BINNENLAND
81 ste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 28 September 1940
Derde Blad No. 24697
Het Vademecum van
het Leidsch Dagblad
Koffie en thee op bon 114
7% Dawes-leening
Hoe laat moeten de
lichten aan?
Linnen zonder punten?
W. C. L. A. graaf van Bijlandl
overleden
Gebruik de goederen
wagens der spoorwegen
doelmatig
De Eigenheimer
vijftig jaar
De kansen van het
Nederlandsche boek
KOFFIETOEWIJZING KLEINER
GEWORDEN.
Gedurende het tijdvak van Zaterdag
28 September tot en met 8 November
a.s. geeft blijkens een mededeeling
van het wnd. hoofd van het departe
ment van landbouw en visscherij dc
met 114 genummerde bon van het al
gemeen distributiebonboekje recht op
het koopen van 250 gram koffie of 75
gram thee.
Voorheen duurde de geldigheid van
den koffie- en theebon vier weken; blij
kens het bovenstaande is deze geldig
heidsduur tot zes weken uitgebreid. Ten
aanzien van de thee brengt dit geen
verandering, omdat het rantsoen voor
deze zes weken gebracht is op 75 gram.
Met koffie echter zal men zuiniger
moeten zijn.
BETALING COUPON PER
15 APRIL 1940.
De Vereeniging voor den Effecten
handel heeft medegedeeld, dat de cou
pons per 15 April 1940 der 1 °/o Duit-
sche Buitcnlandsche leeninfc 1924 (Da
wes-leening) van 21 September af bij
de betaalkantoren ter nationaliseering
en ter verkrijging van het in contan
ten betaalbare gedeelte ten bedrage
van Vli'lt per jaar kunnen worden in
geleverd.
NATIONALISEERING VAN VOOR
10 MEI VERVALLEN COUPONS.
Voorts deelt de Vereenlging voor den
Effectenhandel mede dat alle voor 10 Mei
1940 vervallen coupons van de 7°/o Dawes-
Leening, Internationale 5>/e °/o Young-lee-
ning Th Internationale Oostenrijksche
Staatsleening 1930 en i'h'h Gegarandeerde
Oostenrijksche Conversieleening 1934/1959,
voor zoover daarvoor vroeger de gelegen
heid tot het aanvragen van nationalisee
ring werd opengesteld en van die gelegen
heid nog geen gebruik werd gemaakt,
thans ter nationaliseering kunnen worden
ingeleverd met de daarvoor destijds vast
gestelde inleveringslijsten.
De AN.W.B. meldt ons:
Gebleken is, dat het voorschrift, volgens
hetwelk alle verlichting tusschen zonson
dergang en zonsopgang verduisterd moet
zijn, aanleiding heeft gegeven tot de op
vatting, dat automobilisten en wielrijders
verplicht zouden zijn de verlichting in ge
noemd tijdvak te ontsteken. Deze ziens
wijze, die wij aantroffen zoowel in een
aantal bladen als ook bij sommige politie-
instanties, is echter niet juist.
Zoo als algemeen bekend is, schrijft het
Motor- en Rijwielreglement voor. dat de
rijwiel- en autoverlichting moet branden
van een half uur na zonsondergang tot
een half uur voor zonsopkomst. Deze be
palingen zijn niet buiten werking gesteld.
Naar het oordeel van den A.N.W.B. moet
men dus het nieuwe verduisteringsvoor-
schrift aldus opvatten, dat automobilisten
en wielrijders ook thans nog hun lichten
alleen behoeven aan te hebben in juist-
genoemd tijdvak. Ontsteekt men echter de
lichten reeds binnen het half uur resp.
na zonsondergang of voor. zonsopkomst,
dan moet die verlichting afgeschermd zijn.
Het Departement van Waterstaat deelde
den A.N.W.B. mede. dat deze opvatting
juist is.
DE VLASCOMMISSIE DOET EEN
VOORSTEL VAN DEZE STREKKING.
Nu het dagelij ksche leven sterk beïnvloed
wordt door de waarden aan punten
welke het publiek noodig heeft, is sinds
eenigen tijd o.a. de vraag gerezen, welke rol
het vlas speelt in de kleedingvoorziening
van ons volk. Het lijdt geen twijfel, dat
het een beteekenende rol is.
