Engelschen op Kreta
in terugtocht
De rede van Roosevelt
WOENSDAG 28 MEI 1941
No. 24898
82ste Jaargang
Nieuwe Duitsche
versterkingen
De Gloucester en de Fiji
tot zinken gebracht
Onbeperkte nationale noodtoestand afgekondigd
Britsche convooien
zwaar geteisterd
Het laatste gevecht van
de Bismarck
Buitengeivone
maatregelen voor de
kustverdediging
Verduisteren
21.48 uur
5.26 uur
J
EERSTE BLAD
Feiten van den day
Geen dienstplicht in
Noord-Ierland
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: J. W. Heimy
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Hoofdredacteur: B. W. Menkhorst. Lelden
Pl.verv.: K. Been, Leiden.
PRIJS DER ADVERTENTIES
32 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen
van ons Blad zijn gevestigd. Andere advertenties 37 ets. per regel. Minimum
5 regels.- - Verplicht bewijsnummer 5 ets. - Incassokosten volgens postrecht.
kleine Advertenties" (hoogstens 30 woorden) uitsluitend bij vooruitbetaling,
alleen 's Woensdags en 's Zaterdags 55 ets. - Voor toezending van brieven
wordt 10 ets. berekend.
Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein
Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)'
Redactie 21507
Postcheque- ,en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
•per 3 maanden ƒ2.47
per weekƒ0.19
Franco per post ƒ2.47 per 3 maanden portokosten
(voor binnenland ƒ0.80 per 3 mnd.)
Het Duitsche opperbevel deelde gisteren
mede
Op het eiland Kreta rukken de Duitsche
troepen stelselmatig verder op na succes
rijke gevechten en de bezetting van ver
scheidene plaatsen. Het luchtwapen onder
steunde deze gevechten door doeltreffende
aanvallen van Stuka's op Britsche steun
punten, troepenconcentraties en kampemen
ten. Luchtdoelartillerie schoot boven het
eiland een jager van het type Hurricane
neer. Ten Zuiden var* Kreta werd een groot
transportschip zwaar beschadigd door
bommen.
-•
Naar het D.N.B. uit Stockholm meldt
wordt in een officieel communiqué van het
Britsche hoofdkwartier in het midden-Oos
ten omtrent de operaties op Kreta meege
deeld, dat de Duitsche troepen ten Westen
van Kanea Maandagavond door een nieu
wen succesrijken aanval de bres in de Brit
sche defensieve linies hebben verbreed, zoo
dat noodzakelijk werd de Britsche troepen
te doen terugtrekken op achterwaarts ge
legen stellingen.
Een communiqué van het hoofdkwartier
in het midden-Oosten deelt, Volgens een
bericht van den Londenschen nieuwsdienst
van gisteravond, mede, dat hét voor de
Britsche troepen op Kreta noodzakelijk is
geworden zich terug te trekken. Verdere
Duitsche versterkingen zijn door de lucht
aangekomen.
Churchill heeft gisteren, naar de Londen
sche berichtendienst meldt, in het Lagerhuis
de gevechten op Kreta „fel en ernstig'*' ge
noemd. De vijandelijke druk neemt van dag
tot dag toe. Het sterkst is hij op het weste
lijk deel van het eiland. Twee linieschepen
en verscheidene kruisers der Britsche zee-
strijdkrachten zijn bij de gevechten' om
Kreta beschadigd. Hoe" de gevechten op
Kreta ook mogen afloopen, zco besloot
Churchill, de hardnekkige verdediging van
het eiland zal in de annalen van de Britsche
oorlogsgeschiedenis een bijzondere plaats
innemen.
o a
Opnieuw wordt de bevolking van Kreta in
Engelsche uitzendingen opgewekt tot. gewa-
penden tegenstand tegen de Duitschers. Het
nieuwe Britsche parool voor de Kretenzers
luidt zich met geweren en ander oorlogs-
materieel te bewapenen en de Duitschers in
de pan te hakken.
