BINNENLAND
KRUSCHEN
LEIDSCH DAGBLAD, Vrijdag 18 October 1940
Derde Blad No. 24714
gEen bezoek aan het Carillon
81<*e taarqang
Boven in den toren van het Leidsche Stadhuis
Politieke relletjes zijn
ontoelaatbaar
Een electrische auto
Distributie van gas
en electriciteit
Samenvoeging van
gemeenten
Nieuwe schijnwerpers werden
bommenwerper noodlottig
RheumatiscHe Pijnen
De Pers zegt
Ernstige en vroolijke wijsjes
tinkelen door de lucht
Dezer dagen tinkelden als vanouds
voor het eerst weer ernstige en vroo
lijke wijsjes van den toren van ons
Leidsch Stadhuis door het luchtruim:
het Carillon werd beproefd, evenals het
mechanische speelwerk, dat op bepaalde
tijdstippen in werking zal treden en
den tijd voor hen, die hun horloge ver
gaten, precies zal aanduiden.
Men kijkt in de Breestraat of elders
in de omgeving omhoog naar den ran
ken torenspits en legt het oor te luis
teren vertrouwde klanken zijn het uit
tijden van weleer, die men gaarne hoort
en herinneringen oproepen aan lang
vervlogen jaren!
Het was in gezelschap van den gedele
geerde van het Leidsche gemeentebestuur
in de Commissie voor het Leidsche Carillon,
den heer Leo Mens, dat wij den tocht naar
hoogere regionen ondernamen en langs
steeds nauwere trappen ongeveer 50 M.
omhoog klommen.
.Langzaam aan" was hier het parool en
wij hielden ons daaraan, wél wetend, dat
ook voor hem, die over sterke hartspieren
beschikt, een regelmatig, rustig tempo ver-
eischt is, wil men niet buiten adem gera
ken. Bovendien namen wij goede nota van
het grapje, dat de, heer. Mens ons onderweg
vertélde: de beiaardier van de Rombouts-
kerk te Mechelen had eens een gezelschap,
dat naar boven klom gewaarschuwdals ge
snel gaat, kost het u een half uur, lang
zaam, slechts 20 minuten! En het was pre
cies zóó uitgekomen, want enkele (jeugdige
overmoedigen, die naar boven snelden,
moesten halverwege amechtig stoppen en
uitrusten en den bedaarden voorrang ver
leen en I
O
Eindelijk dan arriveerden wij bij het Ca
rillon, .waarvan wij indertijd reeds meer
malen uitvoerige technische beschrijvingen
gaven.
Het Leidsche Carillon is thans geheel ge
reed. de prachtige klokken 47 in getal
zijn opgehangen en wij bewonderen het
werk van de klokkenmakers, doch niet
minder van de monteurs, die deze enorm
zware .gevaarten zonder ongelukken naar
deze hoogte wisten te transporteeren. Ge
weldig van afmetingen is bijv. de enorme
Bourdon, het geschenk van het Leidsche
Studentencorps, wier sublieme, sonore lage
Gfklank van prachtige kwaliteit is en dreu
nend door den toren en naar buiten klinkt.
De klokken, die door de firma van Ber-
systeem van draden, hamers en hefboomen,
correspondeeren de verschillende apparaten
met de 20 M. hooger gelegen klokken.
De inschakeling van de trommel, die
electrisch loopt, geschiedt automatisch door
het uurwerk, de aandrijving door twee ver
schillende motoren, waardoor tijdens het
spel twee verschillende snelheden bereikt
kunnen worden. Ook is er een z.g., „ver-
deelschijfter bepaling van de maat.
Welke zijn nu de wijsjes, die men
binnen niet te langen tijd zal hooren?
Voorloopig komen op het heele uur de
bekende Valerius' liederen „O ghy stad
van Leiden" en het „Wilt heden nu
treden" en op het half uur het „Lied
voor Nederland." Een kwartier voor het
heele uur de melodie van Cornells
Schuyt's canon „Zalight Heer Holland
en zegent Leiden" en een kwartier
daarna een fragment van een door
Sweelinck bewerkt lied getiteld „Es ce
Mars" (Wie gaat mee over zee). Gelijk
men weet, was Cornells Schuyt eertijds
klokkenist te Leiden).
