De strijd in de bocht van den Don
83ste Jaargang
Woensdag 25 November 1942
No. 25357
BINNENLAND.
Cultuurpolitiek
en volksvoorlichting
VERDUISTEREN:
Gebruikt Uw gas- en stroomrantsoen met overleg
dan bewandelt U den juisten weg.
Waar niet is, verliest de
gebruiker zijn recht.
LEIDSCH DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
De militaire correspondent van
het D.N.B. schrijft: Na de En-
gelsch-Amerikaansche legerlei
ding, gebruikt thans de bolsje
wistische legerleiding een zeer
krachtig propagandistisch kruit.
Reeds de feiten op zichzelf spre
ken echter een taal, welke niet in
overeenstemming is met datgene,
wat de vijandelijke zijde niet
moede wordt te beweren. 31/4
jaar oorlog met overwinningen
van zeer grooten omvang maken
het de spil gemakkelijk de ont
wikkeling der dingen af te wach
ten. De tijd werkt voor diengene,
die tijdens militaire operaties al
les in veiligheid heeft weten te
stellen, wat hij voor de oorlog
voering noodig heeft n.l. gebied,
vruchtbaren grond, steenkolen,
ijzer, benzine en onaantastbare
posities.
Men zal er dus goed aan doen
de ontwikkeling der dingen af te
wachten. Ongetwijfeld snelt deze
ontwikkeling met een tot dusver
ongekende snelheid haar hoogte
punt tegemoet. Stalin zet weer
eens alles op één kaart. Zijn
groote offensief ten Zuiden van
talingrad vanuit het gebied der
almukkensteppe en de beweging
van de tang ten Noorden van
Stalingrad gericht op de groote
bocht in den Don, vormen een
concentratie van krachten onder
geheel andere voorteekens dan
het groote offensief van den win
ter.
Zeker, ook dit is nog niet de
iaatste krachtsinspanning dei-
bolsjewisten. Doch er vallen toch
reeds symptomen op te merken,
die doen blijken, dat de aan de
zijde der bolsjewisten van ouds
her gapende klof tusschen
militaire leiding en militaire
uitvoering nog grooter ge
worden is. Zij werpen, wanneer
men uitgaat van het standpunt
der geschoolde legers, hun laat
ste reserves uit het Oosten in
den strijd tegen het Westen en
stellen nog eens het militaire ge
luk op de proef dat hun den vo-
rigen winter ontzegd bleef.
De slag die op het oogenblik in
e groote bocht van den Don
woedt, is een zware afweerslag.
Ook dit offensief der sovjets is
opnieuw in de eerste plaats een
offensief met tanks. Het welsla
gen of mislukken van een derge
lijk offensief is afhankelijk van
de vraag of het gelukt de smalle
stroken, waarop deze tanks rij
den, uit te breiden. Dit is even
zeer een kwestie van leger- en
troepenleiding, als van zelfstan
dig handelen van de op zichzelf
aangewezen officieren en man
schappen.
Nu moet blijken of de bolsje
wisten nog over voldoende keur
troepen beschikken en of zij in
den zomer voldoenden tijd hebben
gehad om hun voor den winter-
oorlog opgeroepen reserves zoo
op te leiden, dat zij superieur
j zijn aan de Europeesche oplei
ding en Europeesche wapens. Dit
kan gevoegelijk betwijfeld wor
den.
Wat van Duitsche zijde reeds
over dezen slag bekend is, pleit
hiertegen en vormt tevens een
bewijs voor de juistheid van oor
logvoeren door de spil, die tot
meer in staat is als het hoofd
bieden aan dergelijke offensieven.
Wat Noord-Afrika betreft, in
j Tunis bevindt alles zich nog in
1 opmarsch. Bijzonder sterk schijnt
in dit gebied, ook volgens het
oordeel van den vijand, de lucht
macht der spilmogendheden te
[Zijn, welker 'formaties duikbom-
enwerpers zoo groot zijn als
men bij de groote uitgestrektheid
der fronten hier niet verwacht
had.
