ZMÊRDAG 24 m\ 1941
Nieuwe Britsche verliezen in
de Middellandsche Zee
Darlan voor de radio
82sfe Jaargang
No, 24895
Wederom door
vliegtuigen
De strijd in Irak
Uit Amerika
Megerle over „onbehoorlijke
voordellen"
Verspreide berichten
Verduisteren
21.42 uui
5.31 uur
21.44 uur
5.30 uur
Steunt Pétain
Brëuk tusschen Londen
en Vichy aansiaande
geacht
STADSNIEUWS
EERSTE BLAD
Feiten van den dag
LEIDSCH
Directeur: J. W. Henny
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Hoofdredacteur: B. W. Menkhorst, Leiden
Pl.verv.: K. Been. Leiden.
PRIJS DER ADVERTENTIES
32 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen
van ons Blad zijn gevestigd. Andere advertenties 37 ets. per regel. Minimum
5 regels - Vernllcl^t r wsn-jimtner 5 «lts. - Incassokosten v«. ,.ns postrecht.
.kleine Advertenties" (hoogstens 30 woorden) uitsluitend by vooruitbetaling,
alleen 's Woensdags en 's Zaterdags 55 ets. - Voor toezending van brieven
wordt 10 ets. berekend.
Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein
Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zyn:
per 3 maanden 2.47
per week ƒ0.19
Franco per post ƒ2.47 per 3 maanden 4- portokosten
(voor binnenland ƒ0.80 per 3 mnd.)
Het D.N.B. meldt: Gisteren zijn drie En
gelsche torpedojagers tot zinken gebracht
bij verscheidene geslaagde aanvallen van
Duitsche gevechtsvliegtuigen en Stuka's op
schepen der 'Middellandsche Zee-vloot.
Verder werden twee jagers beschadigd:
één daarvan geraakte in brand. Van zes
Britsche, motortorpedobooten, die een" basis
in het Oosten der Middellandsche Zee wil
den binnenloopen, werden er vijf vernield.
Duitsche vliegers hebben elders in de Mid
dellandsche Zee twee in brand staande
kruisers gezien, die door Duitsche Stuka's
waren aangevallen.
Naar de „Popoio dl Roma" volgens de
United Press uit Ankara meldt, hebben de
Britsche autoriteiten op Cyprus een aan
vang gemaakt met de snelle evacuatie van
Engelsche vrouwen en kinderen. Het ver
voer geschiedde per vliegtuig.
KONING VAN GfelEKENLAND
IN KAÏRO?
De „Popoio di Roma" meldt uit Beiroet,
dat volgens aldaar uit Kaïroontvangen
berichten George n van Griekenland per
vliegtuig in Kaïro is aangekomen.
Prins regent Paul van Joegoslavië en an
dere leden van de Koninklijke familie zijn
reeds op 20 Mei in Egypte aangekomen. De
vroegere Grieksche minister-president Zoe-
deros is met twee andere vroegere Griek
sche ministers op 21 Mei naar Egypte ge
vlucht. (p.N.B.)
Volgens $en bericht- van United Press uit
Ottawa wil de vroegere Zuid-Slavische re-
geering van koning Peter in de toekomst in
Canada résideeren.
Het beeld van den strijd in Irak blijft
ongewijzigd. De Engelschen worden volgens
de Iraksche berichtgeving zware verliezen
toegebracht, zoowel te land als uit de lucht.-
Het A.N.P. verneemt van welingelichte
zijde, dat de diplomatieke betrekkingen
tusschen Duitschland en Irak niet in een
nieuw stadium zijn gekomen.
Dit antwoord werd in de Wilhelmstrasse
gegeven op een desbetreffende vraag. Men
voegde er van Duitsche zijde nog aan toe,
dat te Berlijn ook niets bekend is van de
aanwezigheid van een specialen gevol
machtigde van Irak in 'Duitschland.
WIJZIGING NEUTRALITEIT SWET?
De Washingtonsche correspondent van
de „New York Times" meldt, dat president
Roosevelt en zijn medewerkers voornemens
zijn de neutraliteitswet grondig te veran
deren of zelfs door het federale congres
te laten herroepen, ten einde zoodoende
het Engelsche scheepenvraagstuk op te
lossen. Roosevelt zal waarschijnlijk as.
