In „DE TURK" zijn Henu's met en ZONDER bon verkrijgbaar!
MAANDAG 30 SEPTEMBER 1940
No. 24698
Rede van rijkscommissaris
rijksminister Seyss-Inquart
Het Drie-mogendhedenpact
81ste Jaargang
Het Duitsche Volk tot
kameraadschap bereid
Besprekingen
in Berlijn
Feiten van den dag
De Sovjet-unie.
De Chineesdie regeering wil met
steun van de Sovjet-unie den
strijd tegen Japan voortzetten
De houding van Amerika
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES
30 ets. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen
van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere advertenties 35 ets. per regel.
Voor zakenadvertenties belangrijk lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend
bij vooruitbetaling 's Woensdags en 's Zaterdags 50 ets. by maximum aantal
woorden van 30 stuks. - Incasso volgens postrecht. - Voor opzending van
brieven moet 10 ets. porto betaald worden. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein
Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zyn:
per 3 maanden2.35
per weekƒ0.18
Franco per post 2.35 per 3 maanden -f portokosten
(voor binnenland ƒ0.80 p. 3 maanden)
Nederland kieze de richting
van zijn weg.
In Pulchri Studio te 's-Gravenhsage
werd Zaterdagmiddag een bijeenkomst ge
houden van den Nederlandschen Kuituur-
kring. Aanwezig was de rijkscommissaris
rijksminister, dr. Seyss-Inquart, terwijl de
bijeenkomst eveneens werd bijgewoond door
de heeren J. C. Nachenius, secretaris van den
heeren J. C. Nachenius, secretaris van den
kring, dr. T. Goedewaagen, dr. D. Hannema,
dr. J. Smit, dr. F. Vermeulen en prof. dr.
J. de Vries, de commissarissen-generaal en
tal van andere Duitsche autoriteiten, den
waarnemenden secretaris-generaal van het
Departement van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen, mr. H. J. Reinink, recto-
res-magnifici onzer universiteiten en een
zeer groot aantal hoogleeraren enz.
REDE PROF. SNIJDER.
De voorzitter van den kring, prof. dr. G. A.
S. Snijder, gaf in het Duitsch allereerst een
kort overzicht van de wordingsgeschiedenis
van den Kring. Reeds spoedig na den oorlog
kwamen eenige Nederlanders bijeen, die
zich als zoovelen de vraag voorlegden:
„Wat nu?" Wij hadden, aldus spreker, allen
onze opvattingen. Velen van ons, die het
nieuwe Duitschland, den nieuwen geest in
Duitschland hadden leeren kennen, wisten
sinds jaren, dat deze ontwikkeling in
Europa moest komen wij hadden allen
gehoopt, dat dit op vreedzame wijze zou ge
schieden, maar nu het eenmaal zoo ver
was, waren wij, terugblikkend, nauwelijks
meer verwonderd over den werkelijken
gang der gebeurtenissen. Wij waren geen
„politici" in den zin, dien men met dit
woord pleegt te verbinden. Maar wij had
den ook niet „weltfremd" naast het gebeu
ren gestaan; wij hadden de gedachten van
het nationaal socialisme in haar baanbre
kende kracht zeer wel begrepen en weten
te waardeeren. En wij begrepen ook, dat
het niet voldoende was den ouden wijn in
schamele nieuwe zakken te vullen. Wij
zagen zeer wel, dat dit hier vlijtig ge-
geschiedde en wij willen niet loochenen, dat
het antwoord, dat ons nog in het verleden
bevangen volk op die wijze gaf op de groote
vragen van den tijd, ons vaak diep teleur
stelde en schokte. Niet slechts, omdat de
Nederlander daardoor blijk gaf van een
verbluffende „weltfremdheit", maar meer
nog, omdat uit deze pogingen van opportu
nisten een geheel on-Nederlandsche knech-
tenziel spreekt, die slechts schijnbaar den
overwinnaar tegemoet komt en hem in
waarheid bedriegt. Dat is betreurenswaar
dig om der wille van ons volk, het is het
ook, omdat daaruit een miskenning van de
Duitsche houding tegenover ons spreekt,
waarvoor wij ons moeten schamen.
