T
P0NTSCH00L - STEENSCHUUR 3 - Tel. 21219
Groter of Kleiner
B.M te koop gevr.
Drukwerk
LEIDSCH DAGBLAD - Derde Blad
Woensdag 5 Maart 19411
De Oude Gevel van het
Nieuwe Stadhuis
Vrouwelijke kracht,
JONGSTE BEDIENDE
GEZICHTSMASSAGE
Leidsch Dagblad
N.V. Leidsch Dagblad
BURGERLIJKE STAND
VAN LEIDEN
Dagbladreclame
is niet te vervangen
Belangrijk minder
slachtvee aangeboden
WETENSCHAPPEN
150 geslaagden in hef cursusjaar September 1939-'40, vvaarvan
DAGELIJKS INSCHR. NIEUWE CURSUSSEN:
maken van schoenen, bij
Morschstraat 8 - Leiden - Telefoon 22202
NAAIMACHINES
Het adres
voor uw
Speciaal ingericht
voor het drukken
van periodieken
Noordeindsplein
Telefoon No. 25041
UITBREIDINGSPLAN DER
GEMEENTE OEGSTGEEST
GULDEMOND
ftvau
moet een beroep op U doen!
r m.
In de voortreffelijke rede die prof. dr. A.
W. Byvanck op 8 Februari 1941 in het licht
gaf lees ik: „Onze monumentale bouwwer
ken, hun decoratie en verhoudingen, ja, het
denkbeeld zelf dat de leer der verhoudin
gen het principe is van de bouwkunst, dat
alles heeft een Griekschen grondslag." Deze
zin zou de tekst kunnen zijn voor onze
verdere besprekingen van den Stadhuis
gevel.
Al moge Lieven de Key nog zoo vrijmoe
dig met de Grieksche elementen hebben
omgesprongen en ze naar eigen smaak heb
ben vervormd, het gevoel voor ordonnan
tie. maat, evenwicht, juist zoo sterk bij de
Grieken, heeft hem niet verlaten. Overzien
we het rhythme der vijf geledingen, waar
van we spraken, hoe zij op hun beurt weer
zijn verdeeld- door, verticale elementen, die
tegelijkertijd de stuwende, opstrevende
krachten zijn tot binding van het geheel,
dan wordt ons dat heel sterk bewust.
Beschouwen we thans den hoofdingang:
de deur gevat tusschen postamenten met
een rondboog, alle behakt met bossagewerk
en dit geheel weer krachtig afgesloten door
bijna geheel uit den muur springende ge
canneleerde Jonische zuilen met krulkapi-
teel, die een forsch hoofdgestel dragen,
doch zonder fronton. Het is een geheel dat
„het doet." Dit portiek is de uitdrukking
van een dubbele functie. Het sluit af en
het geeft toegang. Juist zooals het bij een
goed portiek behoort te zijn.
Terzijden van het portiek zien we twee
nissen, die de forsch gebeeldhouwde figu
ren van de Gerechtigheid met het zwaard
en de Vrede met den palmtak dragen. Het
is beeldhouwwerk in volle, bloeiende vor
men. De nissen zijn geflankeerd door een
venster, waarbij de vorm van het Griek
sche tempelfront meer is toegepast en zelfs
vrij streng. Merkwaardig zijn de gecanne
leerde vlakke pilasters. De cannelures, dat
zijn zooals u weet de ronde groeven over
de geheele lengte, zijn tot op ongeveer een
derde van de hoogte gevuld met een rond
staafje. Eigenlijk is dit een motief afkom
stig uit de meubelkunst, zooals ook 't aar
dige wortelmotief, dat u aan het Penshal-
poortje aan de Langebrug ziet. Men paste
het eerstgenoemde motief aan het einde
der 16de en het begin der 17de eeuw veel
toe, ook bij het betimmeren van 'beschotten.
Vinden we dus hier of daar aan een wand-
beschot of een poortje, hetzij in hout of in
steen dit motief, dan kunnen we het da
delijk dateeren.