Dinsdag in zijn praatje bij den haard de
bedoelingen van de Amerikaansche regee
ring uiteenzetten. Hij heeft gisteren bijna
alle afspraken afgezegd om aan de rede te
kunnen werken en zijn werkzaamheden
slechts onderbroken om een conferentie te
houden met het kleine kabinet, waaraan
Hull, Morgenthau, Stimson, Knox, Hopkins
de chef van den generalen staf Marshall
en de bevelhebber van de vloot, admiraal
Stark, hebben deelgenomen.
De jongste verklaringen van Stimson en
Knox beschouwt de correspondenten als de
duidelijkste uitlatingen sedert hun opne
ming in het kabinet.
Volgens hetzelfde blad voorziet het plan
van Roosevelt en zijn regeering in het te
ruggeven van alle rechten aan Amerikaan
sche schepen, zoodat de schepen, zonder
van vlag te veranderen, ook weer in de
oorlogszone kunnen gaan. Indien hierbij
bescherming van de vloot noodig wordt,-
zou de Amerikaansche marine de eigen
koopvaardijschepen beschermen, natuurlijk
met erkenning van-alle rechten der oor
logvoerenden. die, evenals de vrijheid ter
zee, een gedeelte van het volkenrecht vor
men.
De eisch van Stimson en Knox tot op
heffing van de Neutralitetitswet, heeft in
den Amerikaanschen Senaat geleid tot zeer
heftige protesten van de oppositie. De re-
publikeinsche senator Nye zegde feilen
strijd toe. indien de opheffing mocht voor
gesteld worden. (D.N.B.)
GEEN AMERIKAANSCHE SCHEPEN TE
MARSEILLE IN BESLAG GENOMEN.
In bevoegde Fransche kringen wordt ver
klaard. dat men van een in beslag nemen
van twee Amerikaansche schepen in Mar
seille door de Fransche autoriteiten als re
presaille voor den maatregel der Ameri-
kaansqhe regeering tegen de in Amerikaan
sche havens liggende Fransche schepen
geen kenins draagt. Men wijst er ln dit ver
band op, dat op het oogenblik in Marseille
in het geheel geen Amerikaansch schip
ligt. - (D.N.B.)
GEEN AMERIKAANSCHE POST
PAKKETTEN MEER NAAR FRANKRIJK.
Naar de New-York Sun meldt, wordt op
bevel van het Amerikaansche Ministerie
van Post en Telegraaf het zenden van
postpakketten naar het bezette en het
niet-bezette Frankrijk gestaakt. Motieven
zijn niet opgegeven. (D.N.B.)
De diplomatieke medewerker van de Ber
liner Boersen Zeitung, dr. Karl Megerle,
schrijft onder het opschrift ,o,nbehoorlijke
voorstellen" over de pogingen van de Ame
rikaansche diplomatie, neutrale Europee-
sche regeeringen tot deelneming aan den
oorlog aan den kant van Engeland te be
wegen. Er bestaat onder de regeeringen van
Europa, die voor de Amerikaansche diplo
matie nog open staan, nauwelijks een,
schrijft Megerle, welke men de laatste weken
en maanden met bluf, opschepperij, beloften
en dreigementen geen onbehoorlijke voor
stellen gedaan heeft. De Amerikaansche
ambassadeurs en gezanten hadden tot op
dracht, de betrokken regeeringen of wel van
de handhaving der neutraliteit tegenover
Engeland, of van de deelneming aan de
nieuwe ordening der 'oude wereld en het
overleg met de asmogendheden te weer
houden. Aan de hand van voorbeelden be
wijst de bekende Duitsche publicist dan, hoe
deze pogingen tot interventie van de diplo
matie der Ver. Staten in Portugal, Spanje,
Ierland, de Scandinavische landfen alsmede
in Turkije en het nabije oosten zonder suc
ces gebleven zijn en tén deele tot min of
meer scherpe antwoorden en protesten van
de betrokken regeeringen geleid hebben.
