Waar de Vrouw belang in stelt
0
r
Valkenburg en zijn kerk
LEIDSCH DAGBLAD - Vierde Blad
Zaterdag 22 Juni 1940
Degelijk verduisteren! Verfrisschende dranken
Dagbladreclame
is niet te vervangen
Goedkoop en toch
smakelijk
VERDUISTERINGSPAPIER
KARTON v. verduistering
BLAUWE PLAKKAATVERF
VERDUIST. KAPJES
L. Demmenie Zn.
Kleine wenken voor de
huisvrouw
BIJ MOEILIJKHEDEN KUNNEN DEZE
WENKEN U ALLICHT TE PAS KOMEN.
j
UT.
Het spreekt vanzelf, dat Iedere huisvrouw
haar uiterste best moet doen om de voor
schriften omtrent verduistering stipt op te
volgen, zoodat er niet elk oogenblik een
agent komt aanbellen om haar opmerkzaam
te maken op „uitstralend licht".
De volgende wenken kunnen u misschien
helpen
Als we in de huiskamer overgordijnen
hebben, die nog licht doorlaten, kunnen we
dit euvel gemakkelijk verhelpen, door ln
een stuk stevig zwart papier van onder en
van boven een houten roe te plakken, die
aan beide kanten een eindje uitsteekt. Nu
draaien we vier schroefoogen in het kozijn
neembaar en doordat het strak getrokken
zit. sluit het goed af.
Bij gebrek aan zwart papier kan men ook
6 of 7 lagen kranten nemen, op de machine
op elkaar gestikt. Dit is heel sterk. Moet
het zwarte gordijntje tevens als overgor
dijn dienen, dan kunnen we al die zwarte
vlakken wat opvroolijken door er uit wit
en gekleurd papier een eenvoudig motiefje
op te plakken (zie teekening 1).
Hebben we slechts kleine ramen te ver
duisteren. dan is een vel karton ook heel
practisch en sterk (zie teekening 2). We
snijden op regelmatige afstanden in het
karton knoopsgaten, waarin een schroefoog
precies past en w e schroeven deze vier of
zes schroefoogen in het kozijn. Nu leggen
we het karton op het kozijn met de knoops
gaten over de oogen en draaien ieder
schroefoog een hal ven slag om. Het karton
zit dan stevig vast en sluit goed aan.
Om de lamp netjes af te schermen kun
nen we het volgende toepassen: In den
bodem van een leeg groenteblik maken we
een rond gat, waar de fitting van de lamp
door kan. We schuiven deze er eerst aan en
schuiven dan een rond stuk karton met
een kleiner gaatje en een snee naar den
rand toe er overheen. Dit dient om uit
straling naar boven te gaan. Zie teeke
ning 3).
In gangen en trappenhuizen hebben we
niet veel licht noodig. Hier kunnen we vol
staan met de peertjes te bespuiten met
blauwe plakkaatverf of te bestrijken met
zwarte splrituslak. In het laatste geval laten
we van onderen een gedeelte onbedekt.
(Zie teekening 4).
Tenslotte een valletje, gemaakt van kar
ton. om het licht, dat langs de gordijnen
uitstraalt, weg te krijgen.
De strook heeft de lengte van het venster
en is op vier plaatsen ingeknipt. De bo
venste stippellijn vouwen we naar binnen,
de onderste naar buiten. Nu gaan we a op
a en b op b lijmen. De strook c wordt boven
het gordijn tegen het kozijn gespijkerd en
er komt geen straaltje licht meer door!
INPLAATS VAN THEE TE GEBRUIKEN.
Als de kinderen warm en moe uit school
komen, moeten ze iets te drinken hebben.
Maai- limonade is beslist te duur, thee
schaars en bovendien onvoordeelig van
wege de suiker.
Wat moet Moeder doen? Wel, ze koop*
wat stelen zoethout en een citroen, die ze
in schijfjes snijdt en laat dit alles een tijd
lang in lauw water weeken. Als het niet vlug
genoeg gaat kan men het ook op een zacht
pitje laten sudderen.
Hierdoor ontstaat een uitstekend extract
voor een goedkoope limonade, die de kin
deren heerlijk zullen vinden. Water naar
smaak toevoegen.
