Sovjet-vloot in Zwarte Zee in gevaar Felle critiek op president Roosevelt V STADSNIEUWS WOENSDAG 29 OCTOBER 1941 No. 25029 Verduisteren: 82ste Jaargang Vooral door Duitsche luchtwapen Frontberichten Rede van Mussolini Troonrede van koning Boris Na zijn jongste rede Toegang naar de Krim geforceerd EERSTE BLAD 14 koopvaardijschepen tot zinken gebracht 18.17 uur 8.31 uur LEIDSCH DAGBLAD Directeur: J.W.Hermy Telef. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen) DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Telef. Redactie 21507. Hoofdredacteur: B. W. Menkhorst, Lelden Pl.verv.: K. Been, Lelden. De A.NP.-correspondent te Berlijn meldt: De situatie van de Roode Vloot wordt langzamer hand ook in de Zwarte Zee reeds précair. Deze vloot is veel minder krachtig dan de Oostzee- vloot, doch daartegenover heeft zij ook geen noemenswaardigen tegenstander gehad, aange nomen dan, dat de Dardanellen gesloten blijven. Bulgarije staat bulten den strijd, Turkije is neu traal en Roemenië beschikte over slechts weinig maritiem materiaal. Men mag aannemen dat de Duitschers met hun wonderbaarlijk snelle organisatie ook in de Zwarte Zee een niet te onderschatten zee- strijdmacht hebben weten bijeen te brengen, die echter hoofdzakelijk zal bestaan uit mijnenve gers en -leggers, een aantal duikbooten en mis schien nog de Donauflottielje: klein materieel, waarmede zij veel kunnen uitrichten, zooals aan verschillende andere fronten reeds is gebleken. Maar tegen de Sovjet-vloot zouden zij toch niet op kunnen, indien er geen luchtwapen was. Zoo zal men misschien binnenkort een herhaling van het drama van Kreta beleven, waarin de Roode Vloot de rol van de Britsche schepen in de baai van Soeda moet spelen. Nog altijd is de Krim in bolsjewistische han den. een schiereiland van grooter oppervlakte dan Nederland, waarop zich de voornaamste marinehavens bevinden. De vorst, waardoor elk jaar de kust van de Zwarte Zee bevriest, zal niet alleen aan het groote front door het be gaanbaar maken van wegen en moerassen, doch ook bij de verovering van de Krim voor de Duit schers voordeelig blijken. Maar ook afgescheiden daarvan zyn de Sov jet-oorlogsschepen te Sebastopol, Eupatoria, Feodosia en Kertsj evenzeer aan de stukas blootgesteld als in de Zee van Azov en de Straat van Taganrog, welker kusten reeds voor het grootste deel in Duitsche handen zyn. Dan res ten de Sovjet-marine nog slechts de enkele kleine havens aan de kust van den Kaukasus, waarvan het de vraag is, of zij een goede lig plaats bieden. Daar beschikt men niet over ko len wel over olie (Batoem), doch de Sovjet schepen zijn niet op het stoken van olie inge richt. De in het Donetzbekken bezette stad Krama- torskaja is met haar circa honderdduizend in woners een van de belangrijkste industriecentra van de Sovjetunie, zoo meldt het D.N3. Zij be zit hoogovens en walsinstallaties voor de ver vaardiging van alle soorten ijzer en staal. In de fabriek Stalin zijn dertigduizend arbeiders werk zaam, in de fabriek Kiron vijftienduizend en in de fabriek Koejbysjen vijfduizend. In Kramatorskaja werden kanonnen, munitie en vooral pantserwagens vervaardigd. Reeds eenigen tijd geleden was de stad dooi de Duitsche luchtmacht zwaar gebombardeerd. Voorts wordt nog hevig gevochten bij Kalinin clat vast in Duitsche handen is en is een uitval der bolsjewieken bij Leningrad opnieuw bloedig afgeslagen. mJvksch naar rome herdacht. Ter gelegenheid van den 19en verjaardag van den opmarsch naar Rome