Wat zal Engeland's antwoord zijn? 181 sie Jaargang MAANDAG 22 JULI 1940 No. 24638 De drie randstaten so v j et-republieken aar de toekomst Duitsche en Italiaansche legerberichten Weinig hoop op ingaan op Hitler's beroep Aansluiting bij Moskou EERSTE BLAD Feiten van den dag LEIDSCH DAGBLAD DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN PRIJS DER ADVERTENTIES 30 ets per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere advertenties 35 ets. per regel. Voor zakcnadvcrtcntlcs belangrUk lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend f Wil vooruitbetaling 's Woensdags en 's Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal ^>rdcn van 30 stuks. - Incasso volgens postrecht. - Voor opzending van l moet 10 ets. porto betaald worden. - Verplicht bewijsnummer 5 ets. Bureau Witte Singel no. 1, hoek Noordeindsplein Telef. nrs. Directie en Administratie 25041 (2 lijnen) Redactie 21507 Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54 PRIJS DEZER COURANT Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn: per 3 maanden2.35 per weekƒ0.18 Franco per post 2.35 per 3 maanden 4- portokosten (voor binnenland 0.80 per 3 mnd.) door ME. J. J. SCHOKKING. I. Gedurende de sloopende crisisjaren, welke wij achter den rug hebben, werd ons al en toe voorgehouden, dat tijden van druk en vJ tegenspoed heilzaam kunnen wezen en een dj verjongde activiteit gaande maken. Bij- wijze van bemoedigend klopje op den }.xVsnhouder trachtten wij elkander soms op te monteren met de vage, aan de geschle- den is ontleende wijsheid, dat onder benar- ^jcic om-standlgheden altijd een vernieuwing levens Intreedt. Ï9 Maar wij bespeurden daarvan niets, Vertrouwen wisten dergelijke troostwoor- i Öden niet. op te wekken. ZIJ sloegen niet aan. Wij ploeterden ver- der, deden ons best, doch de beklemming 'k niet. van ons hart. oe komt het, dat nu, na den lOden Mei, jseling een ieder geneigd is scherp toe luisteren, wanneer hij van nieuwe mo- ljkheden hoort gewagen? Hoe zijn wij, een schok, ontvankelijk gemaakt overtuiging, dat een gloedvolle sa- ..r„rking van "waarachtige Nederlan ders op den duur een gesterkte en weder omhoog strevende vaderlandsche gemcen- <L 'schap brengen kan? Waar komt de alom zich manifesteerende bereidheid vandaan "Jom met geestdrift en daadkracht mede te werken aan pogingen, die op de verwezen- llijklng van dat doel zijn gericht? lJ Zijn wij na den lOden Mei niet dieper alln de crisis gedompeld dan tevoren? Lshet tn| aantal onzekerheden niet nog grooter ge- k)| worden? Is de benauwenis niet toegeno men eri striemen de slagen, die nu op ons V neerkomen, niet veel harder dan voor heen? 3 Wie zal het tegenspreken? K«(j Maar, desondanks, of, beter gezegd, juist 1: daardoor is er Iets omgekanteld in de ziel ons volk, en ln de ziel van elk onzer. WIJ gaan begrijpen, dat Nederland nu pas ""ftnet al zijn hebben en houden door de cri sis Is gepakt. Wat wij vroeger als crisis ervoeren, waren ln hoofdzaak de gevolgen cn de reacties van elders ontstane crisis verschijnselen. Daartegen stelden wij ons teweer. Kramp- ichtlg probeerden wij de echte crisis bui- n ons erf en buiten ons huis te houden, ichtlg probeerden wij te ontkomen erkenning, dat dit niet meer ging. llden niet toegeven, dat ook onze leving gegrepen was door de ontwik- die, ln 1914 begonnen, sedert dien ln landen op een hevige crisis was ijfT"™ -0 Het was zoo begrijpelijk, dat wij ons ver- weerden. Lange jaren van vrede en noesten ar- beid. een gemiddeld vrij hoog welvaartspeil en een vruchtbare krachtsontplooiing op vele terreinen des levens hadden Neder land tot een land gemaakt, dat er wezen mocht. Met trots konden wij wijzen op een land, dat. in economisch en cultureel op zicht geen inspanning