V Ontmoeting Roosevelt en Churchill 82ste Jaargang VRIJDAG 15 AUGUSTUS 1941 No. 24965 Sovjet-tegenstand in West- Oekraïne ineenstorting nabij. fV Victorie Duitschland wint - voor Europa op alle fronten Odessa omsingeld, ertsgebied van Krywoi Rog veroverd Staf der N. S.B. bijeen Bekendmaking Een gemeenschappelijke verklaring omtrent het oorlogsdoel Radiorede van majoor Attlee Opbouwen VRIJWILI NI EGIÖEN D LEIDSCH Directeur; J. W. Henny DAGBLAD DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Hoofdredacteur: B. W. Menkhorst, Lelden Pl.verv.: K. Been, Lelden. PRIJS DER ADVERTENTIES 32 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen van ons Blad zyn gevestigd. Andere advertenties 37 ets. per regel. Minimum 5 regels. - Verplicht bewyummer 5 ets. - Incassokosten volgens postrecht. .Kleine Advertenties" (hoogstens 30 woorden) uitsluitend bij vooruitbetaling, alleen 's Woensdags en 's Zaterdags 55 ets. - Voor toezending van brieven wordt 10 ets. berekend. Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen) Redactie 21507 Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54 PRIJS DEZER COURANT Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn: per 3 maandenƒ2.47 per week ƒ0.19 i Franco per post ƒ2.47 per 3 maanden portokosten (voor binnenland ƒ0.80 per 3 mnd.) Het opperbevel der Duitsche weermacht deelt mede Onder den druk der Duitsche, Roemeensche, Hongaarsche en Italiaansche af deelingen, die, den vijand zonder ophouden achtervolgend, tusschen Dnjesti en Dnjepr naar het Zuiden oprukken, staat de verdediging der Westelijke Oekraïne door de Sovjet-weermacht op het punt geheel ineen te storten. Odessa is door Roemeensche troepen omsingeld. Nikolajeff is door Duitsch- Hongaarsche afdeelingen aan de West- en Oostzijde ingesloten. Ten Westen van de Boeg gaan sterke vijandelijke afdeelingen haar vernietiging tegemoet. Bij den opmarsch naar den benedenloop van den Dnjepr hebben Duitsche gemotoriseerde eenheden het ertsgebied van Krywoi Rog veroverd. Dit gebied bracht jaarlijks meer dan 19 millioen ton ijzererts van zeer goede kwaliteit op. De Sovjet-Unie heeft daardoor meer dan 61 procent van haar geheele erts- productie verloren en een verlies van zeer groote beteekenis op het gebied der oorlogsproductie geleden. Afgezien van het feit, dat het gebied van Krywoi Rog met een j aarlij ksche productie van 19 millioen ton bijna 2/3 van de ge heele ijzerertsproductie der sovjetunie op levert, is dit erts bovendien een der beste ertsen, die in de sovjetunie of zelfs in Europa gewonnen worden. Het ijzergehalte van het erts bedraagt gemiddeld rond 60% en stijgt in vele gevallen zelfs tot 70%. De ertsen zijn bijzonder zuiver en kunnen der halve snel en gemakkelijk verwerkt wor den. De ertslagen van Krywoi Rog strekken zich uit over een gebied van 90 K.M. lengte bij een breedte van 2 tot 6 K.M. De totale ertsvoorraden van dit gebied worden ge schat op niet minder dan 800 millioen ton. Daarmede behoort dit ertsgebied tot de rijkste der aarde. Door Krywoi Rog werd niet alleen de geheele behoefte van alle ijergieterijen in het Zuiden der sovjet-unie gedekt, maar het hier verwerkte ijzer werd ook naar bijna alle standplaatsen van de ijzerverwerkende industrie van het Euro- peesche deel der sovjet-unie gezonden. Zoo kregen de ijzerindustrieën van Petersburg, Moskou, Tula, Nisjni Nowgorod en vele an dere steden van Krywoi Rog het noodige ijzererts en ruw ijzer. Het is interessant, dat zelfs de Oost-Opper-Silezische ijzergiete rijen voor den wereldoorlog, en tot zekere hoogte ook nog tot de ineenstorting van den Poolschen staat, uit Krywoi Rog wer den voorzien van het noodige erts. EPISODEN UIT DEN STRIJD. Het DNB geeft nog eenige bijzonderheden uit den strijd. In den Zuidelijken sector heeft de Duit sche luchtmacht ook op 13 Augustus de ope raties van het landleger met veel succes ge steund. In het gebied van