In dit verband verneemt het „Dag
blad van N.-Brabant en Zeeland", dat
de studiecommissie van het Rijkstex-
tielbureau tot het bevorderen van het
verwerken van linnengarens en de vlas
commissie in een gisteren gehouden
vergadering het onderwerp ter sprake
zouden brengen. Zij ovenvegen aan de
betreffende rijksinstanties, voorstellen
te doen, de aanschaffing van zuiver lin
nen goederen geheel buiten de textiel
distributie te doen stellen. Voor half
linnen, half-katoenen producten wordt
gedacht aan een beschikbaarstelling
tegen de helft van het aantal punten,
dat blijkens de textielindustrie voor
wollen en katoenen producten behoo-
digd is.
KERKHOF OP DEN GREBBEBERG.
Het wordt niet verpalatst.
Van zeer goed ingelichte zijde wordt aan
„De Standaard" medegedeeld, dat er voor
alsnog geen sprake van is om het militaire
kerkhof op den Grebbeberg te verplaatsen.
Naar men aan het blad verklaarde, zijn
er destijds weliswaar voorloopige bespre
kingen gevoerd daar het kerkhof aan een
zeer drukken verkeersweg is gelegen, doch
deze besprekingen hebben .geen resultaat
gehad.
DIRECTEUR VAN DEN HAAGSCHEN
DIERENTUIN.
Op 60-jarigen leeftijd is te 's-Graven-
hage overleden de heer W. C. L. A. graaf
van Bylandt, directeur van den Haagschen
dierentuin.
W. C. L. A. graaf van Bylandt.
De heer Van Bylandt werd in Potsdam
geboren als zoon van een Nederlander, die
Duitsch garde-officier was. Bij verschillen
de Duitsche ondernemingen kwam hij in
het handelsleven, doch deze omgeving lok
te hem niet aan en hij ging naar Amerika.
Na in Mexico een tijd als cowboy werkzaam
te zijn geweest kwam hij in contact met
Barnum en Baily. Van 1900 tot 1904 zwierf
hij door Amerika, waarna hij naar Europa
terugkeerde, om in Frankrijk een eigen
onderneming op touw te zetten.
Pas in 1925 kwam hij in Nederland terug,
om een betrekking op te nemen als ad
junct-algemeen secretaris van het Olym
pisch Comité te Amsterdam, waar hij de
persdienst en propaganda ter hand nam.
In 1928 tenslotte werd hij directeur van den
Haagschen Dierentuin. Hij heeft deze die
rentuin, die met groote moeilijkheden te
kampen had, uitgebreid en tot bloei ge
bracht. Noode zal zijn hulp iri de directie,
juist ln deze tijden, gemist worden.
HAAL UIT DE WAGENS, WAT ER IN ZIT.
Door de directie der Nederlandsche Spoor
wegen wordt alles in het werk gesteld om
aan de moeilijkheden van dezen tijd het
hoofd te kunnen bieden. Weliswaar maakt
het herstel van de aangerichte oorlogs
schade regelmatig voortgang' en komt dit
vanzelfsprekend de dienst uitvoering ten
goede, maar daarmede komt men er niet.
Het gaat er in de eerste plaats om, het ter
beschikking staande goederenmateriaal zoo
doelmatig mogelijk te gebruiken, een stre
ven dat reeds lang bestaat, maar door den
nood der tijden noodzakelijker is geworden.
Het is een feit, dat zoowel de verzenders
als ontvangers van de wagenladingen meer
nog dan de spoorwegen zelf het doelmatig
gebruik van het materiaal in de hand kun
nen werken. Een wagen die stil staat beant
woordt niet aan het doel waarvoor hij be
stemd is. Hoe korter de tijd is, die tusschen
twee opeenvolgende beladingen verloopt,
hoe beter.
De spoorwegen doen het hare om den
omlooptijd der wagens zooveel mogelijk
te bekorten en naar gelang het spoor
wegnet meer hersteld wordt, des te beter
zij daarin kunnen slagen. Maar daar
naast doen zij ook een dringend beroep
zoowel op de ontvangers als de verzen
ders van goederen teneinde de verzen
dingsmogelijkheid zoo hoog als het kan
op te voéren. Op tal van manieren kan
men hiertoe medewerken.
Men ontneemt b.v. aan anderen de moge
lijkheid goederen te verzenden, wanneer
men meer wagens aanvraagt dan strikt
noodzakelijk is. Teneinde den tijd van het
lossen te bekorten en de emplacementen
niet nutteloos te bezetten, moet men niet
meer Wagens laten aankomen dan binnen
den bepaalden tijd gelost kunnen worden.
Men stuve ook geen wagen terug die gezon
den wordt in plaats van de bepaalde soort
die werd aangevraagd, doch momenteel niet
beschikbaar is.
