Uit de Rijnstreek
Onverwoestbaar!
LEIDSCH DAGBLAD - Tweede Died
Donderdag 20 Februari 1941
De strijd in Oost-Afrika
De Oude Gevel van het
Nieuwe Stadhuis
KERK- EN SCH00LN1EUWS
VISSCHERU-BER1CHTEN
Couranten
Leidsch
Dagblad
Dagbladreclame
is niet te vervangen
KRUIDENIERSBEDIENDE
Lommerdbrief j es
N.v. DE LANDBOUWBANK TE UTRECHT
verkrijgbaar
a 43 cents
per 5 K.G.
Bureau
N oordeindsplein
Wordt niet wit
in 't water
G. SIERADEN
Abonneert
U op het
Leidsch Dagblad
grond van recht. Hij zou er meer voor voe
len, voor het niet genieten van verlof een
gratificiatie toe te kennen, doch achtte dan
een week salaris wel wat weinig.
De heer Dresselhuys meende eveneens,
dat de voorgestelde gratificatie althans
voor sommigen aan den lagen kant is. Hij
stelde voor, om aan allen, van hoog tot laag
f50 toe te kennen. Dit voorstel vond van
verschillende zijden ondersteuning.
De voorzitter wees erop, dat, wanneer van
een recht sprake zou zijn, geen voorstel
noodig was geweest. Het inhouden van ver
lof op vrije dagen kan echter niet als over
werk worden aangemerkt. Daarom hebben
B. en W. gemeend een gratificatie daarte
genover te moeten stellen en de grootte
daarvan in verband met meerdere of min
dere verantwoordelijkheid, afhankelijk te
stellen van het salaris.
Het voorstel Dresselhuys is voordeeliger
voor het personeel. B. en W. achten het be
ter een belooning aan de hand van het sa
laris vast te stellen, om die reden stellen zij
voor, deze te bepalen op 2 weken salaris.
Na discussie werd het voorstel aangeno
men.
Voorts werd besloten op voorstel van B.
en W. aan het gehuwde personeel op ar
beidsovereenkomst werkzaam, een tijdelijke
toelage van 6% der bruto wedde toe te ken
nen, voor zoover de bruto-wedde of het
bruto loon, vermeerdered met deze toelage,
een bedrag van f. 2100 p. j. niet overschrijdt,
het minimum bedrag van de kindertoelage
verhoogd tot f. 75 p. j., f. 6.25 p. m. en f. 1.45
per week.
Besloten werd gelden beschikbaar testel
len ten behoeve van de bijzondere school
aan de Bloemcamplaan voor aanschaffing
van nieuwe leermiddelen.
Op voorstel van B. en W. werd eveneens
besloten een geldleening aan te gaan groot
f. 100.000 tegen een rente van 4 1/8 procent
met 20-jarigen looptijd. Het bedrag zal
worden aangewend tot dekking der in 1931
gedane uitgaven ten behoeve van onteige
ning van gronden voor wegenaanleg.
Ingevolge art. 100 der L.O. wet werden
aan diverse scholen in deze gemeënte ver
goedingen toegekend.
De voorschotten op de vergoeding krach
tens art. 101 en 101 bis der L. O. wet over
1941 werden vastgesteld op f. 16.01 per leer
ling voor het gewoon L.O. en op f30.55
voor het U.L.O. onderwijs voor de exploita
tiekosten en op f. 4,39 en f. 10.10 voor het
vakonderwijs.
Een voorstel tot opheffing van de betrek
king van controleur der gemeentebelastin
gen, tot indeeling in een hoogere loonklasse,
van een tweetal opzichters en tot wijziging
van de bezoldiging van de onderwijzers in
lichamelijke opvoeding werd aangenomen.
In behandeling kwam een verzoek van F.
Roessingh van Iterson te Haarlem, om ver
gunning tot het inrichten van een kunst-
brons- en metaalgieterij in perceel Kas-
straat 1.