Want gij, aldus spreker, zich tot den
Rijkscommissaris persoonlijk wendend,
gij hebt ons herhaaldelijk en eerlijk
ais vriend de hand geboden, gij hebt
steeds weer onderstreept, dat overwe
gingen en noodzaken, die veel verder
reiken, dan de directe verhouding tus-
schen onze landen, er helaas toe heb
ben geleid, dat onze volken met elkaar
in oorlog zijn geraakt. Gij hebt telkens
weer uw wil tot vriendschap en ge-
meenschappelijken arbeid geuit. Hier
past geen halfheid of misleiding.
Men dient de uitgestoken hand van
een vriend te aanvaarden of deze on
voorwaardelijk af te wijzen. Wij willen
uw hand aanvaarden, wij reiken u de
onze in volle overtuiging. Wij weten,
waarom wij dit doen en wij zijn ons
berfust van onze beweeggronden.
Spieker zette vervolgens uiteen, hoe de
Kuituurkring langzaam en in stilte ge
groeid is.
Het is om uw eigen woorden te gebruiken
aldus spreker, zich tot den Rijkscom
missaris wendend de wensch van het
Duitsche volk, „dat wij aan den opbouw als
gelijkgerechtigde en tot zeer hooge presta
ties in staat zijnde partner medewerken".
De „gelijkgerechtigheid" sluit echter in
dat wij als twee volken elkaar begrijpen,
waardeeren en respecteeren. Bij alle be
sprekingen, die hij mocht voeren, heeft
spreker tot zijn groote vreugde volledig be
grip op dit punt bij de Duitsche autoritei
ten kunnen vaststellen, zoodat het grond
beginsel van den Kuituurkring: De zorg
voor een zelfstandig Nederlandsch cultuur
leven voor ons een eerste voorwaarde
voor de samenwerking geen beletsel zal zijn
De kultuurkring stelt zich ten doel het
bewustzijn eener volksgemeenschap op
nieuw te wekken. Wanneer wij nu aldus
spreker u, mijnheer de Rijkscommissa
ris verzoeken ons bij dit werk te willen
steunen, dan weten wij heel goed, dat be
paalde kringen ons het verwijt van een
„heulen met den vijand", zoo niet van
„landverraad" voor de voeten zullen werpen
Wij moeten desnoods dezen smaad op ons
nemen, in de vaste overtuiging, dat hij ons
ten onrechte wordt toegevoegd en in» het
onwankelbare geloof, dat wij een werk ter
hand nemen, dat voor ons Nederlandsche
volk noodzakelijk is en zegenrijk zal zijn.
Dit werk zou even noodzakelijk zijn, wan
neer de Duitsche bezetting zich niet in
Nederland bevond. Want ook dan zou ons
land zijn plaats in het nieuwe Europa moe
ten bevechten en verdienen. Ook dan zou
ik echter den blik naar Duitschland wenden
en voor hulp vandaar dankbaar zijn. Men
moet dit niet verkeerd begrijpen. Evenmin
als u er aan denkt, ons een Duitsche op
dracht te verstrekken, evenmin zouden wij
er aan kunnen denken een Duitsche op
dracht te aanvaarden. Wij willen samen
werking, maar wij kunnen ons de verhou
ding tusschen u, als drager van de regee-
ringsmacht en den Nederlandschen kui
tuur kring niet anders voorstellen, dan als
een samenwerking van vrije mannen.
Op vele gebieden der cultuur is het stil
en dor geworden in ons land. Het losmaken
van het individu uit de volksgemeenschap,
zijn matelooze overschatting, ons door het
liberalisme gebracht en geleerd, zijn hier
voor verantwoordelijk.
Met hetzelfde onwankelbare geloof, waar
mede uw Führer geloofd heeft aan den
geest, het wezen van het Duitsche volk, ge-
looven wij aan den eigen geest, het eigen
wezen van het Nederlandsche volk.