Naar de regelen der kunst is boven de
krulkapiteelen een architraaf, daarboven
een Jonisch gebold en gebeeldhouwde fries,
en vervolgens een kroonlijst met fronton
aangebracht. In het fronton is als eenige
vulling een bol geplaatst. Aardig is het op
te merken hoe achter het fronton een ver
slering is aangebracht, die de balustrade
afwisselt, zonder het idee te geven, dat
deze ter plaatse geheel gebroken wordt. Het
zit alles strikt logisch in elkaar. Elke pilas
ter, elk ornament, elke schijnbaar mis
schien overbodige versiering heeft haar
juiste plaats gevonden. Juist dat strikt lo
gische herinnert ons weer aan de opmer
king van prof. Byvanck.
Boven de poort leest men in gulden let
ters:
„U hand had mij gheraect, Heer,
Mijn mond U gonst nu srnaect weer."
Het is de dichterlijke omschrijving van
wat men leest op de beide andere gevelstee-
nen: „Anno MDLXXIV Geraect" en „Anno
MDLXXVHI gemaect." Het laatste jaartal
slaat natuurlijk niet op den bouw van den
gevel doch op het voorloopig herstel in
1578.
Er zou uitvoerig te handelen zijn over de
fraaie cartouchevormen waarin deze gevel-
steenen zijn gevat. In het midden der 16de
eeuw door Cornelis Floris uit de Italiaan-
sche sierkunst naar de lage landen bij de
zee overgebracht, worden ze door Vredeman
de Vries geheel persoonlijk verwerkt. Doch
het zou te veel "ruimte vorderen om over
de klaverblad- en omgerolde bladvormen
en voluten uitvoerig te schrijven. Eveneens
laat ik het aan den lezer over zich reken
schap te geven van het rijke ornament bo
ven de nissen, met bloemen en vruchten en
motieven, die geheel een eigenlandsch ka
rakter dragen. Men moet ten slotte zelf
kijken.
Ook de derde geleding, waar de eigenlijke
topgevel begint is zeer opmerkelijk en bui
tengemeen rijk.
In de eerste plaats treft ons weer, hoe
het hoogteaccent wordt aangegeven door
typisch gevormde pilasters, beneden smal,
naar boven zwellend; beneden versierd met
een ornament van op elkaar gelegde schijf
jes. Twee honderd jaar later, in den stijl-
Lodewijk XVI, zien we dat ornament in
gewijzigden vorm weer optreden. Het bo
vengedeelte van de pilasters is heel vrij
moedig een gestyl eerde draperie met ver
siering. En boven dit alles weer een soort
vaaskapiteel. Zooiets zou men in den klas
sieken tijd nooit hebben gedaan. Doch het
is er niet minder voortreffelijk om en de
geest van de Grieken en Latijnen zit er
toch achter. Ik kan hier weer wijzen op de
ovale vensters in rijke cartouches gevat en
daaronder de bede van het verleden, het
heden en voor alle toekomstige tijden:
„Bewaert Heer, Hollant En Salicht Leyden"
We hebben soms eenige moeite om het
Grieksche schema in al deze geledingen
nog te herkennen. De formalist zegt: het
lijkt er niets op. Doch wij antwoorden: het
is de geest, die levend maakt.
Op de pilasterverbreeding staat zooals
wij zeiden een soort vaaskapiteel, toch weer
met Jonische krullen. De architraaf ont
breekt ook niet, doch krult zich aan de
einden voluutvormig om. Een doorgewin
terde klassiclst zou in Lieven de Key's da
gen hebben gezegd: Je moet maar durven!
De fries lijkt een soort schijnbaluster. Doch
neen! In die halfronde pilasters is op de
zelfde hoogte een inkeping gemaakt en ge
denkt even aan orgelpijpen. Doch daarvoor
zijn ze weer te kort. Doch in al zijn een
voud is het door de juiste plaatsing een
prachtig motief.
In al die volheid van welige vormen zit
wel heel sterk een leidende gedachte, een
zuivere ordening. Laten we ook even onze
aandacht wijden aan de krachtige in- en
uitzwenkende banden ter zijden van de
topgeledingen.