Een tweede zseer verfrisschende en ge
zonde drank wordt op de volgende manier
bereid: in een bierfleschje voor 7/8 deel ge
vuld met schoon water, doet men een eet
lepel poedersuiker, een halve eetlepel
oranjebloesem-extract bij den drogist
verkrijgbaar 5 gram wijnsteenzuur in
poedervorm en 5 gram dubbelkoolzure soda.
Slu-it de flesch vlug en schud flink!
In den zomer verdient het aanbeveling
al de poedertjes, die hiervoor noodig zijn
ran tevoren te mengen. Men maakt dan in
minder dan geen tijd een verfrisschende
mousseerende drank.
Vruehtenmelk.
De glazen voor 2/3 met koude, gekookte,
gezeefde melk vullen Hierbij onder voort
durend roeren, roode of zwarte bessensap
schenken, en op smaak met wat suiker af
maken.
Inplaats van vruchtensap met suiker kan
men ook gewone imonadesiroop gebruiken.
Wanneer deze drank flink koud gegeven
wordt, zullen de meeste kinderen dit een
tractatie vinden.
Zomerdrank.
Benoodigdheden1/4 blikje gesuikerde ge
condenseerde melk, limonade of sap van
versche vruchten, spuitwater.
De melk met de limonade of het vruch
tensap goed kloppen en zoo koud mogelijk
maken. De glazen voor 1^4 met dit mengsel
vullen en verder aanvullen met spuitwater.
Als vruchtensap kan men nemen citroen
sap, bessensap, frambozensap, bramensap.
De hoeveelheid is moeilijk op te geven,
daar de eene soort vruchten flauwer Is dan
de andere. Men moet door proeven de goede
verhouding krijgen.
Eenvoudige gelatincpuddingen.
Nu de zomer in het land is. besteden we
weer wat meer aandacht aan frisse he na
gerechten. Hierbij bekoren zeer zeker de
gelatinepuddingen, want juist hierbij gaan
we vaak uit van een eenlgsolne zure vloei
stof.
Voorheelden van zulke puddingen zijn:
sinaasappel pudding, appelpudding
In de meer luxueuze puddingen wordt
ook room gebruikt, doch dit zullen we thans
natuurlijk achter u-eg e laten.
Hetzelfde dat gold bij de puddingen met
zetmeel gebonden geldt ook hier weer. ni.
dat dunne en zure vloeistoffen meer bind
middel noodig hébben dan dikke vloei
stoffen.
Gemiddeld kunnen we rekenen: Per d.l.
melk en water gr. gelatine; per d.l.
vruohitensap 3 gr. gelatine; per dJ. alcohol
houdende vloeistof 4 gr. gelatine; voor 1
stijfgeklopt ciwrit 2 gr. gelatine.
Aan de hand van deze algemeene verhou
dingen kunnen we eigenlijk lederen pudding
maken. Deze hoeveelheden gelatine zijn zoo
berekend, dat we ruimschoots den tijd héb
ben om den pudding te laten bekoelen.
De puddingvormen, waarin deze puddin
gen gemaakt worden, kunnen zijn van
steen of van metaal Metalen vormen moe
ten van goede kwaliteit zijn. omdat ze an
ders een verkleuring van den pudding kun
nen veroorzaken en ook de smaak nadeelig
Dcïnvloed kan worden. Het aardigste resul
taat verkrijgen we ook nu weer met pud
dingvormen. die scherpe figuren hebben.
Als de pudding met room of vruchten ge
garneerd wordt, moeten de figuren strak
van lijn zijn.
Maken we een gladden gelatinepudding.
dan kan de vorm gewoon met koud water
gevuld worden, totdat de puddingmassa er
ln komt. Wordt de pudding schuimig door
b.v. stijf geslagen room of eiwit, dan is de
kans, dot de pudding aan den vorm blijft
hangen grooter. We vetten dan den pud
dingvorm met slaolie in of spoelen hem
net on geklopt eiwit om. Beide manleren
zijn goed, wanneer we tenminste er aan
denken een uitstekende kwaliteit slaolie te
nemen (anders smaakt de pudding er naar)
en den vorm omgekeerd neer te zebten om
de overtollige sflaolle er uit te laten drui
pen of om te zorgen dat het eiwit, waar we
mee omspoelen niet opdroogt.