Wij Nederlanders zijn geenszins Duit-
schers, ook geen „halve Duitschers", en wij
willen dat ook niet worden. Wij willen Ne
derlanders blijven, want wij hebben door
de eeuwen heen een eigen aard. ontwikkeld
en onderscheiden ons van onze buren. Onze
eigen aard komt In onze cultuur, die geens
zins een gewestelijke variant, maar een
zelfstandige hoogstaande prestatie is, zij
het ook op Germaanschen grondslag, tot
uiting en wij meenen juist aan onze eigen
cultuur het recht op een zelfstandig volks
bestaan te mogen ontleenen. Daarom
hechten wij zoozeer aan de instandhou
ding en hernieuwing van het Nederland
sche cultuurleven, juist daarom ligt ons de
moedertaal zoo na aan het hart.
Wil dit zeggen, dat wij ons daardoor
weer afscheiden? Geenszins. Niet voor niets
heb ik er den nadruk op gelegd, dat wij tot
de Germaansche volkenfamilie behooren.
Wij zouden in de toekomst naast en met
het Duitsche volk willen werken, ook op
cultureel gebied en wij zien in deze samen
werking groote mogelijkheden voor een
harmonische cultureele ontwikkeling. Wij
meenen, dat het belangrijk en wenschelijk
is ook in het nieuwe Europa een gegroeide
verscheidenheid in stand te houden en zelfs
met zorg te omgeven.
DE RIJKSCOMMISSARIS
HET WOORD.
AAN
Rijkscommissaris rijksminister Seyss-In
quart. hierna het woord voerende, zeide
met voldoening te hebben kunnen con-
stateeren dat de Kuituurkring de uitge-
kameraadschapalles in het werk stellen,
wanneer het om het bestaan van den ander
mocht gaan. Het mag dan op het oogen-
blik schijnen, alsof van het Nederlandsche
volk op het oogenblik meer gevergd wordt.
Doch dit houdt alleen verband met de
uiterlijke levensomstandigheden, die juist
tengevolge van de gemeenschap van het
lot aan dezelfde beperkingen onderhevig
zijn, in welke het Duitsche volk zich op
het oogenblik schikt. Doch Nederlanders,
die een ruimeren kijk op de dingen hebben,
zullen begrijpen, wat het beteekenen kan,
wanneer de gansche reëele macht van het
Duitsch 85-millioenen volk en het groot-
Duitsche Rijk, als het er op aan komt, be
reid is op de bres te staan voor het bestand
van het Nederlandsche volk en den Neder
landschen staat, want hierin schuilt juist
de kern van het lot van dezen staat, dat
zijn reëele machtsbasis verre ten achter
bleef bij zijn uitgestrektheid.
En zonder mij nu bij deze gelegen
heid met politiek of zelfs problemen der
buitenlandsche politiek te willen bezig
houden, zoo dient u toch te weten, dat
onder alle omstandigheden de gansche
uitgestrektheid van het toekomstig ge
bied, waarover de invloed van het Duit
sche rijk en het nieuwe Europa zich uit
strekt te uwer beschikking zal staan en
wel ter beschikking van vrije Nederlan
ders, onze kameraden.
Het gaat dus niet om vrijheid, zelfstan
digheid en onafhankelijkheid. En het ver
wijt van heulen met den tegenstander of
zelfs verraad, treft volkomen ten' onrechte
de mannen, dL voor het Nederlandsche volk
een weg aan de zijde van het Duitsche volk
zoeken. Wat beteekent verraad dan eigen
lijk? Wij Duitschers weten het maar al te
goed. Wanneer wij volk en volkskarakter
als hoogste goed beschouwen, dan pleegt
diegene verraad, die zich juist aan dit hoog
ste goed vergrijpt. Wie volksvreemde of
zelfs voor het volk schadelijke biologische,
geestelijke en moreele invloeden toelaat of
zelfs bevordert, is evenzoo een verrader als
diegene, die de kracht van het volk mee-
doogenloos voor zelfzuchtige doeleinden
misbruikt. In tijclgn van plotselinge neder
lagen hoort men dan ook steeds het woord
verraad, maar nooit hoort men het uit den
•mond der dappere soldaten in de voorste
linies, die de overweldigende militaire
macht van den tegenstander leerden ken
nen en respecteeren.
