DE SCHAKEL
Valkenburg
en zijn kerk
LEIDSCH DAGBLAD - Twectic Bisii
Zaterdag 15 Juni 1940
VISSCHERIJ-BERICHTEN
ZORGT voor den WINTFR
EENIGE COMPLEXEN WONINGEN
BETAALZEGELKAS
BURGERLIJKE STAND
VAN LEIDEN
FAILLISSEMENTEN
Berichten vorige oplage
Officieele tegenspraak van
Ned.-lndische regeering
OFFICIEELE PUBLICATIE
Adverteert in het Leidsch Dagblad
OFFICIEELE PUBLICATIE
Wehrmachtbezugschein
Militaire distributie-kaart
VOORSCHOTBANK
BLIJFT HAAR SOCIALE TAAK VERVULLEN
OFFICIEELE PUBLICATIE
a—ai
Te Leiden en omgeving heeft het geteis
terde dorp Valkenburg wel zeer de aan
dacht getrokken. Dat het niet voor de eer
ste maal in de historie getroffen werd moge
blfjken uit de volgende notities, die met
weinig moeite uitgebreid zouden kunnen
worden tot een uitvoerige studie Wij be
perken ons evenwel tot enkele hoofdzaken.
Omtrent de stichting van het dorp zijn
wij niet nauwkeurig Ingelicht. Wellicht was
hier. waar de klei overgaat in het oudere
duingebied reeds voor onze Jaartelling
eenige bewoning. Het schijnt evenwel vast
te staan. dat. volgens Blok en Holwerda,
hier in den tijd der Flavtsche keizers, dus
tusschen 70 en 96 een burcht zou zijn ge
sticht. als zoovele andere aan den linker
Rijnoever gebouwd. Vroegere vondsten van
tufsteenbrokken en Romeinsche munten,
benevens de opgravingen van dr. Van Gif
fen. hebben ons dit met groote zekerheid
bevestigd
Deze burcht, ter hoogte van de tegen
woordige kerk en dan verder Oostwaarts
naar het Marktveld zich uitstrekkend zou
volgens oude berichten omstreeks 860 door
de Noormannen zijn verwoest Dat zal dan
waarschijnlijk zijn gebeurd bij een der ge
weldigste roof- en plundertochten, welke de
Noormannen in 857 en het volgende jaar
ondernamen en waaromtrent dr Jan de
Vries ons een en ander mededeelt in zijn
helder en inhoudrijk boek ..De Vlklnger in
de lage landen bij de zee".
In dien tijd was het Christendom in onze
omgeving reeds vrij algemeen doorgedron
gen. dank zij de werkzaamheid van den H.
Willlbrord. Reeds in 739 had deze opdracht
gegeven te Osgeresgêst een kerk te stichten,
een der voorgangers van het bekende
Groene Kerkje. Het kerkje te Oegstgeest of
Kerkwerwe werd de moederkerk van een
groot aantal dochterkerken. Daaronder
wordt ook Falckanaburch genoemd. Het
kerkje te Valkenburg behoorde in de 10e
eeuw aan den bisschop van Utrecht.
Waarschijnlijk moeten we hierbij nog
denken aan een zee* eenvoudig houten
kerkje, in het beste geval van tufsteen.
Over de oudste geschiedenis dezer kerk
ligt een dichte sluier. We weten er niets
van.
Zooals bij tal van elementen der plaat
selijke historiën het geval is, komt er eerst
na 1200 eenig licht. Zoo wordt ons het eerst
uit 1213 de naam van een pastoor over
geleverd. volgens het „Oorkondenboek" No.
234 „Jeronymus curatus". Doch het is niet
meer dan de naam van iemand, die als
getuige optreedt.
