Minister Funk over het economische
leven in Europa na den oorlog
Isle Jaargang
VRIJDAG 26 JULI 1940
No. 24642
"aar de toekomst
De Rijksmark-valuta zal de
overheerschende zijn
Een uniforme regeling
EERSTE BLAD
Feiten van den dag
Per fiets er op uit!
EIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES
ets par regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar agentschappen
Hom Blad gevestigd zijn. Voor allo andere advertenties 35 ets. per regel.
I -nkenadvertentlcs belangrijk lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend
vooruitbetaling 's Woensdags en 's Zaterdags 50 ets. bU maximum aantal
«En van 30 stuks. - Incasso volgens postrecht. - Voor opzending van
Hn moet 10 ets. porto betaald worden. - Verplicht bewUsnummor 5 ets.
Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein
Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT
Voor Leiden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zUn:
per 3 maanden ƒ2.35
per weekƒ0.18
Franco per post ƒ2.35 per 3 maanden -f portokosten
(voor binnenland ƒ0.80 per 3 mnd.)
bijiHfiSBE-
s'y door
'fl ~j Mr. J. J. SCHOKKING.
hei ni.
Pikt 'r'
nu a
Onze vaderlandsche
gemeenschap.
ifcjet zijn niet allen koks, die lange messen
gebruikt] ln verschillende verbindingen,
)t thans het woord „gemeenschap" op-
laar lang niet ledereen, die het op de
oen neemt, heeft de beteekenls ervan
CKïèll3EE0f
1 diet ledereen, die het ln zijn vaandel
!n(rijft, weet, welke verplichtingen hem dat
'n igg(|i
/Iet definities en omschrijvingen alleen
«*4lt niet te verhelpen.
Vaarom niet. blijkt onmiddellijk, wan-
fPIr wij een goede definitie raadplegen,
ontnemend ls die, welke voorkomt in een
-k van Mr. Blerens de Haan, dat enkele
Handen geleden ls verschenen onder den
Gemeenschap en Maatschappij". Ik
tl# daar op blz. 56: „zij" (d. w. z. de Ge-
r„enschap) is het ervaren van den ander.
t slechts in het denken, de erkenning
V, den ander in den geest. Zij ls een in-
'"•lljke beleving van den ander als een mij
(erlijk verwant wezen".
)eze woorden treffen de kern. Maar dan
iet ook duidelijk, dat definities, als men
aan zichzelf overlaat, de lamp. die
irlljk doorlicht, niet kunnen ontsteken.
!r initios verwekken geen leven. Waar het
beleving aankomt, ls een definitie zelfs
op verklaring, als uitleg, als uitwendige
insbepaling onvoldoende. Wie zich om
n* Ike redenen of uit welke oorzaken ook
eW,zet tegen een beleving, waarop die de-
v itie betrekking heeft, begrijpt haar niet.
%alve begrip en boven begrip ls daartoe
lJ ontvankelijk gemoed van noode.
Van een vaderlandsche gemeenschap is
n sprake, terwijl 's lands kinderen el-
^ïder bewust en uit de volheid des ge
oeds als verwante wezens beleven en
V.e beleving omzetten in gelijkgerichte
idkracht. Of zulk een kracht hen be-
lt en Hfortstuwt komt tot uiting in so
le en jscönomlsche activiteit, in den bloei
d£een sterk- ziJn eigen kenteeken dra-
id cultuurleven, in het vertrouwen,
.armede de toekomst van het volk wordt
-^rbereid.
3oe wasj hoe is het daarmee in Neder-
Ifid gesteld?