Van Duitsche zijde wordt hieromtrent ver
klaard dat deze oproep het volkenrecht
schendt en dat de Kretenzers, als zij daar
aan gevolg zouden geven zich zouden bloot
stellen aan het gevaar als franc-tireurs be
handeld te worden.
Naar Stefani uit Lissabon meldt, erkende
de Engelsche admiraliteit gisteren, volgens
haar gewoonte om geleden verliezen drup
pelsgewijze toe te geven een klein dêel der
verliezen in den slag rondom Kreta. Men
deelde namelijk te Londen mede, dat de
laatste dagen in de omgeving van Kreta
tot zinken gebracht zijn twee kruisers, de
Gloucester en de Fiji, en vier torpedoboot-
jagers, de Greyhound, de Kelly, de Cashmir
en de Juno.
De havenautoriteiten te Alexandrië tref
fen koortsachtig maatregelen, naar het D.
N.B. verneemt, om de Engelsche kruisers en
torpedoboot jagers op te nemen, die in de
gevechten bij Kreta zwaar beschadigd zijn.
Pompschepen en sleepbooten zijn reisvaar
dig gemaakt en den thuisvarenden Engel
schen vlooteenheden tegemoet gezonden.
De kruiser Gloucester van 9000 ton, met
een bemanning van 700 koppen, droeg als
bewapening 12 kanonnen van 15 c.M, in vier
geschutstorens opgesteld, 8 van 10 cJM.
kanonnen en acht torpedolanceerbuizen. Bo
vendien werden twee voertuigen meegvoerd.
Het schip behoorde tot de „Southampton"
of „Town" klasse die 8 bodems telde.
De kruiser Fiji had een inhoud van 8000
ton en was uitgerust met 15 c;M. kanon
nen. De schepen van de „Fiji" klasse werden
in 1939 voltooid.
De torpedojager Greyhound behoorde tot
de „G"-klasse, welks 8 bodems in 1936 zijn
voltooid. De inhoud bedroeg ongeveer 1340
ton, terwijl de normale bemanning 145 kop
pen telde.
De Kelly meette tusschen 1400 en 1550 ton
en droeg 175 man bij normale bezetting. Vijf
kanonnen van 11 c.M. en 8 torpedolanceer
buizen vormden de bewapening.
De Cashmir maakte deel uit van de „K"-
klasse, die 7 schepen van 1690 ton telde. Er
waren normaal 183 man aan boord. De be
wapening bestond uit 6 kanonnen, 4 stuk
ken luchtdoelgeschut en 10 torpedolanceer
buizen. In 1938 of 1939 vond de van stapel
loop plaats.
De torpedojager Juno tenslotte, behooren-
de tot de „J"-klasse, was, op enkele kleinig
heden na, geheel gelijk aan de Cashmir.
Nog meldt de Britsche berichtendienst,
dat de verliescijfers zijn: 43 officieren, 500
man bij de kruiser Fiji, 8 officieren, 120 man
bij den torpedojager Kelley, 9 officieren en
150 man bij den torpedoboot jager Cashmir,
6 officieren en 98 man bij den torpedoboot
President Roosevelt begon zijn aangekon
digde redevoering met opnieuw de bewering
te uiten, dat Duitschlan-d naar de wereld
heerschappij streeft en het Amerikaansche
continent onder .„slavernij" tracht te bren
gen. Dit is het principieel „feit", waarop de
ido-ov o C~ o«n. vu, is neu principieel „ien. waarop ae
88 man bU den P°««ek van de Vereenigde Staten wordt
torpedoboot jager Greyhound.
Behalve bovenstaande over Kreta maakte
het opperbevel van de Duitsche weermacht
gisteren nog bekend:
Duikbooten hebben ten Westen van Afrika
14 zwaar geladen vijandelijke koopvaarders
van 77.660 brt. in totaal tot zinken ge
bracht.