Naast de wijsjes, die het mechanische
speelwerk dus op gezette tijden over de
stad zal laten klinken, krijgt in de toekomst
ook de. klokkenist een belangrijke taak te
vervullen en zal men van diens program
ma's kunnen genieten. Als voorproefje za
gen wij den heer Mens, die de kunst van
het klokkenspel ook terdege verstaat, doch
slechts als adviseur optreedt, een oogén-
blik aan het werk: met 'handen, die zich
in het fortospel tot vuisten balden en met
voeten bespeelde hij de houten toetsen van
het klavier en ontwikkelde afwisselend een
machtig, dan wel een lieflijk, teeder spel.
De klokken, di» al te zamen ruim 20000
K.G. wegen, dreunden en schalden en men
kan, boven in den toren staand, ternauwer
nood begrijpen, dat de klank ervan niet
verder reikt, dan tot de onmiddellijke om
geving van het Stadhuis, zooals men ons
heeft- doen opmerken.
Natuurlijk echter hangt het in meerdere
of mindere mate overdragen van het geluid
sterk af van de windrichting, terwijl ook
het verkeer het noodige geraas veroorzaakt,
dat mogelijk een nadeeligen invloed kan
uitoefenen.
Met groeiende belangstelling beluisterden
wij het spel, constateerden de vaardigheid
van den heer Mens, die op dit oogenblik
de echt oud-Holiandsche sfeer van de stad
Leiden zoo sterk hielp verhoogen.
Staapde op een der hoogste omloopen
van den torep, van waar men een schit
terend uitzicht heeft op de gansche stad en
Foto van Vliet.
LEDEN VAN AFWEERCORPSEN MOGEN
NIET GEWAPEND ZIJN.
De hoofdcommissaris van politie te
's Gravenhage heeft er de aandacht op ge
vestigd, dat leden van afweer-organsiaties
van politieke groepen, niet het recht heb
ben om bewapend te zijn.
Evenmin zal worden geduld, dat door het
publiek op ontoelaatbare wijze wordt gerea
geerd op een toelaatbaar optreden door
leden van afweer-organisatles, zooals bijv.
het op gepaste wijze colporteeren of het
houden van een toegelaten optocht.
In al deze gevallen zal door de politie rnet
kracht en Indien noodig met geweld
worden opgetreden en zal niet worden ge
schroomd om de scherpste maatregelen te
treffen, teneinde de vóór alles gewenschte
openbare orde en rust te handhaven of te
herstellen.
De hoofdcommissaris vertrouwt, dat ieder
goedwillend burger het zijne er toe zal bij
dragen om botsingen of ongeregeldheden
van politiekefi aard te voorkomen of te
vermijden.
Een ieder bedenke daarbij, dat in dezen
tijd het uitlokken of veroorzaken van poli
tieke relletjes van onberekenbare gevolgen
kan zijn op een geregelden gang van zaken,
bij welker handhaving en bevordering allen
belang hebben en waaraan dus allen, zon
der uitzondering, naar hun beste vermogens
dienen mede te werken.
Vandaar dat de Haagsche hoofdcommis
saris met klem waarschuwt tegen dat soort
ordeverstoringen, tegen de bedrijvers waar
van hij de strengste maatregelen ln uit
zicht stelt.
RUIMTE VOOR TWEE PERSONEN.
De directie van de Intern. Automobiel-
Maatschappij in Den Haag heeft, in ver
band met het tekort aan motorbrandstof,
'n electrisch auto'tje laten vervaardigen, dat
ruimte biedt aan twee personen. Evenals
bij het motorrijwiel van een Leidenaar,
waarvan wij onlangs melding maakten,
wordt ook voor dit driewielig wagentje, de
kracht geleverd door accu's (vijf in getal),
die men elk oogenblik kan bijladen. De
„Story" (zoo heet het tweezittertjel kan
maximaal 60 k.m. rijden zonder bij te la
den. De snelheid bedraagt ongeveer 28 km.
Achterin is ruimte gelaten om later even
tueel een benzinetank in te bouwen. De
carrosserie is van staal.