Nikolajew zijn concentraties van Sovjet-vrachtauto's en ge motoriseerde colonnes verstrooid en tien pantserwagens door bommen vernield. Duit- sohe gevechtsvliegers hebben drie veersche pen op den Dnjepr tot zinken gebracht en een pontonbrug vernield. Batterijen lucht afweergeschut werden met bommen en boordwapens bestookt en buiten gevecht ge steld. Aan het Noordelijke front hebben Duit sche gevechtsvliegtuigen gisteren de haven werken van Moermansk met succes ge bombardeerd. Verscheidene bommen troffen de pakhuizen en petroleumtanks. Er braken groote branden uit terwijl zich ontploffin gen voordeden. In een kamp werden twee barakken vernield en twee beschadigd. De luchtmacht heeft voorts krachtige aanvallen gedaan op belangrijke stations, spoorwegemplacementen en transporttrei nen. De aanvallen waren vooral gericht op stations in het gebied van Orel. In den afge- loopen nacht zijn emplacementen, depots en stilstaande treinen aangevallen en vernie tigd. De schade, door de Sovjets geleden, is zeer aanzienlijk. In den strijd tegen de Sovjet-luchtmacht hebben afdeelingen Duitsche jagers en ge vechtsvliegtuigen in de afgeloopen 24 uur 110 vliegtuigen van den vijand vernietigd. Neergeschoten werden 71 vliegtuigen, op den grond vernield 39. Bij de operaties in het Noorden haalde het Duitsche luchtwapen alleen op 12 Augustus 37 vijandelijke vliegtuigen omlaag. DE TAAK DER DUITSCHE MARINE. Ook de Duitsche marine neemt met aan zienlijke strijdkrachten aan den strijd in het Oosten deel. Als operatiegebied komen voor haar in aanmerking de Zwarte Zee, de Oostzee en de Noordelijke IJszee. Het zwaartepunt der operaties lag tot dusverre in het Oosten van de Oostzee. Voor de Sovjets komt het er echter in de eerste plaats op aan de havens aan de Noorde lijke IJszee open te houden, tot zij door den winter toch worden afgesloten. Nog onlangs bracht een Duitsche duikboot in de Barentsz-zee een Sovjet-torpedojager tot zinken, waarmede de bewaking van de kust van Kola door de Duitsche vloot be wezen werd. Dit is van belang, omdat Moermansk en Archangelsk de eenige ha vens zijn, waarover de Ei\gelsche en Ame rikaansche hulp de Sovjet-Unie zou kun nen bereiken. Bovendien belemmert de blokkade van Archangelsk den uitvoer van mijnhout, dat in Engeland dringend noo- dig is. Zoo is overal aan het geweldige front steeds weer de zorgvuldig georgani seerde samenwerking van alle deelen der Duitsche weermacht zichtbaar. Duitsche lichte zeestrijdkrachten hebben in het Oostelijke deel van de Oostzee op 13 Augustus een formatie der Sovjets aan gevallen. Een mijnenveger der Sovjets van 250 ton werd tot zinken gebracht. De be manning, onder wie zich een politieke commissaris bevond, werd gevangen geno men. Een snel patrouillevaartuig der Sov jets liep op een mijn en vloog in de lucht. Op 14 Augustus heeft de staf van de N.S.B. in Utrecht een conferentie gehou den, waar commissaris-generaal Schmidt in diepgaande beschouwingen den binnen - en buitenlandschen politieken toestand heeft behandeld. De leider der NBB., ir. Mussert, ging vervolgens uitvoerig in op de 'rede van den commissaris-generaal. De leiding der conferentie was in han den van den plaatsvervangenden leider der NB.B., van Geelkerken. DE KERKEN IN DE BALTISCHE LANDEN EN DE OEKRAÏNE. Naar thans bekend wordt, zijn de Duit sche troepen er bij hun opmarsch in de sovjet-unie herhaaldelijk in geslaagd, de z.g. godloozenmusea met hun geheelen in houd onbeschadigd in handen te krijgen. De voorwerpen voor den kerkelijken eere- dienst, die daar werden gevonden, zijn door het Duitsche commando ter beschikking van de verschillende kerken in de vroegere Baltische landen en de Oekraine gesteld. Een deel der kruisbeelden, monstransen, kelken en geestèlijke gewaden was onbe schadigd, andere waren van de sovjet emblemen voorzien of met roode verf be smeerd. Op alle houten crucifixen was een metalen sovjetster