STADSNIEUWS
ZATERDAG 1 MAART 1941
Van de gevechtsterreinen
De laatste oogenblikken van
ex-koning Alfonso XIII
No. 24826
Voor Brandhout
Verduisteren:
82ste Jaargang
De Britsche
scheepsverliezen
Nolf Hess spreek! Europeesche
jeugd toe
Hitier ontvangt Osjima
Van den Balkan
Edens bezoek
Ankara
aan
Rustig ontslapen
Verspreide berichten
v.
19.18 uur
8.26 uur
19.20 uur
8.24 uur
J
EERSTE BLAD
Feiten van den dag
IS UW RADIO DEFECT?
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES
32 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen
van ons Blad zijn gevestigd. Andere advertenties 37 ets. per regel. Minimum
5 regels. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. - Incassokosten volgens postrecht.*
„Kleine Advertenties" (hoogstens 30 woorden) uitsluitend bij vooruitbetaling,
alleen 's Woensdags en 's Zaterdags 55 ets. - Voor toezending van brieven
wordt 10 ets. berekend.
Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindspleln
Telef. nrs. Directie en Administratie 2S041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maandenƒ2.35
per week/0J8
Franco per post ƒ2.35 per 3 maanden 4- portokosten
(voor binnenland ƒ0.8" per 3 mnd.)
Naar het DNB bericht hebben de Duitsche
gevechtsvliegtuigen Donderdag 28 schepen
met een gezamenlijken inhoud van 146.000
ton in den grond geboord of beschadigd.
Zestien daarvan behooren tot het groote
convooi ten Westen van Ierland, de andere
12 werden aangevallen in het gebied van
de Zuidoostkust van Engeland tot Noord-
Schotland.
Behalve de reeds gemelde schepen van
10.000, 4500, 4000, 3000 en 2000 ton werden
getroffen een schip van 1000 ton ten Noord
oosten van Montrose aan de Schotsche kust
en een schip van 4000 ton Oostelijk van
Ipswich, dat van zeer geringe hoogte werd
aangevallen en treffers midscheeps kreeg,
waardoor brand ontstond. Bij Harwich werd
een in convooi varend schip van 3000 ton
gebombardeerd en aan den scheepswand
getroffen. Het bleef met slagzij liggen, ter
wijl een zware rook opsteeg. Twee schepen,
beide 2000 ton groot, die in een convooi ten
Oosten van Southend on Sea voeren, kre
gen zware treffers midscheeps, bij de brug
en op het achterschip. Verder zijn twee
£chepen van 5000 en 4000 ton zwaar be
schadigd.
Volgens Associated Press heeft de Brit
sche admiraliteit bekend gemaakt, dat met
den hulpkruiser Jervis Bay op 5 November,
na het gevecht met een Duit-sch oorlogs
schip, 140 officieren en manschappen zijn
omgekomen. Bovendien zijn vijftig officie
ren en manschappen tijdens het gevecht
gedood of zwaar gewond en acht licht ge
wond. Sinds het uitbreken van den oorlog
zijn 3522 man vlootpersoneel gesneuveld,
2593 gewond, 6259 vermist, 79 aan verwon
dingen gestorven en 114 gevangen genomen
Het gezamenlijk verlies bedraagt 12.669
mm.
MIJNEN BIJ SINGAPORE.
Domei meldt uit Singapore, dat volgens
een officieele bekendmaking de mijnenvel
den aan den Oostenlijken uitgang van de
haven zijn uitgebreid, zoodat alle waterwe
gen van de haven-versperd en slechts voor
kleine vaartuigen bevaarbaar zijn.
De Britsche admiraliteit heeft voorts me-
gedeeld, dat Dinsdagnacht de Engelsche
torpedoboot jager Exmoor door een Duitsche
motortorpedoboot tot zinken gebracht is.
MÖLDERS AAN DE SPITS DER
JACHTVLIEGERS.
Zooals gemeld, heeft de luit.-kolonel Möl-
ders deze week zijn 59e en 60e overwinning
in de lucht behaald. Te zamen met zijn
veertien luchtoverwinningen in Spanje
heeft Mölders hiermede 74 vijandelijke
vliegtuigen neergeschoten. Daarmede staat
hij aan de spits van de levende actieve
jachtvliegers van alle landen.