schuwde, waar men er niet tegen op zag de bakens te verzet ten, als het getij verliep, en welks 'heele samenleving bereid was terwllle van so- eialetooorzieningen niet onbelangrijke las ten te dragen. Maar toch er was iets mis. De werk loosheid, een falikant werkend steunsy- steem, een alles overwoekerend en daardoor zelf misvormd partijwezen, een overmaat aan Intelligente discussie tegenover een tekort aan doorzettingsvermogen, waren symptomen van dieper liggende euvelen. Er kon uit worden afgeleid, dat de gevol gen en reacties van buitenaf ontstane cri sisverschijnselen zich hadden verbonden met fouten ln onze eigen Nederlandsche samenleving. m Hier keerde zich onze algemeene afweer houding tegen zichzelf. Zij was onvruchtbaar. Zij wilde slechts behouden, wat er was. fc Zoo werden de fouten en de tekorten in onze samenleving wel opgemerkt, zoo wa ren wij wel bereid er aan te dokteren, zoo legden wij er ons wel met kracht op toe lapmiddel na lapmiddel te probeeren, maar li: een actief voornemen de fouten met wor- tel en tak uit te roeien bleef uit. Alles en een ieder was in de afweerhou- ding betrokken. Men beschermde, niet al- leen de natie en haar geheel tegen crisls- lnvloeden van buiten en van binnen, iedere jjgioep en iedere party, ieder persoonhjk deed op zijn wyze hetzelfde. Men be- schemde zich tegen elkander, daarin niet n zelden van bovenaf of door de zoogenaam de. langzamerhand tot een vloek geworden crisismaatregelen gesteund Nakaarten over dit alley heeft weinig zin. Thans, nu de echte crisis ons in haar gieep heeft, kunnen, neen moeten wU ons stalen door de gedachte, die enkele maan- Jden terug nog een ydele klank voor ons bleef. Crisistijden zy'n tyden van nieuwe - geboorte. Scheppende hartstochten worden wakker in de menschen, hartstochten, die met alleen het oude willen omverwerpen, doch Iets nieuws tot stand brengen. Crisistijden maken in den enkeling en in de massa s krachten los, strevende naar de verwezeniyking van een nieuwe orde. In de dagen, toen wy, tengevolg van onze afweerhouding, ln onze mogehjkheden be perkt. waren, waren ook zy, die beseften, dat een werkehjke nationale crisis ophan den was, buiten machte de onmisbare wij zigingen aan te brengen, ja, zy konden er niet eens toe komen hun innerhjke verzet tegen weinig bevredigende toestanden te doen overslaan in een door duidelijke denk beelden gedragen hervormingswil. Het doorzetten van zulk een wil, het vast- Het opperbevel van de Duitsche weer macht deelde gisteren mede: Duitsche gevechtsvliegtuigen hebben op 20 Juli en ln den nacht van 20 op 21 Juli vliegvelden, haven- en tankinstallaties ln Zuid- en Midden-Engeland, alsmede fa brieken bij Newcastle aangevallen. Door de neergeworpen bommen ontstonden branden en ontploffingen. Bij aanvallen op convoolen werden een vljandeiyke kruisers en twee torpedojagers getroffen en zwaar beschadigd. Hierbij schoten onze jagers tydens luchtgevechten boven het Kanaal acht vyandeiyke vlieg tuigen neer. Een ander vyandelljk vlieg tuig werd bij Rotterdam neergeschoten. In den loop van den nacht wierpen Brit- sche vliegtuigen wederom bommen op Noord- en West-Dultschland en Nederland. De aangerichte materleele schade ls onbe langrijk. Verscheidene bommen vielen in een kleine Noorddultsche stad, waardoor zeven burgers gedood werden. BIJ deze nachtelijke aanvallen gelukte het negen vyandelijke vliegtuigen neer te schieten, waarvan zeven door de luchtdoelartlllerle en twee door nachtjagers. Bij een aanval op Wllhelmshafen wer den vy andelij ke vliegers door den sterken afweer tot vroegtydlg omkeeren gedwon gen. Vier van deze vliegtuigen werden door de luchtdoelartillerie der oorlogsmarine neergehaald. De totale verliezen van den vjjand bedroegen gisteren 22 vliegtuigen. 