regeering der Republiek werd
nu een gewichtige afspraak tot ver
nieuwde samenwerking te Linggadjati
gemaakt.
In de wet op de instelling van de
Commissie-Generaal ging de republiek
nog schuil onder de -z.g. .nieuw, ge
vormde staatkundige organi^ties". In
haar instructie werd de cd®missie-ge-
neraal onder meer opgedragen de her
vatting te bevorderen van de besprekin
gen met vertegenwoordigers van die
nieuw gevormde staatkundige organisa
tie, welke zich aandient als de Repu
bliek Indonesia; in de aide-memoire
werd een de facto-erkenning ingeluid.
Deze overeenkomst trekt deze' lijn
door en erkent een de facto-gezags-
uitoefenlng van de regeering der re
publiek over Java, Madoera en Su
matra
Naast de aloude, en ïn rechte nog al
omvattende verantwoordelijkheid der
Nederlandsche reigeering iart, 5 en 15)
wordt nu ook naar verantwoordelijkheid
van de regeering der Reipubliek verwe
zen (art. 5).
Zij zal met de Nederlandsche regee
ring samenwerken tot overbrugging van
den overgangstijd (art. 15). tot vesti
ging van de Vereenigde staten (art. 2)
en tot vorming van de Nederlandsch-
Indonesische unie (art. 6 e.v.). En ten
slotte zal z(j haar plaats erlangen te
midden van de Vereenigde Staten van
Indonesië (art. 4).
SOUVEREINE
DEMOCRATISCHE STAAT.
Het oude Nederlandsch-Indië wordt
een souvereine democratische stadt
op federatieven grondslag en de Ver.
Staten van Indonesië worden een
volwaardig lid van de Nederlandsch-
Indonesische Unie (art. 2 en 6), doch'
de bevolking van ccnig gebiedsdeel,
welke zulks wenscht. kan een bijzon
dere verhouding tot de Ver. Staten
van Indonesië en het Koninkrijk der
Nederlanden (nieuwe stijl) verlangen
(art. 3 en 4).
In dit verband en in aansluiting op
wat terzake in de toelichting van de
Commissie-Generaal over Nieuw-Guinea
wordt gezegd, verklaart de regeering,
dat zij wenscht, dat in den geest van
de art 3 en 4 ook Nieuw-Guinea een
eigen status ten opzichte van het
Koninkrijk (nieuwe stijl) en' de Ver.
Staten moet kunnen verkrijgen, al zou
misschien de autochthone bevolking
zich nog moeilijk kunnen uitspreken. In
het bijzonder immers behoort daar de
mogelijkheid opengehouden te worden
voor grootere volksplantingen van Ne
derlanders, op de eerste plaats van In
dische Nederlanders, die onder eigen
bestel willen leven,
GROOTE OOST EN BORNEO.
Over de centrale organisatie van de
Ver Staten van Indonesië is nog niets
bepaald, noch over haar taak en be
voegdheden.
De behoefte aan federale organen
weegt even zwaar als het verlangen naar
zelfstandigheid der deelnemende staten.
De Groote Oost en Borneo, en eventueel
andere deelgenooten, zullen niet minder j
tot him recht moeten komen dan de j
Republiek Indonesia en ruimte zal moe- I
ten worden gelaten om desgewenscht en
desnoodig de eene staat in sterker mate
dan den ander den bijstand te doen ge
nieten van het Koninkrijk der Neder
landen (nieuwe stijl), als bedoeld in art.
10b, mei daarbij passende medeverant
woordelijkheid en medezeggingschap.
De staat der Nederlanden wordt een
Nederlandsch-Indonesisohe Unie. waar
in de leden der Unie in overwegend fe
deratief verband gaan samenwerken,
terwijl vroeger de Rfjksdeelen meer
unitarisch waren geordend. Samenwer
king door middel van eige/i unie-orga
nen op het terrein van bultenlandsche
j betrekkingen, defensie, financiën en
I economische en cultureele betrekkingen
j wordt beoogd en de ter behartiging van
1 de gemeenschappelijke belangen geno
men besluiten zullen worden genomen in
naam des Konings. In de Unie zal In
donesië zelfstandig worden en Neder-
land zelfstandig blijven. Een meer uni
tarisch geordend staatsverband zou
niet alleen de Indonesische vrijheid be
knotten, doch ook Nederland sterker
ondergeschikt maken dan het wellicht
verdragen zou.*
POSITIE DER KONINGIN.
