82sfe Jaargang Engelsche positie op Kreta zeer precair De reactie op Roosevelt's rede DONDERDAG 29 MEI 1941 No. 24899 Duitsche represailles ïtaliaansche troepen op Kreta De ondergang van de „Bismarck" De baai van Soeda in Duitsche handen. Verspreide berichten Voor Duitschland „niets nieuws' Verduisteren: 21.49 uur 5.25 uur vJ EERSTE BLAD Feiten van den dag LEIDSCH DAGBLAD Directeur: J.W.Henny DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Hoofdredacteur: B. W.Menkhorst, Leiden Pl.verv.: k. Been, Leiden. PRIJS DER ADVERTENTIES 32 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen van ons Blad zijn gevestigd. Andere advertenties 37 ets. per regel. Minimum 5 regels. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. - Inca^okosten volgens postrecht. „Kleine Advertenties" (hoogstens 30 woorden) uitsluitend bij vooruitbetaling, alleen 's Woensdags en 's Zaterdags 55 ets. - Voor toezending van brieven wordt 10 ets. berekend. Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplerin Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)- Redactie 21507 Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54 PRIJS DEZER COURANT Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn: per 3 maandenƒ2.47 per weekƒ0.19 Franco per post ƒ2.47 per 3 maanden portokosten (voor binnenland 0.80 per 3 mnd.) De Associated Press meldt uit Londen, dat volgens een officieele Britsche verkla ring de Duitsche troepen op Kreta de nu merieke overmacht' verkregen hebben en dat de situatie zeer precair is. De Britsche troepen zijn als gevolg van de voprtduren- de bombardement-en lichamelijk en geeste lijk volkomen uitgeput. Het opperbevel der Duitsche weermacht heeft kennis gekregen zoo is gisteravond te Berlijn van militaire zijde aan verte genwoordigers der pers meegedeeld van vele gevallen van bijzonder ernstige in strijd met het volkenrecht zijnde behande ling van Duitsche valschermjagers op Kreta Een officieel standpunt te dien aanzien, zoo verklaarde men verder, zal spoedig ge geven worden. Nadere mededeelingen kun nen thans nog niet worden gedaan. (DJN.B.) Gisteren zijn verscheidene contingenten ïtaliaansche troepen op het eiland Kreta aan land gezet om deel te nemen,aan de operaties te land. Stefant). DE ENGELSCHEN BOMBARDEERDEN SFAX. Het D.N.B. meldt uit Vichy: Het Engelsche luohtwapen heeft, naar of ficieel wordt medegedeeld, gisteren de Fransche haven Sfax in Tunis gebombar deerd. Het in de haven liggende Fransche vrachtschip Rabelais werd zwaar getroffen. Bovendien kregen de administratiegebou wen van de fosfaatmaatschappij eenige treffers. Eenige gewonden waren bij het bombardement te betreuren (15, waarvan 2 ernstig). In Fransche kringen heeft deze Britsthe overval op een haven, die op gee nerlei wijze militaire doeleinden dient, groote verontwaardiging gewekt. Men ver klaart, dat deze nieuwe schanddaad van Engeland volgt in de reeks van Dakar, Mers el Keblr en Nempurs. BRITSCHE TORPEDOJAGER TOT ZINKEN GEBRACHT. Gisterochtend hebben Duitsche gevechts vliegtuigen een sterk Britsch eskader ten Westen van Noord-Ierland aangevallen. Zij brachten den vijand aanzienlijke verliezen toe. Door bomtreffers werd een torpedo- bootjager tot zinken gebracht. Een kruiser werd getroffen door een zware bom en ver loor zeer aan gevechtswaarde. (D.N.B.) EEN UITEENZETTING VAN CHURCHILL. United Press meldt uit Londen: In het Lagerhuis heeft Churchill gisteren een gedetailleerd overzicht gegeven van den zeeslag, waarbij de Hood en later de Bismarck ten onder zijn gegaan. (Voor zijn ontdekking had de Bismarck reeds acht Britsche vrachtschepen