Ilbntegenzeggelijk bestond er ln Neder-
_ld een saamhoorlgheidsgevoel. Het miste
?nwel diepte, vorm en warme lnnerlijk-
id. Op nationale vier- en herdenkings
dagen kwam het opeens tot openbaring om
t arna weer even snel achter de practijk
Vn eiken dag te verdwijnen. Ja, op die
.tlonale vier- en herdenkingsdagen ble-
n al te velen mokkend of goedig spot-
schend terzijde staan. Kwam hierin gedu
nde het verloop van de laatste Jaren een
•nterlng ten goede, zoo heeft toch deze
entering het niet zoover gebracht, dat
it nationale saamhoorlgheidsgevoel ge
aard ging met een levendig besef van we
erzij dsche verantwoordelijkheid. De doel-
ewuste gemeenschapswil om met elkander
)n weg te gaan door de werkelijkheid en
ire angstige nooden ontbrak. Onze sociale
Herzieningen, die op een hoog peil ston-
r'n, ten spijt. Ondanks de niet rustende
onomische activiteit van velen onzer.
Een glimp van wat het wezen moest,
i igen wil niettemin zoo nu en dan wel
De Zuiderzeewerken, de prestaties van
K. L. M„ de reis van de K. XVIII om
chts enkele sterk sprekende voorbeelden
noemen riepen een echt Nederland-
ïe levensblijheid op. De mannen eerende,
zich op de betrokken gebieden inzon-
heid verdienstelijk hadden gemaakt,
/en wh tegelijk uitdrukking aan het ge-
dat zij daden hadden verricht,
-arvan wij allen te samen den achter
end vormden, waaraan een ieder van ons
zijn eigen met allen gedeelde wijze had
tegedaan. Op de bestrijding der werkloos-
jid vermochten wij deze gezindheid niet
r te brengen, hoewel er van vele kanten
werd gehamerd, dat technlsch-organi-
orische maatregelen nimmer konden
en als deze gezindheid uitbleef, en, dat,
-gekeerd wanneer zij over ons volk zou
pirdig worden, het aantal en de effectivl-
f\er technisch-organisatorlsche moge-
- neden terstond zou toenemen. Hetzelfde
(A gezegd worden ten aanzien van onze
y_gazorg, van de broodnoodlge hervorming
1 ,ons onderwijs, bovenal ten aanzien van
alom als dringend noodzakelijk erkende,
jVar nergens met visie en geestdrift ter
c gonomen wedergezondmaking van
tfe verbrokkelde politiek.
f}eJ3^.enschap in den diepen zin, waarin
net woord hier willen gebruiken, is
,:n braaksel van menschenhanden. Men
het gemis aan gemeenschap ondergaan
l Jen..schrijnend gebrek en toch buiten
.at zija dit gebrek weg te nemen. Ge-
[enschap wordt dikwijls, zoo niet altijd,
nood; en druk geboren. Gezamenlijk
irstaari leed verbindt, gezamenlijk onder
oog geziene ellende voegt aanvankelijk
emde wenschen en bedoelingen bijeen.
soldaten, die vochten, hebben dit er
en; de burgerij in tal van plaatsen even-
is. Thans, nu ons volk als geheel door
ierlel zorg en eenerlei moeite wordt ter-
rgeslagen, heeft dit tijdens den oorlog
ionnen proces van nationale samensmel-
g gedurig verderen voortgang.
)it proces is wij worden er dagelijks
Uit Berlijn meldt D.N.B.:
Rijksminister van economische zaken, dr.
Funk, die van rijksveldmaarschalk Göring
opdracht heeft gekregen, plannen voor te
bereiden voor den herbouw van het Duit-
sche en Europeesche economische leven na
het beëindigen van den oorlog, verklaarde
gisteren voor vertegenwoorllgers van de
bultenlandsche en Duitsche pers, dat ,,de
rijksmarkvaluta de overheerschende valuta
ln Europa zal zijn"..
De minister zeide, dat men bij de
vraag, hoe men zich de algemeene eco
nomische ordening in de Euro
peesche nieuwe orde moet voorstellen,
er van moet uitgaan, dat de nationaal-
socialistischc economische politiek zich
bij haar methoden nooit door een
starre dogmatiek heeft laten leiden.
Die methode werd steeds toegepast, die
telkens het doelmatigste scheen. Men
wil ook ln de toekomst geen kunstma
tig bouwwerk scheppen. De nieuwe
Europeesche economische orde wordt
op de natuurlijke voorwaarden opge
bouwd.