Aan het hoofd van de Unie staat
volgens art. 8 de Koning der Neder
landen, aan wien volgens de toelich
ting van de Commissie-Generaal op
pergezag blijft opgedragen. H.M. de
Koningin draagt dus de Kroon der
Unie, onpartijdig troonend boven de
leden der Unie (evenals in Nederland
boven volksgroepen en partijen), het
hoofd der Unie immers niet te zien
als Koningin der Nederlanden, doch
tevens dit zijnde.
In zoodanige constructie zal de Ko
ningin derhalve handhaven, overeen
komstig art. 53 van de grondwet, de on
afhankelijkheid en het grondgebied van
den staat (dan de Unie) en zal de be
scherming van de vrijheden en de rech
ten van alle staatsburgers nog sterker
uitdrukking vinden.
Hoe de Unie en de Koningin aan
het hoofd daarvan in de Vereenigde
Staten van Indonesië zullen zijn verte
genwoordigd, wie het staatshoofd c'er
Ver. Staten zal zijn, zooals de Koning
in vanzelfsprekend het staatshoofd is
van het Koninkrijk der Nederlanden
(nieuwe styi), is in het. ontwerp open
gelaten. Het is echter duidelijk, dat ook
de Ver. Staten een staatshoofd zullen
behoeven en dat ook dit staatshoofd
tot het hoofd der Unie in nauwe be
trekking zal moeten staan.
Als een rechtsstaat onder werkelijk
overheidsgezag zullen de nieuwe Ver.
Staten van Indonesië moeten worden
opgebouwd.
ZEER VÉRGAANDE TEGEMOET
KOMING.
Ook in de internationale samenleving
zal Indonesië een eigen plaats gaan
innemen, wanneer de Nederlandsche
regeering. er in slaagt de toelating van
de Ver. Staten van Indonesië als lid
van de organisatie der Ver, Volken te
erlangen (art. 13). hetgeen'de jongste
troonrede mede in het vooruitzicht
heeft gesteld.
Psychologisch en staatkundig moet
ook de in het tweede lid van art. 17 op
genomen mogelijkheid van arbitrage
worden verklaard, waarbij uiteindelijk
zelfs de bemiddeling van een door den
voorzitter van het Internationale Hof
van Justitie te benoemen derde kan
worden ingeroepen.
De regeering ontveinst -zich niet,
dat de Commissie-Generaal door deze
bepaling op te nemen zéér ver is te
gemoetgekomen aan het verlangen
der Republiek om al bij deze over
eenkomst, en gedurende den over
gangstijd voordat de nieuwe rechts
orde zal zjjn gevestigd, ten volle als
zelfstandige partij te worden erkend.
De regeering heeft na rijp beraad
ook deze bepaling aanvaard met in
achtneming van den daaraan docr de
Commissie-Generaal gegeven uitleg,
welke eenerzijds onverkort laat de on
derscheiden verantwoordelijkheid van
partijen, en anderzijds de mogelijkheid
van arbitrage niet uitstrekt tot de vast
stelling van de nieuwe rechtsorde zel
ve en welke overigens uiteraard die
arbitrage beperkt tot die geschillen,
welke uitsluitend op de verhouding tot
de Republiek betrekking hebben.
Samenvattende stemt de regeering
derhalve in met de psychologische en
staatkundige strekking der ontwerp
overeenkomst en ziet zij in de daarin
neergelegde schets der toekomstige
staatkundige verhoudingen de moge
lijkheid geopend om de beginselen der
7 December-rede bevredigend te ver
wezenlijken.
Zij is natuurlijk zich er van be
wust, dat van de uitwerking dezer af
spraak overigens alles afhankelijk is
en dat zy dus de belangen der Indo
nesische en Nederlandsche volkeren
geestelijke en stoffelijke bij
voortduring gewaarborgd moet we
ten.
De eerbiediging van do huidige staats-
en volkenrechtelijke positie van het Ko
ninkrijk der Nederlanden is erkend in
het bijzonder in art. 15, 1, 5 en 11.
De ontwikkeling van een eigen Indo
nesisch staatsverband is daarnevens in
dezelfde artikelen en in art. 13 uiteen
gezet, waarbij in de art. 3 en 4 het fe
deratief karakter daarvan aangegeven
is.