B. en W. adviseerden afwijzend op grond
van het feit, dat een dergelijke fabriek niet
in het dorpsbeeld ter plaatse past en omdat
andere deelen dezer gemeente in het uit
breidingsplan als industrieterrein zijn aan
gewezen.
Na discussie werd dit afwijzend advies
aangenomen.
Een voorstel tot verhooging met f. 1000.-
van de toegestane credieten aan kleine bol
le nkweekers, werd na discussie aangeno
men.
Ten slotte nam de voorzitter in hartelijke
bewoordingen afscheid van den heer van
der Stoel, die wegens drukke werkzaamhe
den als raadslid ontslag heeft genomen.
De heer van der Stoel dankte voor de on
dervonden steun en medewerking.
De heer G. J. van der Stoel, die als raads
lid heeft bedankt vertegenwoordigde de
Ohr. Historische Partij. Zijn opvolger is de
heer Markenstein.
Een loopjongen, die bij mevr. R. alhier
voor zijn firma uit Den Haag een mantel
pak ter waarde van f. 225 moest afleveren,
trof op de Stoep van mevr. R. een persoon
aan.die zeide voor hem het costuum binnen
te zullen afgeven. Deze is er echter mee
van door gegaan; mevr. R. heeft het nim
mer ontvangen.
Burgerlijke Stand.
Geboren: Adrianus Cornells Wilhelmus, Z.
van J W. J. Lefjen en C. E. Leenen Dirk,
Z. van H. v. Laar en J. Nagtegaal Adrianus
Theodorus, Z. van J. J. A Bakker en A. Voor
ham Cornelia, D. van W. H. Schmall en A.
Kort.
Overleden: Willem Gerardus Koenen 30 j.,
echtgenoot van A. M. Brand Pieter Neecke
78 j., echtgenoot van M W. Verstraeten Teu-
nis van Scherpenzeel 67 j.. echtgenoot van F.
de Klerk.
Ondertrouwd: H. J. Teunissen en J. A. Bink.
Getrouwd: J. J. Kouwenhoven en C. A van
R Urn
ZEVENHOVEN.
Uitvoering der St. Jansclub.
De St. Jansclub gaf een welgeslaagde
uitvoering in het R.-K. Bondsgebouw,
waarin optraden het duo Verkerk en B.
Maas van Uithoorn.
Het programma had veel succes en
oogstte een hartelijk applaus.
Burgerlijke Stand.
Overleden: J. van Peet, wedr. van J. de
Gaus 67 j. J. Pieterse, wedr. van M. Le-
liveld 72 j. L. Immerzeel 78 j.
Cart. Bur. v. Pelt.
De kaart geeft een volledig overzicht van de Italiaansche kolonie Oost-Afrika met
de omliggende Britsche gebieden. - De Italiaansche kolonie zelf is met dikkere lijn
aangegeven. Volgens de jongste Italiaansche berichten heeft de vijand den druk in
den sector Kéren (Eritrea) verminderd; aan den benedenloop van de rivier de
Joeba zijn hevige gevechten gaande; na de haven Kismajoe versperd te hebben,
hebben de Italianen dezen sector ontruimd. Voor een algemeen overzicht van Oost-
Afrika dient het aanbeveling deze kaart uit te knippen.
ALPHEN.
RAADSAGENDA.
De agenda van de e.v. raadsvergadering,
die is bepaald op as. Moandag, des voorin.
10 uur, bevat de volgende punten:
1. Opening; 2. Mededeelingen; 3. Vast
stelling van de bedrijfsbegrootingen voor
1941: a. het gasbedrijf, het electrlciteitsbe-
drijf, het waterleidingbedrijf en het grond
bedrijf; b. goedkeuring van de begrooting
voor het algemeen armbestuur voor 1941; c.
vaststelling van de gemeentebeg rooting
voor 1941 en van de daarmede verband
houdende besluiten. 4. Voorstel van B. en
W. tot wijziging van de verordening op de
waterlevering. 5. a: idem tot verhooging
van het voorschot vonr de bouwvereeniging
„Volksbelang"; b. idem tot verleening van
een voorschot aan de Nutsstichting tot
verbetering van de volkshuisvesting; c.
idem tot verkoop van een perceel grond
aan de Nutsstichting tot verbetering van
de volkshuisvesting. 6. Aanwijzing van een
gemachtigde van den raad, in verband met
het instellen van beroep tegen het besluit
van Ged. Staten, waarbij goedkeuring is
onthouden aan het raadsbesluit d.d. 21/11
1940, ter verzekering van gemeentegelden.