Ik zal nu de vierde en de vijfde geleding
niet even uitvoerig bespreken, doch wijs in
het bijzonder nog even op den cartouche-
vorm. waarin het ronde topvenster is ge
vat, op de bewerkte obelisken die op de
hoeken der trappen staan en die, welke den
top bekroont. De idee der Gothiek is bij
Lieven de Key nog springlevend, doch de
vormen zijn veranderd. Pinakels en kruis
bloemen hebben plaats moeten maken voor
obelisken; in de plaats van traceeringen en
Gothische friezen zijn versieringen geko
men, deels aan het Zuiden ontleend, toch
heeft de middenrisaliet van het Stadhuis
nog het zelfde sterke Gothische hoogteac
cent, dat onze blikken omhoog trekt.
Men heeft Lieven de Key wel vergeleken
met zijn twintig jaar jongeren tijdgenoot
Frans Hals. De eerste behoorde tot de vroe
gere periode der 17de eeuwsche bouwkunst,
de tweede eveneens tot de vroegere periode
der Nederlandsche schilderkunst. Bij den
een zoowel als bij den ander is de kunst
een uiting van kracht en bruisende levens
volheid. Men zou bij beiden het woord
„barok" kunnen gebruiken, al valt de
eigenlijke stijlperiode der barok dan veel
later. Doch bij deze beiden is „barok" een
verschijnsel dat zich ook in de late Go
thiek, ook in de Italiaansche renaissance
en in veel vroegere stijltijdperken reeds
uitte.
Er is in beider werk iets ruigs, een
forschheid en weelde die geen plaats gunt
aan verstilling en verheven rust, zooals we
die later vinden bij de bouwers der statige
grachtenhuizen of in de schilderkunst bij
Pieter de Hoogh en Jan Vermeer. Het is
het bloeiende, bruisende leven dat uit bei
den spreekt. Vertegenwoordigers zijn zij
van een jong volk, vol van overmoedig
krachtsbewustzijn.
Van dat alles is de Stadhuisgevel de blij
vende getuige.
We zullen in een slotartikel de beide
vleugels nog kortelijk bespreken.
N. J. S.
GEBOREN:
Rosa Maria, D. van G. J. Meinders en J. M.
W. Dolunen Ardianus Johannes Jozef, Z.
van M. H. Vrolijk en M. P. v. d. Lans.
OVERLEDEN:
D. Segaar Wedn. 71 j. T. Rijff, Dr. 18 j.
H. J. de Backer, M. 68 j. C. W. Lunsingh
Scheurleer, M. 59 j, E. Baars, hsvr. van J.
P. v. Tholen 65 j. A. Riem, Wedn. 73 j.
L. Kranenburg, Al. 58 j.
GEVESTIGD:
Th. v. Aarle. dienstbode, Da Costastr. 12 G.
Blijleve en farn., chauffeur, Poelgeeststr. 6
C. Th. v. d. Bosch en fam., huisschilder, Hooi
gracht 44 C, A. v. d. Bout, Boerhaavelaan 25
I. Brokkaar, Oude Singel 228a Th. Brou
wer W, Rozenstraat 22 Raden Mas Djajeng
Pratomo, Nw. Rijn 69 C. G. van Dijk, hulp
i.d huish., L. Pietersk.choorstg. 15 G. P. de
Gr'aauw, buffetjuffr., Groenhovenstr. 5 A.
Arnoldus-Haagsma, Sumatrastraat 100 A. L.
van Leeuwen en fam., rijwielherst.. Morschweg
55f H. J. P. van Lieshout, radiotechn., Rood-
borststraat 30* Wed. S. de Roode-v. d. Lof,
Roodborststraat 5 M. Maürits, dienstbode,
K. Galgewater 16 N. J. Nagtegaal. dienstbode,
Nw, Rijn 28 A. E Nieuwenburg, Oude Singel
160a J. C. van Pruissen. meubelmaker. Ger.