Het motto: „Haal uit den wagen wat er in
zit" geldt eveneens voor het beladen, in dien
zin, dat elke kubieke decimeter gebruikt
moet worden door vakkundige belading en
ook door een mogelijke combinatie met
andere verzenders waardoor men het volle
profijt van de beschikbare ruimte verkrijgt.
Hierbij spelen ook de „papieren" een
belangrijke rol. Bij de verzending vuile
men vrachtbrieven e.d. met groote zorg
in, terwijl men bij inontvangstneming
van verzendingen belangrijke vertragin
gen kan voorkomen door ervoor te zor
gen, dat bij aankomst der goederen alle
documenten en gegevens ter beschik
king staan.
Het verdient derhalve aanbeveling er bij
de afzenders op aan te dr^en, dat zij de
factuur en andere bescheiden vooruit zen
den.
De goederenwagens moeten regelmatig
snel en geheel gevuld kunnen circuleeren.
Daarom moet steeds met tempo worden
geladen en gelost, zoo noodig ook des Zater-
-*-rr'v»itfriagS
Bijzondere omstandigheden stellen bij
zondere eischen en daarom roepen de spoor
wegen op bovenvermelde wijze hun klanten
op het terrein van het goederenvervoer met
klem toe: „haal uit de wagens wat er zit".
EEN NATIONAAL AARD APPEL-FEEST.
Weet u lezer en lezeres, dat u iederen
middag of avond een gouden jubilaris
aan uw tiis< h hebt?
Of juister gezegd, dat hij tot uw discb
behoort?
Wellicht zal hij niet overal de gast
zijn, doch waar hij is, vergast hij u
zelf. Het is onze brave Eigenheimer die
zijn gouden jubileum viert aan de Ne
derlandsche maaltijden.
We weten het wel, er zijn ook Zeeuw-
sche bonten en blauwen, er zijn Bintjes
en Roode Star, maar de Eigenheimers
hebben toch een goed klinkenden naam
bij het middagmaal.
Vijftig jaar verschijnt hij nu op de
tafel van rijk en arm, en daarom moge
deze jubilaris thans met eere vermeld
worden, nu hij het tot dezen voor het
aardappelen-geslacht reeds hoogen leef
tijd heeft gebracht.
De Eigenheimer danken we aan wijlen
den heer G. Veenhuizen te Sappemeer.
Hij was het, die aan de aardappelen
cultuur verschillende nieuwe soorten toe
voegde, waarvan de Eigenheimer wel de
beste reputatie heeft gekregen.
Sinds, na de hongerjaren van 1740—1772,
de aardappel oij de volksvoeding een ba-
langrijke plaats ging innemen, zijn heel
wat soorten gekomen en gegaan.
Dat „gaan" was vooral ook een gevolg
van het feit, dat de soort „vérsleten" raak
te. en de cultuur-resultaten dus niet meer
voldeden.
Er was een drietal bekende kweekers
van aardappelen-rassen, de Vries te Sua-
meer, Velthuis te Groningen en dan Veen-
huizen te Sappemeer.
Aan laatstgenoemde dankt onze land
bouw ruim negentig aardappel-soorten, die
hij door kruisingen tot stand bracht.
En daaronder valt nu ook de Eigenhei
mer.
Hij was bestemd als opvolger van de
„Jammen", die omstreeks 1850 hun intrede
op de Nederlandsche tafel deden.
De tijd van heengaan van dc „Jammen"
kwam na plm. vijftig jaar, hij was versle
ten. Er waren oogsten van 50 H.L. per
hectare en in het verslag van den Land
bouw over 1903 werd medegedeeld dat een
landbouwer op de Zuid-Hollandsche eilan
den de kosten van zijn mud „Jammen" op
f.25 schatte!
Bij zijn pogingen om te zorgen voor
nieuwe cultuurmogelijkheden, bracht de
heer Veenhuizen ln 1890 de Eigenheimer
op de markt, die hij had gewonnen door
zaad-kruising van Blauwe reuzen en Fran-
schen.
De eerste resultaten bleken niet slecht
te zijn, en in het reeds genoemde Land-
bcuwverslag wordt medegedeeld „De Eigen
heimers waarvan men zegt dat zij de aard
appelen van de toekomst zijn, leverden een
vrij aanzienlijk beschot tot 200 H.L. markt
waar toe, en ze waren f 3.25 a f 3.50 waard."
Het is me; de Eigenheimers steeds bete:
gpgaan
Niet alleen dat de telers ervan er waar
deering voor hebben, doch ook de consu
menten hebben in het algemeen lof er voor.