DE HEER H. TURKENBURG f
Een bekend ingezetene.
Na gedurende eenigen tijd ziek te zijn
geweest, is alhier overleden onze geachte en
bekende plaatsgenoot, de heer H. Turken-
burg, die vooral in aannemerskringen een
groote bekendheid genoot. In samenwer
king met de heeren Gesman en Oudenes
werden door hem tal van belangrijke bouw
werken gebouwd. Benevens van verschil
lende waterstaatswerken, provinciale en
rijkswerken, was hij een der mede-aanne
mers van de Ned. Herv. Kerk Julianastraat.
Tal van jaren was hij bestuurslid van de
afd. Alphen van den Ned. Aannemersbond.
Ook in het Ned. Hervormd kerkelijk leven
was de overledene een bekende figuur;
sinds 20 jaren was hij notabel, terwijl hij
een belangrijk deel heeft gehad in de op
richting van de kapel Gouwsluis der Ned.
Herv. Kerk, hoewel de bouw hiervan door
de tijdsomstandigheden is uitgesteld. De
overledene bereikte den leeftijd van 73
jaar. De begrafenis is bepaald op Maan
dag as. op de Oosterbegraafplaats, des
nam. 2 uur aankomst aan de aula.
Burgerlijke Stand
Geboren: Cornelia Jacoba Johanna, D. van
Johannes Gerardus Prins en Hendrika Anna
Gijsberta Verduin.
Overleden: Arie Baltus de Heer 69 j., gehuwd
met Marrigje Lakerveld.
BOSKOOP.
WAARSCHUWING VAN DEN
BURGEMEESTER
Tegen het inwerpen van ruiten.
De burgermeester onzer gemeente heeft on
derstaande waarschuwing .tot de burgerij ge
richt:
„Gedurende de laatste weken komt het her
haaldelijk voor, dat bij ingezetenen onzer ge
meente ruiten worden ingeworpen.
De gevolgen, welke hieruit kunnen voort
vloeien, geven mij aanleiding te wijzen op de
gevaren, welke zulke handelingen niet slechts
voor de daders, maar ook voor de burgerij
kunnen hebben.
Ik stel er prijs op ernstig te waarschuwen
tegen zulke daden en bindt een ieder op het
hart, zich van iedere directe of indirecte deel
neming daaraan te onthouden.
Opbrengst collecte Winterhulp.
De bussencollecte ten bate van „Winterhulp
Nederland" heeft f. 148,40 opgebracht.
De politie stelt een onderzoek in, om
trent die persoiien, die een dezer avonden
een touw dwars over den Boezemlaan heb
ben gespannen, 1 waardoor de wielrijder B.
K. zoodanig kwam te vallen, dat hij ver
schillende kwetsuren opliep, terwijl tevens
zijn rijwiel ernstig werd beschadigd.
LEIDERDORP.
Burgerlijke Stand.
Geboren: Maria Andrina, D. van G. S. Nag
tegaal en J. v. Viersen Hermanus Hendricus,
Z. van J. B Dorlandt en C. W. M. Zandbergen
Johanna Hendrika Gerdina, D. van C. Dïse-
raad en M. van Egmond.
Opbrengst der Winterhulp-collecte.
Deze collecte heeft ln onze gemeente opge
bracht f. 102,93.
ii.
Blijkens een prentje in het „Chaert-
bouck" van Salomon van Dulmenhorst van
circa 1588 vertoont het Stadhuis in dien
tijd een langgerekten gevel van twee ver
diepingen met een hoog oploopend dak,
waarbij dan nóg een iets hooger Westelijk
pand aansloot. De poorten in de grondver-
dieping zijn zeer onregelmatig geplaatst.