Het duurzame behoud van een ge
meenschappelijk staatsverband op
den hechten grondslag van vrijwillig
volledig deelgenootschap bieden in
het bijzonder de artt. 6—11.
Het Indonesisch nationalisme in zijn
verschillende schakeering krijgt volle
vrijheid tot ontplooiing, terwijl Neder
land zijn roeping overzee blijft ver
vullen.
Zoowel de Malinogebieden als de Repu
bliek worden in hun eigen waarde er
kend en kunnen de plaats in het nieuwe
staatsbestel verwerven, welke hun toe
komt en welke zij verlahgen.
Aan de andere bevolkingsgroepen
wordt hun recht van medezeggingschap
gewaarborgd (art. 5). hun aanspraken
worden bevestigd in art. 14, de funda-
menteele menschelijke rechten en vrij
heden van het handvest der Ver. Naties
zullen zij genieten (art. 10e), en aan
art. 10b, bevattende de wederzijdsche
uitoefening van het staatsburgerschap
door Nederlandsche en Indonesische
staatsburgers kan, Mdien noodig, voor
hen het recht wofden ontleend, d&t
staatsburgerschap deelachtig te wor
den, waaraan zij de voorkeur zullen
geven.
De eisch van het democratisch ka
rakter van de Ver. Staten van Indonesië
(art. 2) en de voorschriften van de le- j
den a. b en e van arti. 10 bevestigen het
recht der regeering haar plicht Jegens
al die Indonesiërs te blijven vervullen.1
die. waar ook in Indonesië in deze pe
riode. liefde tot eigen land en trouw
aan de Kroon, Indonesisch en Neder-»
landsch nationalisme, niet als tegen
stellingen hebben beschouwd, maar die!
als vereenlgbare en te vereenigen groot
heden hebben gehuldigd.
Uit dat vereischte democratisch
Karakter en de verzekering der fun-
damenteele rechten en vrijheden volgt
mede. dat zal verdwijnen, wat de Ja
panners als daarmede tegenstrijdig
hebben achtergelaten.
SNELLE EVACUATIE
GEiNTERNEE>DEN
Naar de voorwaarden van het ge
sloten bestand zal de evacuatie der
nog in het gebied der Republiek gein
terneerden snel moeten worden vol-
I tooid.
De toelichting, door de commissie-ge
neraal op de artt. 1 en 16 verstrekt,
voor wat betreft de positie der bezette
gebieden en de functie der troepen, be
vestigt, dat de voorbereiding der nieuwe
rechtsorde in Indonesië, gelijk overal
ter wereld, op voldoende machtsmidde
len zal moeten steunen en dat niet tot
verzwakking of vermindering daarvan
zal mogen worden overgegaan, voordat
de waarborgen eener rechtsorde aan
wezig zijn. Dit is ook het stellig stand
punt der regeering.
9^9
DE FINANCIEELE EN ECONO
MISCHE VERHOUDING.
De Commissie-Generaal stelt zich
voor na dit politieke accoord over
de gewenschte financieele en economi
sche verhoudingen nadere besprekingen
met de Indonesische delegatie te voeren
en ook te dien aanzien tot een afspraak
te komen over wat gezamenlijk zal
worden nagestreefd. Ook de regeering
acht dit noodzakelijk. Art. 14 beslaat
slechts een beperkt terrein en de af
spraak, gemaakt over de aansprakelijk
heid van de Ver. Staten van Indonesië
voor de verplichtingen van Neder
landsch-Indië tot aan het conflict en
over nader overleg omtrent de daarna
aangegane verplichtingen, komen nog
niet voldoedne voor, om voor den nieu
wen staat van zaken in binnen- en bui
tenland voldoende vertrouwen te ver
werven. hetgeen evenwel voor den we
deropbouw en het scheppen van nieu
we welvaart onontbeerlijk is.