Natuurlijk, zoo ging de minister voort,
zal de oorlog diep Ingrijpende gevolgen
hebben op het economische leven vkn de
wereld. Duitschland zal met Italië zeer
nauw samenwerken. Men zal de economi
sche krachten van belde landen voor den
herbouw van Europa aaneensluiten.
Na de zegevierende beëindiging van
den oorlog, zullen die methoden wor
den toegepast, die Duitschland de
grroote economische successen van voor
en tijdens den oorlog hebben gewaar
borgd. Natuurlijk denkt men er niet
aan, het vrije spel der krachten weer
te laten optreden.
HET VALUTAVRAAGSTUK.
Met betrekking tot het valuta vraagstuk
verklaarde de minister, dat dit vraagstuk
ln het kader van een verstandige arbeids
verdeling tusschen de Europeesche volks-
meer van overtuigd de voorbode van
toekomstigen wederopbloei.
Toch zitten wij ermee verlegen.
Aaneensluitingen komen in grooter getal
tot stand. Nationale comité's, centrale se
cretarissen, contact-commissies van aller
lei slag. Op het gebied van het industrieele
en agrarische bedrijfsleven, van de voetbal
en andere sporten. Saamblnding in cultu
reel en politiek opzicht wordt naarstig ge
zocht. Zoo blijken wij ervan doordrongen,
dat de oude vormen, waarin wij gewend
waren te leven, niet passen voor de ge
meenschappelijke ontplooiing der in ons
ontwakende nationale krachten.
Al te vagelijk onderscheiden wij echter
de nieuwe vormen en wij zijn er ons van
bewust, dat wij vooralsnog erg improvisee-
ren bij het aanvaarden van de vormen,
waarin wij trachten de nationale krachts
inspanning van het oogenblik parallel te
doen verloopen.
Vorm en inhoud, wij gaan dit begrijpen,
zijn niet van elkander te schelden.
Doch hier duiken moeilijkheden op.
Tal van belangen, tal van inzichten zijn
als inhoud met de oude vormen verbonden
en wij willen die belangen en inzichten niet
opeens terugduwen, overtuigd als wij zijn,
dat een nog veelszins vormlooze activiteit,
daartegenover ingezet, zichzelf zou vernie
tigen, alvorens op volle toeren gekomen te
zijn.
Slechts een vaste houding kan deze twee
spalt overbruggen.
Een houding, die voortvloeit, uit een
krachtige overtuiging, die inzicht en be
zieling verbindt, die daardoor de in hun
verenkeling door elkander strevende belan
gen coördineert en saamvoegt in een nieuw
evenwicht.
Gnel en hard moeten wij ons aanpakken
om zulk een houding te verwerven en er
niet voor terugschrikken belangen prijs te
geven waarvan wij meenden niet dan op
straffe van ondergang afstand te kunnen
doen; wij moeten bereid zijn inzichten, die
wij voor onomstootelijk hielden, te herzien.
Gemeenschap en vrijheid, vrijheid en ge
meenschap, alle botsingen, alle onzekerhe
den, zoo van belangen als van inzichten,
keeren telkens terug tot de vragen, die met
deze woorden zijn aangeduid.
Wij behoeven tijd ons daardoor heen te
worstelen.
De tijd is kort.
huishoudingen zich vanzelf zal oplossen,
omdat het dan nog slechts een vraagstuk
van de juiste geldtechnlek ls. Natuurlijk zal
de rijksmarkvaluta de overheerschende va
luta in Europa zijn. De geweldige toene
ming van de macht van het rijk zal een
versteviging van de rijksmark-valuta ten-
gevoLge hebben. Het gebied waar de rijks-
mark gangbaar is, zal voortdurend toene
men. Natuurlijk moet men de rijksmark
van haar ketenen bevrijden. Verder zal
men de verschillende soorten marken moe
ten laten verdwijnen.