Zooals verder wordt bericht, heeft de op
perbevelhebber van de Duitsche lucht
macht, rijksmaarschalk Göring, ter gele
genheid van den zesden verjaardag van de
wederoprichting van het luchtwapen, tot
de soldaten van de luchtmacht een dagor
der gericht, waarin hij hun zijn dank be
tuigt, voor hetgeen zij in het afgeloopen
jaar tot stand hebben gebracht. Voorts
herdenkt hij de gevallen kameraden, „wier
offer voor ons een aansporing is, en ons
de verplichting oplegt, te vechten voor de
uiteindelijke overwinning. (DN.B.)
BELGISCHE VLIEGERS IN DEN STRIJD
TEGEN ENGELAND?
Verklaring van Degrelle.
UP. meldt uit Rome:
De Belgische rexistenleider Leon Degrelle
heeft onlangs in een interview aan den
correspondent van het Romeinsche blad
Popoio di Roma verklaard, dat binnenkort
uit Belgen bestaande vliegertroepen in den
strijd tegen Engeland geworpen worden.
Degrelle verklaarde o.a.: „Wij hebben reeds
een vliegertroep georganiseerd, die naar
den Belgischen Congo gestuurd zal worden
om voor de vrijheid van dit gebied te strij
den. Een andere troep zal binnenkort wor
den georganiseerd om aan de zijde der
Duitschers. de Britsche eilanden aan te
vallen. Verder koesteren wij de hoop. dat
u^en het ons het zenden van een derde
vliegertroep naar Italië zal veroorloven".
„Degrelle wees erop, dat in de rijen van
zijn partij vele soldaten en vliegers staan,
die veteranen van den huidigen oorlog
zijn en die allen bereid zijn tegen Engeland
strijden.
In een toespraak tot de Europeesche
I jeugd. die te Garmisch Partenkirchen bijeen
*S' gaf de plaatsvervanger van den Fuehrer,
Pudolf Hess, uiting aan zijn blijdschap, de
jfugd van een groot aantal landen te kun-
uen verwelkomen. Hij verwees naar de
Olympische Spelen van 1936, die het bewijs
geleverd hebben, dat de innerlijke kracht
en houding der volkeren ook in vreerzamen
kamp tot uiting kunnen komen. De Duit-
scher, zoo vervolgde Hess, verbond aan deze
spelen de hoop op een versterking der vreed
zame betrekkingen tusschen de volkeren.
Die hoop is niet in vervulling gegaan. Enge
land heeft het anders gewild. Maar het is
onze overtuiging, dat Engeland ook hier de
rol speelt van iemand, die wel het kwade
wil, maar ten slotte toch het goede te voor
schijn brengt. Vervolgens gaf Hess uiting
aan zijn overtuiging, dat deze oorlog tot
een werkelijken en langdurlgen vrede zal
leiden. Deze vrede, zoo zeide hij, zal voor
geruim en tijd niet alleen het lot der beide
bevriende oorlogvoerende volkeren, Duitsch-
land en Italië bepalen, maar tevens dat van
vele naburige en bevriende volkeren. Want
in dezen oorlog gaat het niet slechts om
de toekomst van de asmogendheden en om
de door haar vertegenwoordigde ideëele
waarden, maar ook en vooral om de toe
komst van Europa en zijn beschaving. Voor
deze groote beslissing zijn de krachten der
beide leidende volkeren op maximum span
ning gebracht. Een groot deel der andere
Europeesche volkeren ziet in waar het om
gaat en staat behulpzaam aan onzen kant.
Die beslissing ziet Duitschland rustig en
gelaten tegemoet. Dit bewijst ook het feit,
dat deze winterspelen gehouden worden.