De beslissende nederlaag heeft Roosevelt
echter in Frankrijk geleden, zoo vervolgt
Megerle. Zelfs van het standpunt van het
Amerikaansche interventionisme bezien, was
de hier ingeslagen weg een slechte politiek.
Zij kon Frankriik slechts in zijn besluiten
versterken. Het liet zich noch door den greep
naar zijn schepen, noch door de dreigemen
ten tegen zijn koloniën bang maken en liet
den Ver. Staten weten, dat het zijn bezit
met de wapens in de hand zou verdedigen.
De machtspolitiek der regeering Roosevelt,
haar gewelddadige meth oden, werden daar
door voor de geheele wereld blootgelegd. In
Europa is er thans geen punt meer, waar het
interventionispie met- kans .op succes aan
het werk kan gaan. De oude wereld wijst
het van de hand, haar lot door Roosevelt te
laten bepalen. Zij antwoordt daarop met
een nauwere aaneensluiting. (D.N.B.)
VON BRAUCHITSCH IN BEZETTE
GEBIEDEN.
De opperbevelhebber van het Duitsche
leger, generaal-veldmaarschalk von Brau-
chitsch, heeft verscheidene dagen in de be
zette gebieden in het Westen vertoefd om
troepen te bezoeken en besprekingen te
voeren met commando-instanties van het
leger en bureaux van het militaire bestuur.
(DNB).
DE KROATISCHE GRENZEN.
De leider van den Kroatischen staat, dr.
Ante Pawelitsj, heeft in een onderhoud met
den verslaggever van het „Acht Dhr Blatt"
verklaard, dat de Kroatisch-Hongaarsche
grens vermoedelijk zal overeen komen met
de vroegere Oostenrijksch-Hongaarsche
grens. Eveneens zal aan de Montenegrijn-
sche grens de historische grens ten grond
slag liggen (DNB).
DIENSTPLICHT IN NOORD-IERLAND?
Andrews, de Noord-Iersche premier is,
naar de Engelsche berichtendienst meldt,
door Churchill naar Londen ontboden om te
spreken over de invoering van den «dienst
plicht in zijn land.
In een persgesprek verklaarde de te New
York vertoevende Iersche minister van
defensie,. Aiken, dat de betrekkingen tus
schen Engeland en Ierland voor eenige gene
raties gevaar zouden loopen, indien de En
gelschen in Noord-Ierland den dienstplicht
zouden invoeren. Er zouden in Ierland
zelfs hevige wanordelijkheden uitbreken. De
Engelschen zouden voor de bescherming
van den dienstplicht meer mannen noodig
hebben dan zij in Noord-Ierland voor den
militairen dienst .konden krijgen.. Het Ier
sche volk wilde niet worden gedwongen aan
dezen \oorlog deel, te nemen.
Voorts heeft minister Aiken verklaard,
dat het noodzakelijk zal zijn in Ierland het
brood- tot den volgenden oogst in Septem
ber te rantsoeneeren, wanneer er niet spoe
dig transportmogelijkheden komen om
30.000 ton graan uit Amerika naar Ierland
te brengen. Aiken zeide, dat er 12 schepen
noodig waren om binnen een redelijken tijd
levensmiddelen en andere leveranties voor
de burgerbevolking, die de Iersche regeering
in de Ver. Staten heeft gekocht, over te
brengen. Hij voegde hieraan toe, dat zijn
regeering tot dusver niets had gehoord over
Roosevelfs kennisgeving, dat twee Ameri
kaansche schepen voor dit doel ter beschik
king zouden worden gesteld. (D.N.B.).
SMUTS TOT VELDMAARSCHALK
BENOEMD.
De Britsche berichtendienst meldt, dat de
Engelsche koning generaal Smuts heeft be
noemd tot veldmaarschalk van het Britsche
leger.
Generaal Smuts heeft, naar de Engelsche
berichtendienst meldt, aan de Zionistische
conferentie, die op het oogenblik in Zuid-
Afrika wordt gehouden, een boodschap ge
richt, waarin hij er op wijst, dat de Joden
van alle landen steeds aan de zijde van
Groot-Brittannië hebben gestaan en nog
staan. (D.N.B.).
JAPANSCHE AMBASSADEUR TERUG
NAAR TOKIO.
Het Japansclie departement van buiten -
landsche zaken deelt mede, dat de Japan-
sche ambassadeur in Londen het verzoek
heeft ontvangen naar Tokio te komen om
verslag uit te brengen. (D.N.B.)
van hedenavond
tot morgenochtend
en van morgenavond
tot Maandagmorgen
De maan kwam lieden pp
te 5.07 uur en gaat onder te
19.44 uur; morgen is het
maansopkomst te 5.36 uur en
-ondergang te 20.45 uur.
De Fransche plaatsvervangende premier,
admiraal Darlan, heeft gistermiddag voor
de Fransche radio een rede gehouden,
waarin hij verslag uitbracht over zijn be
sprekingen met den Flihrer.
De rijkskanselier heeft mij niet aange
spoord. zoo verklaarde Darlan, tot uitleve
ring van onze vloot. Iedereen weet, en de
Engelschen weten het beter dan wie ook.
dat ik haar aan niemand zal uitleveren.
De kanselier heeft geen koloniaal gebied
van mij geëischt.
Hij heeft ook niet van mij verlangd, dat
wij Engeland den oorlog verklaren.
Waarom zou hij dat ook gedaan hebben?
Duitschland. dat alleen den oorlog is inge
gaan, acht zich in staat hem alleen te be
ëindigen, tegen welke coalitie dan ook.
Bij het onderhoud is er geen oogenblik
sprake gewreest van het opgeven van het
Fransche souvereiniteitsrecht. Frankrijk
kiest volkomen vrij den weg, waarop het
zich begeeft. Heden én toekomst hangen
van "het land-zelf af. Het zal den vrede
krijgen, dien het zelf verwerft. Het zal in de
Euroueesche organisatie de plaats innemen,
die het zich zelf bereidt.
Herinnert u want zekere lieden schij
nen dit te vergeten dat Frankrijk de
zwaarste nederlaag uit zijn geschiedenis
heeft geleden, dat drievijfde (van het ge
bied in Europa is bezet en dat wij ander
half millioen aan gevangenen hebben ver
loren. Deze nederlaag is de schuld van onze
fouten in het verleden. Van 1919 tot 1939
hebben onze leiders en wetgevende verga
deringen de eene fout na de andere begaan
en zich laten meesleepen tot de verdediging
van belangen, die niet de onze waren Zij
hebben ons tot de beschermers van de
kleine Europeesche volken gemaakt, zonder
■dat wij ih staat waren de voor de vervul
ling van deze taak onmisbare wapenen te
smeden. Zij hebben het land slechts van
een defensief leger voorzien. Ofschoon onze
leiders het niet verstonden den oorlog
geestelijk en stoffelijk voor te bereiden,
hebben zij tcch den oorlog verklaard. Wij
hebben hem verloren door de schuld <en de
nalatigheid derasnen, die ons daarin had
den meegesleept.
Na een onbeschrijfelijkc catastrofe is de
maarschalk geroepen het lot des lands in
hand-en te nemen en hij verzocht om een
eervollen wapenstilstand.
In Juni '.1940 had de overwinnaar den
wapenstilstand kunnen weigeren, Frankrijk
verpletteren en Frankrijk van de wereld
kaart wegvagen. Hij hoeft dit niet gedaan.'
In Mei 1941 verwaardigt de overwinnaar
zich tot onderhandelingen met de Fran
sche regeering. Sedert de bijeenkomst van
Montoire, toen in beginsel tot samenwerking
werd besloten, heeft Frankrijk door gestes
uitdrukking gegeven aan zijn wensch tot
voortzetting van deze politiek. Deze gestes
zijn voor den kanselier aanleiding geweest
ons verzachting van de gevolgen der neder
laag en van de wa-penstilstandsbepalingen
toe te .staan, welke verzachtingen u be
kend zijn.
Luistert goed naar mijn woordenvan
het verloop der tegenwoordige onder
handelingen hangt de toekomst van
Frankrijk letterlijk af. Frankrijk heeft
de keus tusschen leven en dood. De
maarschalk en de regeering hebben het
leven gekozen. Uw plicht is nauwkeurig
voorgeschrevenvolgt den maarschalk,
steunt hem met al uw krachten, zooals
Ik zelf cok doe, hij zijn werk voor de
nationale vernieuwing. Laat u, als hij
en ik, in uw gedachten en handelingen
uitsluitend leiden door de hoogere be
langen tan Frankrijk.
Van Fransche zijde merkt mén naar
j aanleiding van deze rede o.a. cp: Zij vormt
een zeer categorisch dementi van de vele
valsche berichten en geruchten. De juiste
maat houdende en met den noodigen tact
beeft admiraal Darlan in zijn kwaliteit van
voornaamste onderhandelaar ondubbelzin-
jnig duidelijk gemakt, dat Duitschland noch
de uitlevering van de vloot; noch eenigerlei
'deel van de Fransche-koloniale bezittingen,
1 noch ook een deelneming van Frankrijk
j aan de oorlogsopeiratiês of ook slechts een
I gedeeltelijk opgeven van Fransche souve-
1 reine rechten ooit heeft verlangd. Deze op-
heldering omtrent de laatste besprekingen
i te Berchtesgaden is in staat aleln twijfel en
I alle dubbelzinnigheden in.de wereld te ver-
I drijven, waarvan men zich in het buiten
land heeft bediend om het werk der re
geering van maarschalk Pétain te discre-
diteeren.'
Ten slotte heeft hij met loyauteit den
vol van Frankrijk tot samenwerking met
den overwinnaar in eer en waardigheid
uigesproken door de samenwerking met
Duitschland een levenskwestie voor Frank
rijk te noemen. Samenvattend wordt in
Fransche politieke kringen gezegd, dat Dar
lan in diepe en volledige overeenstemming
met den chef van den staat, maarschalk
Pétain, was, toen hij deze verklaring af
legde. Darlan is in waarheid de uitvoerder
van de politieke gedachten van den maar
schalk.
Het A.NP. meldt uit Berlijn:
De radiorede van Darlan werd in poli
tieke kringen te Berlijn gequalificeerd als
een uiteenzetting, die niemand kon ver
wonderen en ook niet anders verwacht werd
Men ziet hierin vooral afwijzing van al wat
van Engelsche zijde is verondersteld om
trent de Duitsch-Fransche onderhandelin
gen en beschouwt deze rede als een ant
woord op Eden's opmerking aan het adres
van Frankrijk ih de Lagerhuiszitting van
Donderdag, dié men hier driest vindt. Men
merkte hierbij op, dat hij deze waarschijn
lijk geuit heeft in de hoop, dat Engelsche
bombardementen van het onbezette Frank
rijk ook voor Duitschland nadeelig zouden
blijken. Van Duitsche zijde betoogt men,
dat deze hoop een mislukte speculatie is
Nopens het verwijt van ondankbaarheid
dat Eden Frankrijk maakte, wees men te
Berlijn op de Engelsche overvallen op Oran
Dakar en Fransche koopvaarders.
Volgens Reuter heeft het Britsche mi
nisterie van blokkade medegedeeld, dat
een definitief afbreken der betrekkin
gen tusschen Engeland en de regeering
te Vichy voor de deur staat.
De* beslaglegging op het Fransche tank
schip „Shehe^azade" is, naar Reuter meldt,
vooral geschied, omdat tusschen Engeland
en de regeering te Vichy een definitieve
breuk dreigt. Naar uit het Reuterbericht
verder blijkt, wil Engeland het tankschip
niet weer» vrijlaten. (D.N3.)
„DE LAKENHAL".
Tentoonstelling van merklappen.
T>e tentoonstelling van merk-, stop- en
teekenlappen, welke thans in het Stedelijk
Museum gehouden wordt, mag zich in een
groote belangstelling verheugen. Uit alle
kringen van de stad kwam een groot aan
tal exemplaren te voorschijn.