Het is noch de bedoeling weer een
volledig vrij geld- en deviezenverkeer
in te stellen, noch in geheel Europa
zooiets .als een valuta-unie te vormen,
hetgeen een tolunie noodzakelijk zou
maken. De valuta vraagstukken worden
volgens hun beginsels geregeld, n.L
volgens het evenwicht der waardc-
balansen.
Het tot nu toe bestaande verrekenings
systeem, het clearingsysteem, biedt de basis
voor een dergelijke verbetering der valuta
verhoudingen. Er zal krachtens de tot nu
toe gevolgde methode van het bilaterale
economische verkeer en de betalingsover
eenkomst een andere ontwikkeling voor het
multilaterale economische verkeer en een
compensatie van de bctaalsaldi der afzon
derlijke landen komen, zoodat dus ook de
verschillende landen over een clearlng-
instituut onder elkaar geregelde economi
sche betrekkingen kunnen onderhouden.
Dan kan logischerwijze ook het deviezen-
verkeer in aanzienlijke mate van de thans
bestaande ketenen en belemmeringen wor
den bevrijd.
GEEN AUTARKISCH GROOT-
DUITSCHLAND.
Hierna sprak de minister over het toe
komstige Europeesche economische gebied.
Zekere producten zullen er niet in Europa
zijn. Overtollige producten in het geheel
niet.
Men denkt er in het geheel niet aan een
autarkisch Groot-Duitschland en een Euro
pa in den geest van een volledige zelfge
noegzaamheid te vormen. Men zal er waar
de aan hechten, dat de Dultsche industrie
producten evenals voorheen in de wereld
afgezet worden. Men zal er op bedacht zijn,
dat zooveel mogelijk alle producten vol
doende aanwezig zijn ln het door Duitsch
land beheerschte economische gebied,
waardoor dit gebied onafhankelijk van an
dere gebieden wordt. De economische vrij
heid van dit gebied moet dus gegarandeerd
worden. Men zal er op moeten letten, dat
het Groot-Duitsche economische gebied in
tijd van nood niet van krachten afhanke
lijk wordt, waarop Duitschland geen invloed
heeft.
Dit is geen autarkie in den zin van
zelfgenoegzaamheid, doch een politieke
en voor het leven noodzakelijke econo
mische leerstelling, die voor den uit-
4 voer een groot, vrij arbeidsterrein over
laat. Dit uitvocrpotcntiaal zal in Groot-
Duitschland na den oorlog aanzienlijk
grooter worden.
RUSLAND, AMERIKA EN HET
VERRE OOSTEN.
Vervolgens stelde de minister de vraag,
welke goederenleveranties het nieuwe
Europa kan verwachten van Rusland, van
Noord- en Zuid-Amerlka en van het Verre
Oosten.
Rusland zal zich nog meer ontwikkelen
als leverancier van grondstoffen en als af
nemer van Duitsche fabrikaten.
In hoevere Duitschland zaken zal doen
met de Vereenigde Staten, zal van de Ame
rikanen afhangen. Als de Amerikanen er
toe willen bijdragen, het economische
wereldleven in nieuwe banen te leiden, zul
len zij moeten breken met de verkeerde me
thode, dat zij tegelijkertijd het grootste
crediteurland en het grootste uitvoerland
ter wereld willen zijn. De minister besprak
daarop het probleem, dat ontstaan is door
de ophooping van he^ grootste gedeelte van
het goud in Amerika. Als grondslag voor de
Europeesche valuta's zal het goud in de
toekomst geen rol spelen. Want de valuta
is niet afhankelijk van de dekking, doch
van de waarde, die de staat haar geeft.
De handel met Zuid-Amerika en Oost-
Azië, waarmee Duitschland de beste be
trekkingen onderhield, zal zich weder gun
stig ontwikkelen, zoodra de Engelsche zee-
rooverij ophoudt. De moeilijkheden in het
economische wereldleven zijn door de me
thoden van Versailles ontstaan en wel daar
door. dat de groote Russische markt uitviel.
