V
Ontmoeting
Roosevelt en Churchill
82ste Jaargang
VRIJDAG 15 AUGUSTUS 1941
No. 24965
Sovjet-tegenstand in West-
Oekraïne ineenstorting
nabij.
fV Victorie Duitschland wint -
voor Europa op alle fronten
Odessa omsingeld, ertsgebied van Krywoi
Rog veroverd
Staf der N. S.B. bijeen
Bekendmaking
Een gemeenschappelijke verklaring omtrent
het oorlogsdoel
Radiorede van majoor
Attlee
Opbouwen
VRIJWILI
NI
EGIÖEN
D
LEIDSCH
Directeur; J. W. Henny
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Hoofdredacteur: B. W. Menkhorst, Lelden
Pl.verv.: K. Been, Lelden.
PRIJS DER ADVERTENTIES
32 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen
van ons Blad zyn gevestigd. Andere advertenties 37 ets. per regel. Minimum
5 regels. - Verplicht bewyummer 5 ets. - Incassokosten volgens postrecht.
.Kleine Advertenties" (hoogstens 30 woorden) uitsluitend bij vooruitbetaling,
alleen 's Woensdags en 's Zaterdags 55 ets. - Voor toezending van brieven
wordt 10 ets. berekend.
Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein
Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maandenƒ2.47
per week ƒ0.19
i Franco per post ƒ2.47 per 3 maanden portokosten
(voor binnenland ƒ0.80 per 3 mnd.)
Het opperbevel der Duitsche weermacht deelt mede
Onder den druk der Duitsche, Roemeensche, Hongaarsche en Italiaansche
af deelingen, die, den vijand zonder ophouden achtervolgend, tusschen Dnjesti
en Dnjepr naar het Zuiden oprukken, staat de verdediging der Westelijke
Oekraïne door de Sovjet-weermacht op het punt geheel ineen te storten.
Odessa is door Roemeensche troepen omsingeld. Nikolajeff is door Duitsch-
Hongaarsche afdeelingen aan de West- en Oostzijde ingesloten. Ten Westen
van de Boeg gaan sterke vijandelijke afdeelingen haar vernietiging tegemoet.
Bij den opmarsch naar den benedenloop van den Dnjepr hebben Duitsche
gemotoriseerde eenheden het ertsgebied van Krywoi Rog veroverd. Dit gebied
bracht jaarlijks meer dan 19 millioen ton ijzererts van zeer goede kwaliteit op.
De Sovjet-Unie heeft daardoor meer dan 61 procent van haar geheele erts-
productie verloren en een verlies van zeer groote beteekenis op het gebied der
oorlogsproductie geleden.
Afgezien van het feit, dat het gebied van
Krywoi Rog met een j aarlij ksche productie
van 19 millioen ton bijna 2/3 van de ge
heele ijzerertsproductie der sovjetunie op
levert, is dit erts bovendien een der beste
ertsen, die in de sovjetunie of zelfs in
Europa gewonnen worden. Het ijzergehalte
van het erts bedraagt gemiddeld rond 60%
en stijgt in vele gevallen zelfs tot 70%. De
ertsen zijn bijzonder zuiver en kunnen der
halve snel en gemakkelijk verwerkt wor
den. De ertslagen van Krywoi Rog strekken
zich uit over een gebied van 90 K.M. lengte
bij een breedte van 2 tot 6 K.M. De totale
ertsvoorraden van dit gebied worden ge
schat op niet minder dan 800 millioen ton.
Daarmede behoort dit ertsgebied tot de
rijkste der aarde. Door Krywoi Rog werd
niet alleen de geheele behoefte van alle
ijergieterijen in het Zuiden der sovjet-unie
gedekt, maar het hier verwerkte ijzer werd
ook naar bijna alle standplaatsen van de
ijzerverwerkende industrie van het Euro-
peesche deel der sovjet-unie gezonden. Zoo
kregen de ijzerindustrieën van Petersburg,
Moskou, Tula, Nisjni Nowgorod en vele an
dere steden van Krywoi Rog het noodige
ijzererts en ruw ijzer. Het is interessant, dat
zelfs de Oost-Opper-Silezische ijzergiete
rijen voor den wereldoorlog, en tot zekere
hoogte ook nog tot de ineenstorting van
den Poolschen staat, uit Krywoi Rog wer
den voorzien van het noodige erts.
EPISODEN UIT DEN STRIJD.
Het DNB geeft nog eenige bijzonderheden
uit den strijd.