tot zin ken gebracht). Hij zeide, dat verleden week Britsche vliegtuigen hadden gerapporteerd, dat de Bismarck zich in Noorsche wateren bevond en dat het linieschip Bergen had verlaten. De Britsche admiraliteit gaf aan de krui sers Norfolk en Suffolk opdracht, den Duit- schen bodem op te sporen. Daar veronder steld werd, dat de Bismarck naar het Wes ten op weg was zetten beide kruisers koers naar het Noord-Westen, in de richting van Groenland. Tijdens den nacht van Vrijdag op Zaterdag schaduwden de beide kruisers het Duitsche linieschip in de straat van Denemarken, tusschen Groenland en IJs land. De twee Engelsche kruisers gaven toen bij nadering de positie van de Bismarck op aan het eskader, waarvan de Hood het vlaggeschip was. Zaterdagmorgenkregen de Hood en de Prince of Wales contact met de Bismarck. Het zicht was zeer slecht. Re gen, afgewisseld met hagel- en sneeuw buien, bemoeilijkten de operaties. Soms kon men niet verder dan een mijl zien. Op zes mijl afstand werd het vuur geopend. De Bismarck werd getroffen, evenals de Prince of Wales. Een voltreffer van de Bismarck kwam in de"munitiekamer van de Hood terecht en het schip zonk binnen korten tijd. De Prince of Wales verloor spoedig daarop, 350 mijl Z.O. van Groen land. het contact met het Duitsche schip. Inmiddels was de geheele home fleet ge alarmeerd, met de bedoeling de Bismarck, het kostte wat het wilde, den terugtocht af te snijden. Vliegtuigen van het vliegkamp- schip Victorious stegen op en patrouilleer den boven een uitgestrekt gebied. Doch ook zij hadden met slecht weer te kampen en keerden onverrichter zake terug. Zaterdag avond kreeg de Prince of Wales echter weer contact met de Bismarck. Eenige salvo's werden afgevuurd, waarop de Bismarck antwoordde. Zondagochtend was het con tact weer verbroken. Inmiddels stoomde het Britsche linie schip King George uit noordelijke richting op, terwijl de Renown uit Gibraltar kwam opzetten. De slagkruisers Rodney en Ra- millies, die een konvooi op den AÜanti- schen Oceaan begeleidden, zetten eveneens koers naar de plaats waar men dacht de Bismarck te zullen aantreffen. Van het vliegtuigkampschip Ark Rolay stegen vlieg tuigen op en kregen het Duitsche linieschip in zicht. Op tamelijk grooten afstand wer den eenige torpedo's afgeschoten, waarvan er twee doel troffen.. De Bismarck maakte toen twee cirkels, hetgeen deed vermoeden, da£ er een defect aan de stuurinrichting was ontstaan. Het schip minderde vaart. De kruiser Sheffield en de torpedoboot- jagers Zule, Maori en Sassack kwamen-toen opdagen. De Maori en de Cassack vuurden torpedo's af, die de Bismarck troffen. „Ofschoon volledige inlichtingen over het geen toen gebeurde, nog niet waren bin nen gekomen", zeide Churchill voorts, „kan ik nog mededeelen, dat de kruiser Dorset shire het bevel kreeg de Bismarck tot zin ken te brengen. Dit heeft hij dan ook met torpedo's gedaan. De Duitsche aanvalshandelin- gen op Kieta blijven goeden voortgang maken. De buitenge woon belangrijke baai van Soeda tot dusver basis van de Britsche vlooi is, naar aan het D.N.B. wordt gemeld, door Duitsche troepen op 28 Mei ver overd en stevig in Duitsche handen. Aan de Oostkust van de baai van Soeda hebben, naar het D.N.B, verneemt, Griek- sche en Britsche strijdkrachten bijzonder hardnekkigen tegenstand geboden. Het ge lukte den Duitschen troepen den vijand uit zijn stellingen te werpen en verscheidene honderden gevangenen te maken. Het be treft hier vooral Grieksche en Britsche sol daten. Bovendien werd een groote hoeveel heid oorlogstuig buitgemaakt. De Duitsche troepen rukken verder naar het Oosten op.