WOENSDAG 19 FEBRUARI 1941
No. 24817
Amerika's steun aan Engeland
Het Bulgaarsch—Turksch
non-agressie-pact
Verduisteren:
81s(e Jaargang
De leen- en pachtwet
Roosevelt gaat voort
Darlan te Parijs
Van het gevechtsterrein
Werk voor 2200
kweekelingen en
werklooze onderwijzers
Uit Engeland
Rede van lord Alexander
Algemeen welkom
geheeten
19.00 uur
8.47 uur
EERSTE BLAD
Feiten van den dag
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES
32 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen
van ons Blad zijn gevestigd. Andere advertenties 37 ets. per regel. Minimum
5 regels. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. - Incassokosten volgens postrecht.
.Kleine Advertenties" (hoogstens 30 woorden) uitsluitend bij vooruitbetaling,
alleen 's Woensdags en 's Zaterdags 55 ets. - Voor toezending van brieven
wordt 10 ets. bèrekend.
Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein
Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden 235
per weekƒ0.18
Franco per post 2.35 per 3 maanden portokosten
(voor binnenland ƒ0.80 per 3 mnd.)
Bij den Amerikaanschen Senaat zijn
twee aanvullende bepalingen op de wet op
de hulp aan Engeland ingediend. De demo
cratische senator Ellender eischte, dat het
congres uitdrukkelijk bekend zou maken,
dat het tegenstand zou bieden tegen een
zenden van vlooteenheden of andere strijd
krachten" uit het Westelijk halfrond. El
lender sprak de meening uit, dat met een
dergelijke verklaring van het congres de
ongerustheid van millioenen moest worden
opgeheven, welke ongerustheid hierop
neerkomt, dat de regeering door de wet
op de hulp aan Engeland aanvullende vol
machten zou kunnen krijgen om militai
ren naar over zee te zenden.
De democratische senator Lucas stelde
voor een commissie van advies te benoe
men voor de practische uitvoering van de
wet op de hulp aan Engeland.
De debatten werden geopend door den
democratlschen senator Clark, die ver
klaarde, dat deze wet de Ver. Staten aan
den rand van den oorlog zal brengen. Spr.
betoogde voorts, dat de buitenlandsche po
litiek der Vereenlgde Staten daardoor in
geheel nieuwe banen zal geraken en dat
Amerika stellig op een enkele kaart, n.l.
de overwinning van'Engeland speelt. Clark
zeide van de aanneming der wet een ver
zwakking van het geheele Westelijke half
rond te vreezen en het prijsgeven van de
Monroeleer. Ten slotte verklaarde hij, dat
Engeland van het Amerikaansche volk
offers verlangt, die het tot dusver zelfs niet
van Canada, Australië en Nieuw-Zeeland
geéischt heeft.
Namens de minderheid van de commis
sie voor buitenlandsche zaken heeft de re-
publikeinsche senator Johnson een schrif
telijk rapport tegen de leen- en pachtwet
ingediend. Hierin wordt verklaard, dat En
geland niet meer hulp behoeft dan het
thans reeds van de Vereenlgde Staten
'krijgt. Niemand kan de leen- en pachtwet
lezen zonder het gevoel te krijgen, dat het
effect In laatste instantie, indien al niet
het doel, is de V. S. in den oorlog te bren
gen. Het is geen wet op de hulp aan Enge
land ln den eigenlijken zin des woords en
ook geen wet voor de eigen verdediging.
Veeleer zal de wet den president volmach
ten geven, die zonder voorbeeld in de ge
schiedenis zijn. De president wordt daar
mee een dictator, die gemachtigd is de
V. S. in den oorlog te brengen. De bevoegd
heid tot oorlogsverklaring zou daarmee
van het congres op den president over
gaan, die gemachtigd zou worden de „aan
vallende naties" aan te wijzen. Indien deze
wet zou worden aangenomen, zouden de
V. S. zich verplichten elke politiek, die de
president wilde voeren, te steunen.