Ook de vensters zijn niet geplaatst op
gelijke afstanden. Dit alles wijst er op,
dat bij het oorspronkelijk gebouw met
belendingen werd vergroot, waarvan men
de indeeling zooveel mogelijk liet bestaan.
Het gebouw had nog eenigszins een stra
tegisch karakter. Boven de verdieping was
rustend op boogfriezen, vóór het dak een
weergang met kanteelen aangebracht, op
regelmatige afstanden voorzien van een
5-tal uitkijktorentjes en een grooteren spie
toren op het Oosteinde. Ten slotte zag men
achter de weergang nog een viertal onregel
matig geplaatste dakkapellen.
Een en ander brak eenigszins den lang
gerekten vorm van het gebouw, waar als
dominant ten slotte nog achter het Weste
lijk gedeelte de groote toren uitstak. Deze
gevel, die blijkens verschillende details nog
een Gothisch karakter droeg, kon na het
beleg van 1574 niet gehandhaafd blijven.
Ook gevoelde men zich blijkbaar in 1595 zoo
veilig dat er geen prijs meer werd gesteld
op het behoud van het strategisch karakter.
De nieuwe gevel van Lieven de Key sloot
zich veelzins bij de oude indeeling aan,
doch kreeg geheel het karakter van een
pronkstuk.
Wanneer we dezen gevel in zijn geheel
overschouwen, behouden we het schema:
een gebouw van twee verdiepingen met een
hoog zadeldak. Doch de langgerekte vorm
wordt nu veel meer gebroken door drie
topgevels, nu niet verbonden door een
weergang, doch door een forsche balustrade
met obelisken. Het dak is nu regelmatig
versierd met dakkapellen. Consequenter
dan de Gothische bouwers heeft Lieven de
Key dus getracht de horizontale lijnen te
breken.
We kunnen den gevel verdeelen in de
middenpartij en twee vleugels.
We beginnen met de middenpartij. Deze
bestaat van beneden naar boven uit vijf
geledingen; het bordes, de hoofdingang en
in, den topgevel nog drie geledingen Het is
de' moeite waard, even op te merken, hoe
krachtig deze geledingen zijn gescheiden,
de vier bovenste door forsche, sterk uit
springende horizontale banden. En toch
overweegt het rijzige, het hoogte accent.
Want tal van opgaande lijnen van pilasters,
balusters, pinakels en andere versieringen
bewerken een sterk organisch verband tus-
schen de horizontaal gerichte geledingen.
Daardoor zien we bij den eersten oogopslag
de geheele middenrisaliet als ëen geheel,
zooals ook een goed schilderij onmiddellijk
voor ons verschijnt als een geheel. Eerst
daarna gaan we er ons rekenschap van
geven, waarom we de geheele compositie
als een geheel zien. Eerst dan letten we
op de indeeling, de orde, de schikking der
details, hoe deze in het geheel zijn opge
nomen en als het ware een organische func
tie in de samenstelling laten aanschouwen.
Eerst een en ander over het bordes.
We zien dan eerst een sokkel van boven
afgesloten met zware lijsten. Het was niet
noodig hier fFaai samengestelde en gebogen
profielen aan te brengen. Deze lijsten
moesten kracht uitdrukken: dus een forsch
vierkant profiël, zij het dan met bossage-
werk, doch ook dit zeer eenvoudig.
Op den sokkel staan vier paren pilasters.