In den Zuidelijken sector heeft de Duit
sche luchtmacht ook op 13 Augustus de ope
raties van het landleger met veel succes ge
steund. In het gebied van Nikolajew zijn
concentraties van Sovjet-vrachtauto's en ge
motoriseerde colonnes verstrooid en tien
pantserwagens door bommen vernield. Duit-
sohe gevechtsvliegers hebben drie veersche
pen op den Dnjepr tot zinken gebracht en
een pontonbrug vernield. Batterijen lucht
afweergeschut werden met bommen en
boordwapens bestookt en buiten gevecht ge
steld.
Aan het Noordelijke front hebben Duit
sche gevechtsvliegtuigen gisteren de haven
werken van Moermansk met succes ge
bombardeerd. Verscheidene bommen troffen
de pakhuizen en petroleumtanks. Er braken
groote branden uit terwijl zich ontploffin
gen voordeden. In een kamp werden twee
barakken vernield en twee beschadigd.
De luchtmacht heeft voorts krachtige
aanvallen gedaan op belangrijke stations,
spoorwegemplacementen en transporttrei
nen. De aanvallen waren vooral gericht op
stations in het gebied van Orel. In den afge-
loopen nacht zijn emplacementen, depots en
stilstaande treinen aangevallen en vernie
tigd. De schade, door de Sovjets geleden, is
zeer aanzienlijk.
In den strijd tegen de Sovjet-luchtmacht
hebben afdeelingen Duitsche jagers en ge
vechtsvliegtuigen in de afgeloopen 24 uur
110 vliegtuigen van den vijand vernietigd.
Neergeschoten werden 71 vliegtuigen, op den
grond vernield 39.
Bij de operaties in het Noorden haalde het
Duitsche luchtwapen alleen op 12 Augustus
37 vijandelijke vliegtuigen omlaag.
DE TAAK DER DUITSCHE MARINE.
Ook de Duitsche marine neemt met aan
zienlijke strijdkrachten aan den strijd in
het Oosten deel. Als operatiegebied komen
voor haar in aanmerking de Zwarte Zee,
de Oostzee en de Noordelijke IJszee. Het
zwaartepunt der operaties lag tot dusverre
in het Oosten van de Oostzee. Voor de
Sovjets komt het er echter in de eerste
plaats op aan de havens aan de Noorde
lijke IJszee open te houden, tot zij door
den winter toch worden afgesloten. Nog
onlangs bracht een Duitsche duikboot in
de Barentsz-zee een Sovjet-torpedojager
tot zinken, waarmede de bewaking van de
kust van Kola door de Duitsche vloot be
wezen werd. Dit is van belang, omdat
Moermansk en Archangelsk de eenige ha
vens zijn, waarover de Ei\gelsche en Ame
rikaansche hulp de Sovjet-Unie zou kun
nen bereiken. Bovendien belemmert de
blokkade van Archangelsk den uitvoer van
mijnhout, dat in Engeland dringend noo-
dig is. Zoo is overal aan het geweldige
front steeds weer de zorgvuldig georgani
seerde samenwerking van alle deelen der
Duitsche weermacht zichtbaar.
Duitsche lichte zeestrijdkrachten hebben
in het Oostelijke deel van de Oostzee op 13
Augustus een formatie der Sovjets aan
gevallen. Een mijnenveger der Sovjets van
250 ton werd tot zinken gebracht. De be
manning, onder wie zich een politieke
commissaris bevond, werd gevangen geno
men. Een snel patrouillevaartuig der Sov
jets liep op een mijn en vloog in de lucht.
Op 14 Augustus heeft de staf van de
N.S.B. in Utrecht een conferentie gehou
den, waar commissaris-generaal Schmidt
in diepgaande beschouwingen den binnen -
en buitenlandschen politieken toestand
heeft behandeld. De leider der NBB., ir.
Mussert, ging vervolgens uitvoerig in op de
'rede van den commissaris-generaal.
De leiding der conferentie was in han
den van den plaatsvervangenden leider der
NB.B., van Geelkerken.
DE KERKEN IN DE BALTISCHE LANDEN
EN DE OEKRAÏNE.
Naar thans bekend wordt, zijn de Duit
sche troepen er bij hun opmarsch in de
sovjet-unie herhaaldelijk in geslaagd, de
z.g. godloozenmusea met hun geheelen in
houd onbeschadigd in handen te krijgen.
De voorwerpen voor den kerkelijken eere-
dienst, die daar werden gevonden, zijn door
het Duitsche commando ter beschikking
van de verschillende kerken in de vroegere
Baltische landen en de Oekraine gesteld.