Men noemt ook die menschen graag ver
raders, die tegen stands- en klassegrenzen
optornen, wanneer deze verschillen hun
economischen en geschiedkundigen zin ver
loren hadden en het leven van het volk
beklemmen. Ik kan u verzekeren, dat juist
die Nederlandsche mannen, die men boos
aardig of onnadenkend verrader noemen
wil, bij de opperste leiding van het Rijk
heel goede en waardige vertegenwoordigers
van de Nederlandsche zaak en de Neder
landsche vrijheid waren. Over welk laatste
punt door het Rijk nooit eenige twijfel was
gelaten.
Voortgaande zeide spreker het met prof.
Snijder eens te zijn, dat de godsdienst de
hoogste geestelijke uiting van alles om ons
heen is. Ook wij hebben deze vaste over
tuiging. Hoe zouden wij anders ook zoo'n
onmetelijk streven der hervorming en ver
nieuwing der geestelijke en reëele verhou
dingen der Europeesche menschen met het
vaste vertrouwen op succes kunnen begin
nen, wanneer wij ons in ons werk niet met
God verbonden en aan God gebonden zou
den gevoelen. Misschien is dit, ons geloof.
Het A.N.P. meldt: Naai wij vei-,
nemen, heeft de Fühiei de
vorige week den lijkscommissa-
lis vooi het bezette Nedeiland-
sche gebied, lijksministei Seyss-
Inquait, in wiens gezelschap
zich comm.-geneiaal Schmidt,
alsmede de heeien Musseit, van
Geelkeiken en Rost van Tonnin
gen bevonden, in de nieuwe
iijkskanselaiij te Beilijn voor
een langduiig ondeihoud ont
vangen.
758
EERSTE BLAD
Dit Nummei bevat DRIE Bladen
Binnenland
Thans ook vleesch- en broodbonnen in
restaurants, enz. per 1 October (3e
Blad).
De strijd om den baby; het onlangs gewezen
vonnis bekrachtigd (Rechtzaken, 3e
Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS
Vrij opgewekte markt - Vaste locale markt
- Nederlandsche staatsfondsen willig -
Duitsche waarden goed gedisponeerd -
Young sterk oploopend - Amerikanen
prijshoudend.
Buitenland
Rond het Drie-mogendheden-pact (le Blad)
De luchtraids duren steeds voort (3e Blad).
ZIE VOORTS „LAATSTE BERICHTEN"
VIERDE BLAD.
Het Drie-mogendheden-pact stond Zater
dag en gisteren nog geheel vooraan in de
belangstelling. Tusschen de leidende figuren
werden nog steeds telegrammen gewisseld
en de pers bleef de beteekenis breed uit
meten.
Van officieele Duitsche zijde is volgens
United Press verklaard:
Het Drie-mogendheden-pact beteekent
stellig geen omsingeling van Rusland, noch
sluit het de Sovjet-unie uit van samenwer
king met artdere Europeesche en Aziatische
mogendheden. Integendeel wordt door het
pact een duidelijke begrenzing van de be-
langengebieden verkregen. Het Verre Oosten
voor Japan, het eigen reusachtige continent
voor de Sovjet-unie en voor Duitschland en
Italië Europa ten Westen van de Duitsch-
Russisohe belangengrens, evenals het Afri-
kaansche continent. Deze verdeeling betee
kent niet, dat de eene staat buiten het be-
langengebied van den anderen gesloten
wordt, doch slechts dat hij in de andere
sfeer de heerschappij van de andere mo
gendheid erkent. Dezelfde kringen betwis
ten, dat de Sovjet-unie door het Drie-mo
gendheden op welke wijze ook geïsoleerd
wordt. Men ziet geen reden waarom de Sov
jet-unie door de Berlijnsche alliantie in de
1380
(Ingez. Med.)