Deze zijn verre herinneringen aan de bouw
kunst der Grieken. Hoe ver zijn ze verwij
derd van de vlakke pilasters met basement
en kapiteel, alles naar vaste wetten en ver
houdingen gemaakt, die de Oudheid ons
heeft overgeleverd. Het zijn twee voorgan
gers geweest van Lieven de Key, eerst
Cornells Floris, maar later vooral Hans
Vredeman de Vries, die de elementen uit
Griekenland en Rome hier hebben inge
voerd, doch niet in hun oorspronkelijken
vorm. Vredeman de Vries heeft zoo om
streeks 1570 plaatwerken uitgegeven, waar
in hij met onuitputtelijke fantasie de oor
spronkelijke elementen der Grieksche bouw
kunst zoodanig onderling verwerkt, ver
vormt, combineert met Noordelijke orna
mentiek, dat er een geheel nieuwe sierstijl
uit ontstond, die in wezen zich aansloot
bïj de late Gothiek. Ontzaglijk veel heeft
Lieven de Key aan deze plaatwerken te
danken en zijn gegevens een persoonlijk
karakter weten te geven. Het spijt mij dat
ik mij hierin beperken moet.
Letten we nu op die pilasters.
Als basement vertoonen ze leeuwenklau-
wen, die zich krachtig krommen. Is dat
niet logisch en tegelijk plastisch gedacht?
Van die leeuwenklauwen gesproken: als we
kijken naar het poortje van de Penshal
schuin aan de overzijde, ontdekken we
hetzelfde motief. En als we de moeite wil
len nemen, nog eens te kijken naar den
prachtigen gevelsteen aan de Oude Vest
„Dit is in de oude Marenpoort" vinden we
het opnieuw. Galland schrijft ook dezen
gevelsteen aan Lieven de Key toe. De
pilasters zelf met hun verbreeding en zwel
ling naar boven, met hun cannelures en de
forsche blokken die als ter versterking
werken, geven den indruk, dat zij iet!
zwaars moeten dragen. En dit doen ze ook.
In het midden zien we de deuropening, de
postamenten weer met blokken versierd.
Het geeft alles een indruk van kracht eri
solidariteit. Terzijden van de twee paar
pilasters die de deur flankeeren zien we
kleine, gekoppelde rondboogvensters. Het
schema van het Grieksche tempelfront, dat
we later wanneer de Hollandsche Renais
sance in 1640 plaats moet maken voor het
Klassicisme, hier, zij het dan in Noorde
lijken trant, zooveel zien toegepast: op
stand, architraaf, fries, kroonlijst, fronton,
is hier nauwelijks meer te onderkennen.
Toch zit het er ten deele nog in. Dat zien
we aan de zwaar geprofileerde lijst boven
de gekoppelde openingen. En het fronton
is geheel opgelost in voluutvormige banden,
die boven hun koppeling een bol dragen.
Boven de deurpartij vinden we een fries,
dat nu ineens het Dorische triglyph met de
„druppels" draagt. Daarboven is een zeer
zware geleding bij wijze van kroonlijst. Een
balustrade moet hier het fronton vervan
gen. Het is merkwaardig hoe de consoles
aan het einde der balustrade zijn versierd
met ornament, dat met zijn krachtige krul
len weer den indruk geeft iets zwaars te
dragen. We zien, de bouwmeester heeft zich
van alles rekenschap gegeven. Want op die
steenklompen met verkropt architraaf
staan de leeuwen, die het wapen van Leiden
vasthouden.
Ik zou nu nog kunnen spreken over de
leeuwen, aan het begin van de trap en over
de liggende figuren halverwege, waarvan
de eene steunt op een schedel, de ander op
een zandlooper, het eerste voorwerp sym
bool van den dood, het tweede van den tijd
en beide zinnebeelden van vergankelijk
heid. Dit alles en meer, wat er alleen aan
het bordes valt op te merken, moeten we
ieder voor ons zelf nog maar eens goed
bekijken.
Doch op één punt wil ik nog de aandacht
vestigen, dat is het bossagewerk, d.w.z.
muurwerk, waarvan de steenen bij de voe
gen, waar ze aaneensluiten, vlak bewerkt
zijn, terwijl het middengedeelte hooger is.