had zich een groote menigte des avonds verzameld op de Piazza Ve- nezla, die met aanhoudend Duce-geroep Musso lini op het balkon riep. Deze sprak de menigte als volgt toe: Kameraden. GU zljt gekomen om den aanvang van het nieuwe jaar, het twintigste jaar der fascistische tijdrekening, te vieren, wy gaan het tegemoet met onbedwingbaren moed. met rots vast vertrouwen en met de diepe overtuiging, dat het volk, nauw geschaard rond den lictoren- bundel, in elk geval staat op de hoogte zijner traditie en opgewassen is tegen de taak der toe komst en dientengevolge de overwinning waar dig is. Het bolsjewisme, waartegen wy twintig jaar geleden de eerste gevechten leverden, ligt reeds door de wapens van het verbonden Duitschland, door onze wapens en door die der Jonge verbonden volken, midden in het hart ge- troffen in doodsstryd en wacht op de hulp van zijn Europeesche en Amerikaansche geallieerden. De coalitie van brutale, egoïstische aanmatiging zal verslagen worden door de kracht der revo lutie. Noch Churchill, noch de andere samen zweerders zullen onzen opmarsch kunnen stui ten. Wy zetten door. De rede werd door stormachtige toejuichin gen ter eere van Führer en Duce onderbroken. (D.NB.) Met het gebruikelijke ceremonieel is gisteren de gewone zitting van de Bulgaarsche Sobranje met de troonrede van koning Boris geopend. In het deel van zijn rede, dat gewijd is aan de buitenlandsche politiek, gaf de koning uiting aan zyn groote vreugde, dat de door Bulgarije gevolgde buitenlandsche politiek de gelukkigste resultaten, vooral de eenwording van het Bul gaarsche volk, heeft opgeleverd. Op 1 Maart van dit jaar is- Bulgarije tot het drlemogend- hedenpact toegetreden en heeft het tevens zijn instemming betuigd met den intocht van de dappere Duitsche troepen in Bulgarije, waar mede het gevaar, dat den Balkan bedreigde, werd afgewend. Zoo heeft ook in dit deel van de Europeesche gemeenschap, onder leiding van de mogendhe den van de spil en haar leiders, de waarheid gezegevierd. Aan hen en hun volkeren is Bul garije oprechten dank verschuldigd. Bulgarije is met hen door banden van onwrikbare trouw verbonden. Ten aanzien van de betrekkingen tusschen Bulgarije en Roemenië zeide de koning, dat deze tot de traditioneele vriendschap terugkeeren, waarbij ook 'de deelneming der beide staten aan het driemogendhedenpact komt. Hetzelfde pact verbindt Bulgarije ook met zyn ouden vriend Hongarije. Met tevredenheid kan men constateeren, dat de betrekkingen van Bulgarije tot Turkije zich dit jaar uiterst gunstig in den geest van het verdrag van vriendschap en van de verklaring van 17 Februari hebben ontwikkeld. De beste gevoelens koestert Bulgarije ook tegenover het Albaneesche volk. (D.NJB.) TURKSCHE REPUBLIEK 18 JAAR. Rede van minister-president. Ter gelegenheid van den 18den verjaardag der uitroeping van de Turksche republiek heeft minister-president Teyfik Saydam een openbare rede gehouden. Met trots, zoo verklaarde hij, kijkt het Turk sche volk naar het resultaat van de Turksche revolutie. De Turksche republiek, welker suc cessen reeds in de wereldgeschiedenis zijn opge- teekend, heeft getoond, dat zij de macht heeft om altijd haar vrijheid naar buiten te bewaren. Dankbaar buig ik. aldus de minister-president, uit naam van het Turksche volk op den 18en ver jaardag der stichting van de republiek het hoofd voor Ataturk, die in alle Turksche harten blijft voortleven. Met trots en vreugde zal het land trouw blijven aan zijn bevel, zooals