stoken vriendenhand wil grijpen. Vriend
schap. aldus spr. kan slechts tusschen zelf
standige, vrije, volkomen verantwoordelijke
menschen bestaan. En wat het cultureele
leven betreft, zoo kan ik u slechts de ver
zekering geven, dat juist wij een echt
volksch Nederlandsch cultureel leven wil
len, ja er direct naar verlangen en er zeker
van zijn, dat evenals het eigen karakter
van de Duitsche stammen, die toch heden
een door één geloof en één wil bezield volk
vormen, niet tot splitsing maar tot verrij
king van het geheele Duitsche cultureele
leven strekt, evenzeer de verscheidenheid
van het Nederlandsche en Duitsche cultu
reele leyen geen splitsing beteekent. maar
slechts een verrijking van beide kanten.
Weliswaar kan het niet gaan om dat steeds
ï.aar het Westen kijkende aestheticisme,
dat, evenals vroeger ons ook uw cultureele
streven beheerschte en leidde tot splitsing,
tot een bovenmatig accentueeren der dia
lectiek en tot een zich vermeien in de nuan
ces van ondergang en twijfel. Het cultu
reele leven van een volk moet in zijn diep
ste diepte gegrondvest zijn op een hechte
wereldbeschouwing, die haar kracht weer
put uit het besef van eigen volk en het op
gaan in de gemeenschap van dit volk eischt.
U sprak over het Nederlandsche en het
Duitsche volk als over twee broeders en
daarmee raakt u aan den grondslag van
onze gemeenschappelijke Germaansche af
stamming. Ik wil bovendien nog wijzen op
de kameraadschap, die deze beide volken
moet omsluiten. Kameraadschap der vol
ken beteekent evenzeer als bij kameraad
schap der enkelingen, het vaste besluit el-
kaars lot te deelen en voor elkaar in te
staan. Het Duitsche volk is tot deze kame
raadschap volkomen bereid en-zal voor deze
niet zoo zeer vervuld van angst voor het
leven en gesmoord door den druk van de
onbeduidendheid daarvan als wel gedragen
door het bewustzijn van de volkomen juiste
invoeging in de schepping, waarvan de be
teekenis ons meestal verborgen blijft. Wij
moeten er echter tegen opkomen, wanneer
banden der dogmatiek als politieke kentee-
kenen worden beschouwd en zoo tot splij
ting van het volk leiden. Want voor ons
zijn de volkeren in hun door den bloede
bestemd karakter de door God gewilde
bouwsteenen der menschheid.
U hebt er juist aan gedaan, toen u zich
in uw streven niet door mij liet legiti-
meeren. Dit geldt voor u precies zooals voor
ieder gemeenschap betreffend en daar
mee politiek streven. U zult en u wil zich
geen macht door den staat laten geven om
deze macht dan op politiek gebied uit te
buiten, maar het is u daarom te doen de
Nederlandsche menschen van de juistheid
van uw weg te overtuigen en hen voor uw
overtuiging te winnen. Hier is slechts één
ding voor noodig, moed en wel den moed
van het inzicht, het besluit en de volkomen
toewijding.
U verzocht mij, u of wel het Neder
landsche volk tijd te laten. Wij haasten
u niet Want de beslissingen vallen hier
niet voor ons. Onze beslissingen, die be
vechten wij in de overige wereld. Maar
juist door deze beslissing is het van het
grootste belang, dat het Duitsche volk
het Nederlandsche volk als zijn kame
raad beschouwt. De richting van den
weg moet bij het begin van den marsch
worden gekozen. De bouw van den weg
armen van een Engelsch-Amerikaansch
blok gedreven zou worden.
Uit Moskou meldt United Press:
De opperste raad der Sovjet-unie heeft 57
milliard roebel, 31,7 procent van het ge
heele budget, voor defensieve doeleinden
toegestaan. Sedert het jaar 1937 is een
sterke stijging van de Russische militaire
uitgaven waar te nemen; de stijging be
draagt van 1939 op 1940 niet minder dan 40
procent.