Een ander element uit de geschiedenis
van Valkenburg vraagt nu eerst onze aan
dacht, de beroemde Paardenmarkt. Er be
staat reden om aan te nemen, dat de be-
teekenis van Valkenburg voor Rijnland in
de Middeleeuwen niet te laag mag worden
geschat. Was het vóór de opkomst van Lei-
den hoofdplaats van de Pagus of Gouw
Rijnland? We weten het niet In ieder ge
val was het een plaats van samenkomst
voor de Rijnlandsche boeren. Waarschijnlijk
reeds in de 9e eeuw. misschien nog veel
vroeger, werd hier de Jaarmarkt gehouden,
die haar hoogtepunt vond in de Paarden
markt van 12 September. Van iets minder
beteekenls. niettemin van groot belang, was
die van Voorschoten, die gehouden werd op
28 Juli
Deze belde jaarmarkten trokken niet
alleen de boeren van Rijnland, doch zelfs
uit veel wijderen omtrek. ZIJ waren voor
hen belangrijke punten voor de agrarische
tijdslndeeling. Zij deden op deze data hun
betalingen van pachten, renten, kustlngen
enz. Zelfs de in 1303 ingestelde jaarmarkt
te Lelden had voor de boeren geen aan
trekkingskracht, ofschoon zij de weekmark
ten druk bezochten. De jaarmarkt te Leiden
werd door de boeren, met een modern
woord, gesaboteerd en had geen levensvat
baarheid Eerst in 1497, dus bijna twee
eeuwen later stelde Philips de Schoone
haar opnieuw in. te beginnen met 18 Juli.
Daaruit Ls ten slotte de befaamde Leidsche
kermis gegroeid, die de ouderen onder ons
nog in haar nadagen van degeneratie heb
ben gekend.
Over de Valkenburger Jaarmarkt een
paar bijzonderheden. Ze begon op 9 Sep
tember onder klokgelui. De koster hing dan
voor ztjn woning bij de kerk een groot ijze
ren kruis, dat gedurende de feestdagen daar
bleef hangen. Zooals we straks zullen zien,
had het kruis voor Valkenburg bijzondere
waarde. De grootste profane beteekenls
vertoonde de markt op 12 September, wan
neer van alle zijden de boeren kwamen op
dagen om handel te drijven; zelfs kwamen
er handelaars uit het buitenland en zelfs
in lateren tijd uit Spanje. Men deed In de
Middeleeuwen nog niet veel aan de statis
tiek. doch wel ls ons bekend gebleven, dat
in 1554 aan het Valkenburger tolhek
sinds 1 Januari 1940 verdwenen! 3106
paarden werden vertold. De paardenmarkt
werd gehouden op het Marktveld, begrensd
door Rijndijk, oprijlaan naar Torenvliet
nu een boerderij en de laan van Toren
vliet naar het dorp. op oude kaarten de
„Cruysweg" genoemd.
De voornaamste kerkelijke feestdag viel
op 14 September, den Krulsverhefflngsdag,
een feestdag Ingesteld ter herinnering aan
het feit. dat de H. Helena, de moeder van
Constantijn den Grooten omstreeks 300
nabij den heuvel Golgotha de groeve zou
hebben ontdekt, waarin 't kruis van Chris
tus begraven was. Kruisvaarders hadden
later uit het Oosten een reliek van het
H. Kruis naar Valkenburg mede gebracht
en aan de kerk vereerd.
Op 14 September dan werd in de ge
opende kerkdeur een groot kruis tentoon
gesteld en in den middag werd steeds een
plechtige processie gehouden, waarbij de
kruisreliek uit de kerk werd gedragen. De
ommegang bewoog zich dan langs den Rijn
dijk. door de laan naar Torenvliet en van
daar langs den ..Cruysweg" naar het dorp,
dus- rondom het Marktveld. De Middel
eeuwers hadden er slag van op gelukkige
wijze het economisch en het kerkelijk leven
te verbinden De Jaarmarkt werd besloten
op 17 September, den feestdag van Sint
Lambertus. een Maastriehtsch bisschop van
het einde der 7de eeuw.
Valkenburg was dus reeds in zeer ouden
tijd een agrarisch centrum van Rijnland,
reeds vóór dat Leiden in de 12e. doch voor
al in de 13de eeuw opkwam. De Leidsche
burggraaf bezat er reeds in de 13de eeuw
..van ouden haercomen" een aantal rechten,
meer dan hij in vele andere dorpen bezat,
die toen van minder beteekenls waren. Hij
had er de tol. de overvaart, het markt-
recht. de ellemaat-, de botermaat-, de
waag- en de muddepennlng. «Blok I. 83'.