De landbouw-opbrengsten zijn opgevoerd
tot 500 a 600 H.L. per Hectare; een zwaar
der bemesting van het land en de goede
gezondheidstoestand van het gewas hebben
hiertoe medegewerkt.
Want, al behoort de Eigenheimer tot de
oudste soorten, zijn gezondheidstoestand is
nog best.
Het is de aardappel van den stevigen
kleigrond, die de zorg waard blijkt te zijn.
De Friezen kennen de Eigenheimers als
Borgers of Borger Munsterschen. Het meest
zijn zij échter als de Brielsche- en Over-
maasschs Eigenheimers bekend.
Er zijn reeds verschillende aardappel
namen die tot het verleden behooren of
gaan behooren; dat is het geval met de
Zc-euvsrfr bonten en blauwen, met de
Bravo's. waarvan de teelt enkele Jaren ge
leden is verboden door de sterke vatbaar
heid voor wratziekten, de Arnhemsche roo-
den, de Westlandsche blauwen, Negenwe-
kers enz. terwijl ook de Schoolmeesters
en Muisjes den glorietijd wel wat achter
den rug hebben.
Doch de Eigenheimers hebben zich ge
handhaafd, en nu na vijftig jaar heeft
hij nog de volle sympathie van vrijwel alle
kokende huisvrouwen.
En daarom zuilen velen zich verheugen
over dit gouden jubileum van hem, die zelf
voor een feestmaaltijd kan zorgen.
UITGEVERS ZWAAR GETROFFEN DOOR
VERLIES VAN AFZETGEBIED.
De Nederlandsche Uitgeversbond heeft
gisteren te 's-Gravenhage zijn jaarlijksche
algemeene vergadering gehouden.
In zijn openingswoord herdacht de voor
zitter, dr. A. M. H. Schepman, de door de
oorlogshandelingen in Mei gevallen land-
genooten, in het bijzonder het lid van den
bond O. Zijlstra te Rotterdam. De bond
verloor verder door den dood de leden V.
G. van der Veen, directeur van de Arbei
derspers en H. J. Oosten, van de firma
Kirbergen en Kesper.
Niet alleen verliezen aan menschenle
vens zijn in ons vak te betreuren zoo
ging spr. verder ook materieel werden
uitgevers en veel boekhandelaren zwaar
getroffen.
Het geheele uitgeversvak is bovendien
ernstig getroffen door het verlies van den
afzet in Nederlandsch Oost- en West-Indië
en doordat de verbindingen met België lan
gen tijd verbroken waren en nog lang niet
weer normaal geworden zijn. De versprei
ding van het Nederlandsche boek heeft
hierdoor een inkrimping ondergaan, die
beval de langs fotografischen weg gereproduceerde knipsels
uit de krant van de distributie en Overheidsmaatregelen,
welke gij gelezen hebt en welke U zich al heel spoedig niet
meer kunt herinneren.
Door de Producten-Index van het Vademecum na te slaan voor
BENZINE en OLIE
BRANDSTOFFEN
CHEM. PRODUCTEN
GELDWEZEN
LEDERWAREN
LEVENSMIDDELEN
METALEN
Bezoek van
vertegenwoordiger
op aanvrage.
PAPIERWAREN
ROOKARTIKELEN
SPECERIIEN
TEXTIELWAREN
VETTEN
ENZ.
kunnen Bankiers, Fabrikanten, Grossiers, Detaillisten en
Huismoeders in één seconde op de hoogte ziin.
Vraag
een
inteeken-
biljet bij ons aan
een gevoeligen terugslag op de bedrijven
heeft.
De eerste dagen na den oorlog had ook
in Nederland de verkoop van boeken niet
veel te beteekenen, doch geleidelijk kwam
er een verbetering, die nog steeds aan
houdt. Een goede gedachte was het daarom
van de Boekenweek-commissie, een extra
campagne voor het boek op touw te zetten.
De kansen voor het Nederlandsche
boek zijn immers niet slecht. De afge-
loopen maanden hebben alle aanleiding
gegeven tot bezinning op Nederland
sche cultuurwaarden. De Nederlander,
die steeds openstond voor de cultuur
van aangrenzende landen, heeft daar
bij misschien niet altijd de eigen Ne
derlandsche op haar volle waarde ge
schat. Indien hier verandering in komt,
zal dit het Nederlandsche boek ten
goede komen.