Het zal derhalve noodzakelijk zijn op
den grondslag van bestand en politiek
accoord ten spoedigste mede overeen
stemming te verkrijgen over financieele
en economische waarborgen, welke het
beginsel van art. 14 over breeder ter
rein uitstrekken, rechts- en bedrijfsze
kerheid, onder art. 10 a behoorend, na
der omschrijven, en bij den opbouw der
federatie en der Unie ook de finan
cieele en economische eischen volledig
in acht nemen. In dit kader waren dan
in het algemeen de voorwaarden te
scheppen, waarop Nederland, overheid
en particulieren, voor zoover noodig ge
steund door bultenlandsche onderne
mingsgeest bereid zullen kunnen
worden gevonden, de volkshuishouding
van het nieuwe staatsbestel te dienen
in wederkeerigheid, tevens arbeid, ver
nuft en kapitaal uit de geheele Unie
over zoo breed mogelijk gebied produc
tief makende. De regeering zal daartoe
de Commissie-Generaal van nadere in
structies voorzien.
NIET LANGER WACHTEN!
De regeering meent echter de onder
teekening der basis-overeenkomst niet
op deze aanvullingen te moeten laten
wachten.
Op het eerst gesloten bestand behoort
dit politieke accoord zoo spoedig mo
gelijk te volgen, opdat op deze voor-
loopige basis, gesteund door de bestaan
de waarborgen, de uitwerking der ge
maakte afspra>s;n voortvarend en doel
bewust kunnen worden aangevat en op
dat eino'elyk de door de Japansche be
zetting onderbroken aloude samenwer
king van alle volkeren en bevolkings
groepen van Indonesië en van alle dee-
len van het Koninkrijk volledig v/orde
hersteld en vernieuwd en op de nieuwe
basis duurzaam worde gegrondvest.
GROOTY SPANNINGEN.
De menschheid blijkt ook na den twee
den wereldoorlog nog immer sterk ver
deeld en groote spanningen vertoonen
zich schier overal ter wereld.
De ontwaking van het Oosten, door
Japan te eigen bate misbruikt, gaat
voort haar roeping te vervullen: alle
Aziatische volkeren naar de volkomen
zelfstandigheid te voeren, doch ernstig
zijn ook de spanningen bij dit wereld
gebeuren.
Het is de taak der Nederlandsche
regeering te bevorderen, dat de ver
schillende volkeren, welke over vier
werelddeelen verspreid in het Ko
ninkrijk der Nederlanden v/erden sa
mengebracht en eeuwenlang hun sa
menleving hebben beproefd, thans na
de omwenteling van den tweeden we
reldoorlog naar de eischen van dezen
tijd den nieuwen vorm van verdere
samenwerking vinden. Daartoe ban de
oude Rijkseenheid niet meer dienen
en is een nieuwe Unie op den hech
ten grondslag van een vrijwillig aan
vaard volwaardig deelgenootschap der
leden op te bouwen.
Bij welslagen met Gods hulp
van deze conceptie zouden Indonesië en
Nederland aan de wereld een voorbeeld
geven.
In dezen geest is dc Regeeriitj bereid
de door de Commissie-Generaal me
degebrachte ontwerp basis-overeen
komst te doen onderteekencn.
(Deze pagina is niet gecorrigeerd)
SCHEEPSBERICHTEN
Aldabl, BahlaRotterdam, pass. 8/12
Madeira; Algenlb, PernambucoRotter
dam, 8/12 pass. Madeira; Alphard, 7/12
van Montevideo naar Santos; Amstelstad,
RotterdamPerzische Golf. 8/12 van Ant
werpen: Atlantic Wind, 8/12 van St, Na-
zaire te Rotterdam om voor Australië te
laden; Gordlas, 5/12 van New York te
Curasao; Hedel. van Rotterdam en Swan
sea naar St. John (n/o.) pass. 6/12 Mum-
bles; Ittersum, RotterdamZuid Amerika,
pass. 8/12 St. Vincent; Japara. JavaRot
terdam, pass. 7/12 om 23 uur Minlcoy (ten
W. van Ceylon); Johan de Wltt. Batavia
Amsterdam, 6/12 van Bombay; Kota Inten,
RotterdamJava. 7/12 22 uur Perlm ge-
fiasscerd; Larenberg, RotterdamAustra-
lë, 7/12 te Colombo; Neleus, 4/12 van
Liverpool naar Ballk Papan;' Pleter de
Hoogh. Britsch IndlëRotterdam, 9/12 te
Valencia; Prins Willem van Oranje 8/12
van Rotterdam te Alexandrlë: Slbajak,
RotterdamJava. 8/12 7 uur van Malta;
Stad Maassluis, 9/12 van Antofagasta te
Pisco (niet Posco als eerst gemeld); Straat
Malakka, 7/12 van Singapore te Sydney;
Tiba, MontevideoAntwerpen, pass. 6/12
om 17.15 'uur St. Vincent (k.v.): Tonny
W. Vlnke cn Robert W. Vlnke, 5/12 van
Tafelbaai, Weltevreden, RotterdamJava,
pass. 9/12 ouessant' Wcstpleln, Rotterdam
Perzische Golf, 6/12 van Genua.
