De strijd in het Oosten
82sfe Jaargang
DINSDAG 26 AUGUSTUS 1941
No. 24974
De Engelsche en sovjet-inval
in Iran
Verduisteren:
Alleen eigen belang
Duitsche en Italiaansche
Commentaar
20.43 uur
6.41 uur
De houding van Turkije
Heftige Sovjefrussische aanvallen
afgeslagen
Wiborg bedreigd
Aan de Oostgrens
Verspreide berichten
Commentaar op
Churchill's rede
STADSNIEUWS
EERSTE BLAD
Feiten van den dag
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: J. W. Heimy
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN.
Hoofdredacteur: B. W. Menkhorst, Leiden
PI. ver v.: K. Been, Leiden
PRIJS DER ADVERTENTIES
32 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen
van ons Blad zijn gevestigd. Andere advertenties 37 ets. per regel. Minimum
5 regels. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. - Incassokosten volsens postreefct.
„Kleine Advertenties" (hoogstens 30 woorden) uitsluitend bij vooruitbetaling,
alleen 's Woensdags en 's Zaterdags 55 ets. - Voor toezending van brieven
wordt 10 ets. berekend.
Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein
Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn: w
per 3 maandenƒ2.47
Per weekƒ0.19
Franco per post ƒ2.47 per 3 maanden -f portokosten
(voor binnenland ƒ0.80 per 3 mnd.)
Reuter meldt, dat een Britsch contingent
van zee uit bij Bandarsjakpoer aan de Per
zische golf geland is. De Britsche troepen
zijn op verzet gestuit. Het is echter nog
niet bekend, waar dit verzet begonnen is
en hoe sterk het is. De Britsche strijdkrach
ten bestaan uit Britsche en Indische troe
pen, doch niet uit troepen van de dominions.
Reuter meldt voorts, dat de Britsche
strijdkrachten onder opperbevel staan van
generaal Wavell, den opperbevelhebber in
Britsch-Indië. De Britsche marinestrijd
krachten in de Perzische golf staan onder
bevel van admiraal Sir Geoffrey Arbuthnot,
den opperbevelhebber in de oostelijke In
dische wateren.
Reuter geeft nog een motiveering van den
inval, waarin gezegd wordt, dat het ant
woord der regeering van Iran op de Britsche
en Sovjet-Russische stappen van 1 Augustus
bewijst, dat het niet bereid is, rekening te
houden met de aanwijzingen van deze re
geeringen. Het is duidelijk, zoo merkt men
in Londen op, dat andere stappen op gelijke
basis geen nut zouden hebben en dat de
Britsche regeering en de regeering der sov
jetunie ter bescherming van haar belangen
tot andere middelen moeten overgaan.
Overigens motiveert Reuter de actie van
Engeland en de sovjetunie tegen Iran met
de „aanwezigheid van een overmatig groot
aantal Duitschers in Iran" en noemt Iran
„een bron van nazi-intrigues". Iran was
bestemd, zoo meent Reuter, om als spring
plank voor een Duitschen aanval op Britsch-
Indië te dienen, en ook een aanvalsactie
tegen de sovjetunie moest van daar uit
plaats hebben.
Zooals men weet, heeft Iran categorisch
al deze beschuldigingen van de hand ge
wezen en als onjuist gekwalificeerd. Het
wilde zelfstandig blijven in het conflict,
zonder meer.
De Londensche nieuwsdienst meldt ten
slotte, dat de Britsche regeering gisteren de
regeeringen van Turkije, Egypte, Afghanis-
stan en Saoedl-Arabië op de hoogte heeft
gesteld van de tegen Iran getroffen maat
regelen.
Iran is het oude Perzië. Sinds 1935 heeft
het echter dezen naam. De koning, sjah
Pahlevi (vroeger kolonel Riza Khan), is een
voorstander van modern bestuur en regeert
thans 15 jaar in dezen geest. Ook het leger
is door hem hervormd. Hoe sterk dit echter
is, valt niet precies te zeggen. De cijfers
loopen van 100200.000 man, terwijl ook
over de bewapening weinig bekend is.