De omstandigheden leiden verder tot
grooter huiselijkheid en daardoor tot le
zen of studeeren. Zou het niet mogelijk
zijn, dat het voorlezen in de gezinnen weer
meer in eere kwam?
Een derde factor ten gunste van het Ne
derlandsche boek is nog, dat heel wat, dat
vroeger uit het buitenland kwam, thans
ons land niet zal bereiken.
De taak van den uitgever zal het zijn,
met deze factoren rekening te houden en
met open oog het nieuwe, dat zich van alle
zijden aan hem voordoet, tegemoet te tre
den. De belangrijkste zijde van zijn vak is
steeds geweest, de auteurs te stimuleeren.
Zullen niet veel schrijvers meer dan ooit
het bemoedigend woord noodig hebben,
dat hen er bij helpt, zich heen te zetten
over de moeilijkheden, die hen in him pro
ductie remmen?
Aan moeilijkheden zoo ging spr. ver
der zal het den uitgever bij zijn werk
niet ontbreken. Een teleurstelling was on
langs de aangekondigde heffing van Om
zetbelasting op boek en periodiek. Wij heb
ben ons steeds verheugd in de op cultu-
reele gronden verleende vrijstelling, doch
willen begrijpen, dat aan de versterking
der rijksmiddelen ook ons cultuur-obiect
een steentje zal moeten bijdragen.
GRONDVERSCHUIVING
AAN DEN MAASDIJK.
Aan den Maasdijk heeft zich onder de
gemeente Naaldwijk een ernstige grond
verschuiving voorgedaan. Over een afstand
van ongeveer 40 meter is de grond nabij de
woning van den heer Van Staalduinen aan
den Maasdijk verzakt, waardoor verschil
lende telefoonverbindingen, de beschoeiing
langs den waterkant en een waterleiding
buis werden vernield.
Met dc herstelwerkzaamheden is men be
reids be>gonnen.
HOE VAAK DE NEDERLANDERS IN 1939
UITGINGEN.
Gemiddeld negen maal en het
kostte hun f. 4.21.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek
heeft wederom een statistisch onderzoek
ingesteld naar het vermaaksleven in Neder
land. Deze uitgave heeft betrekking op alle
gemeenten met een verordening op de ver
makelijkheidsbelasting.
Voor de gezamenlijke gemeenten met een
heffing op vermakelijkheden beteekent deze
belasting een inkomst/post van 5£ millioen.
De inwoners dezer gemeenten bijna
7 millioen kochten te zanuen ongeveer
59 millioen toegangskaartjes in 1939 en be
taalden hiervoor 29 millioen .gulden. Dit
beteekent, dat elk der inwoners bijna 9 maaJl
per jaar een Instelling van vermaak be
zoekt, hetgeen hem in totaal- op een uit
gave van f. 4.21 komt te staan. Een toe
gangsbewijs kost te onzent dus gemiddeldi
50 cent.
AMERIKAANSCHE VLIEGERS IN
NEDERLANDSCH-INDIË.
Belast met opleiding van piloten.
De Deutsche Zeitung ontleent aan de
New York Herald Tribune, dat de Neder
landsch-Indische regeering acht Ameri-
kaansche mar Ine-vliegers heeft belast met
opleiding van piloten tegen een jaarlijksche
vergoeding van 10.000 dollar. In het con-
traot wordt vastgesteld, dat ln het geval
Nederlandsch-Indië in een oorlog wordt be
trokken deze vliegers onder geen enkele
omstandigheid als oorlogsvliegers zullen
dienst doen.
GEDEELTELIJKE RESTAURATIE
ST. JACOBSTOREN TE DEN HAAG
GOEDGEKEURD.
B. en W. van 's-Gravenhage deelen thans
aan den gemeenteraad mede, dat aan de
uitvoering ran een gedeeltelijke restauratie
van den St. Jacobstoren de Regeeringscom-
missaris voor den Wederopbouw zijn goed
keuring heeft verleend.
De beoogde restauratie betreft den toe
gang met de daarbij 2 ans1 uitende construc-
tiedcelenHet is de bedoeling de omlijsting
van de deur. de steunbeeren aan weerszij
den van den ingang, de boven de deur gele
gen raamtraceermg, de pilasters op de hoe
ken en de muurvlakken tot het zich op 16 m.
hoogte bevindende zandsteenprofiel onder
handen te nemen.
De directeur van het Rijksbureau voor
Monumentenzorg kan zich met dit plan ge
heel vereenigen.
B. en W. stellen den raad voor tot de uit
voering van dit weïk te besluiten, waarvan
de kosten worden genaamd op f. 16.000.