De republikeinsche senator Vandenberg
verklaarde, dat het Witte Huis het groote
hoofdkwartier van den tweeden wereldoor
log geworden ls. Indien de V. S. kort voor
de actieve deelneming aan den oorlog zou
den willen stoppen, dan bevat de wet
slechts zeer weinig, dat Engeland werkelijk
bij zijn naderende crisis zou kunnen hel
pen, afgezien van leeningen of geschen
ken en die zouden door een enkele toe
voeging aan de neutraliteitswet ter be
schikking van Engeland gesteld kunnen
worden. Een dergelijke aanvulling zou hij,
Vandenberg, te allen tijde steunen.
Senator Nye (republikein) nam het
standpunt in, dat men met de leen- en
pachtwet aan den president het recht zou
geven, terstond een bondgenootschap met
iedere mogendheid ter wereld te sluiten,
die uitfluitend volgens zijn meening daar
voor in aanmerking kwam. De president
zou daarmee de bevoegdheid krijgen geld
en bewapeningsmateriaal van de Ver. Sta
ten ter beschikking van dit land te stellen.
Hij. Nye, vroeg zich af, of Roosevelt de ge
dachte aan een bondgenootschap met En
geland koesterde. (D.NB.)
President Roosevelt heeft in de pers
conferentie bekend gemaakt, dat hij op
voorstel van Hopkins den zoon van den
overleden spoonvëgmagnaat Hamman
naar Londen zal zenden, zoodra het
program voor de uitvoering van de leen-
en pachtwet vaststaat. Hij heeft voor
Harriman, die toegevoegd zal worden
aan de Imerikaansche ambassade te
Londen, den volkomen nieuwen titel van
„defense-expeditor" ingesteld, d.w.z.
Harriman moet uit Londen de uitvoering
van de wet bespoedigen. Harriman gaat
als persoonlijk vertegenwoordiger en de
benoeming zal daarom niet ter goed
keuring aan den Senaat worden voor
gelegd.
Op vragen betreffende de besprekingen,
die hij op het oogenblik houdt in verband
met de wet op de hulp aan Engeland, ver
klaarde Roosevelt, dat hij er thans mede
bezig is lijsten op te stellen van materialen,
waaraan in de eerste plaats in den komen
den tijd de Vereenigde Staten en Engeland
behoefte zullen hebben. In het bijzonder
boudt hij er zich mee bezig, welke materia
len reeds thans, in het voorjaar, besteld
moeten worden en welke men in 1941 en
1942 noodig heeft. Zijn doel is een algemeen
overzicht te krijgen over dat, wat in de Ver.
Staten dit en het volgend jaar vervaardigd
kan worden. Slechts een relatief klein deel
van de bestellingen zal geschreven worden
op de lijst der bestellingen voor Engeland.
Zoo bijv. de in wetsontwerp 1776 genoemde
materialen ter waarde van 1.3 milliard
dollar.
Roosevelt ontweek het een standpunt te
bepalen ten aanzien van het plan van Hoo
ver om verschillende Europeesche gebieden
te voorzien van levensmiddelen uit de Ver.
Staten Hij verklaarde, dat men bij het pro
bleem der voorziening der Europeanen van
levensmiddelen rekening moet houden met
den feitelijken toestand, waaromtrent noch
hij, noch anderen voldoende ingelicht zijn.
ENGELAND ZAL WELLICHT GRAAN EN
VLEESCH NOODIG HEBBEN.
Na een conferentie op het Witte Huls ver
klaarde vice-president Wallace dat Engeland
mogelijkerwijs groote hoeveelheden graan en
vleesch noodig kon hebben. Hij liet door
schemeren, dat het echter niet noodzakelijk
is, om deze reden den tekst van het voorstel
tot hulp aan Engeland te wijzigen, daar de
president op grond van dit voorstel toch
gemachtigd zal zijn levensmiddelen naar
Engeland te zenden. (United Press)
CUDAHY NAAR EUROPA.
De vroegere Amerikaansche ambassa
deur in België, John Cudahy, is aan boord
van het s.s. Excalibur, volgens berichten
van Amerikaansche agentschappen, op
de Bermudas aangekomen, om zich naar
Europa te begeven. Cudahy weigerde de
motieven voor zijn reis bekend te maken,
alleen is bekend geworden, dat hij niet in
opdracht van de Amerikaansche regeering
reist en geen diplomatieken pas bezit.