het ook on wrikbaar trouw is aan den tegenwoordigen pre sident, Ismet Inönü. Overgaande tot de buitenlandsche politiek verklaarde de ministerpresident: de toestand ter wereld is somber en verward en is er verre van verwijderd verwachtingen te wekken. In Europa, Azië en Afrika strijden de landen met vollen inzet om hun bestaan. Daaronder lijden ook die Volken, die niet aan den oorlog deelnemen. Tot die volken behoort ook Turkije, hoewel het zich vergeleken met de thans heerschende toestan den in een rustiger positie bevindt. In zijn nationale eenheid vindt het land evenwel de kracht om alle moeilijkheden te boven te komen. Wij gelooven, zoo vervolgde de minister-presi dent, dat wij aan de gebeurtenissen die nog komen, dank zy onze eenheid, het hoofd zullen kunnen bieden, teneinde aldus de toekomst van het land te waarborgen. Daarop bereiden wy ons voor. Wij willen echter, dat elke Turk weet, dat er een gevaar bestaat en dat dit gevaar nog niet geweken is. Ons heldhaftig leger is heden sterker dan het nog gisteren was, het zal morgen nog sterker zijn. Wij hebben volledig vertrouwen in het leger. Het A.NP. meldt uit Berlyn: De rede van Roosevelt overtreft in schaamte loosheid, gemeenheid en onbeschaamdheid alles wat tot dusver een modern denkend en gevoe lend volk is opgediend. Deze uitspraak van poli tieke kringen der Duitsche rijkshoofdstad is voor vertegenwoordigers der buitenlandsche pers in de Wilhelmstrasse nog onderstreept met de verklaring, dat de uit deze rede sprekende gees telijke verwarring ieder denkend mensch en de wereldmeening voor de vraag stelt, of men te doen heeft met een geesteszieke of met een politieken misdadiger. Eigenlijk is het overbodig om ten aanzien van deze rede in discussie te treden. Wanneer Roosevelt van meening is, dat de Duitsche pers en de officieele Duitsche spre kers zyn beweringen zouden dementeeren. ver gist hy zich. Men spreekt een dwaas niet tegen. De reactie op deze rede kan, naar men verder verklaart, in het geheel geen politieke, maar eigenlijk alleen maar een medische of crimina- listische zyn. De uiteenzettingen van Roosevelt interesseeren meer psychopathologen en crimina listen. Inderdaad vraagt men zich in Berlyn af. of de daaruit sprekende geestestoestand niet moet worden vergeleken met dien. welken men heeft moeten constateeren bij koning Ludwig II van Beieren, enkele weken voor hij zich met zijn lyfarts in het Starnbergermeer verdronk. By dezen ongelukkigén monarch wisselden dagen van geestelijke helderheid af met dagen, waarop de naaste omgeving reeds de schaduwen van den waanzin zag. Volgens een andere meening moet de rede van Roosevelt aldus geïnterpreteerd worden, dat. wanneer het hier niet een uitvloeisel van aan- vangenden waanzin betreft, de rede slechts kan worden beschouwd als een wanproduct van, een politiek gangsterdom. In de Wilhelmstrasse is men van meening, dat Roosevelt het vermogen tot oordeelvorming en de geestelijke mondigheid van zyn volk buiten gewoon laag schijnt te schatten, aangezien hij anders niet in staat zou zyn het steeds weer bakersprookjes op terlisschen. De krampachtige zucht om een incident tot stand te brengen, ver teert. dezen man waarlijk. Het is Duitschland voldoende te weten, wie de aanvaller in dezen oorlog is. Men weet ook. wat achter de schan dalige uiteenzettingen van Roosevelt verbor gen is. Deze rede, evenals alle pogingen om het volk der V. S. in den Europeeschen oorlog te verwik kelen, is afkomstig uit de