aangebracht. De Duit sche veldgeestelijken staan de bevolking bij het herstel harer kerken met raad en daad bij, zooals ook blijkt uit een brief van den bisschop van Kaunas aan een Ber- lijnsch geestelijke. (D.N.B Herhaaldelijk heb ik de Nederland- sche bevolking er voor gewaarschuwd op eenigerlei wijze de vijanden van Duitschland te begunstigen. Deson danks is weer een ernstig geval van begunstiging van den vijand voorge komen. Op 7 Augustus j.l. moest op Nederlandsch gebied een Britsch ge vechtsvliegtuig een noodlanding maken. De ongedeerd gebleven bemanning, be staande uit 6 personen, kreeg bij haar poging om te vluchten steun van Neder landers, die geld gaven, levensmiddelen en burgerkleeding. Nog dienzelfden dag werden de Engelschen gevangen geno men. De personen, die hulp verleend hadden bij de poging om te vluchten, zijn terstond voor een Duitschen krijgs raad gebracht. Deze veroordeelde vijf hunner ter dood en drie anderen tot langdurige, deels levenslange gevange nisstraf. w.g. Fr. CHRISTIANSEN, generaal der vliegers, Het D.N.B. meldt uit New-York: Naar het Witte Huis officieel heeft me degedeeld, zijn Roosevelt en Churchill het bij een geheime samenkomst in volle zee eens geworden over een „gemeenschappe lijke verklaring omtrent het oorlogsdoel". De bijeenkomsten hadden blijkbaar plaats aan boord van Roosevelt's jacht en aan boord van het Engelsche slagschip „Prince of Wales". De officieele verklaring van het Witte Huis vermeldt, dat Churchill en Roosevelt het eens zijn geworden over een uit acht punten bestaand gemeenschappelijk pro gramma en dat aan de besprekingen voor aanstaande militairen hebben deelgeno men. Zij hebben het geheele vraagstuk be studeerd der levering van oorlogsmateriaal aan landen, die actief „tegen den aanval verzet bieden", o.a. ook het vraagstuk der leveranties aan de Sovjet-Unie. De Brit- sche minister Beaverbrook zal naar Wash ington reizen om verdere bijzonderheden te bespreken. In de verklaring wordt ver der gezegd, dat gesproken is over maat regelen, v/elke beide landen zullen nemen om hun eigen veiligheid te waarborgen. Naar Associated Press meldt, beteekent de gemeenschappelijke verklaring de meest concrete uiteenzetting over de oorlogsdoe len, welke tot dusverre van Britsche zijde gegeven is, Het belangrijkste daarvan is, dat de afzonderlijke staten economisch sa menwerken, voorzoover zij vredelievend zijn. Het hoogtepunt der oorlogsdoelen wordt gevormd door de ontwapening van de mogendheden van de spil. Voorts verklaren Roosevelt en Churchill van meening te zyn, dat na de „definitieve vernietiging der nazi-tirannie" de ontwa pening van de „agressieve landen" van be lang is met gelijktijdige inrichting van een breeder en permanent stelsel van algemee- ne veiligheid. In een radiorede, aldus het DJM.B. uit Berlijn, heeft majoor Attlee omtrent de ontmoeting tusschen Roosevelt en Chur chill op open zee medegedeeld, dat Roose velt en Churchill een gemeenschappelijke verklaring hebben afgelegd, volgens welke de Vereenigde Staten en Engeland geen territoriale veranderingen wenschen. Deze moeten overigens, zoo gaat de verklaring verder, slechts op wensch der betrokken volken tot stand komen. De verklaring spreekt verderv an „economische samenwer king der volken", alsmede van een volledi ge ^ontwapening van alle volken." Ofschoon gezegd wordt, dat alle volken den hun aangenamen regeeringsvorm zelf kiezen moeten, komen Roosevelt en Chur chill op voor een vernietiging van den na- tionaal-sociahstischen regeeringsvorm, met de bewering, dat dit de voorwaarde is voor een vrede in veiligheid. De Britsche berichtendienst meldt ter aanvulling, dat de besprekingen van Roose velt en Churchill drie dagen hebben ge duurd. Daarbij zijn niet slechts de voorzie ningskwesties, maar ook de toestand in het Verre Oosten, de kwestie Dakar en de Duitsdh-bolsjewistische oorlog besproken. VERKLARING