In het Oosten van de Middellandsche Zee
hebben Duitsche Stuka's een sterke Brit
sche vlootformatie aangevallen. Zij plaat
sten vier bommen van zwaar kaliber op een
vliegkampschip en verscheidene op twee
kruisers.
In Noord-Afrika is bij Solloem een plaat
selijke Britsche aanval met steun van pant
serwagens afgeslagen. Formaties van het
Duitsche en Italiaansche luchtwapen deden
succesrijk aan de gevechten mee. Door
scheeraanvallen op colonnes Britsche artil
lerie ten Westen van Dar-el-Namra leed de
vijand zware verliezen. Duitsche Stuka's
brachten voor Tobroek twee koopvaarders
van 9000 brt, in totaal tot zinken en be
schadigden een lichten Britschen kruiser
zwaar.
Rondom Engeland hebben gevechtsvlieg
tuigen een vrachtboot van 3000 brt. vernie
tigd en een grooten koopvaarder zwaar be
schadigd. Andere luchtaanvallen richtten
zich gisteren en in den afgeloopen nacht op
'haveninstallaties aan' de Britsche Zuid-
Oostkust.
Bijzonder succesrijk was bovendien een
aanval op een fabrieks van de vliegtuig-in
dustrie aan de Engelsche Zuidkust.
De vijand is overdag noch ties nachts per
vliegtuig boven Duitsch gebied verschenen.
Bij de vernietiging van vijandelijke
vraohtbooten ten Westen van Afrika heeft
de duikboot onder commando van luite
nant-ter-zee eerste klasse Schütze z-ich bij
zonder onderscheiden door het tot zinken
brengen van elf schepen van 56.200 brt. In
totaal. Door stoutmoedige, succesrijke ver-
kennigsvluchten boven Engeland hebben de
volgende bemanningen zich onderscheiden:
1. luitenant Meyer, luitenant Denner, on
derofficier Husskönig, onderofficier Kühne
en 2. luitenant Vollert, oberfeldwebel Raasch
feldwebel Schwager, onderofficier Hage-
meier.
Ter aanvulling van het weermachtsbp-
richt verneemt het DNB:
De Duitsche onderzeeërs hebben in de
tweede helft van Mei niet minder dan vier
groote Engelsche konvooien uit elkaar ge
jaagd en ten deele vernietigd, waarbij nog
een reeks doeltreffende afzonderlijke acties
komt. De berichten luiden als volgt: 16 Mei
8000 brt., 17 Mei 33,612 brt., 20 Mei 33.000
brt. (konvooi tankbooten), 23 Mei 110,000
brt. (Noordelijk deel van Atlantischen
Oceaan en ten Westen van Afrika), 27 Mei
77,600 brt. (konvooien ten Westen van
Afrika)Het totale resultaat van den duik
bootenoorlog tegen de koopvaardij is 262,212
brt. vernietigde vijandelijke tonnage.
0
De Britsche troepen zijn met hun voorste
stellingen verder van Solloem teruggetrok
ken, naar het DNB verneemt.
TEGEN EEN OVERMACHT.
Over het laatste gevecht van het Duit
sche linieschip Bismarck <vordt in een me-
dedeeling van het opperbevel van de Duit
sche weermacht nog het volgende bekend
gemaakt.
In den strijd tegen de langzamerhand
steeds sterker wordende vijandelijke zee-
strijdkrachten vocht het linieschip Bis
marck in zijn onbestuurbaren toestand tot
het eindelijk het slachtoffer is geworden
van de overmacht van drie Britsche linie
schepen, een vliegkampschip, verscheidene
kruisers en torpedoboot jagers. De Britsche
formatie zelf wordt sinds gisterochtend
door Duitsche gevechtsvliegtuigen aange
vallen.
De gedachten van het geheele Duitsche
volk zijn vol trots en rouw bij zijn in het
zeegevecht bij IJsland zegevierenden vloot
voogd admiraal Lüttjens, bij het linieschip
Bismarck, zijn commandant, kapitein ter
zee Lindemann en bij zijn dappere beman
ning.