Cudahy zal waarschijnlijk ongeveer drie
maanden in Europa blijven en allereerst
een bezoek brengen aan Madrid. (D.N.B.)
BESPREKINGEN MET LAVAL.
Admiraal Darlan is gistermiddag in Pa
rijs aangekomen, waar hij besprekingen
heeft gevoerd met ambassadeur de Brinon.
Naar in gewoonlijk goed ingelichte krin
gen verklaard wordt, zal Darlan tijdens
zijn oponthoud te Parijs ook met Laval be
sprekingen voeren.
Maandagavond, voor zijn vertrek naar
Parijs, had Darlan nog een langdurig on
derhoud gehad met maarschalk Pétainen
den minister van oorlog Huntziger.
(D.NB.)
Beschermd door torpedovliegtuigen zijn
gistermiddag sterke formaties Duitsche
bommenwerpers opgestegen om Malta aan
te vallen. Uit de eerste radioberichten der
aldaar opereerende toestellen blijkt, dat
het -optreden tegen militaire en voor de
oorlogvoering belangrijke doelen belang
rijke reslutaten heeft opgeleverd.
Voorts heeft een Duitsch gevechtsvlieg
tuig een gewapend vijandelijk koopvaardij
schip van 2000 a 3000 b.r.t. ten Oosten van
Harwich aangevallen. De neergeworpen
bommen waren voltreffers op het voor- en
achterschip. Een andere bom reet den zij
wand open. Aangenomen kan worden, dat
het schip verloren is gegaan.
Een Duitsche mijnenveger is op 17 Fe
bruari door een Britsch vliegtuig met bom
men aangevallen, welke alle hun doel mis
ten. Het vliegtuig werd terstond onder
vuur genomen. Na verscheidene treffers
gaf het den aanval op.
Naar wij vernemen, zal binnen
kort een besluit van den secre
taris-generaal van het Departe-
mènt van Opvoeding, Weten
schappen en Cultuurbescher
ming verschijnen, waarbij het
salaris van de religieuze onder
wijzers, die in gemeenschap
leven, met 40 procent wordt ge
kort. (Men zie ook het bericht
dienaangaande onder „Binnen
land", elders in dit Blad). De
aldus vrijgemaakte gelden zul
len worden besteed aan een
verlaging der leerlingenschaal,
waardoor ongeveer 2200 kwee
kelingen met akte en werklooze
onderwijzers als volwaardig ge
salarieerde leerkrachten in het
onderwijs zullen kunnen wor
den opgenomen.
De Engelsche mijnenveger Huntley is tot
zinken gebracht, aldus de Britsche admi
raliteit
In België heeft een Britsch vliegtuig
moeten landen De bemanning, een offi
cier en drie minderen, zijn gevangen ge
nomen.
In Portugal heeft een Engelsch vliegtuig,
dat op weg was naar Gibraltar, een nood
landing gemaakt. De elf inzittenden zijn
geïnterneerd. (D.N.B.)
De eerste lord der Britsche admiraliteit
heeft gisteren voor de Engelsche radio een
rede uitgesproken over het optreden van de
Engelsche vloot gedurende de laatste drie
Voor zoover men de dingen kan over
zien, aldus Berlijn, kan de Bulgaarsch
Turksche vriendschapsverklarin g be
schouwd worden als een „positieve bijdrage
tot stabilisatie der toestanden in Z.-O,-
Europa". Waartoe dit in bijzonderheden in
de practijk zal leiden, kan slechts de toe
komst leeren, -
Men ziet er in bedoelde kringen van af,
bij de beoordeeling van het Bulgaarsch-
Turksche accoord verder te gaan dan de
verklaringen der beide betrokken mogend
heden, doch men wijst op de zenuwachtig
heid, waarmede vooral Engeland er op
reageert en trekt daaruit de conclusie, dat
dit accoord blijkbaar niet past in de be
kende oorlogsplannen der regeering te
Londen. Men stelt er prijs op, de vriend-
schapsverklaring van Bulgarije ln Turkije,
die blijkbaar de uitdrukking is van den
wil dea- beide regeeringen om in haar
levensgebieden de handen vrij te houden,
te beschouwen buiten het verband van alle
combinaties en te beoordeelen als een
oplossinc van een probleem, waartegen
over Duitschland steeds zijn bekend stand
punt heeft ingenomen.