- VERKLARING VAN MENZIES. Naar Reuter uit Canberra meldt, heeft de Australische minister-president Menzies in het Huis van Afgevaardigden verklaard, dat het empire eerst dan den oorlog zal gaan winnen, wanneer de geheele industri- eele productiecapaciteit van de geheele de mocratische wereld gaat meehelpen en wanneer men meer machinerieën produ ceert aan de vijand. Deze gigantische op gave is alleen dan te vervullen, wanneer men iedere gedachte aan eigen gewin laat vallen. Australië mag niet een enkele shil ling uitgeven voor dingen, die in den oor log niet belangrijk zijn. (D.N.B.) Naar United Press uit Canberra meldt weigerde de parlementsfractie van de Australische Labourpartij ten tweeden male op het voorstel van minister-president Menzies om tot een coalitie-regeering toe te treden in te gaan. Het partijbestuur ver klaarde in overeenstemming met de aan wijzingen van den leider der arbeiderspartij John Curtiss dat zij door bemiddeling van den huidigen oorlogsraad beter in staat is de oorlogsinspanningen te bevorderen, dan wanneer zij zelf deel van de regeering zou uitmaken. Curtiss had verklaard dat de rol van de Labourpartij als energieke oppositie partij haar veroorlooft als „waakhond" van de democratie te fungeeren. United Press meldt verder uit Canberra, dat de Australische regeering levensmidde len ter waarde van 19.5 millioen dollar als „rantsoen voor geval van nood" opkoopt. Alle kleinhandelaren zijn aangespoord tot het opslaan van vöorraden voor drie maanden. Van welingelichte zijde verneemt het A.N.P. te Berlijn: „Wij beoordeelen de redevoering van Roo sevelt volgens haar strekking evenals de vroegere redevoeringen, die hij sedert het begin van den oorlog en ook tevoren reeds gehouden heeft. Aan argumenten biedt zij niets nieuws". Deze opvatting hoorde men in Berlijnsclhe politieke kringen ten op zichte van de Dinsdag uitgesproken radio- redevoering van den president der Ver- eenigde Staten uitspreken. Symptomatisch is - zoo voegde men hier aan toe, dat Roosevelt in zijn rede trachtte zijn gehoor voor de argumentatie der bedreiging van het Westelijke halfrond te versterken. Öf het juist is bij de Zuid- Amerikaansche staten juist op dit punt van ae rede van Roosevelt instemming te ver onderstellen, laat men in deze kringen daar. Men noemde de vele woorden, die de presi dent over de bedreiging van het Westelijk halfrond uitsprak, onhoudbare veronder stellingen ten aanzien van Duitschland en vooral vond men ze niet fair. Aangezien Roosevelt in zijn uiteenzetting weinig con creet heeft gesproken, zoo verklaarde men verder, is een reactie op zijn zeer in het vage gehouden bedoelingen van den kant van de Wilhelmstrasse niet mogelijk. Wat het bekende standpunt van Duitsch land betreft, verwees men nogmaals naar de rede van den Führer en naar het inter view met groot-admiraal Rader. Roose velt's uiteenzettingen, zoo meende men hier, beteekenen voor de Wilhelmstrasse geen sensatie. Roosevelt zou willen, dat Engeland den oorlog won, maar aan den anderen kant zou hij ook -weer niet willen, dat Engeland o'en oorlog zóó won, dat de V. S. aan het einde niet grondig de erfgenaam konden worden van het Britsche wereldrijk. Met deze woorden begint de „Voelkische Beo-bachter" een hoofdartikel over de rede van Roosevelt, waarin het blad de uiteen zettingen van Roosevelt punt voor punt be spreekt. Het blad schrijft, dat ook de Joodsche raadgevers van Roosevelt nauwkeurig wis ten. dat wannéér het Jodendom definitief verdreven zal zijn van het Europeesche vas teland. het ook voor altijd gedaan