Hoewel de staatsbegrooting sedert 1936
verdubbeld is en de uitgaven voor de lands
verdediging zich verviervoudigden, is de
persoonlijke inkomstenbelasting nauwelijks
verhoogd. Desondanks wordt de stijging van
de kosten voor de landsverdediging voor
den gemiddelden burger op drie belangrijke
punten voetbaar. Ze komen in een voort
durende stijging van den prijs der ver
kan dan met uiterste zorgvuldigheid en
overleg geschieden. In dezen zin is uw
redevoering een daad en wij zijn ge
tuigen, dat mannen in Nederland, lie
zich bewust zijn van hun verantwoorde
lijkheid. reeds nu op het oogenblik, de
kameraadschap van het Nederlandsche
met het Duitsche volk gekozen hebben,
in het bewustzijn, dat deze ineenvlech
ting van ons beider lot ons groot maakt
en beiden ten roede komt. Daarvoor
dank ik u.
Op de rede van den Rijkscommissaris,
rijksminister Seyss-Inquart volgde, evenals
op die van den voorzitter, een langdurig ap
plaus.
bruiksartikelen tot uitdrukking, welke prij
zen door den staat bepaald worden, ten
tweede in langere arbeidstijden, kortere va-
canties en feestdagen zonder loonsverhoo-
ging en ten derde in de toenemende
schaarschte van verbruiksartikelen.
De prijsstijging betreft nog niet het brood,
de ruggegraat van de Russische levensmid
delenindustrie, daarentegen zijn de prijzen
van aardappelen, vleesch, groenten en tuin
bouwproducten met 100 pCt. gestegen. Ook
goederen, zooals kleedingstukken. schoenen
en textielwaren worden in afnemende
quanta geproduceerd, de prijzen zijn tot het
dubbele van die van verleden jaar gestegen.
De zesurendag ls tot acht uur verlengd on
der het motto „meer kanonnen, meer vlieg
tuigen en meer tractors eischen offers in
het belang van de nationale verdediging
Japan zou toenadering tot Rusland willen
zoeken en reeds pogingen daartoe te doen,
ook via Berlijn.
Officieele kringen te Tsjoengking verkla
ren, da/t China de toezegging ontvangen
heeft, ondanks het pact, verderen steun van
Rusland tegen Japan te zullen krijgen.
China is besloten, den strijd voort te zetten
ongeacht de consequenties, die het zal heb
ben (United Press).
In een persconferentie heeft de Ameri-
kaansohe minister van buitenlandsche za
ken Huil de volgende verklaring afgelegd:
De aankondiging van het bondgenoot
schap maakt de heele wereld een situatie
duidelijk, die de facto reeds vrij lang be-
rtond. Dat een dergelijke overeenkomst in
voorbereiding was, wist men hier al eenigen
tijd zeer goed.
Huil weigerde verderen commentaar.
De Amerikaansche vice-minister van
Buitenlandsche Zaken, Sumner Welles,
heeft te Cleveland een rede gehouden,
waarin hij verklaarde, dat de Vereenig-
de Staten zullen voortgaan, Engeland
allen steun in den vorm van leveringen
van allerlei aard te verleenen.
Wat het Verre Oosten betreft, zeide
Welles, dat elke kwestie op vreedzame
wijze door onderhandelingen kan wor
den opgelost. De Vereenigde Staten
wenschen, dat in het Verre Oosten de
rechten van Amerika en van de Ameri
kaansche burgers, overeenkomstig de
bestaande verdragen of overeenkomstig
het volkenrecht zullen worden geëer
biedigd. Alle handeldrijvende landen
dienen daar gelijke mogelijkheden te
hebben. De Vereenigde Staten verwach
ten ook, dat de internationale verdra
gen zullen worden nagekomen. Zij zijn
bereid eventueele wijzigingen in deze
overeenkomsten of verdragen, welke
naar de meening van de betrokken lan
den noodig zjjn, te overwegen.