De Duitsche pers zegt om.:
„Wij constateeren met voldoening,"
zoo schrijft de „Voelkischer Beobachter"
..dat door de vriendschapsverklaring van
Bulgarije en Turkije weer een haard van
onrust is opgeruimd en een stap vooruit is
gedaan op den weg naar de reorganisatie
en de definitieve pacificatie van ons we
relddeel".
De „Boersenzeitung" noemt de overeen
komst een onaangename verrassing vcor
allen, die gemeend hadden, dat het Griek-
sche voorbeeld op den Balkan nog eens kon
worden herhaald. Weer is een Britsche
wenschdroom in rook opgegaan, aldus het
blad. De Bultraarsch-Turksche verklaring
vormt een olatform voor de uitbreiding der
wederzij dsche betrekkingen en de veilige
basis voor de komende ontwikkeling, die
ook voor Turkije een positief gerichte rol
als nabuur van Zuid-Oost Europa en daar
mede van Europa in het algemeen mogelijk
•maakt.
In officieele Italiaansc-he kringen heeft
men. zoo meldt het D.N.B., nog geen stand
punt bepaald ten aanzien van het Turksch
Bulgaarsche accoord. Men geeft echter
in politieke kringen te Rome te, kennen,
dat de mogelijkheid, die thans wellicht ge
schapen is om de vreedzame betrekkingen
tussohen Bulgarije en Turkije *te handha-
vén. met sympathie beschouwd wordt.
De nieuwe overeenkomst bevestigt, zoo
schrijft de Giornale dTtalia", dat de poli
tiek der Balkanstaten van Engelschen In
vloed en druk bevrijd is. De overeenkomst
levert een essentieele bijdrage tot ontspan
ning der betrekkingen tusschen beide lan
den en tot een realistische taxeering van
de wederzijdsche principieele belangen.
Binnen het bestek van de huidige oor logs-
phase, van haar politieken achtergrond en
van haar toekomstige ontwikkeling, komt
aan de overeenkomst een bijzondere be tee
kenis toe. Italië kan de tussohen de beide
landen tot stand gekomen opheldering en
de daarmede gebaard gaande bekrachti
ging van hun politieke onafhankelijkheid
slechts toejuichen.
De diplomatieke redacteur van Stefani
schrijft nog:
Het accoord tusschen Turkije en Bulga
rije is door de geheele wereldpers met sym
pathie ontvangen, uitgezonderd door de
Engelsche.
In de Vereenigde Staten zijn tal van bla
den van meening, dat het een groote di
plomatieke nederlaag beteekent voor En
geland. Het is duidelijk, dat het geen suc
ces is. De aan de officieuze Engelsche bla
den ontleende commentaren onthullen
zulks. Tegenover het voornemen van En
geland. een oorlogstoon eel te maken op
den Balkan en den brand tot heel Zuid-
Oost-Europa uit te breiden, hebben Bul
garije en Turkije een accoord gesloten,
dat tegenovergestelde doeleinden nastreeft
dw.z het behoud van den vrede in dat ge
bied. Turkije heeft een gebaar van ont
spanning gedaan, dat op zijn actief gezet
moet worden. Bulgarije heeft zijn politiek
van realiteit en matiging bevestigd. De
besprekingen tusschen Duitschland en
Joego-Slavië en het accoord tusschen Tur
kije en Bulgarije vormen twee gelijktijdige
diplomatieke feiten, die in overeenstem
ming zijn met de groote richtsnoeren^van
de as. zoowel wat de oorlogvoering betreft
als de toekomstige organisatie van de we
reld. Men weet, dat de as, ernaar streeft
de gebieden van Europa en van de wereld
welke de verschrikkingen en vernielingen
van den oorlog moeten ondergaan, te be
perken. Zijn toekomstige vredesorganisatie
is gebaseerd op de solidariteit van alle vol
keren van het Europeesche vasteland, en
van de volkeren, die binnen het bestek van
Europa leven, zooals het geval is met Tur
kije. Engeland daarentegen zoekt naar
slagvelden en naar volkerenhaat om zijn
intriges bot te vieren. De volkeren en lan
den hebben hierover van nu af aan dui
delijke denkbeelden: geen volk aanvaardt
de droeve taak, welke Londen het zou wil-
l°n toevertrouwen.