is met zijn zoo vurig begeerde financieele wereld heerschappij. Het blad wijst er ot>, dat Roo sevelt zeer gced weet, dat een militair® aanval van Europa uit ziekelijke fantasie is. maar hij wil immers niet beter weten, aan gezien hij niet uit nationaal verantwoor delijkheidsgevoel jegens zijn land spreekt. Hij heeft integendeel deze veronderstelling noodig voor zijn Interventionistische plan nen. waarvoor hij anders geen motiveering kan- vinden. Als waarlijk komisch beschouwt het. _blail de bewering van Roosevelt, dat de Führer voornemens zou zijn een minimum aan loo- nen en een maximum aan werkuren aan de Amerikaansche arbeiders op te leggen, om vervolgens den levensstandaard van de Amerikaansche boeren omlaag te kunnen drukken. Met deze argumenten, zoo schrijft het blad, kan men niet meer nolemiseeren. men kan alleen nog er over glimlachen. Ook de economische uiteenzettingen var» den president noemt het blad „krassen on zin". Natuurlijk kunnen de Amerikaansche Wurgers hun producten niet alleen opteten Fen deel daarvan kunnen zij stellig naar België, Nederland, Frankrijk en ook Duitschland verkoopen en de rest zouden de 45 mdllioen ondervoede Amerikanen stellig wel willen opeten. Deze interesseeren den heer Roosevelt naar het schijnt echter zeer weinig. Voortgaande schrijft; het blad over het verschil tusschen de Duitsche en de Ame rikaansche opvatting van de „vrijheid ter zee" en vraagt of de D'uitschers wellicht werkloos' moeten toezien, 'hoe Engeland Duitschland met zijn vloot blokkeert en de vrijheid der oceanen tracht te maken tot een „ware groteske". De vrijheid der zeeën heeft Engeland door zijn vlootterrorisme zoo grondig afgeschaft, dat het een ver dienstelijk werk van Roosevelt zou zijn epns in Londen te vragen om wijziging van de zen toestand. De korte beteekenis der lange rede..aldus de „Voelkische Beobachter". is. dat Roose velt aan iedere Duitsche poging om de Nazi-heerschappij tot het Westelijke half rond uit te breiden actief tegenstand wil, bieden, hetgeen ons niet verder hindert, aangezien wij, zooals bekend, een dergelijk® poging niet eens in den droom zouden heb ben ondernomen. „Hij (Roosevelt) wil ons voorts niet de controle over de zeeën over laten. Wij willen haar niet, maar wij willen ook* niet, dat Engeland haar op terroristi sche wijze oejent. En hij wil Groot-Brit- tannië iedere slechts mogelijke hulp ver- leenen. terwijl wij daarentegen er een vitaal belang bij hebben, dat Engeland zoo min mogelijk van deze hulp ontvansrt. Zoo staan de zaken. De rest van de rede van Roosevelt kan ons koud laten. In Amerika zelf is de stemming natuur lijk verdeeld. Landon, die eens candidaat is geweest voor het presidentschap der Vereenigde Staten, heeft volgens een bericht van de Associated Press in Topeka in Kansas over de rede van Roosevelt verklaard, dat het thans uit is met den democratischen regeeringsvorm in de Vereenigde Staten. Roosevelt heeft thans een absolute macht in handen en kan van nu af aan doen, wat hij wil. Bloom heeft gezegd, dat Roosevelt in over eenstemming met de neutraliteitswet gehan deld heeft, toen hij de vrijheid der zee ge proclameerd heeft. De republikeinsche afgevaardigde, Tink- ham daarentegen was van meening, dat Roosevelt klaarblijkelijk heeft ingezien, dat het volk van Amerika in zijn geheel tegen een deelneming aan den oorlog is. Uiterst verontrustend zijn de uitlatingen van Roo sevelt, die op een bezetting van de Azoren, de Kaap Verdische eilanden en Dakar duid den. De Republikein Fish verklaarde, dat Roosevelt van plan was de oorlogshysterie te vergrooten en den