VAN HULL. Naar aanleiding van de gemeenschappe lijke verklaring van Roosevelt en Churchill heeft men gisteren op de persconferentie te Washington den minister van buitenland- sche zaken, Cordell Huil, gewezen op de om standigheid, dat het Amerikaansche volk gegevens wenscht over de wijze, waarop men den oorlog denkt te winnen, tegen Vichy en Japan wil optreden en Engeland en Amerika de benarde Sovjets te hulp zul len komen. In zijn antwoord beperkte Huil zich tot de algemeene bewering, dat de gemeenschap pelijke verklaring „fundamenteele beginse len" inhoudt, die de Ver. Staten zullen steu nen tot zij in „de geheele beschaafde we reld" weer worden gehuldigd. Nadere in lichtingen weigerde Huil, speciaal een ant woord op de vraag, of de passage in de ge meenschappelijke verklaring, die spreekt van gelijk recht op de grondstoffen der we reld, met inachtneming van de bestaande verplichtingen van Engeland en de Ver. Sta ten, wellicht beteekent, dat Engeland wil blijven vasthouden aan de overeenkomst van Ottawa en alle offers In dit opzicht aan Amerika wil opleggen. VERBAZING TE NEW-YORK. Het DNB meldt uit New-York, dat de offi cieele verklaring van het Witte Huis over de ontmoeting tusschen Roosevelt en Chur chill op het publiek te New-York als een donderslag heeft gewerkt, omdat men daar in, naar overal uit de eerste uitlatingen blijkt, een nieuwen stap van Roosevelt in de richting van actievere deelneming van de Vereenigde Staten aan den oorlog ziet en dit zonder rekening te houden met de meening van het volk en het Congres, naar uit de stemming over de verlenging van den mili tairen diensttijd blijkt. De eerste reactie van het publiek gaat uit van de opvatting dat verbinding van de Vereenigde Staten aan de oorlogsdoeleinden van Engeland heel wat actiever steun zou meebrengen. Hoewel in interventionistische kringen het optreden van Roosevelt wordt toegejuicht, doet zich reeds felle critiek gelden. Men verwijt Roose velt, dat hij het Congres en het publiek weer eens voor een voldongen feit stelt. Associated Press meldt, dat in regeerings- kringen de opvatting is geuit, dat aan de beginselen van Churchill en Roosevelt in alle ,.anti-spil-landen" een goede ontvangst ten deel zal vallen. De voorzitter van de mi litaire senaatscommissie, de democraat Rey nolds, heeft de vraag opgeworpen, waarom Engeland en Amerika de bekende „vier vrijheden" niet terstond in de Sovjet-unie en Brifcsch-Indië invoeren. De republikein- sche afgevaardigde Shafer noemde de ver klaring gelijkluidend met het vroegere oude vrouwen-geleuter. DE MEENING TE BERLIJN. De theatrale gemeenschappelijke verkla ring van Roosevelt en Churchill kwalifi ceert men in politieke kringen te Berlijn als een zeer onbeholpen agitatie-bluf en holle frasen. Winkeldochters, eens geleverd door Versailles en Genève, zoo verklaart men in genoemde kringen, zijn thans uit de motzakken te voorschijn gehaald en op gestreken. De oude zondaar Churchill poogt zich door dezen reusachtigen zwendel uit zijn benauwdheid te redden. Churchill en Roosevelt dom en driest als steeds meenen ook thans nog scheidsrechterde te kunnen spelen en Europa, dat op het punt staat zijn lot zelf in handen te nemen, te Dat wil het nieuwe Duitschland van Adolf Hitler. Een nieuw Europa opbouwen. Een nieuwe ordening vestigen. Ons wereld deel weer bewoonbaar maken voor eea ieder die werken wil en kan. En Stalin? Wat wil deze? Het bolsjewis me vestigen, dat is: Christendom, bescha ving en cultuur vernietigen. Dat beteekent: moord en doodslag, armoede en ellende. Nederlanders, de keuze kan toch niet moeilijk zijn! Als waar Christen en goed vaderlander is uw plaats immers aan de zijde van hen, die den opbouw willen? U künt toch nimmer wenschen, dat Europa het slachtoffer wordt van een hor de barbaren, die reeds 25 jaar een mil- lioenenvolk onderdrukt en het ten slotte in het ongeluk stortte? En