,Een meute heeft een stuk wild gejaagd",
verklaren de Londensche correspondenten
van de Amerikaansche pers omtrent den
strijd tusschen de Britsche oorlogsschepen
en de Bismarck. Associated Press meldt uit
Londen, dat aan den slag, waarin de Bis
marck verloren ging, de grootste Britsche
opgebouwd. Met bijzonder toegenomen
kracht hebben de Ver. Staten en de andere
Amerikaansche republieken thans hun,weg
in den toestand van dit oogenblik bepaald.
Voor-Amerika, zoo vervolgde Roosevelt, is
de vrijheid der zeeën en de vrijheid van den
handel een levensnoodzakelijkheid, daar het
niet alle goederen, welke het voortbrengt,
zelf kan verbruiken. Indien Duitschland
evenwel de overwinning behaalt, zou de
Amerikaansche productie van de wereld
markt worden afgesloten, terwijl de „Nazi
goederen" onbelemmerd Amerika zouden
binnenkomen. Dit gevaar is thans reeds
zeer groot, daar het grootste deel van
Europa en een deel van Afrika door de as-
mogendheden militair bezet is. Wanneer
het den asmogendheden gelukt, ook Dakar,
de Azoren en de Kaap Verdische eilanden te
bezetten, zou de oorlog den rand van het
Westelijke halfrond naderen. De «techhiek
van dezen tweeden wereldoorlog plaatst de
Vereenigde Staten yoor veel grootere vraag
stukken dan in den eersten wereldoorlog.
De vernietiging van koopvaardijsche
pen geschiedt thans over een veel groo-
ter gebied dan toen, ja zelfs binnen de
wateren van het Westelijke halfrond. De
snelheid, zoo verklaarde Roosevelt let
terlijk, waarmede de koopvaardijsche
pen tot zinken gebracht worden, is drie
maal zoo groot als het vermogen van de
Britsche scheepswerven om nieuwe
schepen te bouwen, zij is meer dan twee
maal zoo groot als de Britsch-Ameri
kaansche productie van schepen op dit
oogenblik.
Wij kunnen aan dit gevaar met be
hulp van twee gelijktijdige maatregelen
het hoofd bieden: 1. door ons groote
scheepsbouwprogramma te bespoedigen
en uit te breiden en 2. door ertoe bij te
dragen de verliezen op zee te vermin
deren. Wij hebben daarom onze pa
trouilles in de wateren van het Noorde
lijke en Zuidelijke deel van den Atlan
tischen Oceaan uitgebreid en wij ver-
grooten deze patrouilles meer en meer
met schepen en vliegtuigen.
Het is algemeen bekend, dat de kracht
van onze Amerikaansche vloot tijdens het
afgeloopen jaar aanzienlijk vergroot werd.
Deze schepen en vliegtuigen stellen ons op
de hoogte van de aanwezigheid van aanval
lende schepen boven zee, onder zee en op zee.
Onze nationale politiek is thans als
volgt:
1. Wij zullen aan elke poging of be
dreiging van Hitier, om zijn heer
schappij tot het Westelijke halfrond uit
te breiden met alle ons ter beschikking
staande hulpmiddelen en met actieven
tegenstand het hoofd bieden. Nadruk
kelijk volharden wij in de vitale nood
zakelijkheid, het „Hitlerisme" van elk
punt der wereld verwijderd te houden,
waarvan men zich als steunpunt voor
een aanval op de beide Amerika's zou
kunnen bedienen.
2. Van het standpunt der absolute
noodzakelijk uit, zullen wij Groot-Brit-
tannië elke slechts mogelijke hulp ver-
leenen en evenzeer allen anderen, die
het fascisme met geweld van wapenen
tegenstand, bieden. Alle andere maat
regelen, welke noodig zijn om Groot-
Brittannië de noodige aanvoeren tg
doen toekomen, zullen genomen worden
en alle andere methoden, welke gebruikt
moeten worden, zullen door onze des
kundigen bestudeerd en in daden omge
zet wórden.