vervalscherswerk- Victorie Duitschland —wint voor Europa op alle fronten. Het opperbevel van de Duitsche weermacht maakt bekend: In hardnekkige gevechten hebben divisies infanterie in samenwerking met formaties van de luchtmacht den toegang naar het schiereiland Krim geforceerd. Bij de doorbraak door de zwaar versterkte verdedigingsstellingcn van den vyand werden in den tijd van 18 tot 28 October in totaal 15.700 ge vangenen gemaakt, alsmede 13 pant serwagens, 109 stukken geschut en een groote hoeveelheid ander oorlogsma teriaal buitgemaakt of vernietigd. De verslagen vijand wordt thans achtervolgd. Dit Nummei bevat TWEE Bladen Vervolgens deed Saydam een beroep op het volk om veel, zonder ophouden en zonder vrees te arbeiden. Dit zal het vaderland de noodige kracht geven en zal den welstand van het land waarborgen. (D.N.B.). <D Steenkool Koper (2> Ijzer 0 Man go an 0 Vanadium Loodglans ®D Wijnbar* plaats van het Amerikaansche jodendom. Daar mede heeftf het Amerikaansche volk evenmin iets gemeen als andere fatsoenlyke volken met de oorlogsopruiers en oorlogsintriganten. Het zal de zaak zyn van het volk der VS. thans of eens zyn vonnis uit te spreken over de politiek, de doelstellingen en de methodes van een man. die aan het hoofd van een misdadige kliek met alle middelen tracht om in stryd met zyn woord het Amerikaansche volk op het slagveld te bren gen om zijn in dienst van het Jodendom staan de machtsbegeerte te bevredigen en den onver- mijdelijken ondergang van het Jodendom tegen te houden of zelfs te verhinderen. Zakelijk kan ten aanzien van de beweringen van Roosevelt omtrent naar hy beweert in zijn bezit zijnde bewijzen, waaruit Duitsche verove ringsvoornemens ten opzichte van Zuid-Ame- rika, respectievelijk het Duitsche plan tot een afschaffing van alle bestaande godsdiensten zouden biyken, opgemerkt worden, dat het in het eerste geval gaat om een door niets bewezen bewering, die in hetzelfde hoofdstuk thuishoort als alle andere tricks, waaraan de jongste poli tieke geschiedenis van de v.S., zoo ryk is (geval- Belmonte, Patagonie-vervalsching, incident met de Greer etc.), terwijl het door Roosevelt ge noemde zg. Duitsche document betreffende de oprichting van een nationale kerk en afschaf fing van alle bestaande religies ontmaskerd is als een door het Engelsche luchtwapen boven Duitsch gebied neergeworpen vlugschrift van de vyandelyke propaganda, dat den Duitschen af- weerinstanties reeds begin October bekend was. De Berlijnsche bladen wijzen in scherpe be woordingen de valsche beweringen en veronder stellingen van de hand. waarmede Roosevelt de openbare meening in de Vereenigde Staten tracht op te zweepen. De bladen typeeren den president als een leugenaar en vervalscher en noemen zijn methode Joodsche demagogie. Volgens de „Börsenzeitung" zyn de documen ten over Zuid-Amerika in het bureau van Do novan ontstaan. Het blad spreekt van stumperig maakwerk. Volgens het ..Hamburger Fremden- blatt" heeft een demagoog in hemdsmouwen met onwaarheden gesmeten om de Wild West manieren van zijn politiek te bedekken met een manteltje van recht. De ..Deutsche Allgemeine Zeitung" noemt den president behalve den ex ponent der Joden een amokmaker. Een neger stamhoofd in-Afrika, die zyn stamgenooten der- gelyken onzin zou voorzetten, zou hebben af gedaan. Nieuwe postzegel in het Gouvernement- Generaal, uitgegeven ter gelegenheid van het tweejarig bestaan op 26 Oct. Ji. (Orbis-Holland) Duitsche duikbooten hebben, naar het