Een deel der kruisbeelden, monstransen,
kelken en geestèlijke gewaden was onbe
schadigd, andere waren van de sovjet
emblemen voorzien of met roode verf be
smeerd. Op alle houten crucifixen was een
metalen sovjetster aangebracht. De Duit
sche veldgeestelijken staan de bevolking
bij het herstel harer kerken met raad en
daad bij, zooals ook blijkt uit een brief van
den bisschop van Kaunas aan een Ber-
lijnsch geestelijke. (D.N.B
Herhaaldelijk heb ik de Nederland-
sche bevolking er voor gewaarschuwd
op eenigerlei wijze de vijanden van
Duitschland te begunstigen. Deson
danks is weer een ernstig geval van
begunstiging van den vijand voorge
komen. Op 7 Augustus j.l. moest op
Nederlandsch gebied een Britsch ge
vechtsvliegtuig een noodlanding maken.
De ongedeerd gebleven bemanning, be
staande uit 6 personen, kreeg bij haar
poging om te vluchten steun van Neder
landers, die geld gaven, levensmiddelen
en burgerkleeding. Nog dienzelfden dag
werden de Engelschen gevangen geno
men. De personen, die hulp verleend
hadden bij de poging om te vluchten,
zijn terstond voor een Duitschen krijgs
raad gebracht. Deze veroordeelde vijf
hunner ter dood en drie anderen tot
langdurige, deels levenslange gevange
nisstraf.
w.g. Fr. CHRISTIANSEN,
generaal der vliegers,
Het D.N.B. meldt uit New-York:
Naar het Witte Huis officieel heeft me
degedeeld, zijn Roosevelt en Churchill het
bij een geheime samenkomst in volle zee
eens geworden over een „gemeenschappe
lijke verklaring omtrent het oorlogsdoel".
De bijeenkomsten hadden blijkbaar
plaats aan boord van Roosevelt's jacht en
aan boord van het Engelsche slagschip
„Prince of Wales".
De officieele verklaring van het Witte
Huis vermeldt, dat Churchill en Roosevelt
het eens zijn geworden over een uit acht
punten bestaand gemeenschappelijk pro
gramma en dat aan de besprekingen voor
aanstaande militairen hebben deelgeno
men. Zij hebben het geheele vraagstuk be
studeerd der levering van oorlogsmateriaal
aan landen, die actief „tegen den aanval
verzet bieden", o.a. ook het vraagstuk der
leveranties aan de Sovjet-Unie. De Brit-
sche minister Beaverbrook zal naar Wash
ington reizen om verdere bijzonderheden
te bespreken. In de verklaring wordt ver
der gezegd, dat gesproken is over maat
regelen, v/elke beide landen zullen nemen
om hun eigen veiligheid te waarborgen.
Naar Associated Press meldt, beteekent
de gemeenschappelijke verklaring de meest
concrete uiteenzetting over de oorlogsdoe
len, welke tot dusverre van Britsche zijde
gegeven is, Het belangrijkste daarvan is,
dat de afzonderlijke staten economisch sa
menwerken, voorzoover zij vredelievend
zijn. Het hoogtepunt der oorlogsdoelen
wordt gevormd door de ontwapening van
de mogendheden van de spil.
Voorts verklaren Roosevelt en Churchill
van meening te zyn, dat na de „definitieve
vernietiging der nazi-tirannie" de ontwa
pening van de „agressieve landen" van be
lang is met gelijktijdige inrichting van een
breeder en permanent stelsel van algemee-
ne veiligheid.
In een radiorede, aldus het DJM.B. uit
Berlijn, heeft majoor Attlee omtrent de
ontmoeting tusschen Roosevelt en Chur
chill op open zee medegedeeld, dat Roose
velt en Churchill een gemeenschappelijke
verklaring hebben afgelegd, volgens welke
de Vereenigde Staten en Engeland geen
territoriale veranderingen wenschen. Deze
moeten overigens, zoo gaat de verklaring
verder, slechts op wensch der betrokken
volken tot stand komen. De verklaring
spreekt verderv an „economische samenwer
king der volken", alsmede van een volledi
ge ^ontwapening van alle volken."
Ofschoon gezegd wordt, dat alle volken
den hun aangenamen regeeringsvorm zelf
kiezen moeten, komen Roosevelt en Chur
chill op voor een vernietiging van den na-
tionaal-sociahstischen regeeringsvorm, met
de bewering, dat dit de voorwaarde is voor
een vrede in veiligheid.
De Britsche berichtendienst meldt ter
aanvulling, dat de besprekingen van Roose
velt en Churchill drie dagen hebben ge
duurd. Daarbij zijn niet slechts de voorzie
ningskwesties, maar ook de toestand in het
Verre Oosten, de kwestie Dakar en de
Duitsdh-bolsjewistische oorlog besproken.