Vervolgens keerde Roosevelt zich tegen
digde hij aan, dat de regeering alle haar ter
'beschikking staande middelen zal gebrui
ken om aan elke storing in de productie van
oorlogsmateriaal het hoofd te bieden.
De president sloot zijn redevoering met
de volgende woorden:
„Wij zullen niet aarzelen, onze wa
pens te gebruiken, om aan een aanval
het hoofd te bieden. Daarom heb ik he
denavond den onbeperkten nationalen
noodtoestand afgekondigd en de ver
sterking van onze verdediging tot aan
de uiterste grenzen van onze nationale
macht en bevoegdheid verlangd." (DNB)
Volgens een bericht van de Associated
Press uit Washington heeft president Roo
sevelt het congres verzocht om goedkeuring
van een crediet van 3 milliard 319 millioen
dollar voor den bouw van nog meer vlieg
tuigen. Twee milliard 790 mililoen dollar zijn
bestemd voor het leger, 529 millioen voor de
vloot. NaarAssociated Press verder mede
deelt, heeft de secretaris van Roosevelt,
Eearly, geweigerd een raming te geven van
het aantal in aanbouw zijnde vliegtuigen of
te zeggen of het bommenwerpers of jagers
betreft.
Tot de volmachten, die president Roose
velt verkrijgt door de afkondiging van den
onbeperkten crisistoestand, behoort o.a., dat
hij radiostations kan sluiten of in beslag
nemen, voor vervoer van troepen en oor
logsmateriaal voorrang eischen, handel in
geldswaardige papieren verbieden, electri-
citeitscentrales en andere ondernemingen,
welke voor de productie en munitie belang
rijk zijn, kan overnemèn. Hij kan alles door
een persoonlijke-proclamatie uitvoeren, al
leen voor een oorlogsverklaring moet het
congres zijn toestemming geven. De presi
dent kan verder den federal reservebanken
voorschrijven alleen zaken' te doen op be
sluit van het ministerie van financiën. Ook
ligt het in zijn macht, transacties in vreem
de valuta te verbieden. Hij kan het vertrek
van schepen van oorlogvoerende landen
verbieden en ook schepen requireeren,
rechten heffen voor dringend noodzakelijke
goederen en de nationale garde alsook het
leger in actieven dienst roepen.
Reeds in 1939 werd de beperkte crisistoe
stand afgekondigd. Naar de meening' van
rechtsgeleerden bestaat er geen duidelijk
verschil tusschen den beperkten en den on
beperkten crisistoestand. De president heeft
waarschijnlijk heden den onbeperkten cri
sistoestand afgekondigd, teneinde erop te
de tegenstanders van zijn politiek en kon- wijzen, dat de toestand ernstig is. (D.N.B.)
oorlogsschepen deelgenomen hebben, waar
onder de Rodney, de Nelson, de King George
V en de Prince of Wales benevens een on
genoemd vliegkampschiD.
De zee-oorlog tegen Engeland voltrekt
zich in kware gevechten van een hevigheid,
waardig het historische doel van het bre
ken der eeuwenlange Britsche tyrannie ter
zee, schrijft de Voelkischer Beobachter naar
aanleiding van den ondergang van de .Bis
marck". Terwijl nieuwe groote successen van
onze duikbooten en ons luchtwapen op de
Engelsche marine en koopvaardij in den
Atlantischen Oceaan en in de Middelland
sche Zee behaald konden worden, zoo ver
volgt het blad. is het slagschip Bismarck in
een feilen strijd gezonken, nadat het door
de vernietiging van de „Hood". het grootste
slagschip ter wereld, den hoogsten roem
verworven had. Overwinning en offer zijn
in den oorlog niet van elkaar te scheiden.