Wanneer in China de orde ls hersteld, zal
ook Oost-Azië weder een markt worden,
welke veel kan opnemen.
Ik geloof niet, zoo verklaarde Funk,
dat de pogingen, de Amerikaansche
markten autarkisch te maken, succes
zullen hebben. Alle economische voor
waarden, om de Amerikaansche mark
ten van de buitenwereld af te sluiten,
ontbreken.
De Vereenigde Staten moeten de ge
dachte, Duitschland, respectievelijk
Europa, hun economische voorwaarden
te kunnen opleggen, laten varen. Om
met Zuid-Amerika handel te drijven,
hebben wij de Noord-Amerikaansche
bemiddeling niet noodig. Of het Duitsch
Zuid-Amerikaansche economisch ver
keer geschiedt op den grondslag van
vrije overeenkomsten met souverelne
Zuid-Amerikaansche landen, öf het zal
in het geheel niet plaats vinden. Aan
een normalisatie van de wederzijdsche
handelsbetrekkingen tusschen de Ver
eenigde Staten en Duitschland staan
geen technische moeilijkheden in den
weg. Dit zal in de toekomst nog veel
minder het geval zijn.
Ten slotte dient men ook te bedenken,
dat in het internationale handelsverkeer
ook de kwaliteit van het goed van geen ge
ringe beteekenls ls. Wat de kwaliteit van
de Duitsche waren betreft, zullen wij ons
in de toekomst geen zorgen behoeven te
maken.
Nadat de minister nader was ingegaan op
de financiering van den oorlog in Duitsch
land, namelijk door den arbeid, besprak hij
de kwestie, hoe de oorlogseconomie terug
gebracht zal worden tot de vredeseconomie.
Deze overschakeling zal beslist niet tot
een groote economische crisis leiden. Men
zal na den oorlog een volgorde voor de
groote plannen op economisch gebied moe
ten aanhouden. Men zal den geld- en cre-
dietstroom leiden, zooals men noodig acht.
Duitschland zal in de eerste plaats de be
langrijkste taken uitvoeren.
INSTELLING OP DE DUITSCHE
MARKT EN ECONOMISCHE SO
LIDARITEIT VAN HET CON
TINENT.
De minister vatte zijn gedachten in de
volgende punten samen:
1. Door het sluiten van economische
verdragen op langen termijn met de
Europeesche staten moet bereikt wor
den, dat de Europeesche volkshuishou
dingen zich bij regeling der productie
op langen termijn instellen op de Duit
sche markt, d.w.z. op een voor jaren
zekere afzetmarkt. Daardoor zal het
mogelijk zijn, de Europeesche produc
tie op te voeren en de productie van
nieuwe goederen ter hand te nemen.
Aan den anderen kant zullen voor de
Duitsche waren betere afzetmogelijk
heden op de Europeesche markten be
staan. Door het scheppen van stabiele
koersverhoudingen zal een vlot func-
tionneerend betalingssysteem voor de
afwikkeling van het goederenverkeer
tusschen de verschillende staten ver
zekerd worden.
2. Er moet gestreefd worden naar
versterking van het economische ge
meenschapsgevoel onder de Europee
sche volken door samenwerking op alle
gebieden van de economische politiek.
De economische solidariteit zal een
betere behartiging van de Europeesche
economische belangen tegenover an
dere economische groepen in de wereld
economie mogelijk maken. Dit vereende
Europa zal zich door geen buiten-Euro-
peesche schepping voorwaarden van
politieken of economischen aard laten
voorschrijven. Het zal op den grond
slag van rechtsgelijkheid met anderen
handel drijven, daarbij echter het volle
economische gewicht van het continent
in de waagschaal kunnen werpen.