5 "eigen vliegtuigen worden vermist. Het 42ste legerbericht van het Italiaan sche algemeen hoofdkwartier (dus van gisteren) luidt als volgt: Onze vliegtuigen hebben by een nachte- ïyk bombardement van geringe hoogte een torpedofabriek op Malta doeltreffend met bommen bestookt, waardoor geweldige branden ontstonden. Al onze vliegtuigen keerden behouden op hun basis terug In Noord-Afrika werd een Britsch vlieg tuig neergehaald en de bemanning, be staande uit diie personen, gevangen ge nomen. ln Oost-Afrlka hebben onze vliegtuigen doeltreffende bombardementen uitgevoerd op de vllegtuigbasis van Buna (Kenya), op de vlootbasls van Berbera en op de vyan- deiyke stellingen in het gebied van Kur- muk ln den Engelsch-Egyptlschen Soedan. Een van onze vliegtuigen keerde niet terug. leggen van dien wil in preciese wenschen kwam immers neer op het prijsgeven van de afweerhouding. Geleldeiyk was ons heele vaderlandsche bestel afhankelijk geraakt van de mogeiykheid by die houding te vol harden. Zoodoende kwam het vooropstellen van den wil tot omvorming en vervorming geiyk te staan met aantasting van onze kans op zelfhandhaving. Geen overtuigd vaderlander mocht dien stap ondernemen. Inmiddels zyn de verhoudingen een vollen slag omgedraaid. Onze afweerhouding is eens en voor goed doorbroken. Op een wyze, die weinigen had den verwacht en die wel niemand heeft ge hoopt. Wij moeten echter in dit opzicht de feiten nuchter en met een open gemoed aanvaarden. Maar nu kunnen dan ook en moeten de handen uit de mouwen. De afweerhouding was gericht naar het verleden. Terecht veelszins, omdat ons ver leden ondanks fouten en gebreken zoo veel goeds had opgezameld en zooveel kostbaars ln het leven geroepen. Nu echter is ons vaderlandsche bestel aangewezen op hen, die zonder achterwaarts te zien, als Neder landers cle toekomst tegemoet willen treden. Als Nederlanders dit is een eerste ver- elschte. Een vereischte van verre draag- wydte. Het beduidt trouw aan waarden en inzichten, aan levensvormen en levens idealen. die als zoodanig met verleden en toekomst niets te maken hebben. Tenminste zoolang wy denken aan het verleden en de toekomst van ons eigen Nederlandsche volk. Met dat volk zyn Immers waarden en in zichten, levensvormen en levensidealen ver bonden, die een bhjvend karakter dragen en die, ondanks de wisseling der tyden en on danks wisseling van politieke en sociale om standigheden, aan zichzelf gehjk blijven. Is het niet zoo, dat nu. scherper dan ooit, uit komt. hoe diep dit biyvende element in ons wezen is geprent? Maar Ls het pal staan voor onze Neder landsche traditie van gewetensvryheid en verdraagzaamheid, van achting voor den enkeling, van verantwoordeiykheid en een vrij beleefd gemeenschapsbesef, een eerste vereischte, daarnaast staan andere voor waarden, die vervuld moeten wezen, willen wij als oprechte kinderen van onze eeuw in die eeuw ons vaderland weer opbouwen. Over de gezichtpunten, aan de hand waar van de voorwaarden moeten worden be paald. stel Ik my voor ln verder volgende artikelen enkele opmerkingen te maken. Hierbij denk ik niet aan een program, noch aan de voorbereiding daarvan. Een program is een voorloopig eindpunt, geen begin. Wy staan aan het begin en moeten onze primaire inzichten en overtuigingen toetsen. Wij moeten een gezindheid aankweeken en daaraan een vasten inhoud geven. Dan zullen op dien grondslag de program ma's wel ontwikkeld worden. Dan schaadt het ook niet, als dat er meerdere zouden zijn. Nu is saambinding, boven onvoldragen programma's en speciale wenschen uit een dwingende taak en een onafwysbare plicht. De eerste persstemmen uit Engeland klonken Zaterdag reeds niet gunstig ten aanzien van Hitler's „laatste