K H.L.: Eemland, 8/12 van Amsterdam
naar Zuid Amerika vertrokken.
K.N.S.M Hercules. 6/12 van Izmir naar
Gibraltar; Adenburg, 6/12 van Zlghl naar
Pancras. oksiwl, 6/12 te Lissabon: Hennes,
6/12 van Catagena naar Puerto Plata;
Kemphaan, 8/12 te Amsterdam; Carlbla,
7/12 van Amsterdam naar Aarhus-, Ornen,
7/12 te Bordeaux: Ju.no, 7/12 Ouessant
gepasseerd.
MM Oceaan: Laomedon, 3/12 v. Colombo.
Ml). Nederland: Java, 8/12 van IJmui-
den maar Indlë: Tegelberg, 12/12 van
Napels naar Amsterdam: Bolssevain. 7/12
van Portsald naar Amsterdam; Noord
Brabant. 7/12 van Slbu naar Pacific kust
Amerika.
H.A.L.: Kedoe. 7/12 te East Londen,
8/12 naar Port Elisabeth; Randfonteln,
7/12 van Kaapstad naar Las Palmas.
Het centraal economisch plan.
DR. M. H. EKKER SPREEKT VOOR
DE MIJ. VOOR HANDEL EN
NIJVERHEID.
In Sociëteit „Amicltia" kwam gister
avond het departement Lelden van de
Nederlandsche Maatschappij voor Han
del en Nijverheid bijeen. Aangezien
mr. dr. Jasper, die zou spreken over de
Nederl.-Belgisch-Luxemburgsche tolu-
nie, wegens ongesteldheid verhinderd
was, sprak drs. ir. M. H. Ekker, chef
van de afdeeling voor handel en in
dustrie van het Centraal Planbureau
onder prof. Tinbergen, voor een gering
gehoor over het centraal economisch
plan.
Ir. Ekker ging allereerst na, waarom
tot opstelling van een centraal plan
is overgegaan. De huidige tijd kenmerkt
zich door abnormale schaarschte van
de meeste goederen. Algeheele vrijheid
in de besteding daarvan is niet ver
antwoord, omdat de middelen dan zou
den worden weggezogen naar de niet-
dringende behoeften. Bovendien zou de
directe consumptie zonder distributie
de bevrediging van toekomstige behoef
ten onmogelijk maken. Leiding is der
halve onvermijdelijk, en een centraal
plan is de eenige wijze, waarop zonder
grove fouten het geheele onderling
nauw verweven economische leven over
zien kan worden. Echter dient zooveel
mogelijk gebruik te worden gemaakt
van de vrije krachten, terwijl het In
grijpen van de overheid tot een mini
mum moet worden beperkt.
Het centraal economisch plan 1947
bestaat uit een raamplan, aangevende
het te verwachten verloop tot 1952, en
een globaalplan 1947, waarin het eerste
jaar van die periode nader wordt uit
gewerkt. Het doel is. evenwicht te
scheppen tusschen middelen en be
hoeften. De middelen zijn uiteindelijk
onze eigen productieve krachten, tijde
lijk aangevuld met een importsaldo,
dat echter later weer moet worden in
gehaald. Bij het vaststellen van de to
taal mogelijke productie is 1938 als ba
sisjaar aangenomen, waarna corrigee-
rende factoren werden ingevoerd, zoo
als het gewijzigde aantal beroepsmen-
schen, de gewijzigde omvang van af
vloeiing van personeel naar overheid,
militaire dienst en interneeringskam-
pen, de gewijzigde arbeidsproductiviteit
etc. Deze laatste wordt thans geschat
op 72%. Uit een overzicht van deze ge
gevens is een prognose van het verloop
tot 1952 opgesteld, die de productie voor*
1947 vaststelt op 80 van 1938, en voor
1950 op 100Deze percentages zijn
een mengeling van prognose in den
zuiveren zin en taakstelling, welke twee
ledigheid het geheele plan kenmerkt.