VERKLARING VAN HULL.
Naar aanleiding van de gemeenschappe
lijke verklaring van Roosevelt en Churchill
heeft men gisteren op de persconferentie te
Washington den minister van buitenland-
sche zaken, Cordell Huil, gewezen op de om
standigheid, dat het Amerikaansche volk
gegevens wenscht over de wijze, waarop
men den oorlog denkt te winnen, tegen
Vichy en Japan wil optreden en Engeland
en Amerika de benarde Sovjets te hulp zul
len komen.
In zijn antwoord beperkte Huil zich tot de
algemeene bewering, dat de gemeenschap
pelijke verklaring „fundamenteele beginse
len" inhoudt, die de Ver. Staten zullen steu
nen tot zij in „de geheele beschaafde we
reld" weer worden gehuldigd. Nadere in
lichtingen weigerde Huil, speciaal een ant
woord op de vraag, of de passage in de ge
meenschappelijke verklaring, die spreekt
van gelijk recht op de grondstoffen der we
reld, met inachtneming van de bestaande
verplichtingen van Engeland en de Ver. Sta
ten, wellicht beteekent, dat Engeland wil
blijven vasthouden aan de overeenkomst
van Ottawa en alle offers In dit opzicht aan
Amerika wil opleggen.
VERBAZING TE NEW-YORK.
Het DNB meldt uit New-York, dat de offi
cieele verklaring van het Witte Huis over
de ontmoeting tusschen Roosevelt en Chur
chill op het publiek te New-York als een
donderslag heeft gewerkt, omdat men daar
in, naar overal uit de eerste uitlatingen
blijkt, een nieuwen stap van Roosevelt in de
richting van actievere deelneming van de
Vereenigde Staten aan den oorlog ziet en dit
zonder rekening te houden met de meening
van het volk en het Congres, naar uit de
stemming over de verlenging van den mili
tairen diensttijd blijkt. De eerste reactie van
het publiek gaat uit van de opvatting dat
verbinding van de Vereenigde Staten aan
de oorlogsdoeleinden van Engeland heel wat
actiever steun zou meebrengen. Hoewel in
interventionistische kringen het optreden
van Roosevelt wordt toegejuicht, doet zich
reeds felle critiek gelden. Men verwijt Roose
velt, dat hij het Congres en het publiek weer
eens voor een voldongen feit stelt.
Associated Press meldt, dat in regeerings-
kringen de opvatting is geuit, dat aan de
beginselen van Churchill en Roosevelt in
alle ,.anti-spil-landen" een goede ontvangst
ten deel zal vallen. De voorzitter van de mi
litaire senaatscommissie, de democraat Rey
nolds, heeft de vraag opgeworpen, waarom
Engeland en Amerika de bekende „vier
vrijheden" niet terstond in de Sovjet-unie
en Brifcsch-Indië invoeren. De republikein-
sche afgevaardigde Shafer noemde de ver
klaring gelijkluidend met het vroegere oude
vrouwen-geleuter.
DE MEENING TE BERLIJN.
De theatrale gemeenschappelijke verkla
ring van Roosevelt en Churchill kwalifi
ceert men in politieke kringen te Berlijn
als een zeer onbeholpen agitatie-bluf en
holle frasen. Winkeldochters, eens geleverd
door Versailles en Genève, zoo verklaart
men in genoemde kringen, zijn thans uit
de motzakken te voorschijn gehaald en op
gestreken. De oude zondaar Churchill poogt
zich door dezen reusachtigen zwendel uit
zijn benauwdheid te redden. Churchill en
Roosevelt dom en driest als steeds
meenen ook thans nog scheidsrechterde te
kunnen spelen en Europa, dat op het punt
staat zijn lot zelf in handen te nemen, te
Dat wil het nieuwe Duitschland van
Adolf Hitler. Een nieuw Europa opbouwen.
Een nieuwe ordening vestigen. Ons wereld
deel weer bewoonbaar maken voor eea
ieder die werken wil en kan.
En Stalin? Wat wil deze? Het bolsjewis
me vestigen, dat is: Christendom, bescha
ving en cultuur vernietigen. Dat beteekent:
moord en doodslag, armoede en ellende.
Nederlanders, de keuze kan toch niet
moeilijk zijn!
Als waar Christen en goed vaderlander
is uw plaats immers aan de zijde van hen,
die den opbouw willen?
U künt toch nimmer wenschen, dat
Europa het slachtoffer wordt van een hor
de barbaren, die reeds 25 jaar een mil-
lioenenvolk onderdrukt en het ten slotte
in het ongeluk stortte?