Van de zijde van de Rijksverkeersinspec
tie is toegezegd, dat de „Story" zonder be
zwaar ook voor genoegen gebruikt mag
worden. De wegenbelasting bedraagt 60 gul
den per jaar.
VERLAGING VAN 20 PCT. PER IV iAND.
Naar de „Arbeiderspers" meldt, zal de
distributie van gas en electriciteit niet
voor 25 October worden ingevoerd. Men
zal dan over het algemeen, gerekend
over een maand, twintig procent min
der gas en electriciteit mogen gebrui
ken, dan over dezelfde maand in het
vorige jaar. Hoe deze distributie precies
is uitgewerkt, is nog niet bekend.
ALLE PROVINCIËN KRLJGEN
EEN BEURT.
Naar aanleiding van de bekendmaking
van de plannen tot samenvoeging van tal
van gemeenten in de provincie Noord-Hol
land, heeft Het Volk ten departemente ge
ïnformeerd, of men hier te doen heeft met
een maatregel, die uitsluitend Noord-Hol
land betreft, of dat deze her-indeeling een
voorlooper is van een saneeringsplan voor
het geheele land.
Het blad vernam, dat inderdaad het
voornemen bestaat, geleidelijk het ge
heele land in grootere gemeenten in te
deelen. De eene provincie na de andere
zal aan de beurt komen voor een sa
mentrekking van gemeentelijke bestu
ren, zoodat een zeer gToot aantal
dwerggemeenten zal verdwijnen.
Leiden beschikt thans weer over een
waardevol Carillon, dat volgens de mo
dernste constructie werd vervaardigd
en dus tallooze verfijnde speelmogelijk-
heden, als crescendi en decrescendi, in
houdt.
Vele klokkenisten zullen jaloersch en
de toekomstige Leidsche klokkenist mag
met recht trotsch zijn op dit instru
ment, dat dank zij de gaven van tal
looze Leidsche burgers en studenten een
extra-roem zal geven aan het als een
Phoenix uit de asch herrezen Stadhuis!
Op de Bourdon staat o.a. in het La
tijn geschreven: „Academieburgers heb
ben mij geschapen, opdat ik hen ver-
meie en bewerker ben van het heil."
Moge het zóó tot in lengte van jaren
zijn!
Het D.N.B. meldt uit Berlijn:
Door tot dusver nog niet toegepaste af-
weermethoden is in den vorigen nacht een
Engelsche bommenwerper in de Nederland-
sche kuststreek omlaag gehaald. Daar wor
den thans namelijk zoeklichten van een
nieuw type op de proef gesteld, naar het
D. N. B. uit betrouwbare bron verneemt.
Haar buitengewoon sterk stralingseffect is
voor de eerste maal een toestel van den te
genstander noodlottig geworden. De Brit-
sche bommenwerper werd door het schelle
licht en de alles overtreffende kracht der
stralen van deze zoeklichten dermate ge
hinderd, dat hij als een verblinde vogel
rechtstreeks op de Duitsche afweerstelling
afvloog en met enkele goed gemikte tref
fers brandend neergeschoten kon worden.
SAMENWERKING EN VOORLICHTING
OP HET GEBIED VAN GASTRACTIE.
De foenemieaide benzinetschaarschte en
haar dimstischen dwyloed' op heft aanltal rij
vergunningen en die ;per rijrvérgrmniai>g toe
gewezen benziinehoeveelheidi, heibben bij het
publielk een stijgende behoefte aan des
kundig advies op het .gebied van venvan-
giiigsbrandistofifen doen ontstaan.
Zooals bekends wondt het aantal motor
rijtuigen, in hoofdzaak bedrijfsauto's, dat
met gasgeneratoren voor het verstoken van
vaste brandstoffen is uitgerust, met den
dag gtrooter. Daarnaast bestaat de moge
lijkheid tot hiet gebruik van ^imenige>perst
stadsgas, methaan, of nog enkele andere
gassen.