D.N.B. verneemt, na een achtervolging, die zes dagen geduurd heeft en ondanks een krachtige bescherming, uit een van Gibral tar naar Engeland varend convooi 14 zwaar geladen koopvaardijschepen met een geza- meiyken inhoud van 47.000 brt. wegge schoten. Hierdoor is verreweg het grootste deel van dit convooi vernietigd. Van de bewakingsstrydkrachten werd een Engelsche torpedojager tot zinken gebracht. KAART VAN PELT Het grootste deel van het Donetzbekken is nu reeds bezet. Bijna geheel het Europeesch Rusland was voor zyn me taal- en machine industrie op het Donetz gebied aangewezen. De kaart geeft het ryke gebied der zwarte aarde aan, waarvan het grootste gedeelte door de Vereenigde Duitsche t roepen is veroverd. NED. REISVEREENTGING. Indië-avond van de afdeeling Leiden. In de reeks Indië-avonden, welke het hoofd bestuur der Ned. Reisvereeniging voor alle af- deelingen heeft georganiseerd, was gisteravond de beurt aan Leiden. Plaats van handeling was de tooneelzaal van ,,'t Schuttershof", die on danks het natte en guur weer uitstekend bezet was. toen de voorzitter, de heer J. A. A. van dei- Horst de talrijke aanwezigen en in het bijzonder den oud-voorzitter, den heer J. F. Hardeweg. hartelijk welkom heette en vervolgens den spre ker. kolonel M. H. du Croo, kolonel b. d. van het Indische leger uit Den Haag met een enkel woord inleidde. Kolonel du Croo. ook bekend -als „Brammetje", wiens gedichtjes met zooveel succes door Cor Ruys worden gelanceerd, liet zyn eigenlijke le zing een vergelyking tusschen het Indië van 40 jaar geleden en nu voorafgaan door het noemen van enkele cyfers, welke beoogden een indruk te geven van de geweldige uitgestrekt heid en den omvang der bevolking van het Ne- derland-over zee. Omtrent de eeuwwisseling nam Java in den ln- dischen Archipel een sleutelpositie aan; de bui tengewesten waren nog grootendeels onontgon nen. Steeds wanneer in onze geschiedenis Ne derland behoefte had aan groote, leidende figu ren, stonden dezen op. Zoo ook hier. Het is de onsterfelijke verdienste van Van Heutsz geweest, dat hij, steunend op de in Atjeh behaalde resul taten, heeft voortgebouwd in de buitengewesten en deze economisch heeft ontsloten. Hij vond daarby in Colyn den man. die hem in alle op zichten aanvulde en die practischen vorm gaf aan zijn gedachten. Aan deze twee mannen danken de buitengewesten hun snelle ontwikke ling: al blijft het stadium daarvan thans ook nog beneden de ontwikkeling van Java, er doen zich nog grootsche perspectieven voor en wel licht zal in de toekomst eens Sumatra in econo mische belangrykheid Java overtreffen. Na te hebben gesproken over den groei der kleine persoonlyke ondernemingen tot groote onpersoonlijke industrieele instellingen, het agrarische karakter der bevolking en dc inten- slveering van het inheemsche onderwys, waar door ook de hoogste posities voor de bevolking bereikbaar zijn, wees spr. op de beide zuilen, waarop het voortreffelijk-functioneerende be st uurs-apparaat berust: lo. de rechtstreeksche bestiering der bevolking door eigen hoofden met daarnaast een klein Europeesch ambtenaren corps, dat met de inheemsche hoofden in steeds gToeiend wederzijdsch begrip samenwerkt, en 2o. de onverkoopbaarheid van den grond, waar door de inlander blijft een vrye arbeider in zyn eigen sawah en ook de grootste onderneming geen vierkanten meter grond In eigendom bezit. Op grond van een veeljarige waarneming durft spr. met trots verklaren: Ned.