Naar het D.N.B. uit Berlijn meldt, hebben
de sovjet-Russisch-Engelsche manoeuvres
om Iran in toonaangevende Duitsche krin
gen geen verrassing gewekt. De inval in een
land, dat tot het laatst vasthield aan zijn
neutraliteit, die niet in twijfel getrokken
kon worden, is naar de hier heerschende
meening in zekeren zin slechts de cynische
consequentie van de bewust onjuiste bewe
ring, dat in Iran de sovjet-Russisch-Engel
sche belangen bedreigd werden door de
Duitschers in het land. Geheel afgezien van
het feit, dat deze bewering is gelogenstraft
door de getallen omtrent de weinige Duit
schers in Iran en door de verklaringen der
Iraansche regeering zelve, staat het volgens
de opvatting der Wilhelmstrasse vast, dat
Engeland er de schuld aan heeft, dat op
nieuw een land, of althans een deel daarvan,
aan het bolsjewisme is overgeleverd.
De door den omroep te Moskou gepubli
ceerde nota van Molotof aan de Iraansche
regeering, waarin de sovjet-Russische com
missaris zich beroept op een verdrag met
Iran van 1921, acht men opmerkelijk, omdat
het Engeland is geweest, dat de sovjet-
Russen aan dit verdrag heeft herinnerd ter
rechtvaardiging van den thans ondernomen
inval.
Maar ook het beroep op dit verdrag houdt
geen steek, zooals aan de hand der artikelen
wordt uiteengezet.
van hedenavond
tot morgenochtend
Uit Rome meldt Stefani:
De inval in Iran is'een zeer ernstige ge
welddaad. die de Britsche willekeur beves
tigt. Na Syrië en Irak is het de beurt van
Iran te constateeren, dat het politieke, eco
nomische en maatschappelijke lot van een
volk, dat het ongeluk heeft zich op het
strategische schaakbord van Engeland te
bevinden, uitsluitend van de Britsche wille
keur afhangt. Het Iraansche bloed, dat zal
vloeien, bezwaart geenszins het geweten van
Engeland, welks vlag reeds geheel bespat is
met Mohamedaansch bloed.
Op hetzelfde oogenblik, waarop Churchill
zich per radio tot de geheele wereld richtte
met de verzekering, dat Engeland strijdt
voor de vrijheid der volken, gaven de Brit
sche generaals overeenkomstig Churchill's
aanwijzing de laatste bevelen aan de Brit
sche troepen, die enkele uren later de grens
van Iran moesten schenden om zoo in de
practijk aan alle volken der aarde te be
wijzen. wat Londen verstaat onder vrijheid
der naties en souvereiniteit der staten.
Nu de Engelsche pers heeft gemerkt, dat
zij onmogelijk het ongerijmde voorwendsel
kon handhaven, dat zeshonderd Duitsche
onderdanen met ipbegrip van vrouwen en
kinderen in Iran de veiligheid van het Brit
sche rijk en de sovjet-unie bedreigden,
erkent zij openlijk, dat de inval in Iran is
gedaan in naam der hoogste belangen van
Engeland.
Het eigenlijke doel van Engeland bestaat
in de tot standbrenging van een Engelsch-
bolsjewistisch front in de Kaukasus ten
einde zich van de Iraansche petroleum te
verzekeren, voor het geval dat de olie van
Bakoe verloren mocht gaan. Om dit doel
te bereiken, moest men kiezen tusschen
schending van de neutraliteit van Turkije,
Iran of Afghanistan. De bewapening van
Turkije en enkele vernederende militaire
ervaringen der Engelschen in Afghanistan
deden het raadzaam lijken Iran te kiezen.
De bolsjewiki zijn uitgenoodigd aan de
operaties deel te nemen ter bevestiging van
de leidende rol, die Londen en Washington
in Europa en het Oosten aan het bolsjewis
me hebben toegekend.
De Turksche minister van buitenlandsche
zaken Saradjogloe heeft den Engelschen,
Iraanschen en sovjet-ambassadeur te An
kara ontvangen.
In Turksche politieke kringen verwacht
men, dat de Turksche regeering in een com
muniqué haar neutraliteit zal verklaren.