Deden we de zetmeelpuddtngen na koken
direct in den vorm gelatine puddingen
moeten altijd eerst, ecnlgszins gelel-achtlg
zijn voor ze in dear vorm mogen. Zouden we
hier niet aan denken, dan bestaat er groote
kans dat het vulsel (b.v. stukjes vruchten»
naar den bodem zakt en niet gelijkmatig
door de geheele pudding verspreid blijft.
Ook bij puddingen zonder vulsel kan zich
het onaangename verschijnsel voordoen, dat
na storten, de bovenkant van de pudding#
veel stijver is dan de rest.
Zondag: Kaüslappen, peulen en worte
len, aardappelen, griesmeelpudding met
kruisbessen moes
Maandag: Stamppot, van rauwe, gele
andijvie, gebakken spek/beschuit met aard
beien.
DinMlag: Rollade, bloemkool, aardappe
len, rijstebrij met gestoofde pruimen.
Woensdag: Bloemkoolsoep, koud vleesch,
stoofsla, aardappelen.
Donderdag: Rijst met gestoofde tomaten
en geraspte kaas, drie ln de pan.
Vrijdag: Gekookte eieren, komkommer
en tomaten, rauw gebakken aardappelen,
havermout.
Zaterdag: Dikke groentesoep, he vermout-
koekjes.
ENKELE EENVOUDIGE REC EPTEN EN
„SCHOTELTJES ZONDER VUUR".
Stamppot van rauwe andijvie met gebakken
spek.
Benoodigdheden voor 4 personen: 3/4 k g.
gele andijvie, D/2 k.g. aardappelen. 4 dl.
melk, zout, nootmuskaat, 2V2 ons rookspek,
40 gr. margarine.
Bereiding: De gaargekookte aardappelen
opkoken met de melk, en op de gewone
manier aardappelpuree maken. Op -smaak
afmaken met noot, boter en zout. De
andijvie heel goed wasschen, nadat de
groene punten verwijderd zijn, daarna heel
fijn snipperen en tusschen een schoone
doek drogen. De groente door de puree roe
ren, en deze 5 min. Roed door laten koken.
Het spek in plakjes snijden en in de koeke
pan langzaam bruin en knappend bakken.
Het spekvet over de stamppot schenken, en
het spek er op leggen.
Griesmeelpudding met gestoofde
kruisbessen.
Benoodigdheden: 1 1. melk, 100 gr. gries-
meel, 50 gr. suiker, V» pond onrijpe kruis
Het «torten van gelatdnepuddingen ge
schiedt op vrijwel dezelfde manier als dat
van zebmeelpuddingen. Dus ook weer eenst
den pudding van den rand losmaken, storten
op een nat gemaakte glazen of kristallen
schotel. Hebben we een metaden pudding
vorm gebruikt en wil de pudding niet uit
den vorm, dan kunnen we den vorm even
in warm water onderdompelen, er „smelt"
dan iets van den pudding, waardoor hij heel
gemakkelijk uit den vorm glijdt.
MEVROUW Z. OUT
erkent de voor dee len van Jooo en Ne®o,
het hygiënisch verpalkte keukenzout.
53-11
(Ingoz. Mod.)
bessen, suiker, of saccharine, 1 lepel sago.
Bereiding: De melk aan de kook brengen.
Griesmeel en suiker droog door elkaar roe
ren en ln de melk strooien. De pudding
door laten koken tot men bij het roeren
den bodem van de pan ziet, dan van het
vuur. met de garde kloppen tot de pudding
luchtig is, en overdoen ln den vorm.
De kruisbessen wasschen, opzetten met
1V2 kopje water en 1 min. laten koken.
Door een haren zeef wrijven en daarna
binden met de aangemengde sago. Op
smaak met tabletjes saccharine en wat
suiker afmaken.
Na het keeren van de saus om de pud
ding heen schenken.
Koude koffleschoteltjes.