ONTVANGST IN LONDEN.
Het in Ankara onderteekende Turksch-
Bulgaarsche niet-aanvalspact wordt in
Londensche regeeringskringen nog voor
zichtig besproken. Het pact wordt als „over
eenkomst" gekenmerkt. De Britsche ambas
sadeur in Ankara en de 'gezant in Sofia
hebben opdracht gekregen terstond uitvoe
rige rapporten over de eventueele uitwer
king van deze nieuwe ontwikkeling naar
Londen te seinen. Inmiddels beperkt men
zich tot de prognose, dat het Turksch-Bul-
gaarsche pact dén toestand op den Balkan
niet ernstig zal wijzigen en verklaart men,
dat Duitsche commentaren, welke van een
neutraliseering van Turkije spreken, vól
komen onjuist zijn. Een reden voor deze
meening wordt niet opgegeven.
In het streven de beteekenis van het pact
zooveel mogelijk te verkleinen, wezen
woordvoerders van Downingstreet er op, dat
Turkije den laatsten tijd herhaaldelijk ge
probeerd heeft, de Balkanlanden tot een
„neutraal blok" te vereenigen. Daarmede
moet blijkbaar de indruk gewekt worden,
alsof deze Turksche pogingen thans min
stens in haar beginstadium succes gehad
hebben. Uit de opvallende korte en deels el
kaar tegensprekende commentaren blijkt
ten slotte, dat de regeering in Londen op
het Turksch-Bulgaarsche pact niet gere
kend had, welks zwaartepunt ligt in het
uitsluiten van militaire conflicten tusschen
de onderteekenaars. Nog eenige uren, voor
dat de onderteekening van het pact bekend
werd. spraken verantwoordelijke kringen
over het sluiten van een zuiver accoord van
vriendschap, waarbij zij den nadruk legden
op de politieke zijde, zonder de mogelijk
heid eener neutraliseering van de Turksche
militaire macht te noemen. Sinds het be
gin van dit'jaar is er van Engelsche zijde
intensief aan gewerkt, de militaire betrek
kingen met Turkije te verstevigen. In de
eerste week van Januari heeft de Engelsche
regeering uiting gegeven aan de hoop, dat
een permanente Engelsche militaire missie
haar zetel te Ankara zou vestigen ten einde
een nauwe samenwerking te bewerkstelli
gen. Na het vertrek van de beide hooge
Engelsche officieren uit Ankara, einde vo
rige week, is er over zulk een missie niet
meer gesproken. Tevens meldden Engelsche
correspondenten te Ankara dat de Turksche
regeering in het Turksche leger een defen
sief en geen offensief middel ziet. Het Turk
sche leger zal pas dan optreden, wanneer
Turkije zeli het slachtoffer van een recht-
streekschen en niet uitgelokten aanval zou
worden.
In Londen heeft men op grond van deze
berichten, die 24 uur na een diepgaand on
derzoek tusschen den Turkschen minister
van buitenlandsche zaken, Saradjogloe, en
den Britschen ambassadeur, sir Hugh
Knatchbull Hughesson, ontvangen werden,
moeten toegeven, dat de Turksche definitie
in vergelijking tot vroegere verklaringen
van Ankara een onverwacht novum vormt.
Over de uitwerking, welke het verdrag op
Griekenland kan hebben, was men het,
naar verluidt, in Londènsche verantwoorde
lijke kringen wel eens. Het ministerie van
voorlichting heeft althans aan de pers de
aanwijzing verstrekt, te schrijven, dat de
betrekkingen tusschen Turkije en Grieken
land, naar de meening van Londen, door
het pact niet getroffen zullen worden.