Bedde methoden hebben haar voor- en
haar nadeelen. Dat de toepassing van pers-
gas hier te lande nog in het allereerste sta
dium verikieert, (berust wel in hoofdzaak
■hierop, dat de ermee verbonden financieele,
organisatorische en industrieele problemen
lastiger op te lossen zijn dan bijvoorbeeld
■met de invoering van generatoren het ge
val is. vooral onder de tegenwoordige bij
zondere omstandigheden.
Aangezien het zeer wenschelijk moet wor
den geacht, dat de persgas-tractie haar deel
bijdraagt tot een zoo goed mogelijke in
standhouding van' het economisch en maat
schappelijk belangrijke motorveiikesr in het
land .dienen alle bestaand» en eventueel
nog te scheppen mogelijkheden in déze
richting te worden bestudeerd en bevor
derd.
Op grond van deze overweging werd een
.Contactcommissie voor Tankgastractie",
gevormd door technisch deskundige verte
genwoordigers van een aantal belangheb
bende organisaties en bedrijven.
Zij heeft zich tot eerste taak gesteld het
uitbrengen van een uitvoerig, tier voorlich
ting (bestemd) rapport over de technische en
economische mogelijkheden van tankgas-
tractie, dat in de eerste helft van Novem
ber in' druk zal verschijnen.
Onze verhouding tot
Vlaanderen in volksch
verband
In „De Unie" wordt een toelichting ge
geven op het programma van De Neder-
landsche Unie. Geconstateerd wordt dat
het in feite niet zoo is dat in Europa de
grenzen der volksgemeenschappen met de
staatkundige grenzen samenvallen. Dit
heeft in Europa het aanzien gegeven aan
het minderhedenprobleem, een vraagstuk
dat de laatste tientallen jaren steeds lui
der om een oplossing is gaan roepen.
Ook wat Nederland betreft vallen de staat
kundige grenzen niet samen met de volks
kundige. Want ook de Vlamingen zijn
Nederlanders, al wonen zij buiten de hui
dige staatkundige grenzen. Het zijn kinde
ren van eenzelfde volk, één met ons door
afstamming en taal, historie en cultuur.
De grenzen, die de Vlamingen van ons
scheiden, beantwoorden in geen enkel op
zicht aan tegenstellingen in het volksleven.
Door politiek en wapengeweld zijn deze
grenzen tamelijk willekeurig getrokken en
hebben de oude Nederlandsche gewesten
Limburg, Brabant en Vlaanderen verdeeld
in een deel dat tot den Belgischen, een
ander deel dat tot den Nederlandschen
staat is gaan behooren.
De Vlamingen en de bewoners van Noord-
Nederland vormen dus samen het ééne,
Nederlandsche volk. De Nederlandsche Unie
erkent en belijdt, dat Vlaanderen, evenzeer
als b.v. Groningen, behoort tot de Neder
landsche volksgemeenschap. Wij vinden er
de gewestelijke gestalte van den éénen
Nederlandschen aard, zooals die ook ge
vonden wordt in b.v. Holland en Limburg
en in alle andere gewestelijke deelen van
het Nederlandsche gemeenebest.
Uit de constateering, dat in feite ergens
staats- en volksgrenzen niet samenvallen,
kan niet de gevolgtrekking worden ge
maakt, dat die grenzen nu ook maar op
staanden voet moeten worden veranderd.
Voor een ordelijke en harmonische samen
leving der volken is het niet noodzakelijk
dat volks- en staatsgrenzen samenvallen.
Wel moet dit het meest natuurlijk ge
noemd worden en dus gewenscht en na
strevenswaardig.
De Nederlandsche Unie erkent dus de een
heid van de Nederlandsche volksgemeen
schap. Dit standpunt houdt echter niet in,
dat zij de politieke verwerkelijking van
deze eenheid tijdens de bezetting aan de
orde wil stellen. Op het oogenblik immers
ligt het staatkundig beleid van ons land
in handen van de bezetting, waardoorvoor
het voeren van een eigen vrije Nederland
sche politiek geen plaats is. En daarom kan
dit probleem nu niet worden opgelost. Want
het zal slechts dan werkelijk kunnen wor
den opgelost, wanneer daarover beslist kan
worden door het volk zelf, d.w.z. door hen
die binnen de Nederlandsche grenzen wo-
Tallooze lijder» aan
xljn trouw® gebruiker» van het beroemde
Kruschen Zout dat door z'n aansporende
werking op de bloedzuiverende organen alle
onzuiverheden, die de pijnen veroorzaken,
doet afvoeren langt natuurlijken weg.