Nu iedereen zuinig moet zijn met het
gebruiken van gas, wordt het wel eens
moeilijk een warm .schoteltje of warm
hapje voor de koffie klaar te maken. Toch
heeft men restjes van den vorlgen dag en
wil die graag 7.00 goed mogelijk gebruiken.
Eenlge recepten voor koude restverwer-
kingen van groente, vleesch en aardappe
len volgen hieronder.
Overgebleven aardappelen, 8 a 10 stuks
worden ln niet te dunne plakjes gesneden.
In den slabak maakt men een sausje van 1
zacht gekookt el (3 min. koken), 2 lepels
slaolie, 3 lepels azijn, wat peper, zout en
maggle. Hierdoor mengt men de aardap
pelen voorzichtig plm. !/2 uur voor het eten.
Een tomaat wordt geschild, ln vieren ge
sneden en als garneering er op gelegd.
Resten groente b.v. worteltjes, bloemkool,
doperwten, of spercieboontjes worden in
kleine stukjes verdeeld, soms nog vermengd
met wat plakjes aardappel en daarna voor
zichtig aangemengd met 2 lepels olie, 2
lepels azijn, wat zout, peper, noot en mag
gle. Een halve komkommer wordt geschild,
ln dunne plakjes gesneden, met wat zout
weggezet en even voor het gebruik er door
geroerd.
Koud vleesch kan gesneden worden in
nette plakken, die op een schotel gelegd
worden en gegarneerd met augurkjes en
uitjes, een paar tomaten of een randje
platte komkommer, aangemengd met olie
en azijn.
Heeft men nog wat jus over, dan warmt
men deze, en lost hierin per dl. verdunde
Jus l'/2 a 2 blad gelatine op. Hierdoor roert
men het gemalen of gehakte vleesch, wat
gehakte uitjes, en maakt alles op smaak af
met wat peper, maggle en zout. In een kom
of puddingvorm laat men alles koud en
stijf wordëri. Daarna wordt de vleeschpud-
ding gekeerd, ln dunne plakjes gesneden en
garneert men het schaaltje met een paar
plakjes tomaat en een ln schijfjes gesneden
el.
Voor 1 ons koud vleesch heeft men plm.
2 dl. bouillon of bruin van Jus noodig, dus
3 a 4 blaadjes gelatine.
Bovenstaande artikelen, zooals:
zijn tegen billijke prijzen verkrijgbaar bij
HAARLEMMERSTRAAT 169
5307 (Ingez. Med.)
Roestig gereedschap,
zooals spijkers, haakjes, schroefoogen, enz.
kunt u heel gemakkelijk reinigen. Van
tijd tot tijd moeten ze worden afgewreven
met een lap, gedrenkt in slaolie en daarna
met een kurkdroge lap nagewreven. Zijn
ze nög vuiler, dan wrijft u ze met olie en
zand. Altijd op een droge plaats bewaren!
Satijnen blouses,
die haar glans in de wasch verloren heb
ben. kunt u weer mooi glimmend krijgen
door ze te wrijven met een spons, gedoopt
in water met 6 pCt. azijn. Laat het klee-
tiingstuk dan droog worden en strijk het
als het nog iets vochtig is aan den achter
kant op met een dun sitspapiertje of een
stukje dun katoen ertusschen. Hang de
blouse op een hanger tot ze geheel droog Is-
Gordijnringen
van echt koper, die zwart geworden zijn.
kunt u heel gemakkelijk en vlug reinigen
door een zeepsopje te maken met een
scheut ammoniak en ze hierin een poosje
te laten liggen. Daarna droogt u de ringen
etevig af en ze zijn als nieuw.
3£e/*i-/{u tv Ta l/ku j 7
n.
De toestand, dat Valkenburg in de parochie
van Katwijk opging, bleef niet bestendigd.
Het godsdienstig leven nam in het begin
der 15de eeuw weer toe ten gevolge van
allerlei geestelijke stroomingen. Doch het
was vooral Burggraaf Hendrik van Wasse
naar, die zich voor Valkenburg interes
seerde. Hij sloot op 1 Januari 1424 een ver
drag met Hendrik van Keppel, den Land
commandeur der Duitsche Orde te
Utrecht voor de verheffing der kapel tot
Parochiekerk, waarbij voor zekerheid den
pastoor zekere inkomsten werden gewaar
borgd. Drie weken later, op 21 Januari gaf
de vicaris-generaal van het bisdom van
Utrecht zijn goedkeuring. Het is waarschijn
lijk dat het gebouw zelf toen ook is hersteld.