Oude, afgedane denkbeelden en stelsels en
hun aanhangers hebben den strijd ontke
tend tegen de volkeren, die iets nieuws en
beters op de plaats van het oude gezet heb
ben. Voor het nieuwe en betere echter heeft
de jeugd altijd een fijn gevoel. Wij weten,
zoo besloot Hess zijn toespraak, dat deze
.nieuwe denkbeelden zelfs in de jeugd der
landen, die thans in oorlog tegen ons staan,
wortel geschoten hebben. Denkbeelden, die
door de jeugd geschraagd worden, hebben
de overwinning voor zich. Ik verwelkom in
u de jeugd van de wereld. (DNJ3.)
Op den Berghof heeft de Führer gister
middag den nieuwen Japanschen ambas
sadeur Osjima, die zijn geloofsbrieven
kwam overhandigen, ontvangen. De minis
ter van Buitenlandsche Zaken, Von Rib-
bentrop, was daarbij aanwezig. De Führer
verwelkomde Osjima hartelijk en gaf uiting
aan zijn voldoening over het feit, dat de
ambassadeur was teruggekeerd op de
plaats, waar hij met zooveel succes ge
werkt heeft. (D.N.B.)
BULGARIJE'S EISCH OMTRENT
TOEGANG TOT DE AEGEÏSCHE ZEE.
De telefonische verbinding met Sofia is
volgens United Press sedert Donderdag
verbroken. Een Bulgaarsche woordvoerder
verklaarde: „Dergelijke telefonische sto
ringen zijn niets ongewoons".
Op de vraag of Duitschland den eisch
van Bulgarije toegang tot de Aegeïsche
Zee te verkrijgen ondersteunt, antwoordde
men van bevoegde Duitsche zijde: „Duitsch
land acht het tegenwoordige oogenblik
voor het overwegen van bijzondere elschen
niet geschikt. Men mag echter aannemen,
dat de revisionistische eischen der Bulga
ren bij .de nieuwe ordening een belangrijke
factor zijn en dat ze te gelegener tijd een
verstandige en duurzame oplossing zullen
vinden.
Over het bezoek van Eden aan Turkije
werd gezegd, dat men dit met belangstel
ling gadeslaat, maar dat men zich er niet
over kan uitlaten. De resultaten van zijr
reis zullen zeker voor zichzelf spreken.
Het Turksche telegraaf agentschap publi
ceert het volgende communiqué:
„De Britsche minister van buitenlandsche
zaken, Eden, en de chef van den Britschen
generalen staf, generaal Dill, die op 26 Fe
bruari voor een officieel bezoek te Ankara
zijn aangekomen, zijn door den president
der republiek ontvangen. Zij hebben verder
besprekingen gehad met minister-presi
dent Saydam, den minister van buitenland
sche zaken, Saradjogloe, en den chef van
den Turkschen generalen staf, maarschalk
Tsjakmak. Beide regeeringen hebben uiting
gegeven aan haar gehechtheid aan het
Turksch-Britsche bondgenootschap. De te
genwoordige internationale toestand werd
op alle punten bestudeerd, terwijl de Bal-
kanvraagstukken, die nauw verband hou
den met de gemeenschappelijke belangen
van Turkije en Engeland, het voorwerp van
bijzondere aandacht waren. De beide regee
ringen constateerden de volledige overeen
stemming harer politiek ten aanzien van al
deze vraagstukken (DNB).
Omtrent de laatste oogenblikken van ex-
koning Alfonso meldt Stefani, dat de zieke,
na een rustige nacht té hebben gehad, gis
terochtend halfelf een aanval kreeg. Deze
aanval kwam juist op het oogenblik, dat
de familieleden van den ex-koning zich naar
de kerk van Santa Maria degli Angeli zou
den begeven om de uitvaart van Markies
de Torres, óud-secretaris van den overleden
ex-souverein, bij te wonen.
Professor Frugoni werd onmiddellijk bij
het ziekbed ontboden .Hij gaf den ex-koning
twee adrenaline-injecties, doch de toestand
werd desondanks slechter. Pater Lopez dien
de hierop den zieke de secramenten der
stervenden toe.
Om kwart over elf begon de doodsstrijd.
De geheele familie bevond zich aan het
ziekbed, terwijl pater Lopez de gebeden der
stervenden zei. Alfonso Xin bleef tot het
laatste oogenblik bij bewustzijn en is vredig
ontslapen.