(A.N.P.)
ONTVANGST IN ZUID-SLAVIË.
De politieke sensatie van heel Joego
slavië is „de afkeer van Turkije van Enge
land" zooals- men de onderteekening van
het niet-aanvalspact tusschen Turkije en
Bulgarije noemt.
In de kringen van buitenlandsche diplo
maten en onder politici die n^uw contact
met de regeering onderhouden, schijnt men
den indruk te hebben, dat het pact in de
eerste plaats een succes voor de Duitsche
diplomatie beteekent, dat echter slechts
mogelijk werd door de duidelijke en ondub
belzinnige betrekkingen tusschen Duitsch
land en de Sovjet-Unie. Men herinnert in
dit verband aan de jongste openbare mede-
deeling uit Moskou, waarin gezegd werd,
dat de Sovjet-Unie zich in geen enkel op
zicht met het lot van Turkije militair ver-
eenigd gevoelt. Hierin zag men het eerste
teeken, dat het thans in handen van Tur
kije lag zich ofwel verder in het vaarwater
van Engeland te bewegen of een politiek in
te slaan, die in overeenstemming is zoowel
met zijn aardrukskundige ligging als met de
tegenwoordige politieke omstandigheden.
(A.NP.)
maanden. Hij verklaarde o.m„ dat Duitsch
land met zijn vliegtuigaanvallen de Brit
sche koopvaardijvloot zeer ernstige schade
toebrengt. Van Britsche zijde strijdt men
fel om de vitale schéepvaartverbindingen
van Groot Brittannië met de overige wereld
en vooral met de Vereenigde Staten open
te houden. Vaak opereeren vijandelijke
duikbooten in grooten getale en soms ook
in geringer aantal. Dit feit is in hoofdzaak
ervoor verantwoordelijk, dat de wekelijk-
sche scheepvaartverliezen der Engelschen
zoo groote schommelingen ondergaan. Bij"
de aanvallen op de Engelsche scheepvaart
bevinden de Duitschers zich thans, verge
leken met den wereldoorlog, in een belang
rijk veel gunstiger positie, aangezien hun
duikbooten van steunpunten in Frankrijk en
Noorwegen uit kunnen opereeren. In den
wereldoorlog hadden de Engelschen de be
schikking over Fransche, Iersche en Ita-
liaansche vlootsteunpunten ter bestrijding
van de vijandelijke scheepvaart. Deze
steunpunten ontbreken thans en Engeland
is geheel op zichzelf aangewezen.
Voortgaande trachtte de eerste lord der
admiraliteit zijn toehoorders gerust te stel
len met te beweren, dat de eigen successen
in den afweer van vijandelijke duikbooten
en vliegtuigen er belangrijk veel gunstiger
uitzien dan men nog verleden jaar Juni ge
hoopt had. Hij moest echter toegeven, dat
verwacht kon worden, dat Duitschland's
acties ter vernietiging van de Britsche
scheepvaart in den eerstvolgenden tijd nog
versterkt zouden worden. De voornaamste
aanval van Duitschland op Groot Brittan
nië is nog steeds te wachten. (D.N.B.)
van hedenavond
tot morgenochtend
De maan kwam heden op
te 3.27 uur en ging weer onder
te 12.44 uur.
J
Dit Nummer bevat DEIE Bladen
Binnenland
Nieuwbouw der Leidsche Ambachtsschool is
in gebruik genomen. (Stadsnieuws,
le Blad).
Naar verlaging der leerlingenschaal; veror
dening weldra te verwachten. (Binnen
land, 3e Blad).
Markiezenfabrieken te Utrecht en Helmond
uitgebrand. (Gemengd, 3e Blad).
Buitenland
De ontvangst van het Turksch-Bulgaarsch
non-agressie-verdrag. (Ie Blad).
Amerika's steun aan Engeland. (Ie Blad).
Wil Japan bemiddelen? (2e Blad).
ZIE VOORTS „LAATSTE
EERSTE BLAD.
BERICHTEN"