Brandtstraat 14 T. Noppe-Sipma, Pasteur
straat 48 B. A. Thijssen, bakkersknecht,
Steenschuur 13 A. Vons, bankwerker, Suma
trastraat 42 J. van Weizen, boekhouder, Lam-
menschansweg 15 G. F. Weijers en fam.,
caféhouder, Roomb.weg 15 A. G. de With,
Roomb.weg 3 L. van Wijk en fam., bankwer
ker, Kortenaerstraat 93 Wed. C. Jansen van
Zijl, Schelpenkade 46.
VERTROKKEN.
Th. v. d. Aart. Katwijk, Zuidstr. 113 Wed.
T. Kroon-Arnold. Eindhoven. Stroobloemstr. 29
A. W. Baan. Dordt, Toulonschelaan 21 W.
G. Beeftink en fam., Groningen, Otto Eerel-
manstraat 11 W. C. M. Rijkelijkhuizen-Ber-
tels. Voorschoten, van Kempenstraat 35 A. J.
Bleijs en fam., Bussum, Koningslaan 6 J. C.
Bok. Barendrecht Dorpsstraat B 95 A. C.
Boonekamp, Noordwijk, Vuurtorenstr. 2 J. G.
Broers. Leiderdorp. Steenbakkerslaan 7 G. J.
van Dort, Wassenaar, Oostdorperweg 15 H. J
van Dijk en fam.. Delft. Tak van Poortvliet-
straat 46 L H. Eijs, Rheden Gld., Laarweg 14
W. F. Th. Eijgelsheim en fam., Rheden Gld.,
Pr. Hendriklaan 2 E. A. M. Franse, Oegst-
geest. Rhijngstr.weg 90 C J. van Gogh, Den
Haag. Ruychroklaan 155 Th. M. van Griens-
ven en fam.. Rijnsburg. Kerkstraat 2a H.
Hertog, Ter Neuzen, Nieuwstraat 56 J. E. van
Hattum, Eindhoven. Mauritsstraat 46 H Heus
en fam., Bremen Dl. B. C. v. d. Heijden,
Warmond. Heerenweg 41 P. J. Holtkamp,
Baarn Baas Eliaslaan 31 C. J. v. d. Hurk,
Den Haag, Andr. Bickerweg 7 G. Immink en
fam., Rijswijk Z.H., Rozenstraat 4 M. van
Ispelen, Rotterdam, Dallisweg 20 W. Kapaan
en fam.. MUnster Dl. S. Sohns-Knörr, -Oegst-
geest, Emmsjaan 2 C. M. Rameau-Koller,
Amsterdam, le Helmersstraat 55hs. A. Kop,
Dordt. Transvaalstraat 12 A. Kuipers, Sneek,
Schoolstraat 41 P. Laterveer, Rotterdam,
Palmdwarsstraat 11 W. M. van Leeuwen.
Zandvoort, Kostverlorenstr. 43 M. Meeuwissen
Sasesnheim, Zandslootkade 56 H. C. Mon-
tanus, Grubbenvorst, Lottumscheweg A 87a
S. de Goor en fam.. Eindhoven, Stroobloemstr.
29 Wed. W. C. Kerkmeyer-Mulder, Zeist,
Burg. Patijnlaan 127 J. A. Mulders. Den Haag
Bankastraat 52 M. C. Overduin en fam., Har
derwijk. Pr. Fr. Hendriklaan 2 E. L. W. C. v.