De Spaansche ex-koning stierf in kamer
no. 35 van het Grand Hotel. Zijn ziekte heeft
zeventien dagen geduurd. Behalve zijn
naaste verwanten waren in de sterfkamer
aanwezig de lijfartsen^ van den koning, zijn
biechtvader, pater Ramon Lopez en de ver
pleegster, zuster Theresa.
De kamerheer, graaf de los Andes, stelde
dadelijk het Italiaansche koningshuis, het
Vaticaan en de Spaansche regeering van
het overlijden van Alfonso XIII in kennis.
De eerste, die zich ter condoleantie in het
Grand Hotel aandiende, was de prins van
Piemont. Hij onderhield zich met de infan
tes en met den chef van het huis van
Alfonso. Kort daarop verschenen de onder
staatssecretaris in het minister-presidium
als vertegenwoordiger van Mussoini en kar
dinaal Maglione, als vertegenwoordiger van
den Paus. Voorts zag men den hertog van
Spoleto en den kabinetschef van het
ministerie van Buitenlandsche Zaken.
De plechtige uitvaart voor ex-koning
Alfonso zal Maandagochtend worden ge
houden in de kerk Santa Maria degli Angeli.
De stoffelijke resten zullen hierop voorloopig
worden bijgezet in de kerk van Montserrat
te Rome.
STOFFELIJK OVERSCHOT NAAR
HET ESCORIAAL.
Het hoofd van den Spaanschen staat, ge
neraal Franco, heeft voorts het volgende
manifest tot het Spaansche volk gericht:
„Heden is te Rome Alfonso XIII van Bour
bon, Habsburg en Lotharingen, die tot 14
April 1931 en gedurende een lange periode
der Spaansche geschiedenis ons volk gere
geerd heeft, overleden. De Spaansche re
geering neemt deel aan de groote smart
over dit verscheiden. Terwijl zij het volk de
ongelukstijding mededeelt, vervult zij te
vens den smartelijken plicht schikkingen te
treffen voor de rouwplechtigheden ter eere
van den heerscher, die is gestorven ver van
het vaderland, welks welzijn hij zoo harts
tochtelijk diende. Te zijner tijd zullen de
noodige maatregelen worden genomen voor
het overbrengen van het stoffelijk overschot
naar den vorstelijken grafkelder van het
Escoriaal.
Krachtens dit decreet bepaal ik:
Artikel 1: de eerste Maart is nationale
rouwdag.
Artikel 2: van het oogenblik van onder-
teekening dezer verordening en op 1, 2 en 3
Maart wordt de vlag op alle openbare ge
bouwen halfstok geheschen.
Artikel 3: in overleg met de kerkelijke
autoriteiten worden op 3 Maart te Madrid
en in de hoofdsteden der provinciën rouw
diensten gehouden voor de eeuwige rust
van den doode." (DNB).
De Spaansche pers wijdt bladzijden aan
den overledene.
De Madrid schrijft in haar hoofdartikel,
dat de regeeringsperiode van Alfonso 30 jaar
Spaansche politiek omvatte. In dezen tijd,
een menschenleeftijd, heeft Spanje op stof
felijk en geestelijk gebied een principieele
verandering ondergaan. Alfonso had zijn
land hartstochtelijk lief en met alle kracht
heeft hij zich gewijd aan de bevordering
van het welzijn van het Spaansche volk.
Van liberale zijde heeft men hem vroeger
gaarne aangevallen om zijn neiging tot
autocratische regeeringsmethoden. Wat hem
verweten werd, is thans het onvermijdelijke
lot van den heerscher geworden, die her
haaldelijk heeft getracht door het gewicht
van zijn ambt de zwakheden van het libe
ralisme te compenseeren. De liquidatie van
het libéralisme heeft Spanjë in den laat-
sten burgeroorlog zooveel bloed gekost. Door
het tegenwoordige Spanje, dat een zwai2
vuurproef heeft doorstaan, wordt deze ka
raktertrek van den koning juist zeer gun
stig beoordeeld.