Bq .11. ...Ik «i drp,. 1.62, 1.47. 0.76. 0.41, p. i.
2103 Onee2. Mea.)
MEER VOLKSTUINEN IN DEN HAAG.
De gemeente Den Haag zal op veel groo-
ter schaal dan tot nu toe het geval was
gronden voor volkstuinen ter beschikking
gaan stellen. Niet minder dan 64 Hectaren
zullen daarvoor respectievelijk worden aan
gewezen (Tel.)
IR. F. C. DUFOUR. t
Na een vrij langdurige ziekte is te Haar
lem op 73-jarlgen leeftijd overleden, Ir. F.
C. Dufour, oud-directeur van de Haarlem-
sche Machinefabriek v.h. gebr. Figee. De
heer Dufour was ln Haarlem een zeer be
kende en geziene persoonlijkheid, die meer
dan veertig jaar zijn krachten heeft gege
ven aan het specifiek Haarlemsch bedrijf,
waarvan hij op 1 Juli 1938 als directeur af
scheid nam.
NIEUWE BURGEMEESTER VAN
VALKENSWAARD.
De heer K. L. J. Wouters, burgemeester
van Dongen, is ingaande 1 November be
noemd tot burgemeester der gemeente
Valkenwaard.
Karei Louis Joseph Wouters, geboren 5
April 1895 te Geleen, werd, nadat hij als
officier bij de grenadiers had gediend, in
gaande 1 October 1926 benoemd tot burge
meester der gemeente Vinkeveen. In deze
plaats heeft hij heel wat werk verzet en in
enkele jaren tïjds ls hij op allerlei gebied
reorganiseerend opgetreden. Voor de tuin
ders is hij een groote steun geweest en
vooral de glascultures hadden zijn aan
dacht.
Op 15 Juli 1931 werd hij benoemd tot bur
gemeester der gemeente Dongen
WEDEROPBOUW VAN BOERDERIJEN.
Voorschotregeling van toepassing.
Zooals dezer dagen werd medegedeeld
heeft de algemeene gemachtigde voor den
wederopbouw een voorschotregeling getrof
fen voor den herbouw van woningen met
minder dan 450 kubieke meter inhoud. Vla
de gemeentebesturen is voor eigenaren van
deze woningen de mogelijkheid geopend een
voorschot van 80% van de verkoopwaarde
van het perceel op 9 Mei 1940 te ontvangen.
Thans heeft de algemeen gemachtigde
voor den wederopbouw bepaald, dat, ter be
vordering van een snel herstel van gedeel
telijk beschadigde boerderijen, ook in deze
gevallen 80% van de schade als voorschot
op de tegemoetkoming kan worden uitge
keerd.
lien en hen die daar buiten verblijven, in
volledige onafhankelijkheid, op de manier
en langs de wegen die de tact, de aard 'van
het volk en de noodzakelijkheden van het
oogenblik vragen. De geschiedenis van 1815-
1830 kan ons immers leeren hoe noodlottig
overhaaste stappen hier kunnen zijn. Toen
werden beide deelen plotseling en kunstma
tig tot een eenheid gemaakt, maar van een
werkelijk naar elkaar toe groeien was geen
sprake. Dit laatste immers kan slechts ge
schieden langs lijnen van geleidelijkheid.
Slechts zoodra er bij de beide deelen van
ons Volk een wilsovereenstemming tot
samen gaan zou bestaan zou er sprake kun
nen zijn van een staatkundige hereeniging.
De Nederlandsche Unie is er zich grondig
van bewust dat een dergelijk samengaan
slechts dan tot heil van ons Volk kan strek
ken indien men de vele uiterst belangrijke
economische vraagstukken die hiermee sa
menhangen tot een oplossing weet te bren
gen.