Panhuijs, Utrecht, Emmalaan 23 M. Pauw,
Den Haag. Westeinde 247/60 H. J. M. Pera,
Baarn, Heemskerklaan 5 E. C. M. Raumann,
Oude Tonge, Stationsweg 41 C. J. van Riet,
Goes, Oostsingel 20/22 H. de Roest, Rhoon,
Rijsdijk 125 Th. J. M. van Schaik, 's Bosch,
v. d. Weeghensingel 15 S. Snel, Den Haag,
Bleijenburg 6 H. C. Snoei en fata.. Krimpen
a. d. IJ, Lekdijk 40 A. A. G. Sohns en fam.,
Oegstgeest, Emlaan 2 H. A. Sohns, Oegstgeest,
Emmalaan 2 M. J. C. Speet. Ter Aar, Kerk-
pad 202 W. F. G. Stein. Den Haag, Franken-
slag 98 A. Tikkel en fam., Oostmarsiun. Gan
zenmarkt 184 C. Valkis, Den Haag, J. de
Graefflaan 24 M. C. van Veen, Zoeterwoude
Vrouwenweg E76 M. Ferwerda-Veltmeijer,
Utrecht, Pallesstraat 16 B. Verstraten. Haar
lem, Ged. Raamgr. 18rd. E. Vriezinga, Voor
schoten, Leidscheweg -381 P. W v. d. Wel,
Valburg. Hoofdstraat 23 Wed. H. C. J. A. van
Lubeek-Weijn, Dreumel, No. 319 P. S. R. Wol"
terbeek, Bloemendaal, Juliahalaan 174 J. J.
van Zoelen en fam.. Uitgeest, Meldijk P. A,
Zwanenburg, Den Haag, Escamplaan 103.
TRAGE HANDEL OP DE GEBRUIKS-
VEEMARKT.
(Van onzen deskundigen medewerker)
De datum van 1 Maart, waarop de eerstg
regeling van de verplichte levering van slacht-
vee zou afloopen. is verstreken, doch alle vee
houders hadden in dit opzicht blijkbaar niet
aan hun verplichtingen voldaan, en de veehou'
derijcentrale heeft thans, gelijk gemeld, voo:
het restant uitstel verleend tot aan 1 Juli.
Het ligt echter voor de hand, dat dit
kwantum niet meer zooveel te beteekenen
heeft, en in de komende maanden lang niet
voldoende is voor de vleeschvoorziening. De
aanvoeren liepen op de rayonmarkten voor
de vleeschdistributie nogal belangrijk terug.
Te Rotterdam was Maandag en Dinsdag
slechts de helft aanwezig van het kwan
tum, dat gewoonlijk werd aangevoerd.
Heden waren op de Leidsche markt 138 run-
deren en 250 kalveren. Eenige runderen werden
voor de weiden geresereveerd.
Nuchtere kalveren werden echter in zee:
grooten getale aangeboden. Wat de eerste leve-
ringen van schapen betreft, viel zulks te Pui-
merend en Groningen zeer tegen, resp. 125 en
80 stuks. Te Rotterdam was echter een be-
hoorlijk kwantum 450 stuks van vrij goede
kwaliteit. Zooals bekend, wordt het schapen-
vleesch echter nog niet in de consumptie ge
bracht en voorloopig in de vrieshuizen opge
slagen.
Op de gebruiksveemarkten waren de aanvoe-
ren over de geheele linie iets minder dan do
vorige week en de handel bleef nog onveranderd
traag. Doch de prijzen waren niet minder, in
geen geval hooger. Men kon een goede versche
melkkoe koopen voor een f.400 f.450 en een
extra beste voor f500. Dit is dézen winter ^el
eens f75 hooger geweest.
De goede vaarzen deden van f.350 tot f40]
en guste koeien van f230 tot f380 per stuk
De magere-varkenshandel verliep bij beperkte
aanvoeren redelijk met onveranderde prijzen
EEN NIEUW APPARAAT.
Voor de Amerikaansche Academie voor
Physica heeft Dr. W. Kerst uit Schenec
tady een voordracht gehouden, waarin hij
het nieuwste instrument der wetenschap,
de z.g. „electronenversneller" heeft be
schreven. Dit apparaat bestaat uit een gla
zen Mok, die luchtledig gepompt is. Deze
bevat een ijzeren kern en is door een mag
neet omgeven, die uit meerdere duizenden
schijven bestaat. De electronen die in deze
glazen stolp worden binnengevoerd worden
door de magnetische stroomen met toene
mende snelheid rondgewenteld, tot ze ein
delijk bijna de snelheid van het licht berei
ken. Op topsnelheid wekken zij een energie
van 2.300.000 volt op. Naar Dr. Kerst ver
klaarde, wekt. dit kleine apparaat, dat nog
geen 30 cM. hoog is, een stralingsenergie
op, die overeenkomt met de prestatie van
10 milligram radium. Het is bovendien te
verwachten, dat een grooter apparaat, op
gebouwd volgens de zelfde principes, ook
meer energie zal afgeven. (United Press)
aa voor FED. MEKCURIUS, VER. v. LEER., LITEH (Éoeleh., Handelscorr. Ned. en
Mod. talen) en MIDDENST.-DIPL. 7999
Typen, Steno Pont of Groote, Steno-Typen, Handschrift verbeteren, Ned.,
enz. - Boekh. c.a., Handelscorr. Ned. en Mod. Talen.