Ook de Alcazar constateert, dat weliswaar
het karakter van den koning voor de ge
schiedenis nog niet is vastgesteld, dat het
beeld van den doode echter voor de Span
jaarden door een aureool is omgeven, om
dat hij zijn land zoo lief had en zijn geheele
leven in dienst van het vaderland stelde.
(DNB).
N.V. LEIDSCHE BROODFABRIEK.
Bij het a.s. 75-jarig bestaan.
Het 75-jarig bestaan van de N.V. De
Leidsche Broodfabriek, dat 7 en 8 Maart
a.s. herdacht zal worden, geeft aanleiding
op de geschiedenis van deze onderneming
en van de broodbakkerij in het algemeen
even terug te. zien. De Leidsche was de
derde der toenmaals moderne broodfabrie
ken, die hier te lande werden opgericht en
de broodbereiding in nieuwe banen leid
den. Reeds in 1856 richtte de ondernemen
de Sarphati te Amsterdam de eerste brood
fabriek op. In 1862 volgde Den Haag en in
1866 Leiden.
De naaste aanleiding daartoe was de af
schaffing in 1855 van de landsaccijns op
het gemaal, welke zonderlinge „omzet"-
belasting op de allereerste levensbehoefte
in Leiden nog tot 1865 als gemeentelijke
accijns bleef bestaan en den bakkers niet
minder dan 2Vi cent per broodje van 1 k.g.
kostte! Het ging dezen bakkers destijds
niet voor den wind. Het vak was overbezet
als thans weer veelal en men had reden
te verwachten, dat de afschaffing van de
accijns bij den bakker zou blijven hangen
en niet tot merkbare broodprijsverlaging
zou leiden.
De voornaamste aanleiding tot het op
richten van broodfabrieken was echter de
Fransche uitvinding van door een stoom
machine gedreven kneedmachines en nieu
we ovens, die een veelvoudige, goedkoopere
zindelijkere en betere broodbereiding bin
nen een beperkte ruimte mogelijk maak
ten.
In den opzet onderscheidde de Leidsche
Broodfabriek zich echter principiëel van
de meeste andere. De burgerij had hier n.l.
de geboden mogelijkheden eerder begrepen
dan de bakkers zelf, of geen dezer was toen
kapitaalkrachtig of ondernemend genoeg
om den sproDg naar den nieuwen tijd te
wagen. Op initiatief van een 8-tal Leid
sche burgers kwamen 4 Januari 1866 niet
minder dan 53 Leidenaars uit alle kringen
in vergadering bijeen en staande de ver
gadering werd tot oprichting van een
broodfabriek besloten, terwijl de aandee-
len, niet grooter dan f. 100.per stuk, bij
ongeveer 150 a 200 ingezetenen werden ge
plaatst.
Men verkreeg zoodoende een tusschen-
vorm tusschen de latere coöperaties en par
ticuliere ondernemingen, die de voordeelen
van beide in zich vereenigde.
Het financieele belang immers van ieder
der aandeelhouders afzonderlijk was te
gering dan dat niet het algemeen belang
van „goed en goedkoop brood", zooals het
ook in de statuten zou komen te staan, zou
blijven overwegen. Met toewijding beheer
den 5 commissarissen, zakenlieden uit de
eigen stad, de nieuwe onderneming en
brachten deze tot bloei; de prijs van het
brood daalde met niet minder dan 7 cents
per kg., exclusief de afgeschafte accijns,
wat voor de Leidsche burgerij vele tonnen
's jaars bespaarde, de kwaliteit was prima
en de zaak leverde toch een behoorlijk
rendement van het geïnvesteerde kapitaal
op.
De kleinere bakkers uit de stad, die hier
tegen begrijpelijkerwijs de concurrentie
niet konden volhouden, werden veelal de-
is het adres: Electr. Brandhoutzagerij
Fa. DE CLERCQ v. LENNEP
KORTE DIEFSTEEG 6a - TELEF. 22332.
Bij geen gehoor:
Eerste Binnenvestgracht 11 - Telef. 22409
Gemengd brandhout (50 hard, 50 °/o
zacht hout) a 4.20 Per 100 kS*
7828 (Ingez. Med.)