wensch van tachtig pro cent van het Amerikaansche vplk om uit den oorlog te blijven t,e negeeren. De woord voerder van het Huis van Afgevaardigden, Rayburn, noemde de rede krachtig en dui delijk en bemoedigend voor alle democra tieën, terwijl de Republikein Maas, die lid is van de marine-commissie van het Huis van Afgevaardigden, de rede als een ver klaring van een oorlogspolitiek beschouwde. Senator Nye heeft verklaard, dat de uit eenzetting van den president berust op een beroep op de vrees. Roosevelt heeft er in het bijzonder naar gestreefd vrees te wekken onder de arbeiders, de boeren en andere klassen. Opmerkelijk is daarbij, dat de rede geenerlei verwijzing behelst, dat men de Vereenigde Staten buiten den oorlog zal houden. Afgevaardigde Fish verklaarde, dat het hier een typische rede van Roosevelt be treft, die ten doel heeft den wil van ruim 80 procent van het Amerikaansche volk te breken, welke 80 procent tegen de oorlogs verwikkeling, gekant zijn. Afgevaardigde Bender zeide, dat de ver klaring van Roosevelt betreffende invoering van den onbeperkten noodtoestand afgelegd is zonder dat de president een enkel nieuw feit heeft aangegeven dat dit noodzakelijk maakt. Het Amerikaansche volk heeft er recht op door feiten ingelicht te worden over de noodzakelijkheid van dezen stap. Senator George, de voorzitter van de se naatscommissie voor buitenlandsche politiek zeide, dat de rede opnieuw de fundamen- teele beginselen van de Amerikaansche poli tiek bevestigt, welke politiek door de Ver. Staten sedert September 1939 is ingeslagen. Senator Elldern ziet in de rede „het begin van de eenheid van het Amerikaansche volk en het einde der stakingen". De pers is even verdeeld in haar oordeel. In de persconferentie heeft Cordell Huil op een vraag, of krachtens den afgekondig- den nationalen noodtoestand thans Duitsche saldi in de Vereenigde Staten in beslag ge nomen zullen worden, geantwoord, dat dit plan op het oogenblik niet aan de orde is. Daarentegen streeft de regeering te Washington er naar, zoo verneemt de Washington Evening Star, twintig Spaansch- Amerikaansche republieken te bewegen tot invoering van dezelfde uitvoercontrole als thans in de Vereenigde Staten bestaat. President Roosevelt, die de persconferentie van gisteren wegens zijn redevoering had afgezegd, en morgen uit Washington zal vertrekken om het weekeinde op zijn land goed Hydepark door te brengen, heeft voor hedenmiddag een bijzondere persconferentie vastgesteld, om bepaalde punten van zijn redevoering te verduidelijken. Vooral is de pers nieuwsgierig te weten, welke volmach ten de president als gevolg van de afkon diging van den onbeperkten nationalen noodtoestand voor zich opeischt. Gisteren heeft de president 2uur met lord Halifax geconfereerd. De Engelsche econoom Keynes was daarbij aanwezig. Na afloop deelde lord Halifax mede, dat de bespreking betrekking had op de wapen productie van de Vereenigde Staten en op den algemeenen economischen toestand. De kwestie van nieuwe stappen tot bescherming van de leveranties aan Engejand is niet ter sprake.gebracht. Roosevelt heeft verslag uit gebracht van de Amerikaansche oorlogs- productie en Keynes heeft de toeneming van de oorlogsnidustrie „bijzonder bevredi gend" genoemd. Halifax voegde hier nog aan toe, dat hij den president gefeliciteerd heeft met zijn redevoering. Halifax zeide verrast geweest te zijn over een mededee- ling van United Press dat officieuze kringen in Engeland over deze rede teleurgesteld waren. (D.N.B.). Senator Wheeler heeft, naar Associated Press meldt, in een vergadering van het „American