beroep op het gezond verstand in Engeland". En dit is zoo gebleven. Ook de Zondagsbladen wijzen het „vredesaanbod" van de hand. De Duitsche pers constateert dan ook reeds, dat in de eerste reactie uit Engeland op de rede van Hitler het gezonde verstand, waarop de Führer voor het laatst een beroep deed, ontbreekt. Een zakelijk initiatief tot het bestudee- ren van de mogeiykheden. welke door de rede geschapen zyn kan in de Engelsche commentaren tot dusverre niet ontdekt worden, aldus de Deutsche Allgemeine Zei- tung. De Börsen Zeltung ziet ln de Engel sche commentaren een blindheid voor den werkeiyken toestand. WIJ zijn ons er van bewust, aldus dit blad, dat deze stemmen geen officieel antwoord zijn. Doch wij be seffen evenzeer, dat zij geïnspireerd zyn en de opvatting van Churchill weergeven. Churchill is niet het Engelsche volk. Tot dat volk, dat den verderen oorlog zou heb ben te ondergaan, heeft de Führer zich ge richt. De Lokalanzelger schrijft: Wien de goden willen verderven, slaan zij met blindheid. De Engeüsche pers neant in het geheel niet de moeite, het volk uitvoerig in te lich ten over de rede van den Führer. Zij heeft de opdracht, ieder vreedöaam en positief initiatief te vernielen. Htet is precies ais na 6 October". De Berhjnsche correspondent van het Hamburger Fremdenblatt, dr. Halfeld, schryft in een beschouwing: Buiten het Britsche rijk is er vrijwel nie mand, die ontkent, dat het uniek ls, dat de Führer een laatste beroep op het ge zonde verstand van het Britsche volk en op de watten van menschelijMiedd ge daan heeft, ofschoon de militaire, politieke en economische voorwaarden voor de laat ste periode van den geweldigen strijd in overweldigende meerderheid in het vdor- deel van Duitschland zyn. Het is een voor- beeldejoos bewys van zelfoverwinning, dat de grootste man van deze eeuw verklaart voor het voortzetten van den strijd geen dwingende reden te zien. Nog eenmaal heeft de politiek het woord. Dit is moge- ïyk, doordat het oorlogsdoel van het groot- Duitsche rijk van den aanvang af gelegen heeft op Europeesch terrein en doordat de Duitsche strijd noodig is geworden voor het terzij deschuiven van de ordening van Ver sailles, maar niet voor het doen verdwynen van de positie van Engeland buiten Europa. Dat alles ls ten overvloede bereikt. Als Engeland niettemin op aan wy zing van Churchill den strijd wil voortzetten, doet het dat met het zekere vooruitzicht, dat êen verovering van het Britsche eiland door de Duitsche wapenen onafwendbaar gewor den is, terwijl van een wedergeboorte van den Britschen Invloed op het continent nooit meer sprake kan zijn. Dat z-n de stra tegische en politieke omstandigheden, waaronder het Duitschland van Adolf Hit ler en het Engeland van Churchill tegen over elkaar, staan. Er kan geen twijfel meer over bestaan, dat de verschrikking van den eindstrijd alles te boven zal gaan, als Engeland niet op het laatste oogenblik er toe overgaat, zyn verderver binnen te perken te houden. In Italië vernam men hetzelfde geluid. Stefani schreef o„Zooals Hitler had voorzien, zyn zijn verklaringen van 19 Juli aan de overzijde van het Kanaal slecht ontvangen. In het land, dat men ten on rechte den grond van de vrijheid heeft ge noemd, is de reproductie van den tekst ver boden. Dit ls een zonneklaar bewijs, dat de Engelsche leiders de waarheid vreezen. Tot aan de laatste catastrofe bhjven zij het volk misleiden en verhinderen zy, dat het zich rekenschap kan geven van den waren toestand en van de werkelijke bedoelingen der mogendheden van de spil. Churchill handelt misdadig, als hij het Britsche volk op een dwaalspoor brengt door de bewering dat de tegenstand in Canada zal kunnen worden voortgezet. Slechts de plutocraten zullen van