De bij deze eigen productie voorals
nog noodzakelijke aanvulling door een
beroep op buitenlandsch crediet wordt
bepaald door de bultenlandsche bereid
heid daartoe en de binnenlandsche
eischen inzake een gezonde volkshuis
houding. ten einde niet door te groote
crediet-opname terugbetaling in dien
sten en goederen op den duur onmoge
lijk te maken. Tot nog toe wordt de
begrenzing gelegd door de bultenland
sche factor. Tot het oogenblik dat wij
hierop geen beroep meer hoeven te
doen, zullen wij ons in 4Vi milliard
bultenlandsche schuld hebben gestoken.
Dit nu zijn de middelen, die ons ter
beschikking stagn. Spreker zette voorts
uiteen hoe deze over de behoeften zul
len worden verdeeld. Deze behoeften
laten zioh splitsen in de groepen con
sumptie, investeerlng en overheid. De
overheid vraagt een gedeelte waaraan
weinig kan worden getornd. Eenerzijds
dient zij quantitatief in te krimpen,
doch h°t belang van haar taak in de
zen tijd vordert qualitatieve verhooging
van haar apparaat. Ook de consumptie
kan niet beneden bepaalde grenzen da
len (in 1946 ongeveer 73 procent van
1938, waaronder echter ook bevrediging
van duurzame behoeften, dus in wezen
een geringer percentage). Geschat is
dat de consumptie-bevrediging zal stij
gen tot 96% in 1952. Aangezien de pro
ductie in 1950 reeds 100% zou be
dragen, bestaat er dan gelegenheid tot
aflossing van de bultenlandsche schul
den. De consumptie kan niet sneller
worden opgevoerd, omdat anders de
voor verdere industrialisatie met het. oog
op bevolkingsaanwas benoodigde inves-
teering in het gedrang zou komen.
Spreker zette voorts den opbouw van
het globale Dlan voor 1947 uiteen en
merkte op, dat dezer dagen de aan
bieding van het wetsontwerp tot op
richting van het Centraal Planbureau
te verwachten is. Eerst wanneer het
bureau officieel bestaat, is de voor de
uitwerking van dit globale plan benoo
digde confrontatie met de bedrijfsor
ganisaties. die beschikken over détail
gegevens, mogelijk, Zoodoende kan in
Januari het definitieve plan worden
samengesteld.
Als conclusie merkte ir. Ekker op,
dat de toestand van ons land zeer ern
stig Is. Alleen door samenbundeling van
volle arbeidskracht kan het ons geluk
ken. er bovenop te komen. De mate van
het overhelds-ingrijpen zal daarbij wor
den bepaald door wederzijdsch vertrou
wen. dat van overheidswege tot uit
drukking moet komen in een zoo doel
matig mogelijk plan, van het bedrijfs
leven in een loyale medewerking bij de
uitvoering daarvan en van den consu
ment in hard werken en afzijdigheid
van den zwarten handel Ditbeteekent
dat de loop der dingen zal worden be
paald door het beschavingspeil, waartoe
wij ons als volk en mensch in etisch
opzicht zullen weten op te werken.
Na een korte pauze volgde een leven
dig debat over deze materie.
De heer N. C. F. van Ginkel sprak
een kort inleidend- en slotwoord.
FILMPREMIÈRE TEN BATE
ALG. NED. INVALIDENBOND.
Vrijdagavond draalt In het Lldo-theater
ln gala-première de op het Internationaal
Filmfestival te Cannes als de beste Fran-
sche film gewaardeerde „Symphonle
pastorale" (Gertrude) naar het werk van
André Glde. De baten van deze première
komen ten goede aan de afdeeling Lelden
van den Alg. Ned. Invalldenbond. welks
medisch adviseur, prof. R. P. van Calcar
een Inleidend woord zal spreken.
Het City-theater orkest uit Amsterdam
zal muzikale medewerking verleenen.
Er heeft zich voor dezen avond een
comité van aanbeveling gevormd onder
voorzitterschap van den burgemeester,
Jhr. mr. F. H van Kinschot,
BEROEPINGSWERK GEREF. KERK
(ART. 31).
De kerkeraad der Geref, Kerk (art.
31) te dezer stede, heeft in de vaca
ture van ds. A. Veldman beroepen ds. W.