Er scheen een tijd van bloei te zullen
aanbreken, vooral toen het volgend jaar
1425 Fillps van Boürgondië de kerk onder
zijn bijzondere bescherming nam. In dien
tijd kreeg Valkenburg zelfs één of meer
kapelaans.
Sinds lang was reeds in de kerk een kapel
van het H. Kruis benevens enkele andere
kapellen met altaren, waaraan bljzondére
inkomsten verbonden waren. En verder had
men voor het kerkelijk leven een Broeder
schap van St. Mauritius. Deze Broederschap
beantwoordde evenwel op zeer bedenkelijke
wijze aan haar ideaal, zoodat de brave Val
kenburgers reden tot klagen gaven. Daarom
besloot de heer van Valkenburg. Johan van
Wassenaar, krachtig in te grijpen.
In een besluit van hem van plm. 1470
maakt hij ln de eerste plaats melding van
vele wonderen, die dagelijks in de H. Kruls-
kapel zouden plaats hebben. Hij wilde nu
het St. Maurltiusgllde omdoopen tot H.
Krulsbroederschap en meteen orde op za
ken stellen, „want wij in der waerheyt ver
nomen hebben van quaden regimenten ende
quade ghewoonten, die daer Lot desen
daghe toe gheweest syn ende ghesciet syn,
als van veel biers te laten comen ende dat
onnuttelycken te ghebrulken, al so dat et
een dronckenghilde ghehieten is: waeromme
wij u allen ende elc bysonder met ernste
laten weten, dat wij deze lelycke, sondlghe,
auade ghewoonten af willen hebben, ende
deugdelic ende goddellc gheregiert hebben
willen ter eerèn Goods almachtllch ende
tot weerdlcheljt des ghebenedlden cruces."
Het nieuwe gilde, nu geheeten het
H. Kruis en St. Mauritius schijnt zich ge
heel ter deugd te hebben gedragen. Het
geld werd voor andere doeleinden dan bier
drinken besteed en weldra bezat de broe
derschap uitgestrekte landerijen en vele
renten.
Toch ging niet alles even voorspoedig in
de 15de eeuw. De laatste opvlamming der
Hoeksche en Kabelj auwsche twisten bracht
nogmaals verwoesting over Holland en ook
Valkenburgs kerkgebouw moest het ont
gelden. Gelukkig kwam in 1492 aan dit slag
van burgertwisten voorgoed een einde. In
1493 en '94 werd de kerk geheel ver
nieuwd en voorzien van een nieuw koor.
Ze was toen, behoudens wat oud muur
werk uit de 13de eeuw, een kruiskerk in
laat-Gothlschen stijl. Voor de beschrijving
hiervan zijn wij aangewezen op enkele
oude teekeningen uit de 18de eeuw, die
den ouden toestand vrij goed laten recon-
strueeren. Wij komen daarop terug. De
toren, waarvan de romp op de teekening
nog een vroeg-Gothlsch karakter draagt,
werd toen tyoog opgetrokken en voorzien
van een hooge puntige spits, in den volks
mond „Lange Maal" genoemd. Ik breng
in herinnering, dat Maal een verkorting is
van Maaike of Marije, het Friesche woord
voor Maria, Friesche taalresten vinden
we rondom Rijnsburg nog laat in de 18de
eeuw In de betiteling van „Lange Maai"
voor den toren van een Mariakerk behoeft
men in de Middeleeuwen niets profanee-
rends te zien. Het volk sprong nu eenmaal
huiselijk met zijn heiligen om, wat men ln
het Zuiden trouwens nög kan opmerken.
Een 80-tal jaren ging het nu weer goed,
tot in 1573 of '74 hetzij door Spaansche,
hetzij door Staatsche benden, opnieuw ver
woestingen plaats vonden, die zich even
wel meer tot het inwendige en de glasra
men bepaalden. „Lange Maal" bleef even
wel gespaard.