In de Cyrenaica heerscht op
het oogenblik, behalve kleine
achterhoedegevechten, rust. Het
is een soo^t stilte na den storm.
De toestand in Tunis wordt door
Duitsche militairen gekenschetst
uajs een stilte voor den storm. Het
heeft er allen schijn van, dat
Bommel in de laatste week er op
pit geweest is om tijd te winnen
om zich zoodoende eerst eens van
voldoende ravitailleeringsgoede-
ren te voorzien. Van dezen tijd
heeft hij een goed gebruik ge
maakt.
Tunis. - In aanvulling op
het weermachtbericht verneemt
het D.N.B.:
Het optreden van de strijd
krachten van de spil in Tunesië
bleef behalve tot levendige ver
kenningsactie door de lucht
macht en gemotoriseerde verken
ningstroepen er toe beperkt de
tot nu toe bezette gebieden te
beveiligen en door het aanvoeren
van nieuwe troepen en oorlogs
materiaal het van nature zeer
sterke bruggehoofd aan de N.-
Afrikaansche kust verder te ver
sterken. De langs de kust van
Tunis naar het Zuiden voerende
spoorlijn en de wegen naar het
binnenland zijn in handen van
de spilmogendheden en maken
een snelle verdeeling van de
aangevoerde goederen mogelijk.
Vooral de dagelijks sterker wor
dende luchtstrijdkrachten van de
spil hinderen opmarsch en ont
plooiing der Britsche en Ameri-
kaansche troepen sterk en ver
oorzaken gróote teleurstellingen
in 't Anglo-Amerikaansche kamp
De onophoudelijke luchtaanval
len op vliegveldinstallaties, die
een aanzienlijk aantal vliegtui
gen vernield en de startbanen
onklaar gemaakt hebben, hebben
de Engelschen en Amerikanen
reeds hun vliegvelden dicht in de
nabijheid van het front meer
naar achteren doen verplaatsen.
De terughoudendheid der Duit
sche militaire berichtgeving bij
het noemen van plaatsnamen en
gebieden in Tunis is met het oog
op de geheimhouding der Duitsch
Italiaansche troepenbewegingen
zeer begrijpelijk.
In Cyrenaica versterkt de Brit
sche leiding haar pogingen om
haar troepen door het aanvoeren
van benzine en nieuwe voertui
gen weder ten volle mobiel te
maken en de formaties te heror
denen voor aanvals-operaties van
grooteren omvang. Op het oogen
blik bestaat er slechts gering
contact met de achterhoeden van
het Duitsch-Italiaansche pant-
serleger.
Dakar De bezetting van
Dakar door Anglo-Amerikaan
sche troepen wordt in Romein-
sche politieke kringen slechts be
schouwd als een nieuwe daad
van openlijke schending van de
neutraliteit van een land, dat
zich op het oogenblik in den toe
stand van wapenstilstand be
vindt. Van militair en politiek
standpunt uit hecht men aan
deze gebeurtenis te Rome geen
beteekenis. Het bezit nemen van
Dakar door Engelschen en Ame
rikanen beteekent. naar men ver
klaart, in geen enkel opzicht een
verandering van den sedert den
Engelsch-Amerikaanschen overval
op Fransch Noord-Afrika ont-
stanen toestand. Men acht het
derhalve niet noodzakelijk, dat de
spilmogendheden zakelijk positie
kiezen met betrekking tot het
toevoegen van Dakar aan door
Engelschen en Amerikanen met
geweld bezet Pransch koloniaal
gebied. (Stefani).
De Fransche bezittingen op het
Westelijk halfrond - Volgens een
bericht van den Engelschen
nieuwsdienst uit Washington
heeft Cordell Huil op een pers
conferentie omtrent de overeen
komst nopens de Fransche bezit
tingen op het Westelijk halfrond
o.a. verklaard, dat deze gesloten
is met admiraal Robert, den
Franschen opperbevelhebber van
Martinique, volledig afhankelijk
van de Fransche regeering te
Vichy.