(D.N.B.).
De maan kwam heden op te
11.11 uur en gaat onder te 22.25 uur.
Naar het D.NJB. verneemt, hebben de
Sovjet-Russen de laatste dagen heftige
aanvallen ondernomen in een sector aan
het centrale front, om den opmarsch der
Duitsche troepen tot staan te brengen. Ter
ontlasting van hun verslagen afdeellngen
aderpen zij sterke gepantserde strijdkrach
ten, die door artillerie gesteund werden, in
den strijd tegen de stellingen van een Duit
sche infantiedivisie. In een heMhaftigen
strijd, die dagen lang duurde, sloegen de
Duitschers alle aanvallen af en brachten zij
den tegenstander verliezen toe.
In drie dagen bleven 95 Sovjet-pantser
wagens voor dé Duitsche stellingen liggen,
waaronder eenige van 32 en 45 ton. Ook in
den aangrenzenden sector mislukten de
Sovjet-Russische aanvallen door den afweer
van een Duitsche infanterieregiment. Acht
maal zonden de Sovjet-Russun hun aan
valsgolven tegen de Duitsche stellingen,
achtmaal smoorde het Duitsche vuur de
aanvallen. Op denzelfden dag rukten Duit
sche pantserwagens tegen de vijandelijke
strijdkrachten op en brachten haar op
nieuw zware verliezen toe.
Het aantal gesneuvelde en gewonde sov
jet-Russen Is nog niet bekend. Veel oor-
logsmaterieel viel in Duitsche handen. Nog
28 Sovjet-Russische pantserwagens werden
vernietigd, 31 stukken geschut en 30 vracht
auto's vernield of buitgemaakt.
Het D.N.B. meldt:
Viipuri (Wiborg) staat op het punt te
vallen. Van het Noord-Oosten en Oosten
zijn de Finsche troepen de stad op kanons-
schotsafstand genaderd .Onder den druk
van den krachtigen opmarsch der Finsche
troepen ten Westen van het Ladogameer is
ook de laatste tot dusver intact gebleven
Westelijke sector van het Sovjet-Russische
front aan den Noordelijken oever van de
Finsche Golf bij Saekkijaervi in gevaar ge
komen. Deze sector was bijzonder zwaar
versterkt. De inrichting der grensvestingen
met bomvrije kazematten was hier het ver
ste gevorderd.
Evenals in St. Petersburg zouden, volgens
tot dusver nog onbevestigde berichten, de
Sovjet-Russen te Viipuri last gegeven heb
ben tot het opstellen van formaties uit de
arbeiders, die daarmede een soort militie
zouden vormen.
Bij de gevechten in de richting van Reval
is een Duitsche compagnie infanterie diep
in de stellingen der Sovjet-Russen doorge
drongen. Hierbij trof zij een vliegveld aan,
waarop 16 Sovjet-Russische vliegtuigen voor
vertrek gereed stonden. Door het vuur van
hun machinegeweren vernietigden de in
fanteristen 13 op den beganen grond staan
de machines en schoten drie vliegtuigen
omlaag, die door snel op te stijgen zich aan
de vernietiging hadden probeeren te ont
trekken. Een groep van deze compagnie
veroverde in een gevecht van man tegen
man een luchtdoelbatterii van den vijand.
De operaties der Duitsche marine met
mijnen in het Oostelijke bekken van de
Oostzee hebben nieuwe successen opgeleverd
Nadat de Sovjet-Russen op 22 Augustus
drie groote transportschepen als gevolg
van mijnen verloren hadden, zijn volgens
de jongste berichten, een torpedebootjager,
drie koopvaardijschepen en twee mijnen
vegers op Dultsjc-he mijnen geloopen en
binnen zeer korten tijd gezonken. In de
zelfde wateren brachten Duitsche zee-
strijdkrachten een tankschip van de Sov
jet-unie door artillerievuur tot zinken.
ACTIE IN DE LUCHT.