First commitée" geantwoord op dë door Roosevelt gehouden rede. Hij zeide, dat de rede geklonken heeft als een echo van de stemmen der oorlogsophitsers, van de stemmen van Rockefeller, Morgan, Dor- thy, Thomson, Stimson, Knox en van al diegenen, die het leven van anderen, doch niet hun eigen leven willen opofferen. Te genover hen staat het Amerikaansche volk, dat vast besloten is. den oorlog te vermij den. Voor zoover ik (Wheeler), iets van de stemming onder het volk en van de harts tochten van het Amerikaansche volk .be grijp. ben ik bevreesd voor het lot van al diegenen, die dit volk in de hel van den oorlog willen voeren. (D.N.B.) ZWEEDSCHE HULP VOOR FRANKRIJK, GRIEKENLAND, FINLAND EN NOORWEGEN. Maarschalk Pétain' heeft onlangs het lid van den Zweedschen socialen raad, dr. Gunnar Loewegren, ontvangen en hem en het Zweedsche Roode Kruis zijn dank be tuigd voor de gaven, welke Frankrijk in den afgeloopen winter van Zweden ont vangen heeft. De gaven bestonden uit 150.000 vesten en 3500 papieren slaapzak ken, welke onder de vluchtelingen als be scherming tegen de felle koude verdeeld werden, alsmede uit 12 ton verbandstoffen en geneesmiddelen. Op verschillende wijze wordt voorts in Zweden getracht geld bijeen te brengen om nieuwe acties van mensch- lievendheid te steunen. Zoo is onlangs in het Zweedsche rijksmuseum een tentoon stelling georganiseerd, getiteld „Frankrijk door kunstenaarsoogen". De opbrengst kwam ten goede aan Fransche altisten, en de tentoonstelling werd in tegenwoordig heid van den koning geopend door diens broeder, prins Eugen, die zelf een bekend kunstschilder is. In Maart is men ook begonnen aan een hulpactie voor Griekenland, welke in de eerste plaats betoogde, het Grieksche Roode Kruis te voorzien van de noodige voorraden verbandstoffen en geneesmidde len. De Zweedsche gaven voor Griekenland vertegenwoordigden half Mei een waarde van 200.000 Kronen. De Zweedsche hulp voor Finland wordt ijverig voortgezet. Op het oogenblik worden landbouwmachines en ander landbouwge reedschap verzameld, waar de Finsche boe ren groote behoefte aan hebben. Vijf scheepsladingen vol zijn hiervan reeds naar Finland gezonden en tevens werden dertig wagonladingen pootaardappelen cadeau ge daan. Ook de actie „Redt de kinderen" heeft g<ped succes. Zij beoogt, dat men maande lijks een bepaald bedrag gedurende zekeren tijd ter beschikking stelt voor het onder houd van een Finsch of Noorsch kind. Sinds met deze actie in Januari begonnen ïs, zijn ongeveer .5.000 Finsche en 3.500 Noorsche kinderen op deze wijze door Zv/eedsche peetouders onderhouden. Tijdens een recent bezoek aan Zweden, heeft maarschalk Mannerheim zijn groote erkentelijkheid voor de Zweedsche hulpactie geuit. Deze hulp zal het Finsche volk nooit vergeten, zoo zeide hij. Zij heeft er sterk toe bijgedragen de twee landen dichter bij elkaar te brengen. ENGELSCHE BOMMEN OP SYRISCHE STEDEN. Engelsche vliegtuigen hebben gisteren opnieuw bommen geworpen op de Syrische plaatsen Delr-es-zor, Palmyra en Rayak. (D.N.B.) van hedenavond tot morgenochtend De maan kwam hedenmorgen te 8.25 uur op en gaat van nacht te 0.09 uur onder. Dit Nummer bevat TWEE Bladen Binnenland Mr. Pott over de prijsbeheersching. (Bin nenland, 2e Blad). Nieuwe reglementen inzake de Ned. Herv. predikantsplaatsen door de Synode aanvaard. (2e Blad). Buitenland Engelsche positie op Kreta precair. Italia nen nemen aan de actie deel. (Ie Blad) De reactie op Roosevelt's rede. (Ie Blad). ZIE VOORTS „LAATSTE BERICHTEIP EERSTE BLAD.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1941 | | pagina 1