En als gij uw keuze gedaan hebt, u dus
schaart achter de bouwers van het nieu
we Europa, voegt dan de daad bij het
woord. Vele duizenden stelden reeds die
daad, zij strijden aan het Oostfront of
maken zich gereed daarheen te vertrekken.
Zij begrijpen, dat zónder strijd géén over
winning mogelijk is. Zij beseffen, dat ook
Nederland zijn aandeel moet leveren, wil
het straks een eervolle plaats in het nieu
we Europa innemen. Zij zijn de sloopers
van het bolsjewisme, maar tevens de bou
wers aan de nieuwe toekomst van ons va
derland l
Een nieuwe toekomst bouwen voor ons
land en volk. Er is geen schooner doel.
Het is uw plicht daaraan mede te wer
ken. Verzaak die plicht niet, maar meldt
u aan bij het
Vrijwilligerslegioen Nederland,
Koninginnegracht 22, 's Gravenhage.
blijven bevoogden en ringelooren, zooals
dit al tientallen jaren en nog langer ge
schiedde.
Ten aanzien van de verklaring, dat Chur
chill en Roosevelt geenerlei territoriale uit
breiding van hun landen wenschen, wijst
men eenvoudig op de recente overweldiging
van Groenland, IJsland en Syrië, benevens
in het algemeen op de territoriale onrecht
vaardigheid van het verdrag van Versail
les. (D.N.B.)
DE „DIPLO" OVER ROOSEVELT
De Deutsche diplomatisch-politlsche Kor-
respondenz van gisteren schrijft, dat pre
sident Roosevelt sedert het begin van zijn
bewind heeft gebroken met de traditio-
neele Amerikaansche opvatting, die in
menging in Amerikaansche aangelegenhe
den van de hand wees en zich omgekeerd
ook niet inliet met niet-Amerikaansche
vraagstukken. Roosevelt heeft zich opge
worpen als behoeder en profeet van eef\
wereldbeschouwing, die moge strooken met
zijn smaak en dien van zijn landslieden,
maar geenszins recht heeft op een wereld-
monopolie. Wie de door Roosevelt als juist
erkende richtlijnen overtrad, dien trachtte
hij te straffen en te benadeelen. Hij ging
zelfs zoover, dat hij verklaarde besloten te
zijn de democratie overal ter wereld met
alle middelen te ondersteunen, hoe ook de
omstandigheden waren, die eventueel tot
oorlog mochten leiden. Een dergelijke po
litiek moest zijn volk steeds dichter tot het
conflict brengen, hetgeen te vermijden
ware geweest, indien de Amerikaansche
president de oude staatsbeginselen in acht
had genomen.
Maar ook Roosevelts geografische ambi
ties brengen zijn land noodzakelijkerwijs in
gevaarlijke situaties door de reacties, die
zij bij de bedreigden teweegbrengen. De
president heeft zijn activiteit of liever
agressiviteit zoowel op het Oosten als op
het Westen gericht. Vroeger bestond een
stilzwijgende overeenkomst tusschen de
Ver. Staten en Jipan, die de grenzen van
ieders versterkingen in den Stillen Oceaan
regelde, maar reeds enkele jaren geleden
is Roosevelt hiervan afgeweken en heeft
hij een aanvang gemaakt met den bouw
van versterkingen op een reeks eilanden in
dit gebied, hetgeen slechts als bedreiging
van Japan kon worden opgevat. Eveneens
heeft hij de hand uitgestoken naar Euro-
peesch gebied en zich bij verrassing een
eiland toegeëigend, waarvan zelfs de pa
cifistische Zweedsche democraat Sandler
heeft gezegd, dat het ondanks de Engelsch-
Amerikaansche bezetting volgens eigen wil
tot het Noorden van Europa behoort.
Roosevelt leeft in den waan, dat hij ge
roepen is het testament dergenen, die de
Ver. Staten hebben geschapen en groot
gemaakt, voor verouderd te verklaren om
voortaan in naam van zijn volk aanspraak
op de wereldheerschappij te kunnen ma
ken. De reacties, die hierop zoowel van
binnen als van bulten ongetwijfeld moeten
komen, zal niet in de eerste plaats hijzelf,
maar het Amerikaansche volk te verwer
ken krijgen. Ook WiLson heeft, toen hij
zijn land met alle middelen in de verwar
ring van den wereldoorlog dreef, te veel
gewild en meer beloofd dan hij kon hou
den. Slechts scherven en teleurstellingen
liet hij achter, (D.N.B.)