De Duitsche actie in de lucht is aan het
gansche Oostelijk front krachtig en met
groot succes voortgezet. Tal van spoorwe
gen. ravitailleeringswegen en vliegvelden
werden doelmatig bestookt. Tevens werden
een koopvaardijschip van 3000 ton en een
monitor vernietigd. 14 vliegtuigen werden
op den grond vernield en 54 in luchtge
vechten neergehaald. Slechts 5 Duitsche
toestellen worden vermist.
UIT HET VERRE OOSTEN.
VERKLARINGEN VAN WANG TSJING-WEI
Het D.N.B. meldt uit Nanking:
Minister-president Wang Tsjing-Wei heeft
tegenover de pers verklaard, dat Tsjoenking
afhankelijk van Amerika en Engeland Is
geworden sedert het uitbreken van den oor
log tusschen Duitschland en de Sovjet-unie,
toen Moskou geen oorlogsmateriaal meer
kon leveren. Op dat tijdstip was er voor
China een gunstige gelegenheid om in Oost-
Azië vrede te sluiten en het communisme
in China uit te roeien, doch helaas heeft
Tsoengklng die gelegenheid verzuimd.
Daarna hebben de Vereenigde Staten hun
oorlogsleverantles aan Tsjoengking ver
groot om het voor een omsingeling van
Japan te winnen. Daardoor heerscht er
thans te Tsjoengking, waar tijdelijk zekere
vredesneigingen vielen waar te nemen, een
geest van verzet.
JAPANSCH BLAD EISCHT SLUITING
VAN ZEESTRATEN.
Volgens een bericht van de Hotsji Sjim-
boen zou reeds de eerste Amerikaansche
tankboot met vliegtuigbenzine onder Griek-
sche vlag in Wladiwostok zijn aangekomen.
Het blad schrijft in dit verband, dat de
Japansche zeestraten als straat Tsoegaroe
en straat Soya ongetwijfeld voor Japan be
langrijker zijn dan het Panamakanaal voor
de Vereenigde Staten. Deze waterwegen
mc :en deel uit van Japansch gebied van
vitale beteekenis. Zoolang de Ver. Staten
het Panamakaanal gesloten houden, zou het
feitelijk vanzelfsprekend zijn, dat Japan
ook zijn waterwegen sluit. Er bestaat geen
grootere vernedering voor het Japansche
volk dan deze straten voor vijandige acties
ter beschikking te stellen. Deze gebieden en
waterwegen moesten daarom in den dienst
voor keizer en natie tot het uiterste ver
dedigd worden. (D.N.B.)
DE ENGELSCH—AMERIKAANSCHE
POSITIES IN HET VERRE OOSTEN.
Gelijktijdig met den Engelsch-bolsjewis-
tischen overval op Iran hebben Engeland
en Amerika kennis gegeven van een „bui
tengewone versterking" van hun posities
in het Verre Oosten. Terwijl uit Manilla
gemeld wordt, dat de Amerikaansche weer
macht tot 40.000 man is versterkt, is uit
Singapore bericht ontvangen, dat de in de
Maleische staten gestationneerde Engelsche
luchtmacht gisteren de zwaarste verster
king sinds een jaar uit Engeland heeft ont
vangen. Bovendien is het Britsch-Indische
expeditiecorps aldaar met verscheidene
eenheden opgeleide en niet opgeleide troe
pen van verschillende legeronderdeelen
versterkt. (D.N.B.).
ZIJN ZWAKSTE REDE.
Het A.N.P. meldt uit Berlijn:
„Wij zijn den heer Churchill bijzonder
dankbaar voor hetgeen hij gezegd heeft. Wij
zullen daaruit de overeenkomstige lessen en
consequenties trekken".
Aldus verklaarde men ironisch in de Wil
helmstrasse ten aanzien van de rede van
Churchill, welke hier beschouwd wordt als
de zwakste want meest aantastbare
van al zijn tot dusver afgelegde verklarin
gen. Bijzonder opdringerig acht men de
godslastering om arm in arm met het bols
jewisme voor de „overwinning van het goede
tegen het kwade" te willen strijden. De wijze
waarop de Russische metropoliet van Bel
grado, lieden van het slag Churchill en den
aartsbisschop van Canterbury, van repliek
gediend heeft, zal wel voldoende zijn, zoo
betoogt men, om dergelijke beweringen te
weerleggen. Overigens is het voldoende,
naar de meening van dezelfde kringen,
slechts enkele punten uit het door Churchill
geboden materiaal te voorschijn te halen
om zijn persoonlijkheid en zijn politiek te
karakteriseeren.