het eiland vluchten en het En gelsche volk zal den oorlog te Londen met geheel andere oogen zien dan de rijken, die zich over den Oceaan in veiligheid zul len hebben gesteld. Na de verklaringen van Hitler had de leidende klasse slechts één weg kunnen in slaan. zy had moeten toelaten, dat het volk van die verklaringen kennis nam en be sliste. Churchill heeft dit vrije volksbesluit verhinderd en dit beteekent zijn definitieve veroordeeling voor de geschiedenis. Chur chill is verantwoordelijk voor de vernieti ging van het Britsche rijk, een vernietiging, die thans een Europeesche noodzaak ls ge worden. Doch later schynt tooh een kleine ken tering te zyn ingetreden. Stefani meldde toch gisteravond, dat achter de parlemen taire schermen te Londen thans, als gevolg van Hitler's beroep op het gezonde verstand van Engeland, een groote politieke slag wordt geleverd. Hierby teekenen zich drie stroomingen af: 1. De strooming, die door Churchill ge- Twee Oostzeestaten, Lithauen en Letland hebben zich gisteren tot Sovjet republiek uitgeroepen en besloten, om aansluiting bij de Sovjet-Unie te ver zoeken. Deze besluiten zijn genomen door de nieuwe volksvertegenwoordigin gen dezer landen, die daartoe op het zelfde tijdstip bijeenkwamen. Ook het nieuwe Estlandsche parle ment, dat op hetzelfde uur vergaderde, heeft de toetreding tot de Sovjet-Unie op de agenda geplaatst. Het voorstel wordt thans door een parlementscom missie bestudeerd. In politieke kringen te Moskou neemt men aan aldus D.N.B. dat de Op perste Sovjet der Sovjet-Unie, die for meel over het opnemen der drie Oost- zee-staten als bondsrepublieken in het verband der Sovjet-Unie te beslissen heeft, dezer dagen te Moskou bijeen zal worden geroepen. In Lithauen was het verloop als volgt: Minister-president Paleckis, die tevens de functie van staatspresident uitoefent, heeft in een rede, die een uur duurde, een over zicht gegeven van de afgeloopen 20 jaar, waarin Lithauen onafhankeiyk is geweest. In aansluiting hierop schetste hy de werk zaamheden der nieuwe regeering. In scher pe bewoordingen rekende de premier af met het vroegere regime. Hy wees ten slotte op de noodzakeUjkheid, een nieuwe grondwet aan te nemen en wel de democratische grondwet van de Sovjet-Unie. De plaatsvervangende minister-president, de minister van Buitenlandsche Zaken, Kreve-Mickevicius, nam vervolgens het woord om mede te deelen, dat de regeering besloten had af te treden. De Sejm evenwel sprak daarop haar ver trouwen in de regeering uit en verzocht haar in functie te blyven, totdat op grond van de nieuwe wetgeving een nieuwe re geering zal zyn gevormd. Nadat de formaliteiten waren vervuld, werd de agenda opgesteld. Hierop werden de volgende punten geplaatst: 1. Aanneming van een nieuwe grondwet; 2. toetreding tot de Sovjet-Unie; 3. regeling van het agrarische vraagstuk; 4. onteigening van groote banken en fa brieken. Na een korte verdaging werd de zitting heropend. De minister van Binnenland- sche Zaken, Gidvila, legde een uitvoerige verklaring af, waarin Lithauen tot socialis tische radenrepubliek werd uitgeroepen en de Sovjet-grondwet onmlddellyk ingevoerd werd. Deze verklaring is met algemeene stemmen aangenomen. In het verdere verloop van de vergade ring is ook het tweede punt der agenda de aansluiting van Lithauen bij de Sovjet- Unie afgehandeld. De minister van Jus titie, Pakarklis, zette in een uitvoerige ver klaring de voordeelen voor Lithauen uiteen van zulk een aansluiting. In het slot van zyn rede constateerde hij, dat, nu de Sov jet-grondwet door de Sejm voor Lithauen is aangenomen, de ontworpen aansluiting van Lithauen by de Sovjet-Unie wettelijk moet worden vastgelegd. Daarom stelde de minister aan de Sejm voor, den Oppersten