Op 22 Maart 1592 werd in een hersteld
gedeelte der kerk van de preekstoel afge
lezen, dat men er een Gereformeerde ge
meente wilde stichten en een kerkeraad
verkiezen. Daarop sloot een Jaar later de
laatste pastoor van Valkenburg en com
mandeur van Katwijk, zekere Francois
Worms een verdrag met de kerkmeesters
over kerk en pastorie. Over de wettigheid
dier overdracht is veel te doen geweest.
De eerste hervormde predikant was sinds
1599 David Jacob Reverset, die aanvanke
lijk de combinatie Valkenburg—Katwijk
bediende.
In 1619 werd Valkenburg weer een afzon
derlljke gemeente.
De kerk was weer ln haar geheel gereed
gemaakt voor de nieuwe bes Lemming Docb
een nieuwe ramp trof het complex, toen de
bliksem in den avond van 5 September 1665
ln den toren «loeg en de spits en al het
houtwerk verbran id® De torenromp werd
nu afgedekt met een tentdak en een open
koepeltje, zooals onze teekening, die den
toestand van 1783 weergeeft, aantoont. Het
Angelustorentje op de viering, dat we op
de teekeningen van 1725 nog aanwezig zien,
was vóór 1783 reeds verdwenen. Ook ont
dekken we. dat verschillende hooge
Gothische vensters in 1783 reeds geheel of
gedeeltelijk waren dichtgemetseld, wat we
ook al als een bewijs van achteruitgang
moeten beschouwen.
Duidelijk herkenbaar is, dat het koor en
het dwarspand met de vele zandsteen ver
sieringen dagteekenen uit het laatst der
15de eeuw.
Dat de torenromp een vroeg-Gothisch
karakter droeg, hebben we reeds opge
merkt. Verder kunnen we aan de teekening
zien, dat de toren aangebouwd was en dat
het schip der kerk, dagteekenend uit een
vroegere periode dan 1493, veel lager was,
dan koor en dwarspand.
Waarschijnlijk hebben we ln de lage
kapel rechts op de teekening, die ook van
vroeger tijd dan de herbouw van 1493
schijnt te dateeren, de H. Krulskapel te
zien, die voor de Valkenburgers van zooveel
beteekenis was.
Deze kerk begon ln de 18de en 19de eeuw
steeds meer te vervallen. Valkenburg was
een arme, kleine gemeente. Eindelijk werd
de toestand onhoudbaar en werd het
grootste gedeelte afgebroken. Een nieuwe
zaalkerk werd gebouwd waarbij van oud
muurwerk aan de Oostzijde nog eenlg ge
bruik werd gemaakt. Dit geschiedde in 1844
en toen vond men het heel mooi, want er
werd gebruik gemaakt van klasslcistlsche
principes, zU het dan op bescheiden schaal.
Het zadeldak met den stompen hoek, het
Ingangsportiek en eenlg ander ornament
deden klassicistlsch aan.
De toren werd nu Ingebouwd en kreeg
een koepeltje. Doch bouwkunstig was het
complex van geen beteekenis. Ruim 20 jaar
geleden is de toren weer wat hooger opge
trokken en voorzien van een spits.
Al was de kerk uit een oogpunt van
bouwkunst van weinig belang meer, wij
kunnen oils voorstellen, dat de dorpelingen
er ten zeerste aan waren gehecht en het
verlies er van ernstig betreuren te meer nu
het blijkt dat er vrijwel niets meer van te
redden Ls
Toen ln 1844 de kerk werd herbouwd,
werd uit publieke kassen f. 4500 verstrekt
om den bouw te helpen bekostigen. Het ls
te wenschen en het zal trouwens wel nood
zakelijk zijn, dat ook thans uit openbare
fondsen subsidies worden verstrekt- voor
den herbouw.
En moge Valkenburg dan op de oude
historische plaats een kerkgebouw zien
verrijzen dat uit bouwkunstig oogpunt een
sieraad voor het dorp wordt en als zoodanig
tevens een bevestiging van Schillers woord:
„Und neues Leben blüht aus den Ruinen".
N. J. S.
2—4