Wanneer hij de ontmoeting met Roosevelt
op den Atlantischen Oceaan „symbolisch"
noemt, ligt er inderdaad een symboliek in
den vrij onverbloemden eisch van Washing
ton, nu eindelijk aan den oorlog mee te
doen, omdat volgens de spreuk „de een na
den ander" anders ook Amerika aan de
beurt zou komen. Juist dit „de een na den
ander" krijgt in het licht van den overval
op Iran een heel bijzondere beteekenis. Het
karakteriseert de Engelsche politiek: ofwel
den een na den ander in oorlog tegen
Duitschland hitsen, of den een na den ander
overvallen.
De in één adem tegen Japan geuite drei
gementen vormen, naar men hier verder
opmerkt, een beschimping, waarvan men het
aan Tokio overlaat ten aanzien daarvan een
standpunt te bepalen, temeer aangezien
men daar de beteekenis van de door Chur
chill gekozen spreuk „de een na den ander"
wel niet over het hoofd gezien zal hebben.
Churchill's bespreking van den toestand in
de bezette gebieden is volgens het oordeel
van Berlijnsche kringen ten hoogste een
bevestiging voor het al lang bewezen feit,
dat Engeland al die landen, die het op on
verantwoordelijke wijze in den oorlog gestort
heeft, niet tot rust wil laten komen, en ook
voor den hongeroorlog niet terugschrikt.
Wanneer hij tegelijkertijd van een „vertrapt
Europa" spreekt, behoeft men slechts eraan
te herinneren, door wien in het Westen en
het Oosten sinds de aftochten wijde land
streken vernietigd en verwoest zijn. Als van
beteekenis acht men het voorts in kringen
van de Wilhelmstrasse, dat Churchill vol
komen in strijd met de oorspronkelijke
mededeeling over de ontmoeting op den At
lantischen Oceaan met president Roosevelt,
thans verzekert, dat men in het geheel niet
geprobeerd heeft, de oorlogs- en vredesdoel
einden definitief vast te stellen.
Eigenlijk, zoo verklaart men hier, neemt
hij dus terug, wat hij pas kort geleden als
begin van hetgeen later zou komen, in het
vooruitzicht stelde, en wel heel duidelijk
daarom, omdat hij met het oog op de wen-
schen van de bolsjewisten de vrije hand
wilde houden voor de latere ontwikkeling.
De Berliner Börsenzeitung schrijft: In
woorden van de diepste huichelarij eert de
zelfde man, die eens verklaarde, dat het
bolsjewisme „geen politiek en geen geloof,
maar een ziekte en een pest" is, thans de
soldaten van het Engelsch-Bolsjewistlsche
front als de „soldaten van Christus". Hij
die reeds in 1936 verklaarde: „Duitschland
wordt te sterk, wij moeten het vernietigen",
gaat nu voor de radio staan en beschuldigt
ons den oorlog veroorzaakt te hebben. Na
tuurlijk, zoo vervolgt het blad, stelt hij ook
de sovjets voor als de arme overvallen
slachtoffers, hoewel het na de oorlogsge
beurtenissen van dezen zomer voor de hand
ligt, dat de geweldige wapening was gereed
gemaakt, om binnen afzienbaren tijd het
bolsjewisme Duitschland en Europa te laten
bestormen.
COLLECTE VOOR DE TUBERCULOSE
BESTRIJDING.