De oude heeren. waarschijnlijk Vroon-
heeren, van Valkenburg leidden hun her
komst dan ook af uit de Burggraven blij
kens hun wapen: in rood een gouden dwars
balk. De burggraven voerden do gouden
dwarsbalk in blauw Er zijn allerlei niet
bewijzen doch wel aanduidingen, dat de
heeren van Valkenburg verwant waren met
het machtigste Rijnlandsche geslacht, dat
sinds 1200 voor het voetlicht der historie
treedt, de heeren Van Wassenaer. Doch dit
laten wij rusten. WIJ wenden ons weer tot
de kerkelijke geschiedenis.
In de archieven van de Duitsche Orde,
een geestelijke ridderorde in 1190 gesticht,
en eveneens verspreid in ande»-o periodie
ken. die zich bozig houden Mr' de kerke
lijke geschiedvorsching, heb 1. zooveel ge
vonden over Valkenburg, dat »ien er een
uitvoerige studie over zou kunnen schrij
ven. Ik dien mij dus te bepalen tot enkele
korte trekken. In de eerste plaats merken
we op. dat de kerk van Valkenburg sinds
oude tijden gewijd was aan de H. Maagd.
Op 5 Juli 1241 schonk graaf Willem II haar
aan de Duitsche Orde. Deze stichtte er een
Commandeurshuls, waaraan het Comman
deursstraatje nog herinnert. Deze heeren
hebben waarschijnlijk de kerk ook opnieuw
opgebouwd. Het oudste muurwerk ver
toonde, volgens de berichten over de kerk
van pijn. 140 Jaar geleden, baksteenen
van groot formaat, dus z.g. kloostermoppen.
Men herinnert zich dat deze vooral in de
13de eeuw werden gebruikt; later werden
de maten geleidelijk kleiner.
De beteekenls van Valkenburg was even
wel in de 14de eeuw in sommige opzichten
reeds aan hot tanen. De Duitsche Comman
deurs gebruikten te Katwijk aan den Rijn
een kapel, aan St. Joannes Baptlsta, hun
patroon, gewijd. Deze kapel werd op 10 No
vember 1388 door Dirk van Wassenaer.
Burggraaf van Leiden met zijn zoons ten
geschenke gegeven aan het Duitsche Huls
te Utrecht, opdat de kapel tot kerspelkerk
zou worden gewijd. Dit geschiedde. De pa
rochie Valkenburg werd opgeheven en was
voortaan als kapellanle onderhoorig aan
Katwijk. De Commanderij werd naar Kat
wijk verplaatst, waar men nu als late her
innering ook nog een Commandeursstraatje
vindt.
N. J. 8.
VOOR ZONDAG 16 JUNI.
JaaraveJd. 414.4 M - 8 00 NCRV 12 00 VARA.
6 00 NCRV. 7 00 VPRO, 8 00 -10 10 VARA
8 00 Berichten ANP. 8.10 Schriftlezing, me
ditatie 8 25 Gewade muziek «gr.pl.) 8 50
Evangelisatie-koor Maranutha" en gram-muz.
9.30 Gram.muzlek 9.Ö0 Oeref Kerkdienst.
Hierna: Gewijde muziek igr.pl.) 12.00 VARA-
orkesl en soliste 12.45 Berichten ANP.
I.00 Rosian-orkest 2.00 ..Hollandse he schil
derkunst", lezing 2.20 Granunuzlek 3.00
Tulnbouwpraatje 3.30 De Ramblers 4.00
,.The Klllma Hawallans" en orgelspel 4.30
Voor de kinderen 4.45 Gi om.muziek 5.15
Sportpraatje 5.30 ..Lentebloemen", operette
6.00 Wijdingswoord, omlijst door gram muziek
7 00 Studiedienst 8 00 Berichten ANP
8 15 Bont programma 9.15 Radlotooneel
930 Bravour en Charme 10.00—10.10 Be
richten ANP.