Wel houdt dit bovengenoemde standpunt
in, dat De Nederlandsche Unie nauwe cul-
tureele betrekkingen met Vlaanderen
wenscht te onderhouden. Niet omdat wij
tegenover het staatkundige het cultureele
stellen. Maar omdat de volksgemeenschap-
pelijke verbondenheid van Vlaanderen met
de overige Nederlanden ln beider cultuur
tot uiting komt en omdat nauwere cultu
reele betrekkingen het bewustzijn van die
verbondenheid kunnen verlevendigen en
versterken.
Wij njoeten onze verhouding tot Vlaan
deren zien, niet in staatsch, maar in een
volksch verband. Onze houding moet wor
den geleid door de overweging, dat de Vla
mingen met ons deel uitmaken van het
zelfde Nederlandsche volk, dat weliswaar
vroeger en nu nog door staatkundige gren
zen en allerhande wisselvalligheden is ge
scheiden, maar dat toch één ls in zijn oor
sprong, in zijn taal, kortom in de essenti-
eele dingen die een volkseenheid bepalen.
Wanneer wij aldus onze houding tot Vlaan
deren regelen naar het volksche beginsel,
los van om het even welke staatkundige mo
gelijkheden, die buiten onze tegenwoordige
machtsfeer liggen, dan ls het duidelijk, dat
wij ons ten doel moeten stellen nauwe cul
tureele betrekkingen na te streven.
De Nederlandsche Unie staat op het na
tionale standpunt. Zij weet, dat er velen in
ons land, vooral ln het Noorden, uit onbe
kendheid met Vlaanderen en op grond van
allerlei bijkomstige gevoelsargumenten, die
voortvloeien uit de vroegere verdeeldheid
van het Nederlandsche volk, de neiging in
zich voelen deze consequentie van het na
tionale standpunt af te wijzen. Zij weet
echter ook, dat groote bekendheid met
Vlaanderen en beter begrip van de natio
nale waarden alle gemoedsbezwaren glans
rijk kunnen wegnemen. Zij zal daarom in
haar gedachte-vorming daaraan meewer
ken tot heil der geheele Nederlandsche
volksgemeenschap, waarin alle deelen, el
kander met begrip en waardeering tege
moet tredend, hun eigen taak moeten ver*
pullen.
De heer Leo Mens, gedelegeerde namens het Leidsche Gemeentebestuur in de Caril
lon-Commissie, tijdens het bespelen van het Leidsche Carillon.
gen te Heiligerlee gegoten werden, zijn één
voor één prachtig van toon, terwijl ook de
arbeid van den klavierbouwer en van het
speel- en uurwerk de firma J. H. Addicks te
Amsterdam de hoogste waardeering af
dwingt.
Speciaal de speeltrommel, die zich een
verdieping lager dan het klavier bevindt ls
een staaltje van vernuftige techniek en
vervaardigd volgens de modernste construc
tie. Zij bestaat uit een staalplaten trommel
met wand, die niet minder dan 40000 gaat
jes bevat, om de noten in alle mogelijke
standen op te vangen. Reeds een milli
meter verschil is hoorhaar: men begrijpt
dus, hóe nauwgezet en precies deze gaatjes
ln den wand geboord moesten worden.
Ter indeeling van een bepaald muziek
stuk zijn moertjes in de gaatjes vastge
draaid en door middel van een ingenieus
vér daarbuiten wonderschoone silhouet
ten van kerken en oude gebouwen doemen
aan alle kanten op zagen wij omlaag
naar het drukke beweeg der Leidenaars
diep aan onze voeten.
De klanken van het Leidsche Carillon
werden over hen uitgestrooid en zij blikten
naar boven, verheugd als zij waren einde
lijk weer de muziek te hooren, die als géén
ander in het Leidsche stadsbeeld past!
Men mag vertrouwen, dat binnen niét te
langen tijd het Carillon regelmatig in wer
king zal zijn: zoo'n oud-vertrouwd wijsje,
vele malen op een dag, zullen de Leide
naars met vreugde begroeten!
En voor wie bevreesd mocht zijn, dat hij
in zijn nachtrust gestoord wordt zij ver
meld, dat men het speelwerk eventueel des
nachts automatisch buiten werking kan
stellen.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiunii
