De Zweedsche hoofdstad
in de kou
De positie rond den Balkan
No. 24832
82ste Jaargang
ZATERDAG 8 MAART 1941
De houding van
Zuid-Slavië
DeDuitschers in Bulgarije
De strengste winter van de laatste 125 jaar
De brandstoffencommissie en de boerenalmanak,
ofde brandhout-reserve, die vastvroor
Turksch parlement komt
Maandag bijeen
Verduisteren:
19.31 uur
8.10 uur
19.32 uur
8.08 uur
EERSTE BLAD
Feiten van den dag
IS UW RADIO DEFECT?
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES
32 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaateen waar agentschappen
van ons Blad zyn gevestigd. Andere advertenties 37 ets. per regel. Minimum
5 regels. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. - Incassokosten volgens postrecht.
„Kleine Advertenties" (hoogstens 30 woorden) uitsluitend bij vooruitbetaling,
alleen 's-^Voensdags en 's Zaterdags 55 ets. - Voor toezending van brieven
wordt 10 ets. berekend.
Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein
Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden2.35
per weekƒ0.18
Franco per post 2.35 per 3 maanden -f portokosten
(voor binnenland ƒ0.80 per 3 mnd.)
De Joego-Slavische buitenlandsche poli
tiek is na de ontwikkeling in Bulgarije niet
herzien, aldus verklaarde men van offi
cieuze Joego-Slavische zijde ten aanzien
van den toestand, nu men de laatste dagen
een overzicht heeft gekegen van de ge
beurtenissen en de achtergronden hiervan
en de rapporten der diplomatieke vertegen
woordigers der regeering in het buitenland
heeft kunnen bestudeeren, In welingelich
te kringen neemt men aan, dat Joego
slavië binnenkort een verklaring van den
zelfden inhoud zal publiceeren, waardoor
Joego-Slavië tot uitdrukking zal brengen,
dat het binnenrukken van Duitsche troe
pen in Bulgarije van geen invloed is op
de> politiek van Joego-Slavië en dat dit
land als grondsla g voor zijn buitenland-
sche politiek de vriendschappelijke betrek
kingen met Duitschland en Italië blijft be
schouwen. (D.N.B.)
WILDE ROOSEVELT INGRIJPEN?
Het Hongaarsche blad „Magyarsag" publi
ceert een speciaal bericht uit Washington,
volgens hetwelk, „naar uit goedingelichte
bron wordt medegedeeld", president Roose
velt op denzelfden dag, dat de Joegoslavische
premier Zwetkowitsj en de minister van
buitenlandsche zaken, Cincar Markowitsj,
door den Führer op den Berghof werden
ontvangen, de Joegoslavische regeering een
belofte tot hulpverleening der Ver. Staten
heeft willen opdringen.
De Joegoslavische gezant te Washington,
Fotitsj, werd, zoo meldt de correspondent
van genoemd blad, op 14 Februari dringend
telefonisch verzocht, zich naar de particu
liere woning van den onderstaatssecretaris
Welles te begeven, waar men hem een per
soonlijke boodschap van Roosevelt zou over
handigen. Daar werd hem op opgewonden
toon medegedeeld, dat president Roosevelt
den prins-regent en de Joegoslavische regee
ring opnieuw met klem ter kennis wilde
brengen, dat, volgens zijn opvatting, aan
alle successen van de Asmogendheden, ook
al werden zij slechts op diplomatiek terrein
behaald, een einde moest worden gemaakt.
Roosevelt heeft, zoo zegt de correspondent
verder, bovendien laten weten, dat het bij
het Congres ingediende wetsontwerp tot
hulpverleening door de Vereenigde Staten
zeker zou worden aangenomen en dat de
regeering der Vereenigde Staten hierdoor
over middelen zou komen te beschikken,
waardoor, aan alle pogingen, die op de
vestiging van een nieuwe orde gericht wa
ren, een einde zou kunnen worden gemaakt.
De Vereenigde Staten zouden in staat zijn
in de toekomst aan alle Europeesche staten,
die zich aan deze nieuwe orde willen ont
trekken, doeltreffende hulp te verleenen. De
president had, zoo wordt in dit verband
gemeld, hierbij in de eerste plaats het oog
op het drie-mogendhedenpact, dat onder
staatssecretaris Welles het „geniaalste, doch
tevens voor Engeland gevaarlijkste diploma
tieke werktuig der As" noemde.
Welles heeft bij het vertrek van den ge
zant Fotitsj de toezegging gevraagd, dat hij
deze boodschap van Roosevelt onmiddellijk
naar Belgrado zou doorsturen, waarvoor hem
zelfs een verlaging der telegramkosten werd
beloofd.
Op 10 Februari, dus enkele dagen vóór
dit initiatief van den Amerikaanschen pre
sident, heeft de Amerikaansche gezant te
Belgrado in'dringende opdracht van Roose
velt het minister-presidium er van in kennis
gesteld, dat Roosevelt van de eindoverwin
ning van Groot-Brittannië overtuigd was en
van zijn kant alles tot verwezenlijking hier
van zou bijdragen.
Tevens echter hadden de Amerikaansche
diplomaten uit de hoofdsteden van den
Balkan eensluitend aan Washington gemeld,
dat de Grieksche tegenstand verlamde en
dat het door de Engelschen aan Griekenland
geleverde oorlogsmateriaal zoo goed als
waardeloos was. De Grieksche regeering
heeft den gezant der Vereenigde Staten te
Athene dienovereenkomstig ingelicht, waar
op deze gezant de regeering heeft aangera
den, zich met een openlijken oproep om
leveranties van oorlogsmateriaal tot het
Amerikaansche volk te wenden.'
De daarop te Washington gevoerde onder
handelingen hadden geen resultaat opge
leverd en hoogstens tot de conclusie geleid,
dat de door Amerika aan Griekenland ge
leverde oude vliegtuigen waardeloos zijn.
Te Washington, zoo eindigt dit speciale
bericht van het Hongaarsche blad, heeft
men de handelwijze van Roosevelt in de
eerste plaats trachten te verklaren door de
behoefte van de Engelsche diplomatie om
haar prestige, dat door de opheffing van
het Engelsche gezantschap te Boekarest
sterk verminderd is, door den Amerikaan
schen invloed aan te wenden, weer te ver
stevigen.
Lord Halifax heeft in het Witte Huis er
geen twijfel over laten bestaan, dat het
Bulgaarsch-Turksche vriendschapspact het
Foreign Office voor problemen heeft ge
steld, die men reeds opgelost waande. De
stap van Roosevelt heeft in ieder geval in
den Amerikaanschen Senaat zeer groot op
zien gewekt. Men neemt aan, dat Roosevelt,
als gevolg van de vele ingediende vragen,
zijn plan om zich in Balkan-aangelegen
heden te mengen, nader zal moeten uiteen
zetten.
HET COMPLOT VAN SPLIT.
Het te Split door de politie ontmaskerde
complot blijkt steeds meer vertakkingen te
bezitten. Behalve Dyrrell Hudson, die als
vertrouwensman van den secret service
aan het Engelsche consulaat-generaal te
Agram (Zagreb) werkzaam was, zijn nog
andere leden v^n dit consulaat-generaal ge
compromitteerd. De handelsattaché Evans,
die enkele dagen geleden op een soiree ter
plaatse verklaarde, dat de c^agen der En
gelschen in Joego-Slavië geteld waren, is
reeds gisternacht met zijn vrouw naar
Belgrado vertrokken. Ook de leden van de
pers- en propaganda-afdeeling van het
consulaat-generaal, Peter Clissold en Ar
thur Baker, benevens de agent' van den
Secret Service. James GlanviÜe. zijn bij de
affaire betrokken. Bovendien heeft men
nauwe betrekkingen geconstateerd met de
groep, die reeds eenige dagen geleden ge
arresteerd is. (D.N.B.)
De correspondent van het Giornale
d'Italia te Sofia geeft een beschrijving van
het Duitsch-Bulgaarsche organisatieplan,
Waardoor het Duitsche expeditieleger in
Bulgarije ondergebracht en verzorgd wordt
zonder dat het leven der Bulgaren hier
van ook maar den minsten hinder onder
vindt. De door de Duitsche troepen noo-
dige levensmiddelen worden binnen het
kader der wederzij dsche economische ac-
coorden door verhoogde levering van in
dustrie-producten uit Duitschland gecom
penseerd De rechtstreeksche aankoop van
gebruiksvoorwerpen is in Bulgarije niet
mogelijk, daar de distributiebepalingen den.
vrijen aankoop van schoenen en kleeding
door buitenlanders, die niet minstens 5
jaar in het land wonen, verbieden. De na
tionale bank heeft een crediet van meer
dan 100 millioen lewa geopend, dat het
Duitsche opperbevel in staat stelt, ook de
tractementen der officieren in lewa's te
betalen, evenals alle inkoopen. De organi
satie wordt als zoo voorbeeldig beschreven,
dat de economische positie van het land
ook door een groot expeditie-korps in geen
enkel opzicht geschaad kan worden.
Voorts wijst de correspondent erop, dal
het binnenrukken van Duitsche troepen
in Bulgarije geen dag later had mogen ge
schieden. daar Engeland, naar men van
officieele zijde vernomen heeft/ den aan
val op de Balkanstaten, voor een Duitsche
actie kon plaatsvinden, wilde forceeren.'
Daardoor wordt ook de snelheid verklaar
baar waarmede zoowel de onderteekening
van het drie-mogendhedenpact, als het
overnemen van de bescherming van Bul
garije door het Duitsche leger is geschied.
De Britsche bedreiging had reeds gevaar
lijke vormen aangenomen. (A.N.P.)
Het D.N.B. meldt uit Sofia:
Volgens een publicatie in de staatscou
rant zijn met ingang van 5 Maart alle
ambtenaren -en employé's van de Bulgaar-
sche spoorwegen en het havenbestuur ge
militariseerd.
Onze correspondent in Scandinavië
schrijft ons:
Wanneer wij later het nageslacht vertel
len van den winter van '41, zooals onze va
ders ons verteld hebben van den barren
winter van '90 op '91, dan kunnen we een
verhaal doen van een Deenschen visscher,
die, terwijl hij bij een gaatje in het ijs van
de Roskildëfjord zat te hengelen, opeens
merkte, dat hij zijn iinker-oof kwijt was.
Na eenig zoeken vond hij het als een
klompje ijs in de sneeuw liggen, maar hij
holde er mee naar een dokter en die ont
dooide het oor en naaide het weer aan het
hoofd van den visschervast. Ik geef toe,
dat dit verhaal nauwelijks op kan tegen
de veel mooiere, veel romantischer verha
len, die onze vaders vertelden van den
zeer strengen winter in hun jeugd, maar
er is niets aan te veranderendeze winter
is niet romantisch, hij is te koud om ro
mantisch te zijn, hij is alleen maar koud,
koud. eentonig en triest van koude.
De vorige winter was ook koud, het lijkt
nu zelfs of die veel kouder was.
Dat was de historische winter van 1940,
die lang zal blijven leven in de herinne
ring en in de verhalen van de menschen
van het Noorden. Den winter van '41 zui
lfin zij denkelijk eerder vergeten, al is ook
deze winter dan bijzonder streng, strenger
zelfs dan de vorige.
Gewoonlijk krijgt Stockholm de eerste
sneeuw zoo omstreeks Kerstmis en slechts
ze'den kan er vóór een eind in Januari
iets van wintersport komen voor de hoofd-:
stedelingen, die zich met een Zondagsch
sportretourtje naar de bosschen en velden
van Sömland moeten vergenoegen, maar
ditmaal konden we in November de ski's al
voor den dag halen en werden de meeste
truien en wanten en anoraks vóór Kerst
avond gekocht. Gewoonlijk is Februari de
echte wintermaand de oude boeren-al-
manak verlegt het middenpunt van den
winter ook naar Maria Lichtmis, naar den
tweeden dag in Februari dus maar dit
Jaar hebben we in aJnuari volgens de se
cuur met tïende-graden rekenende meteo
rologen al een lagere gemiddelde tempera
tuur gehad dan in Februari van het vori
ge jaar. Er zijn Stockholmers, die het mag
neetje van hun thermometer zorgvuldig
hebben opgeborgen om te voorkomen, dat
Ge jeugd het minimum-staafje uit zijn re
cordstand van dertig graden onder nul
haalt. Er zijn op het platteland boeren,
die met verkleumde vingers in den alma
nak geprent hebben, dat in den schemeri-
gen morgen het kwik lager stond dan zij
ooit hadden meegemaakt. Er zijn op ver
scheidene plaatsen in Denemarken en Zwe
den en Finland en wellicht ook in Noor
wegen, al ontbreken ons daarvan de gege
vens temperaturen geconstateerd van
meer dan veertig graden onder nul, op en
kele plaatsen is het kwik zelfs onder de
50 gekomen en dat niet in het uiterste
Noorden, want bij den Poolcirkel is deze
winter tot nog toe vrijwel normaal ge
weest, terwijl juist in Zuid-Zweden en in
Denemarken de afwijkingen het grootst
waren. In vele plaatselijke meteorologische
registers, die van omstreeks 1850 dateeren,
waren nimmer zulke lage temperaturen
genoteerd als men nu moest invullen. En
in de Stockholmsche registers heeft men
tot 1814 terug moeten bladeren voor men
een koudere Januarimaand vond dan die
van 1941. Dat in twee opeenvolgende ja
ren Januari zeer koud was, zooals nu in
1940 en 1941, is trouwens niet voorgeko
men sedert het begin van de vorige eeuw,
nauwkeuriger 1803 en 1804 en het valt dan
ook niet te verwonderen, dat de oude bóe
ren-almanak faalt, wanneer hij het over
strenge winters heeft en voorspelt, dat er
op een strengen winter een zachte volgt.
Die geweldige, maar vreedzame, barrica
des vap meter-lange berken- en sparren-
blokken zouden bij iemand, die er een
plaatje van in de krant vindt, den indruk
kunnen wekken, dat de Stockholmers niet
over de kou te klagen hebben. Velen heb
ben ook niet te klagen, maar dat danken
zij vooral aan den portier-stoker van hun
huis, die met het rantsoen weet te woeke
ren desnoods ten koste van zijn nacht
rust, want een met hout gestookte verwar
mingsketel moet meestal om de twee uur
bijgevuld worden. Maar er zijn ook vele
huizen, waar de temperatuur in de zeer
koude periodes vaker onder dan boven de
twaalf graden Celcius was. Wanneer de
voorra'den en de nieuwe aanvoeren over
het algemeen juist toereikend zijn, dan is
dat o.a. een gevolg van allerlei beperkingen
in het brandstoffenverbruik. Erger dan het
verbod om ramen vaker dan eenmaal per
dag een minuut of tien open te hebben,
vindt de Stockholmer het verbod van
warmwater (dat hier meestal, evenals ver
warming, bij de huur is inbegrepen)Voor
bioscopen, vergaderzalen wordt in begin
sel niet meer dan de helft van het brand-
stoffenrantsoen verstrekt, van de kerken
is goed de helft gesloten.
Vreedzame barricades in
Stockholms straten.
Wanneer wij eens het nageslacht moe
ten vertellen van dezen strengen winter,
zullen wij behalve het verhaal van den
Deenschen visscher, wlen het linkeroor van
het hoofd afvroor, nog een andere authen
tieke geschiedenis op kunnen disschen, de
prachtgeschiedenis van de Stockholmers en
hun brandhout.