DE FRANSCHE GRAANVOORRADEN.
Het broodrantsoen wordt in het onbezette
Frankrijk met ingang van 15 Maart ver
minderd met 20 pet. Bovendien is van dit
tijdstip af de verkoop van alle soorten koek,
gebak en meel verboden. De staatssecretaris
van voedselvoorziening, Achard, heeft te
genover de pers verklaard, dat men tot de
zen maatregel gedwongeil is om met de
graanvoorraden den nieuwen oogst te ha
len (DNB).
póthouders van de fabriek en kwamen
daardoor in veel beter doen. De meer on
dernemende spiegelden zich aan de L.B.F.
en zetven dergelijke inrichtingen op, wier
concurrentie haar later uiteraard nog al
eens lasi bezorgde, evenals die van de
coöperatieve broodfabrieken uit een vol
gende periode; doch dat hield de leiding
wakker.
De Bakkerswet van omstreeks 1919 was
een zware klap voor de grootere bedrijven
en deed vele broodfabrieken in den lande
verdwijnen, niet echter de Leidsche, die
tijdelijke moeilijkheden te boven wist te
komen en thans kerngezond en met ver
trouwen in de toekomst bakt zooveel en
zoo goed als de distributie dat gedoogt.
Zij bleef op de hoogte van haar tijd ett
is thans er mede bezig een smakelijk en
buitengewoon voedzaam brood samen te
stellen, dat geheel uit producten van eigen
bodem bereid zal kunnen worden.
De lange geschiedenis der L3.F. door
bladerende en het broodprijsverloop de ja
ren door nagaande treft het, dat de op
richting viel op een zeker keerpunt der
tijden in technisch, economisch en sociaal
opzicht en dat verstandig toegepaste tech
niek (ook in de meelfabricatie) tot een
prijsverlaging ten bate der consumenten
kon leiden, die niet onderdeed voor de
later komende verdere broodprijsverlagin
gen, welke meer het gevolg waren van de
steeds overvloediger wordende graanoog
sten op het westelijk continent, met open
armen ontvangen door den Europeeschen
vrijhandel. De problemen van anderen
aard hierdoor weer geschapen voor den
Europeeschen mensch en zijn welvaren
schijnen in onze kritieke dagen tot een
nieuw keerpunt te zullen leiden.
van hedenavond
tot morgenochtend
en van Zondagavond
tot Maandagochtend
De maan kwam heden op te
9.40 uur en gaat onder te 23.05
uur; morgen komt de maan
op te 10.04 uur en gaat eenige
minuten na middernacht weer
onder.
Dit nummei bevat VIER Bladen
Binnenland
BRITSCHE HAVENARBEIDERS
STAATSDIENST.
IN
Naar te New-York uit Londen gemeld
wordt heeft de minister van Arbeid, Bevin,
meegedeeld, dat de havenarbeiders van Li
verpool van 10 Maart af rechtstreeks in
dienst van het ministerie van Vervoer zul
len staan. De arbeiders zullen daar te werk
gesteld worden, waar zij noodig zijn. Den
zelfden maatregel wil men later ook met
betrekking tot de Clyde nemen (DNB).
KONING FAROEK HERSTELD.
Naar uit Caïra gemeld wordt, heeft koning
Faroek, na een ziekte van verscheidene we
ken, zijn ambtsbezigheden hervat. De ko
ning ontving den Egyptischen minister voor
de verdediging, Hassen Sadek Pasja en an
dere hooge Egyptische ambtenaren (DNB).!
Bijeenkomst der drie centrale landbouw
organisaties (Binnenland, 3e Blad).
Prof. dr. Hugo Visscher jubileert (Laatste
Berichten, le Blad).
Buitenland
Ciano te Weenen, Eden te Ankara (le BL)
BERICHTEN"
ZIE VOORTS „LAATSTE
EERSTE BLAD.
MEN ZIE VOOR ONS KORT VERHAAL
PAGINA 2 VAN HET DERDE BLAD.
Bel 24244
De Radioteehnische Dienst IE M C O n.v.
NIEUWE RIJN 32.
5798 (Ingez. Med.),