als gij uw keuze gedaan hebt, u dus schaart achter de bouwers van het nieu we Europa, voegt dan de daad bij het woord. Vele duizenden stelden reeds die daad, zij strijden aan het Oostfront of maken zich gereed daarheen te vertrekken. Zij begrijpen, dat zónder strijd géén over winning mogelijk is. Zij beseffen, dat ook Nederland zijn aandeel moet leveren, wil het straks een eervolle plaats in het nieu we Europa innemen. Zij zijn de sloopers van het bolsjewisme, maar tevens de bou wers aan de nieuwe toekomst van ons va derland l Een nieuwe toekomst bouwen voor ons land en volk. Er is geen schooner doel. Het is uw plicht daaraan mede te wer ken. Verzaak die plicht niet, maar meldt u aan bij het Vrijwilligerslegioen Nederland, Koninginnegracht 22, 's Gravenhage. blijven bevoogden en ringelooren, zooals dit al tientallen jaren en nog langer ge schiedde. Ten aanzien van de verklaring, dat Chur chill en Roosevelt geenerlei territoriale uit breiding van hun landen wenschen, wijst men eenvoudig op de recente overweldiging van Groenland, IJsland en Syrië, benevens in het algemeen op de territoriale onrecht vaardigheid van het verdrag van Versail les. (D.N.B.) DE „DIPLO" OVER ROOSEVELT De Deutsche diplomatisch-politlsche Kor- respondenz van gisteren schrijft, dat pre sident Roosevelt sedert het begin van zijn bewind heeft gebroken met de traditio- neele Amerikaansche opvatting, die in menging in Amerikaansche aangelegenhe den van de hand wees en zich omgekeerd ook niet inliet met niet-Amerikaansche vraagstukken. Roosevelt heeft zich opge worpen als behoeder en profeet van eef\ wereldbeschouwing, die moge strooken met zijn smaak en dien van zijn landslieden, maar geenszins recht heeft op een wereld- monopolie. Wie de door Roosevelt als juist erkende richtlijnen overtrad, dien trachtte hij te straffen en te benadeelen. Hij ging zelfs zoover, dat hij verklaarde besloten te zijn de democratie overal ter wereld met alle middelen te ondersteunen, hoe ook de omstandigheden waren, die eventueel tot oorlog mochten leiden. Een dergelijke po litiek moest zijn volk steeds dichter tot het conflict brengen, hetgeen te vermijden ware geweest, indien de Amerikaansche president de oude staatsbeginselen in acht had genomen. Maar ook Roosevelts geografische ambi ties brengen zijn land noodzakelijkerwijs in gevaarlijke situaties door de reacties, die zij bij de bedreigden teweegbrengen. De president heeft zijn activiteit of liever agressiviteit zoowel op het Oosten als op het Westen gericht. Vroeger bestond een stilzwijgende overeenkomst tusschen de Ver. Staten en Jipan, die de grenzen van ieders versterkingen in den Stillen Oceaan regelde, maar reeds enkele jaren geleden is Roosevelt hiervan afgeweken en heeft hij een aanvang gemaakt met den bouw van versterkingen op een reeks eilanden in dit gebied, hetgeen slechts als bedreiging van Japan kon worden opgevat. Eveneens heeft hij de hand uitgestoken naar Euro- peesch gebied en zich bij verrassing een eiland toegeëigend, waarvan zelfs de pa cifistische Zweedsche democraat Sandler heeft gezegd, dat het ondanks de Engelsch- Amerikaansche bezetting volgens eigen wil tot het Noorden van Europa behoort. Roosevelt leeft in den waan, dat hij ge roepen is het testament dergenen, die de Ver. Staten hebben geschapen en groot gemaakt, voor verouderd te verklaren om voortaan in naam van zijn volk aanspraak op de wereldheerschappij te kunnen ma ken. De reacties, die hierop zoowel van binnen als van bulten ongetwijfeld moeten komen, zal niet in de eerste plaats hijzelf, maar het Amerikaansche volk te verwer ken krijgen. Ook WiLson heeft, toen hij zijn land met alle middelen in de verwar ring van den wereldoorlog dreef, te veel gewild en meer beloofd dan hij kon hou den. Slechts scherven en teleurstellingen liet hij achter, (D.N.B.)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1941 | | pagina 1