Dat hoogere gedeelte is dan gewoonlijk
bewerkt tot een soort lage pyramide of dla-
mantkop, of voorzien van putjes of van
ander ornament. Het bossagewerk van het
bordes is heel karakteristiek. We zien hier
in het verhoogde gedeelte van den steen
gaatjes uitgehakt op zoodanige wijze, dat
er in het bovenvlak van den steen cirkels
overblijven. Binnen de cirkels zijn dan
weer concentrisch cirkelsegmenten gehakt.
Dit motief komt in ons land niet zoo heel
veel voor. Men noemt het „Wesermotief",
omdat het in de streken van den Weser
zeer veel werd toegepast. Het schijnt oor
spronkelijk van Vredeman de Vries te
zijn. Doch de steenhouwer Lüdez van Bent-
heim paste het toe aan het Stadhuisbordes.
Natuurlijk zal ik niet alle onderdeelen
van den gevel even uitvoerig bespreken als
het bordes, doch ik wilde er nog eens aan
herinneren, dat men zich bij de beschou
wing rekenschap moet geven van alle ele
menten. Des te meer pleizier heeft men
0r Van' N. J. S.
PREDIKBEURT.
Lisse GerefKerk(Hobaho)Hedermam. I
uur. ds. C. Veenhof van Haarlem.
Oud-Geref. Gem.: Hedennam. VA uur. lees-
dienst.
NED. HERV. KERK.
Beroepen: Te Beetgum, ds. B. Peysel te
Yhorst-De Wijk.
Benoemd: tot voorganger der evangeli
satie te Bolsward, eand. K. Jansma, thans
hulpprediker aldaar, die deze benoeming
aannam.
BESOMMINGEN SCHEVENINGEN.
Gisterochtend waren aan de markt te Sche-
veningen de motorloggers: KW 52, J. de Hrsr
met f.51; KW 175, Van Duin en Plokker met
f.91; KW 166, H. v. d. Plas met f.96; KW 107.
J. van Duin met f.69; H Schaap met f.77; KW
97, D. Kuit met f. 101 en KW 151, T. v. d. Plat
met f.108; benevens de kotters: KW 10. E. de
Vries met f.73; KW 77, H. van Duin met
f.148; KW 116, D Haasnoot met f.56 en KW
72, W. v. d. Plas met f.56.
gevraagd, voor fiets- en win-
kelwerk. Aanmelden na 7 uur:
JAC. CHAUDRON,
7493 Tulpenstraat 21.
NET MEISJE.
Gevraagd net meisje, 1516 j„
v. g. g. v., van halfnegen tot
één uur, Vrijdag en Zaterdag
tot 6 uur. 's Zondags vrij.
W. SEGAAK, Diefsteeg 8.
7496
te koop geva-aagd van sieraden,
goud en zilver. Hoogste prijzen.
Zaterdag a.s. van 10 tot 5 uur:
KORTE MARE 24. 7487
Raad van Commissarissen
Jhr Mr. J K H. de Beaufort van Leusden, Leusden
Mr A. M. A. Baron van Boetzelaer van Loenen en
Wolferen (Ged. Comm.), de Bilt
Mr. W. I. Doude van Troostwijk, Nleuwersluls
Jhr. Mr. J. M. van Asch van WÏjck, Amsterdam
A. ten Noever de Brauw, Wijk bij Duurstede
VERSTREKT CREDIETEN. OOK BOUWCREDIETEN.
tegen 2s/i, 3 en 31/»
Neemt gelden a deposito, voor 3 mnd., 6 mnd. en 1 iaar.
Agent voor Leiden en Omstreken: de Heer
C. LA LAU, Rijn- en Schiekade 38, te Leiden.
De Directie: J. B. DE BEAUFORT
7050 N. C. DE RUIJTER
Janvossensteeg 43-45 Telefoon 20995
7476
Diamanten en Briljanten, in
koop tegen maximum-prijzen.
Zaterdag a.s. van 10 tot 5 uur:
KORTE MARE 24. 7488
WEGGELOPEN
Een lichtbruin HONDJE, borst
en voetjes wit; rood tuigje-
Naam Amie. Tegen bel. terug
bez.: De Ruyterstr. 20. 8133a
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIVII
4—2