De economische ordening van het nieuwe
Europa, schrijft de „Deutsche Allgemeine
Zeitung". zal zich op de essentieele punten
aansluiten bij de Duitsche organisatorische
en materieele successen, zooals wij ze reeds
vóór den oorlog in de waagschaal konden
stellen. De overwinning vergroot het ge
wicht van deze successen en het spreekt
vanzelf, dat dit niet zonder psychologische
en daadwerkelijke gevolgen voor de positie
van Duitschland in de toekomstige Euro
peesche economie kan blijven. Het staat
vast, dat de rijksmarkt een overheerschende
plaats onder de Europeesche valuta's zal
innemen. Ook op andere punten zal de lei
dende positie van Duitschland op den duur
worden doorgezet, niet met geweld en niet
Dit Nummer beval TWEE Bladen
Binnenland
De „Nederlandsche Unie" in het middel
punt der belangstelling. (Binnenland,
2e Blad en „De Pers zegt.2e Blad)
De opbouwdienst wordt ingeschakeld bij de
luchtbescherming. (2e Blad)
Tewerkstelling van werklooze hoofd
arbeiders. (2e Blad)
Vestiging van een nieuwe groot-industrie
te Wad^'nxveen. (Rijnstreek, 2e Blad),
AMSTERDAMSGfcE BEURS.
Stille handel - Onzekere markt - Be
perkte koersverschillen - Staatsfond
sen ongeanimeerd - Amerikanen prijs
houdend.
Buitenland
De Duitsche minister Funk over den eco
nomischen opbouw van Europa na den
oorlog. (Ie Blad)
Verdere zware verliezen der Britsche koop
vaardijvloot. (Ie Blad)
De Pan-Amerikaansche conferentie.
(Ie Blad)
ZIE VOORTS „LAATSTE BERICHTEN"
EERSTE BLAD.
lllllll^
Ëlllllll
DE NATUUR ROEPT EN
DE TTJD DRINGT!
E Over eenige dagen, op den
lsten Augustus sluit onherroe-
§s pelijk de inschrijving voor onze j
H prijsvraag „Per fiets er op uit!" E
Velen gaven in de afgeloopen M
weken gevolg aan onze opwek- j|
E king om deel te nemen aan
j§ dezen prachtigen fietstocht, 1
welke dwars door het onvolpre- E
E zen Hollandsche duinlandschap E
voert en nagenoeg allen doen 1
hun inzending vergezeld gaan E
E van een enthousiast relaas over E.
H hun bevindingen. E
H Dat er aan dezen tocht ook E
H nog vele prijzen verbonden zijn,
1 is vanzelfsprekend een attractie E
temeer, doch" overigens betrek- E
kelijk secundair. E
De hoofdzaak is U in deze E
drukkende dagen eens een mid- H
dag van prettige en gezonde af- 1
H leiding te bezorgen; een heer- E
lijke ontspanning te midden van E
het ècht-Hollandsche landschap 1
waarvoor U ons na afloop dat
bewijzen de vele enthousiaste M
brieven! oprecht dankbaar
zult zijn. E
H Velen weten op het oogenblik E
H niet hoe zij hun vacantie zullen s
H doorbrengen.
Wij geven U kosteloos een
H kostelijk advies, waarvan U de 1
j§ waarde eerst zult beseffen wan- Èl
neer de tocht volbracht is: be-
steedt één middag aan onzen
H fietstocht en het zal een wèlbe- E
E stede middag zijn. |f
H Maar nogmaals: het is nog |i
H slechts kort dag; na 31 Juli H
worden geen inzendingen meer
aangenomen!
E m
Voor hen. die het nummer E
H van ons Blad van 29 Juni, waar-
in een beschrijving van de route E
is opgenomen, zijn kwijt geraakt H
deelen wij mede, dat overdruk-
ken daarvan gratis aan ons fj
|j Bureau verkrijgbaar zijn. E
ml
kunstmatig, doch op grond van de natuur
lijke mogelijkheden en van de zwaarte
punten. zooals het succes van Duitschland
dezen gelegd heeft. Voor het bedrijfsleven
van de andeie landen behoeft dit geen
boodschap van verschrikking te zijn. Uit
een samenwerking met Duitschland's eco
nomische kracht zullen zij slechts voordeel
kunnen behalen.