In tegenstelling tot berichten
uit Londen, aldus Huil, hebben
de Fransche bezittingen in de
overeenkomst geen verklaring van
saamhoorigheid met de geallieer
de volken onderteekend. Huil
weigerde nadere bijzonderheden.
Naar de Engelsche nieuwsdienst
voorts meldt, wordt te Washing
ton aangenomen, dat de Fran
sche marine geneutraliseerd zal
worden, (D.NB.).
Uiteenzetting van prof. dr.
Goedewaagen. Tal van auto
riteiten waren gistermiddag ver-
eenigd in het rijksmuseum te
Amsterdam, waar het departe
ment van volksvoorlichting en
kunsten een bijeenkomst had ge
organiseerd ter gelegenheid van
het tweejarig bestaan van dit
departement.
De secretaris-generaal van het
departement, prof. dr. T. Goede
waagen, hield een rede over cul
tuurpolitiek en volksvoorlichting',
er op wijzende dat er twee ver
jaardagen zijn te vieren: het de
partement van V. en K. werd op
25 November 1940 opgericht en
de Nederlandsche kuituurkamer
aanschouwde op 25 November
1941 het levenslicht.
Als ik mijn werkterrein over
zie, aldus spr., kom ik tot de vol
gende driedeeling: a. Het verhef
fen der kuituur; b. Het propa
geer en der kuituur; c. De zorg
voor den kuituurwerker.
De eerste beide werkzaamhe
den vallen onder het departe
ment; de laatste is zaak der kui
tuurkamer.
Voor de verheffing der kuituur
in den zin van steunen, stimulee-
ren, zuiver houden, ordenen van
en toezien op de kuituur zorgen
de afdeelingen pers, film, radio
en die der kunsten. Hierbij zijn
bepaalde kuituurnormen veron
dersteld.
b. De propaganda voor de kui
tuur wordt bearbeid in de afdee
lingen politieke en kultureele
propaganda, waarbij de eerstge
noemde zich op liet terrein der
volksvoorlichting en de tweede
voornamelijk op dat der kunsten
beweegt en zich ten doel stelt,
den band tusschen het publiek
en de kunst inniger te maken.
Voor het welslagen dezer propa
ganda is samenwerking noodig
en ook verkregen met lichamen
als Vreugde en Arbeid, den Ar
beidsdienst, den Jeugdstorm en
voorts met gemeenten en pro
vincies.
c. De zorg voor den kulturee-
len werker is doel der Neder
landsche kuituurkamer. Hier is
de journalist, de filmwerker, de
kunstenaar met zijn directe be
langen, vakkundig, sociaal en
economisch zelf vertegenwoor
digd, wier werkzaamheid ten doel
heeft, de verspreiding van kui
tuur goed te behartigen: uitge
vers, handel in boek, muziek en
van HEDENAVOND 16.38 u.
tot MORGENOCHTEND 8.17 u.
De maan komt heden op te
18.58 uur en gaat morgenochtend
om 11 uur onder.
Joodsch leger geëischt Vol
gens den Engelschen nieuws
dienst hebben meer dan 1500
Amerikanen, onder wie oud-pre
sident Herbert Hoover en de ge
wezen ambassadeur te Moskou,
Davies, een motie onderteekend,
waarin de vorming van een
Joodsch leger van statenlooze en
Palestijnsche Joden wordt ge-
eischt, om onder geallieerd com
mando te vechten. (D.N.B.).
Dr. Ley over de arbeidspresta
ties In een te Berlijn voor be
drijf sgevolmachtigden gehouden
rede heeft rijksorganisatieleider
dr. Ley gewezen op de ongewone
prestaties die Duitsche arbeiders,
ingenieurs, chemici en construc
teurs in den loop van den oorlog
reeds hebben volbracht.
Desondanks, zoo verklaarde dr.
Ley, zijn de Duitsche arbeids- en
productiereserves nog geenszins
uitgeput. Zij zullen in den ko
menden tijd, voor zoover noodig,
eveneens geactiveerd worden. Dr.