Het plaatselijk comité uit de samenwer
kende t.b.c.-vereenlgingen schrijft ons:
Vrijdag en Zaterdag a.s. zal hier ter stede
gelijk overal in ons land, een collecte wor
den gehouden voor tuberculosebestrijding,
welke bestaat uit een huis- en straatcol
lecte. De opbrengst daarvan komt ten goede
aan de ,'Nederlandsohe Centrale Vereenl-
ging tot bestrijding dér Tuberculose" met
de bij haar aangesloten plaatselijke veree-
niglngen: „Draagt Elkanders Lasten". ..Her
wonnen Levenskracht", ,,SA.N.T.O.S.",
„Sonnevanck", „Vereeniging tot Bevorde
ring der Gezondheid in de Grafische Vak
ken". „Zonnegloren" en „Zonnestraal", alle
organisaties, welke op het gebied der t.b.c.-
bestrijding voor de geheele bevolking van
ons land steeds werkzaam zijn geweest. De
ingezamelde gelden komen geheel aan ge
noemde vereenigingen ten goede en worden
daaronder verdeeld naar een door den di
recteur-generaal van de Volksgezondheid
bepaalden maatstaf.
Gezien de doelstelling en het algemeene
karakter der inzameling, vertrouwen wij.
dat een beroep op de offervaardigheid en
actieve medewerking onzer stadgenooten
ruimschoots weerklank zal vinden.
BENOEMING BIJ N. Z. H. T. M.
Eigen foto.
De heer A. van Breda, conducteur der
N. Z. H. T. M. te Oegstgeest, ls door de di
rectie der N.Z.H.T.M. benoemd tot dienst
doend chef van het tramemplacement, al
hier.
ONGEOORLOOFD BEZIT VAN WAPENEN.
De Commissaris van Politie, alhier ver
zoekt ons er nogmaals de aandacht op te
vestigen, dat het voorhanden hebben van
vuurwapenen, hieronder begrepen alarm
pistolen, alsmede van slag-, stoot en steek
wapenen (dolken, dolkmessen, sabels, de
gens, gummistokken, boksbeugels enz.) ver
boden is. Personen die in het bezit zijn van
dergelijke wapenen dienen hiervoor ten
spoedigste vergunning bij hem, Commissa
ris van Politie, aan te vragen.
Alle reeds vroeger verleende vergunnin
gen of machtigingen ingevolge de Vuur-
wapenwet of Wapenwet zijn bij het inwer
king treden van de thans geldende Wapen-
verordening vervallen.
HANDELSREGISTER
KAMER VAN KOOPHANDEL.
Nieuwe Inschrijving:
Kleefstoffenfabriek Gebroeders Mak, Lin-
dehovestraat 19, Alphen a. d. Rijn. Vennoo-
ten: F, Mak en H. M. Mak, Bodegraven.
Wijzigingen
Motor- en Rijwielhandel Fa. Hintzbergen
en v. d. Pouw Kraan, Hooge Rijndijk 184,
Lelden. Bijvoeging uitgeoefend bedrijf: vul-
caniseerinrlchting voor banden.
M. P. Splinter, Zijlweg 2, Leiderdorp.
Steenbakkerij en bloembollenkweekerij en
-handel. Wijziging uitgeoefend bedrijf: de
bloembollenkweekerij en -handel is opge
heven. Uittredend Gevolmachtigde: C.
Splinter, Leiderdorp.
Eerste Katwijksche Autobusonderneming,
Kon. Wilhelminastraat 16, Katwijk a. Zee.
Overleden Vennoot: W. van der Plas, Kat
wijk, d.d. 5 Juli 1941.
Betracht de grootste spaar
zaamheid
Met gas en electriciteit.
De Wethouder van Sociale Zaken, de
heer J. J. van Stralen ls verhinderd morgen
spreekuur te houden.
De heer J. Th. Luykx alhier is geslaagd
voor het diploma Stenografie „Groote".
De bisschop van Haarlem heeft den
heer C. C. Standenmeyer benoemd tot
rector van het Sint Cuneragesticht alheir.
Dit Nummer bevat TWEE Bladen
Binnenland
Het aanbieden van „lokloonen" is ver
boden (Binnenland, 2e Blad).
De vergiftigingsmoord te Borgercompagnie
(Gemengd, 2e Blad).
Buitenland
De strijd in Iran begonnen (lc Blad).
De Duitsche opmarsch in het Oosten
(le Blad).
ZIE VOORTS „LAATSTE BERICHTEN"
EERSTE BLAD.