Gevraagd in Hotel Rest. in
plaats bij Lelden, een
Goed kunnende koken, alsmede
voor hulp in de huishouding.
Br. Bur. v. d. Blad no. 7996.
'tal.) gevraagd, op groot kan
toor te dezer stede. Leeftijd
pl.m. 15 jaar. 7
Aanmelden 1012 uur
Rijnsburgerweg no. 169.
7971
EA \//\CIAIIII Onder Rijkstoezicht
u V^üx\JIL Gedipl. Schoenhersteller
met toebehoren, moet in prima
staat zijn
Brieven met prijsopg. en
eventueele ligging Bur. v. d.
Blad onder no. 9722a.
te koop gevraagd, nieuw en ge
bruikt. Br. met opg. v. merk
en prijs Bur. v. d. BI. no. 7981
Verwijderen van vetwormpjes
en puistjes. Afdoende ontha
ring (nieuwste methede)
Hoogtezonbehandeling.
Spreekuur Maandag, Dinsdag
24 en 68; Woensdag, Don
derdag, Vrijdag 1012 en
.volgens afspraak. - Tel. 24854.
NEL VAN DER TAK
GEVERSSTRAAT 28
yoorh. werkz. a.h. Ac. Ziekenh.
.7972
De Burgemeester van Oegst
geest maakt bekend, dat het
door de raad in zijn vergade
ring van 3 Maart j.l. vastge
stelde plan tot aanvulling en
herziening van het uitbrei
dingsplan met wijziging der be.
'bouwdngsvoorschrif ten, be tref -
fend7997
A. Terreinen langs de Haar
lemmerstraatweg
B. Terreinen langs de Rijn
van 6 tot en met 19 Maart a.s.
ter gemeentesecretarie voor
een ieder ter inzage ligt.
Oegstgeest, 5 Maart 1941.
De Burgemeester voornoemd,
A. J. v. GDWRü;vINK
Met een ACCOkbEON van
SPECIAALHUIS voor ACCORDEONS
HAARLEMMERSTR.66 LEIDEN TEL.2I98Q
7978
Faillissement H. H. BLÖTE,
handeldrijvende onder den
naam Electro Technisch Bur.
H. H. Blote, Hoogewoerd 17 3A,
Leiden. 7991
De Curator geeft kennis, dat
bovenstaand faillissement bij
beschikking van de Airr.-
Rechtbank te 's-Gravenhage,
d.d. 3 Maart 1941, is opgeheven.
Mr. M, B. VOS.
Rapenburg 32, Leiden,
Hei kan wel eens voorkomen, dat Uw sehoenwinkelier
U op een gegeven moment niet de Swift-schoenen kan
leveren, die U voor Uw bon verlangt. Dit komt, omdat
alle leersoorten slechts in beperkte mate aan de schoen
industrie worden toegewezen.
Het vereischt dan ook veel extra zorg, om kwaliteit
en afwerking op het hooge peil van Swift te handhaven.
Hierdoor kan vertraging in de aflevering ontstaan. Dit is
bij de groote vraag naar Swift niet steeds te vermijden.
Mogen wij daarom onder de huidige omstandigheden
een beroep op U doen, om, wanneer noodig, eenig geduld
te willen hebben.
Swift doet alles om tijdig te leveren, maar
handhaaft in ieder geval de Swift-kwaliteit.
DE NATIONALE NAAM VOOR BETERE SCHOENEN!
3—2