Ley besloot zijn rede met de ver
klaring, dat het optimisme van
het Duitsche volk grooter dan
ooit is en niet slechts gebaseerd
is op vage verwachtingen, doch
op concrete feiten. (A.N.P.),
product van beeldende kunst.
Zonder deze organisatie zou het
departement in de lucht zweven
en zou slechts het werk der cul
turen, niet de werker met zijn
nooden en belangen aan bod ko
men. De kuituurkamer is een
kultuursocialistische organisatie,
zooals het departement een kul-
tuurbesturend lichaam is. Beide
samen maken den volkschen op
bouw der kuituur uit.
Dat de Nederlandsche kuituur-
raad ons daarbij adviseerend en
stimuleerend ter zijde staat en
dat wij van zijn adviezen hebben
kunnen gebruik maken, heeft dit
eerste jaar sinds zijn oprichting
wel duidelijk bewezen.
Zoo staan wij dan aan den
aanvang van een derde levens
jaar voor het departement en
een tweede jaar voor de kuituur
kamer. Meer dan ooit moeten
wij ons van onze verantwoorde
lijkheid in departement en kui
tuurkamer bewust zijn.
Wij moeten ons volk overtui
gen van de waarheid der ideeën,
die ons leven bezielen. oHe over
tuigt men iemand het meest?
Door zijn houding meer dan door
woorden en zeker niet, wanneer
men zich door gevoelens van res
sentiment of wraakzucht of zelfs
door dreigementen laat leiden.
Wij kunnen ons volk alleen
vinden, wanneer wij iedere ruw
heid vermijden en met tact en
voorzichtigheid en zonder klein
zieligheid zeggen waar het op
staat. Wij nationaal-socialisten
pretendeer en, de toekomst van
ons volk en zijn plaats in de
Germaansche wereld beter te
zien dan de meesten van ons
volk. Adel. verplicht en -pioniers
moeten niet naar rechten vra
gen, maar doen wat hun is op
gedragen.
Door ontactvol optreden isolee-
ren zij zich van de groote massa,
die zij leiding zouden moeten
geven en niets is gevaarlijker,
Besparing op het verbruik van
gas en electriciteit is in de tegen
woordige omstandigheden drin
gende noodzaak geworden. Het
behoeft nauwelijks te worden
aangestipt, dat voor fabricage
van gas en de opwekking van
electriciteit kolen noodig zijn en
het gas- en electriciteitsrantsoen,
dat den verbruiker is toegestaan,
nauw verband houdt met het be
schikbare quantum kolen. Het
rantsoen zou dan ook stellig hoo-
ger zijn dan het is, indien dit
met het oog op de huidige kolen-
positie mogelijk ware. Het be
hoeft geen betoog, dat de direc
ties der gas- en electriciteitsbe-
drijven niets liever zouden doen,
dan de verzoeken om een hooger
rantsoen in te willigen. In het
algemeen is zulks echter helaas
niet mogelijk. Er zullen zelfs
zooals men dezer dagen heeft
kunnen lezen straffere maat
regelen genomen worden tegen
degenen, die het hun toegestane
rantsoen gas en electriciteit over
schrijden.
Jammer genoeg zijn er nog
verbruikers; die deze reden' en
dus de noodzakelijkheid der rant
soeneering, niet kunnen of wil
len inzien. Anderen, die overi
gens niet van inzicht zijn ont
bloot, putten zich uit in het ont
dekken van motieven, waarop
speciaal voor hen een hooger
rantsoen zou moeten worden
vastgesteld. Meestentijds ei-varen
deze verzoekers, dat hun verzoek
niet kan worden ingewilligd. Dit
behoeft niet zoo heel erg te ver
bazen. De verzoeken mogen re
delijk zijn. De kolonpositie laat
niet toe, dat het rantsoen wordt
verhoogd.
Een ieder, die meent aanspraak
te kunnen of moeten maken op
meer dan hij heeft, bedenke, dat
waar niet is zelfs de gebruiker
zijn recht verliest.
dan dat wij ons van ons volk
zouden isoleeren.