Volgens de geldende brandstoffen-rege
ling mogen de Stockholmers eigenlijk geen
brandhout gebruiken; de voor verwar
mingsdoeleinden beschikbare steenkolen en
cokes zijn gereserveerd voor de groote
steden,' terwijl men in de andere steden
hoofdzakelijk en op het platteland, waar
men het bosch naast de deur heeft, geheel
is aangewezen op hout. Geleefd door de
ervaring van den vorigen winter, toen de
strenge vorst eenerzijds abnormaal veel
brandstoffen vergde en anderzijds de
scheepvaart stremde en aldus den invoer
van steenkolen en cokes geruimen tijd on
mogelijk maakte, heeft de Stockholmsche
brandstoffencommissie in den zomer tien
duizenden boomstammen in geweldige
vlotten van Norrland naar de hoofdstad
laten sleepen om een flinke brandstoffen-
reserve te hebben voor het geval, dat er
weer stagnatie in den aanvoer van steen
kolen en cokes zou komen. Aan welk soort
stagnatie men gedacht heeft, weten wij
niet, maar blijkbaar heeft men in vast ver
trouwen op de onfeilbaarheid van den bóe
ren-almanak een zachten winter verwacht,
want toen het toch weer hard begon te
vriezen en dé brandhout-reserve aange
sproken moest worden, omdat de Oostzee
vol ijs zat, zoodat de kolenbooten er niet
door konden, t-oen bleek het, dat het groot
ste deel van de boomstammen nog in het
water la g,of, juister gezegd, vastgevroren
zat in het meer dan een halven meter dik
ke ijs van de opslaghaven. En daar zal dat
hoofdstedelijke reserve-brandhout blijven
zitten tot de lente komt
Maar na deze nieuwe aanwinst voor de
internationale collectie van klassieke Kam
per-uien gerëleveerd te hebben, moeten we
rechtvaardigheidshalve ook vermelden, dat
de brandstoffencommissie alles gedaan
heeft "om haar fout te herstellen. Dat zij
dit kon. heeft zij aan den houtrijkdom van
Zweden te danken. Groote voorraden hout,
die- in de. boschdistricten van het Noorden
lagen om den volgenden wint'er in de ka
chels gestopt te worden, zijn opgekocht en
van de cellulose-fabrieken, die meëStal toch
maar op halve kracht v/erken, zijn enorme
hoeveelheden papierhout overgenomen
(wat tusschen haakjes een prima brand
stof vormt, maar in het stoken ook veertig
procent duurder komt dan cokes). Nu loo-
pen er eiken dag. verscheidene lange hout-
treinen met èlectrische loco's uit het
Noorden naar Stockholm en Gothenburg
en andere steden. Dag en nacht rijden tal-
looze vrachtauto's op hout- of houts-
koolgas het welkome brandhout van de
goederenemplacementen naar de huizen.
Tijd om behoorlijk af te laden is er niet,
de heele lading wordt daarom zoo maar op
het trottoir gekipt als dat kan zonder rui
ten te breken en anders voor de stoep op
straat, wat minder prettig is voor chauf
feurs en trambestuurders. En daar de op
kolen of cokes of zelfs stookolie berekende
kelders niet groot genoeg zijn om dat
brandhout te bergen, mag het, netjes op
gestapeld, op straat blijven liggen. Dat
geeft den straten van het om zijn straat
reinheid vermaarde Stockholm, waar zelfs
geen vuilnisbak op de stoep mag staan,
een heel vreemden aanblik.
De kolenschaarschte en de kinderen.
En de scholen hebben weer voor een paar
weken cokes-vacantie, wat de paedagogen
nogal bedenkelijk vinden, maar de jeugd
zelf niet. Dit is trouwen^ een vacantie, die
met geen andere vacantie te vergelijken
is, want omdat dit geen vacantie is om uit
te rusten, is er door onderwijzers, door de
afdeeling sport van gemeentewerken, door
allerlei instellingen en ondernemingen van
alles georganiseerd, opdat de jeugd haar
vrijen tijd nuttig kan besteden, met den
nadruk op kan. want de deelneming is ge
heel vrijwillig. Twee keer per dag staat de
adjunct-directeur van het stedelijk oud
heidkundig museum onder de gewelven van
het vroegere klooster der Grauwe Broeders