Duitschland heeft den strijd tegen Enge
land nooit licht opgenomen, maar het Duit
sche volk weet ook met stellige zekerheid,
dat onze vijand zal worden verpletterd. Het
lot van het slagschip Bisma'rck kenmerkt
opnieuw den offensieven geest der Duitsche
marine, die ondanks de superioriteit van de
Engelsche vloot het initiatief op den
Oceaan nam en ook thans niet uit handen
zal geven. Daaraan kan geen agitatie van
Churchill iets veranderen, die thans een ge
legenheid ziet, om de aandacht af te leiden
vah de onveranderd ernstige positie ter zee
voor Engeland.
De Deutsche Allgemeine Zeitung schrijft:
Onze gedachten en onze hoop vertoeven
daarbuiten op den Atlantischen Oceaan en
bij de dooden en de geredden. Met dezelfde
ernstige fierheid, waarmede het Duitsche
volk de lange reeks van groote successen in
den oorlog tegen Engeland heeft opgeno
men, draagt het thans het verlies van dit
machtige schip en gedenkt het den admi
raal. den commandant en zijn bemanning'.
De strijd gaat verder. (D.N.B.)
VAREN OP DE KAAG
TOEGESTAAN.
van hedenavond
tot morgenochtend
De maan kwam heden op te
7.33 uur en gaat onder te 23.26
Om misverstand te voorkomen,
zij medegedeeld, dat de gisteren
gepubliceerde verordening van
den rijkscommissaris, houdende
buitengev/one maatregelen voor
de kustverdediging, op 26 Mei
(dus Maandag j.l.) in werking is
getreden.
Naar wij vernemen vallen de
Kageiplassen buiten de grens
lijnzoodat het varen op de Kaag
is toegestaan. Ten aanzien van
Warmond en de Leede hebben
wij tot hedenmiddag echter bij
de betrfikken autoriteiten nog
geen uitsluitsel kunnen ver
krijgen.
Zooal^men weet geldt het vaar-
verbod binnen de grenslijn niet
alleen voor zeiljachten, maar
ook voor roeibooten en kano's.
recht van Groot-Britbannië zöo zeide
Churchill om in Ierland den dienstplicht
in te voeren, staat „wel is waar buiten
twijfel, maar de aangelegenheid heeft meer
stof doen opwaaien dan het waard is."
Daarom is er van afgezien. (D.N.B.)
Men weet, dat het tot de beginselen van
hét nationaal-socialistische Duitschland
behoort, om bij zaken, welke het Duitsche
rijk moet uitvechten, geen leden van vreem
de volksgroepen te halen. De Duitsche be
palingen voor dienstrecht en dienstplicht
schrijven uitdrukkelijk voor, dat de leden
van de binnen de rijksgrenzen wonende
minderheden niet voor den militairen
dienst gebruikt worden, zoo schrijft de
Deutsche diplomatisch-politische Korres-
pondenz, en zij vervolgt, dat dé Duitsche
weermacht niet in de laatste plaats om
Dit Nummer bevat DRIE Bladen
Binnenland
DE REGEERING TE LONDEN ZIET
ER VAN AF.
Churchill heeft, naar de Londensche be
richtendienst meldt, in het Lagerhuis me
degedeeld, dat afgezien is van Invoering
van den dienstplicht in Noord-Ierland. Het,
Pont met 22 opvarenden te Wapenvelde
omgeslagen. (Gemengd, 3e Blad).
De loting voor de roeiwedstrijden van „Hol-
landia". (Sport, 3e Blad).
De drooglegging van den Noordsche-Buur-
terpolder; de werkzaamheden zijn in
vollen gang! (3e Blad).
Buitenland
De rede van Roosevelt. De noodtoestand
afgekondigd. (Ie Blad).
Verdere terugtocht .der
Kreta. (Ie Blad).
Engelschen op
'IE VOORTS .LAATSTE BERICHTE^
EERSTE BLAD.