J. van Otterlo. predikant dar Geref.
Kerk (art 3D te Zuidhorn.
B. P. LIESE WND. BURGEMEESTER
VAN WILDERVANK.
Onze oud-stadgenoot, de heer B P
LIese, thans leeraar te Veendam, ls door
den Commissaris der Koningin ln de pro
vincie Groningen benoemd tot waarne
mend burgemeester der gemeente Wllder-
vank.
Leidschc Schouwburg
Comedla.
De fonkelende stroom»
Charles Morgan is een knap schrijver,
ongetwijfeld, doch tooneel vraagt nu
eenmaal meer dan dat. In zijn „De fon
kelende stroom" behandelt hij een niet
gewoon onderwerp in een interessante
dialoog, maar het geheel blijft te- veel
gepraat met te weinig handeling en op
den duur men denke aan het derde
bedrijf wreekte zich dat, hoe goed
verzorgd de dialoog op zich zelve ook
is. Bovendien ontbreekt o.i. aan het ge
heel te zeer het echt menschelijke, is
de opzet, zich afspelend te midden van
mathematici, te mathematisch gewor
den.
Het stuk speelt oo een eiland, waar
een aantal geleerden zich bezig houden
met een experiment om een middel te
vinden, dat bommenwerpers zal vernie
tigen. Een van hen is als slachtoffer van
zijn beroep gevallen en diens plaats
wordt ingenomen door zijn zuster
eveneens wiskundig expert alle be
zwaren van het brengen van een vrouw
in dit soort „klooster" ten spijt. De ge
volgen blijven niet uit: de leider wordt
verliefd en vindt wederliefde, maar
vooral van zijn kant blijft die liefde
wiskundig. Zijn figuur is wiskundig op
gebouwd zonder fouten, gelijk hij zelf
zijn theorie ontwierp, om daaraan hard
nekkig vast te houden, al dreigen hem
zoodoende de gevolgen noodlottig te wor
den, maar ten slotte koelt deze wiskun
digheid het gehoor teveel af, en wordt
„het geval" er niet waarschijnlijker op.
Van hun kant is de liefde menschel ijker,
zelfs bereid tot het brengen van het
offer van den leugen, die voortzetting
van de experlmentatie, het levenswerk
van den geliefde, oplevert. Is dit laatste
bereikt, dan worden belden weer de
„wiskundigen", die alleen aandacht heb
ben voor het werk.
Slechts een kleine intrige brengt nog
eenige beweging in dit beschouwend ka-
raktertooneel.
Het geheel schenkt ten slotte geen af
doende bevrediging! Het subliem spel
ten spijt
Joan Remmelts, die ook de regie knap
verzorgde, geeft keurig spel als de leider
en vindt in RIe Gllhuys ee.i waardige
partner Zelden zagen wij'haar zoo goed
in sober, krachtig spel. Zij draagt het
geheel. Naast hen willen wij nog speciaal
noemen de rol van eersten lord der ad
miraliteit van Cor Hermus. die van de
zen begrijpenden mensch een echt men-
schelijk type maakte. De overigen zeer
goed, uitgezonderd de admiraal van Bob
do Lange, die te vlak bleef in verhou
ding tot de rest. Overigens alle lof voor
het sluitend spel van deze groep! Jam
mer slechts, dat aan het duidelijk spre
ken wel eens iets ontbrak.
De volle Schouwburg het was de 2e
abonnementsvoorstelling heeft den
vertolkers warme hulde gebracht.
M.
L. ROBBERS UIT DE CHRISTELIJKE
VAKBEWEGING.
Hij legt verschillende functies neer.
De heer L. Robbers, in de kringen
van de christelijke arbeidersbeweging te
dezer stede een bekende figuur en sinds
1928 lid van het dag. bestuur van de
afd. Leiden van den Ned. Chr. Textiel-
arbeidersbond Unitas, van welke afdee
ling hij reeds jaren het voorzitterschap
bekleedt, heeft in verband met een wij
ziging in zijn werkzaamheden (de heer
R, is naar het verzekeringsbedrijf over
gegaan) als lid van Unitas moeten be
danken. Dientengevolge trad hi) ook af
als voorzitter. In zijn plaats werd ln deze
functie benoemd de heer r. Favler. die
sinds 1939 als tweede voorzitter van
Unitas optreedt.