-Indië bezit het beste ambtenarencorps ter wereld. Na deze min of meer „zakelyke" inleiding ging spr. over tot een schildering van de toe standen ongeveer 30.jaar geleden op het gebied van het vervoerswezen, de huisinrichting, klee ding, voeding, enz. Op onderhoudende wyze vertelde spr. van de groote veranderingen, welke daarin zijn gekomen als gevolg van dc invoering van gas en electriciteit. de intrede van den auto en van de radio-telegrafie- en telefonie, waarby hij erop wees. dat de intieme gezelligheid van een Hollandsche huiskamer, welke voorheen in het Indische milieu ontbrak, thans ook in het moderne Indië haar intrede heeft gedaan. Na de pauze vertoonde spr. een aantal lan taarnplaatjes, w.o. tal van prachtige, gekleurde Leica-opnamen, met waariyk artistiek inzicht vervaardigd door den heer J. C. Mol. directeur der Multifilm te Haarlem, die een zeer aan trekkelijk beeld gaven van het moderne Indië. zyn bevolking en gewoonten. Een hartelijk applaus van het auditorium en een dito dankwoord van praeses Van der Horst vertolkten aller waardeering. BLOEMIST-PATROONSVER. LEIDEN EN OMSTREKEN. Gisteren werd in ,,'t Schuttershof" de tweede winterbyeenkomst van deze vereeniging gehou den. De voorzitter, de heer A. Buurman opende deze door de weersomstandigheden slecht bezette vergadering en heette de aanwezigen hartelyk welkom, in het byzonder de heeren gebrs. van Egmond, die zoo bereidwillig waren om dezeu avond met lichtbeelden over „vaste planten" op te luisteren. Na het voorlezen van de notulen, welke ongewyzigd werden goedgekeurd, volgden enkele mededeelingen. Onder de ingekomen stukken bevond zich een schryven van den heer J. J. Maandag, waarin hy mededeelde, dat hy verhinderd was om op deze vergadering te spre ken over het onderwerp: „Het snoeien van hortensia's". Voorts was er een schryven van het hoofdbestuur aangaande de verplichte be drijf saan vragen. Vervolgens gaf de voorzitter het woord aan de heeren van Egmond. De heer van Egmond Sr. sprak een woord ter toelichting. Spr. zeide, dat hy niet gekomen was om reclame te maken voor zyn firma, doch vooral om reclame te maken voor het vak. Im mers er zullen veel planten zijn, waarvan de aanwezigen misschien alleen gehoord hebben. De heer van Egmond Jr. vertoonde vervolgens een serie buitengewoon mooie kleuropnamen, die hij door een kunstenaar had laten vervaardigen. Men zag verscheidene opnamen van de kweekerij van Gebr. van Egmond en verder een serie vaste planten en rotsplanten, waarvan de Latijnsche namen genoemd werden. De kleuren waren, hoe wel niet heelemaal juist, toch zeer sprekend en ook het perspectief liet niets te wenschen over. Zeer opvallend waren enkele opnamen van groote borders en kleine stadstuinen, waarin de bloeiende vaste planten zeer tot haar recht kwa men en enkele borders waar half hooge heesters op den voorgrond geplaatst waren zonder storend te werken. Ten slotte zag men nog enkele fraaie natuuropnamen, waarbij die van een zonsonder gang veel byval verwierf. De voorzitter dankte de heeren van Egmond voor het vertoonen van deze mooie opnamen. Na een geanimeerde ver loting, volgde de rondvraag, die naar elks te vredenheid verliep, waarna de voorzitter deze prettige byeenkomst sloot. ACADEMISCHE EXAMENS. Geslaagd is voor het candidaats-examen wis- en natuurkunde letter L mej. J. E. Marks (Rys- wyk). van hedenavond tot morgenochtend De maan kwam ten op te 16.19 uur en gaat va onder te 3.19 uur.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1941 | | pagina 1