Raad van volkscom missarissen der Sovjet-Unie te verzoeken, Lithauen als zelfstandige socialistische Sovjet-republiek op te nemen in de Sovjet- Unie. Dit voorstel werd met algemeene Llemmen aangenomen. Daarop werd de ver gadering verdaagd. In Letland was het verloop van zaken precies gehjk en in Estland volgt heden de derde herhaling. Dit Nummer bevat TWEE Bladen Binnenland Radio-rede van mr. Rost van Tonningen. (2e Blad) Tien punten voor de volksvoeding. (2e Blad), Nieuwe distributie-maatregelen. (2e Blad) Interessante zeilwedstrijden tijdens de Kaagweek. (Sport, 2e Blad) AMSTERDAMSCHE BEURS. Kalme handel - Prijshoudende locald markt - Amerikanen eveneens prijs houdend - Staatsfondsen gedrukt. Buitenland In afwachting van Engeland's antwoord op EUtleris laatste beroep. Niet veel kans, dat Engeland er naar zal luisteren. (Ie Blad) De drie Baltische landen sovjet-republieken Zij sluiten zich aan bij Moskou. (Ie BI.) Pan-Amerikaansche conferentie te Cuba geopend. (Ie Blad) ZIE VOORTS „LAATSTE BERICHTEN" EERSTE BLAD. personifieerd wordt en niet op de rede van Hitier wil antwoorden. 2. De getalsgewys sterkste strooming, welke gunstig staat tegenover een stap om by de asmogendheden naar de vredesvoor waarden te informeeren. 3. De strooming die van het volk uitgaat en aan den oorlog een einde wenscht te maken. Het D.N.B. meldt tevens, dat volgens een Stefani-bericht uit San Sebastian uit een bron welke aandacht verdient, verluidt, dat Lloyd George, nadat hij de rede van Hitier gelezen had, om een audiëntie bij den koning heeft verzocht en van de regeering het bijeenroepen van het parlement in een geheime zit ting zou hebben verlangd. Lloyd George, die gesteund zou worden door den hertog van Windsor, zou reeds veertig Lagerhuisleden voor zyn opvatting hebben gewonnen, dat in ieder geval naar voorwaarden zou kunnen worden geïnfor meerd. Het heet dus: afwachten! Lang zal men echter wel niet behoeven te wachten. Naar verluidt, aldus het D.NJB., zal de Britsche minister van buitenland sche zaken, Halifax, hedenavond in een radiorede voor het Britsche rijk en de Vereenigde Staten het standpunt be palen ten aanzien van de Rijksdagrede van Hitier. De diplomatieke medewerker van de „Times" is van meening, dat lord Halifax slechts herhalen kan, hetgeen reeds gezegd is, aangezien Engeland vast besloten is den oorlog voort te zetten, vooral daar de lei ding der weermacht geen reden en ook geen geneigdheid heeft om wijziging te brengen in haar tot dusverre ingenomen „rustige houding vol vertrouwen". Een soortgelijken gedachtengang vindt men terug in een hoofdartikel van de „Times". Tijdens een radio-uitzending in de Duit sche taal heeft de omroeper van de British Broadcasting Corporation o.m. verklaard: ..Wy wijzen uw beroep van de hand. Ons motief is onze national kracht, onze eerge- vo-elens, ons rechtvaardigheidsgevoel en ons verantwoordelykEbewustzyn tegenover de wereld". Mussolini heeft aan den Führer het vol gende telegram gezonden: „De woorden van uw groote Rijksdagrede zyn regelrecht tot het hart van het Ita liaansche volk gegaan. Ik dank u en ik zeg u opnieuw, dat het Italiaansche volk, wat ook komen mag. met het uwe zal marchee- ren tot aan het einde, dat wil zeggen tot aan de overwinning". De Führer heeft hierop met het volgende telegram van dank geantwoord: „Ik dank u, Duce, voor uw vriendschap pelijk telegram. Vereend in onze wereld beschouwing en verbonden in de kracht van onze wapens zullen het fascistische Italië en het nationaal-socialistische Duitschland de vrijheid van onze volken zegevierend veroveren". De Führer heeft Zaterdag in aanwezig- Wield van den rijksminister van buitenland-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1940 | | pagina 1