Deze lappen, waaryan er eenige tegelij
kertijd aan het museum werden geschon
ken, konden nog aan des tentoonstelling
worden toegevoegd. De directie houdt zich
nog steeds aanbevolen voor eventueele me-
dedeelingen omtrent hier ter stede aan
wezige lappen, in het bijzonder voor exem
plaren vóór 1850.
JAARBOEKJE GEREF. KERK 1941.
Wij ontvingen het jaarboekje van de
Geref. Kerk alhier voor het jaar 1941, waar
in ook de jaarverslagen over 1940 opgeno
men zijn.
De verlies- en winstrekening der Kerk
sluit met een tekort van ruim f. 1600.het
aantal belijdende leden steeg van 2414 tot
2457, dat der doopleden van 1976 tot 2013;
de rekening der Diaconie vertoont ondanks
de toegenomen uitgaven een batig saldo van
f. 617.dank zij o.m. het feit, dat voor „on
dersteuning f3800.— méér werd ontvangen
dan in 1939, terwijl de meerdere opbrengst
der collecten bij den eersten rondgang on
geveer f. 1800.— bedroeg. Aan ondersteuning
werd f. 2100.— méér uitgegeven.
Het aantal bewoners van het Rusthuis aan
de Hooigracht steeg van 30 tot 34. Het
„Jufrouw Maashofje" leverde een winst op
van f.277. De collecten met bijzondere be
stemming brachten in totaal f.7113.op;
de ontvangsten der Zendingscommissie be
droegen inclusief een aanvangssaldo van
f.563.—: f.4671.—. Het financieel verslag
der Stadsevangelisatie sluit in ontvangsten
en uitgaven op rond f. 3000.
OOSTERSCH GENOOTSCHAP
IN NEDERLAND.
Lezing dr. V. I. van de Wall
over de Javaansche hoven.
- Op uitiioodiging van het Oostersch Ge
nootschap in Nederland heeft dr. V. I. van
de Wall uit Brussel gisteravond in het Oos
tersch Instituut een lezing met lichtbeelden
gehouden over „De Javaansche hoven".
Op het oogenblik, aldus spr., zijn er inde
Vorstenlanden vier rijken, die ,de histori
sche voortzetting zijn van het oude Ja
vaansche Koninkrijk Mataran. Eerst sedert
het begin der 19de eeuw hebben Nederland-
sche onderzoekers zich bezig gehouden met
de eigenaardige gebruiken aan deze Ja
vaansche hoven, waardoor men thans goed
op de hoogte is van hun geschiedenis, hun
karakter en al wat daarmede samenhangt.
Spr. behandelde achtereenvolgens de op
vatting van de vorstelijke waardigheid, die
ondanks den Islam tot vergoddelijking van
den vorst heeft geleid, voorts de zeer ge
compliceerde titulatuur en eigenaardige
zéér oude instellingen, zooals de rijkssiera
den. In het bijzonder beschreef spr. de
plechtigheden en feesten, die aan het hof
van Soerakarta plaats hebben, den zetel
van den Soenan, die daar woont in den
kraton. De kraton is eigenlijk een stad in
een stad en telt niet minder dan tiendui
zend inwoners, waarvan het grootste ge
deelte vrouwen zijn, die de diensten in de
omgeving van den Soenan verrichten. Van
groot belang zijn vooral de nationale mu
ziek en dans en de wajang-opvoeringen.
De beteekenis van dit alles ligt niet zoo
zeer in de politiek als wel in de overleve
ring van oude geestelijke waarden.
Tot slot vertoonde spr. een groot aantal
lichtbeelden over dit onderwerp.
Dif Nummer bevat DRIE Bladen
Binnenland
De centrale keukens; nieuwe regeling voor
aardappelbonnen (3e Blad).
Regeling inzake het bedingen van pacht
prijzen (Binnenland, 3e Blad).
De Kaagweek gaat door (Sport, 3e Blad).
Buitenland-'
Admiraal Darlan voor de radio. (Ie Blad).
Verdere Britsche verliezen in de Middel
landsche Zee (le Blad).
/IE VOORTS .LAATSTE BERTRTFN"
EERSTI* BLAD
MEN ZIE VOOR ONS KORT VERHAAL
PAGINA 2 VAN HET TWEEDE BLAD.