Nu de heer Robbers, die Juist volgende
maand het feit zou herdenken, dat hij
25 jaar geleden bij de firma Gebr. Van
Wijk in dienst trad, de werkkring heeft
verlaten, vloeit hieruit automatisch
voort, dat hij ook niet langer kan op
treden als secretaris van de afd. Leiden
van de Bedrijfsunie in de Textielin
dustrie, het overkoepelingsorgaan van de
verschillende textielarbeidersbonden. De
heer Favler zal hem ook in deze functie
opvolgen en wel te rekenen van 16 De
cember as. Zijn adres luidt: Lage Rijn
dijk 57a. Het ligt in de bedoeling van
den heer Robbers voorloopig nog wel
penningmeester van den Leidschen Chr.
Besturenbond te blijven.
Gistermorgen omstreeks li uur ls de
38-Jarlge P. v. B. bi) het laden van balen
stroo op het terrein van het staatsspoor
onder een baal terechtgekomen en van
een wagen gevallen. Hi) werd door den
E.H.D. met een schouderfractuur naar het
Acad. Ziekenhuis vervoerd.
De 33-Jarlge J. R. kreeg by een pak
huis ln de Drie Octoberstraat een losge
raakt tuimelraam op het hoofd. Met een
zware hoofdwonde werd de man door den
E.H.D. naar het Acad. Ziekenhuis ge
bracht.
In het politiebureau vertoeft een op
de veemarkt Vrijdag J.l onbeheerd aan
getroffen big.
Op ultnoodlging van het Ned. Klas
siek Verbond afd. Lelden en de Litteraire
faculteit der Leidsche Studenten houdt
morgenavond prof. Marouzau, hoogleeraar
aan de Sorbonne te Parys ln de Academie
een lezing over „Les Latins et nous".
Aan mr. T. R. H. Vreede alhier is
op zijn verzoek rnet Ingang van 6 De
cember j.l. eervol ontslag verleend als
secretaris van den Zuiveringsraad voor
den groothandel en tusschenhandel in
aardappelen, granen, zaaizaad, poot-
goed enz.
VOOR WOENSDAG 11 DECEMBER.
Hilversum 1 (301 M.) VARA 9.00—
9.30: gram.muztek; VPRO 10.00—10.20:
morgenwijding door ds. D. G van Vreu_
mlngen. VARA 11.00—11.30: d:. Th van
Schelven over „Harmonie". 11.30il45:
lichte Instrumentale soil; 32.0012 30*
ensemble Attentla; 13.20~14.00: Miller-
sextet. 14.1515.00: Omroepkamerorkest;
15.00—15.45 en 16.15—17 A5: voor de
Jeugd. 15.45—16.15: Ziekenbezoek; 17.35
—18.00: kwartet Jan Corduwener; VPRO
19.3020.00: ds, A van B lemen over het
sociale werk van de kerk; 20.2020.50:
Metropoie-orkest; 20.5021.15: J. PL
Squire Celesta Octet; 21.15—22.00: hoor
spel ,.pe Kandelaar". 22.00—22.30: Ram
blers; 22.3023.00: E. van Konynenburg
over het gebruik van de psychologie*
23.15-23.30: Jean Antondettl; 23.30-24.00:
operette-programma.
Hilversum II (415 M.) NCRV 9.15—
9.30: ziekenbezoek; 10.30—11.00: morgen
dienst o.l.v. Johannes de Heer; 11 00
11.30: piandoduo Loeser—De Vries;. 12.00
12.40: P. v. d. Kerk hof f bespeelt orgel
Nieuwe Zuiderkerk te R'dam mjn v Wil
lem Ravelll. bas* 12.40—13.00: Advent-
dlenst Eng. Herv. Kerk aan Begijnhof
Adam. voorg. ds. W van Limburg* 13 15
14.00: AU Round Sextet- 15 4(^-16.00:
gedeelte uit .Kin Sommernachtstraum"
van Mendelssohn- 17.4518.00: Ryk Over
zee. 18.00—19.00: The Travellers; 20.05
20.35: Ned. Kamerkoor. 20.3520.55: Me-
monito Relief Work ln Holland; 20.55—
22.00: Radio Philharmonlsch .Orkest; 22.3#
—22.45: Myra Hess. plano: 22.4523.00:
avondoverdenking; 23.00—24.00; avond*
concert.