Die propaganda, die dit als uit
gangspunt heeft genomen, heeft
groote kans, haar doeleinden te
verwezenlijken en het volk, dat
zij vormen wil, ook inderdaad te
bereiken. Een propoganda, die
deze grondwet niet acht, maakt
het zich onnoodig moeilijk en
snijdt zich zelf den pas af.
Bijzondere vergunningen voor
babywol In verband met de
distributieregeling - van textiel
wordt nog bekend gemaakt; dat
sinds 1 Nov. j.l. de gelegenheid
is opengesteld voor het aanvragen
van bijzondere vergunningen voor
den aankoop van 500 gram wollen
handbreigarens voor de vervaar
diging van kleeding, ten behoeve
van babies, geboren op of na 1
Maart j.l., voor zoover nog geen
zoodanige vergunning werd ver
strekt.
De aanvragen voor deze bijzón
dere vergunning kunnen bij den
plaatselijke distributiedienst wor
den ingediend onder overlegging
van de baby-stamkaart, respectie
velijk een attest van een genees
kundige of vroedvrouw, waaruit
blijkt, dat de bevalling binnen 20
weken zal plaats hebben.
Zij, die tusschen 1 Sept. en 1
Nov. j.l. reeds een aanvraag heb
ben ingediend en een afwijzende
beschikking hebben ontvangen op
grond van het feit, dat na 1 Sept.
geen bijzondere vergunningen voor
babywol zijn uitgereikt, kunnen
zich opnieuw onder overlegging
van attest of baby-stamkaart tot
den plaatselijken distributiedienst
wenden.
Op bovengenoemde bijzondere
vergunning zullen uitsluitend
wollen handbreigarens van nieuwe
samenstelling verkrijgbaar worden
gesteld.
Begin gemaakt met inbeslagne
ming der klokken. - Krachtens de
verordening nr. 79/1942 (metaal
verordening) van den Rijkscom
missaris voor het bezette Neder
landsche gebied is een begin ge
maakt met het in beslag némen
der klokken. De kostbaarste oude
klokken en klokkespelen zullen
zooveel mogelijk gespaard wor
den.. Deze klokken zijn indertijd
gekenmerkt met een M.; de eige
naars zijn daarvan in kennis ge
steld en' hun is voor deze klokken
een document overhandigd. Alle
overige klokken vallen onder de
vordering en moeten thans reeds
worden afgenomen. Daarbij wordt
er voor gezorgd, dat in iedere
burgerlijke gemeente, waarin zich
geen beschermde klok bevindt,-
een kleine luidklok voor alarm
doeleinden blijft hangen. Bijzon
dere aandacht wordt hierbij be
steed aan de groote en vrij groote
steden.
Den eigenaars resp. gemeenten!
wordt er dan ook zeer dringend
op gewezen, dat zij den arbeiders,
die een officieele "opdracht heb
ben, bij het weghalen/ en vervoe
ren der klokken geenerlei moei
lijkheden in den wég moeten leg
gen, aangezien hier sprake is van
een onvermijdelijk noodzakelijken
oorlogsmaatregel.
Met speciale wenschen van de
eigenaars der klokken en van de
kerkelijke of gemeentebesturen
kan met het oog op deze nood
zaak geen rekening worden ge
houden.
Over kwesties van kunstbe
scherming verstrekt de inspectie
kunstbescherming, Den Haag,
Sweelinckplein 84, inlichtingtn.
De prijs van sigaretten In
de Staatscourant is opgenomen
het prijsvoorschrift, waarbij aan
fabrikanten voorschriften worden
gegeven voor de kostprijsbereke
ning van sigaretten. Hierdoor zal
worden bereikt, dat de prijs niet
hooger zal worden dan in ver
band met den inkoopsprijs van de
ruwe tabak en de werkelijke kos
ten plus toegestane winst, noodig
zal zijn. Het voorschrift treedt Ij
Januari a.s. in workup,