jongen Stockhohnertjes te vertellen over de
geschiedenis van hun stad om hen daarna
mee te nemen op een verkenningstocht
door de stegen en sloppen van de Oude
Stad, eiken morgen vertrekt er een dui
zendtal kinderen met een al dagen tevoren
uitverkochten ex^ratrein naar Upsala om
er onder geleide alle bezienswaardigheden
van dit oude cultuurcentrum te bekijken,
eiken dag zijn er kostelooze rondgangen
door de musea door het Paleis, door een
brouwerij, een fabriek van electrische
lampen, de centrale melkinrichting, een
groote yvasscherii en mag de jeugd zelfs
een bezoek brengen „achter de schermen"
van de beide groote 'warenhuizeji. Op de
gemeentelijke ijsbanen genieten dagelijks
een paar duizend scholieren les in hard
rijden. schoonrijden bandy en ijshockey,
in het grootste overdekte zwembad pro-
beeren een naar honderd kinderen de fi
nesses van schooldag en crawl te snap
pen, terwijl een kamnioen hun die demon
streert. in cursuszaaltjes van de onenbare
bibliotheek kunnen zwakke broeders en
zusters "bij-werken en meteen leeren ho-> 7p
met de naslagwerken van een bibliotheek
om moeten gaan. En dan z(in er onder
meer nog ski-tochten, korte voor de
kleintjes, langere voor meer-gevorderden,
twee-daagsche. met overnachting in een
sport-herherg van den skibond, voor de
oudsten. En duizenden kinderen gaan met
deze tochten mee, duizenden kinderen trek
ken elkeri dag weer den witten winter in,
duizenden volgen de blauwe sporen door
de bosschen en over de golvende landen van
Stockholm's schoone omstreken, waar de
sneeuw zoo dik en zoo mooi ligt in dezen
langen, langen winter.
De Turksche groote nationale vergade
ring zal a.s. Maandag na beëindiging van
de wintervacantie voor het eerst weer bij
eenkomen Dinsdag zal de minister van
buitenlandsch zaken, Saradjogloe, een
verklaring over de ontwikkeling van de
internationale politieke situatie afleggen.
(D.N.B.)
ENGELAND AGEERT IN SYRIË.
Naar uit Beiroet gemeld wordt, aldus het
A.N.P., trachten Engelsche provocateurs op
het oogenblik de Arabische bevolking in
het binnenland van Syrië tegen het cen
traal gezag op te hitsen. Het wordt niet
uitgesloten geacht, dat groote demonstra
ties, die zich wegens de verhooging van den
broodprijs te Damascus afspelen, en die
voor een deel nog voortgaan, eveneens door
Engelsche agenten op touw gezet zijn en
thans verder aangewakkerd worden. De
groote moskee van Damascus, welke de be-
toogers zijn binnengevlucht, is door troe
pen ingesloten. De Fransche autoriteiten
hebben van tanks gebruik gemaakt om de
betoogingen snel te onderdrukken. Er zijn
tal van personen gewond, terwijl bij de
straatgevechten ook talrijke arrestaties
zijn verricht.
Er wordt te Damascus nogmaals op ge
wezen, dat Eden in Turkije belangstelling
voor een gemeenschappelijk Engelsch-
Turksch optreden tegen Syrië heeft trach
ten te wekken, doch dat de dêsbetreffende
voorstellen te Ankara op een koele weige
ring zijn afgestuit.
van hedenavond
tot morgenochtend
en van Zondagavond
tot Maandagmorgen
De maan kwam heden op
te 13.53 uur en gaat vannacht
te 5.34 uur onder; morgen
komt de maan op te 14.56 uur
en gaat onder Maandagoch
tend te 6.14 uur.
Dit nummei bevat VIER Bladen
Binnenland
Ambtsaanvaarding van mr. A. J. Backer als
commissaris voor Noord-Holland.
(3e Blad)
Nieuwe distributiebonnen. (2e Blad).
Saneering in dé tuinbouwbedrijven. (Bin
nenland. 3e Blad).
Fusie tusschen bouwarbeiders-, schilders
gezellen- en stukadoorsbonden. (2e BI.)
Buitenland
De situatie op den Balkan. (Ie Blad)
Zal Amerika gaan convoyeeren? (Ie Blad)
ZIE VOORTS ..LAATSTE BERICHTEN"
EERSTE BLAD.
MEN ZIE VOOR ONS KORT VERHAAL
PAG. 3 VAN HET TWEEDE BLAD.
Bel 24244
De Radioteehnische Dienst I E M C O n.v.
NIEUWE RIJN 32.
579B (Ingez. Med.)