Koolwijk. 1875 M - AVRO-Uitaendlng
II.1511.30 nam. Berichten 8.00 Berichten
ANP. 8 05 Gram muziek <9.00—9.15 Berich
ten Fransch 9.25 Bach-cantate 10.00 Mor
genwijding 10.16 Omroeporkest en solisten
11 15 Berichten (Engelsch) 11.30 Gram.
muzlek 12.00 Koorconcert <opn.) 12.15
Planovoordracht 12 30 Berichten (Dultsch)
12 45 Berichten ANP., eventueel gram.muzlek
100 AVRO-Musette-ensemble en gram.muz.
145 Berichten (Fransch) 2.00 Berichten
(Dultsch) 2.15 Gram.muzlek 2.30 Schil
der U bespreking 2 45 Orgelspel 3.16 Be
richten (Fransch) 3.30 AVRO-Aeollan-orkest
4.15 AVRO-dansorkest 4 45 Ensemble
Jonny Kroon (5.005.15 Berichten. Dultsch)
6.15 Berichten 'Engelsch) 6 30 Gram-
muziek 7.15 AVRO-Amusementsorkest en
AVRO-Olrls 8 00 Berichten (Dultsch) 8.15
Berichten (Engelsch) 8 30 Berichten ANP
8.45 Omroeporkest 9.15 Berichten (Engelsch)
8 30 Berichten ANP. 8.45 Omroeporkest
GEBOREN!
Laurens Johannes a van L. GUsman en W.
Stol; Maria dr. van L. Oroenenboom en H C.
dc MeU; Lldta Catharlna dr. van C. Rietdijk
en E J. Persoon; Margaretha Maria, dr. van A.
A. Franken en E. 8mlt; Leendert. z. van V. L.
van Halm en A. Lek; Leonardus z. van J. C H.
v. d. Eem en C. v. d. Linden; Enzo Vittorlo z.
van A. U. Spadon en A. Rozier; Hendrikus
Theodorus z. van O. P. O. Juffermans en C. A.
van Schagen.
ONDERTROUWD:
J. Glasbergen wedn. 68 J. en A. LooUesteiJn.
wed. 66 Jr. F. HeiJnen Jm. 24 J. en A Elke-
lenboom Jd. 21 Jr.
OVERLEDEN:
J. S. Q. Roesslngh, wed. van J. Hattlnk. 90 J.
Vernietigd:
G. Spierenburg, Leiden.
9.15 Berichten (Engelsch) 9.30 Orom.muzUR
met toelichting 10.00 Berichten (Dultsch)
1015 Berichten ANP., alultlng 11.15—1130
Berichten (Fransch).
VOOR MAANDAG 17 JUNI.
Jaarsveld, 414.4 M VARA-Ultzending
10 00-10 20 voorm VPRO 8 00 Berichten
ANP. gr am.muziek 10 00 Morgenwijding
10.20 Zang met pianobegeleiding 10.35 Decla
matie 10.50 Orgelspel tl .20 Declamatie
1140 Gram.muzlek 12 00 Rosian-orkest
12.45 Berichten ANP 1.00 De Ramblers
.130 Gram muziek 2 00 Declamatie 2.30
VARA-orkest 3.30 Officieel© mededecllngen.
eventueel gram.muzlek 4.00 Orgelspel 4.30
Voor de kinderen 5.00 Gram.muzlek - 6.00
Esmeinlda en solist 6 40 ..Ho© verduisteren
we doelmatig tegen luchtgevaar?", causerie
7.00 Viool en plano 7.30 Offlcleele mededee-
llngen. eventueel gram.muzlek 8 00 Berichten
ANP. 8 15 VARA-orkest 9 00 Radlotooneel
9.25 Gram.muzlek 9.35 Zang. viool, cym-
baal en orgel 10.00—10.10 Berichten A NP.
Koolwijk. 1875 M - NCRV-Uitzending
11.1511.30 num. Berichten 8 00 Berichten
ANP 8.10 Schriftlezing, meditatie 8 25
Gewijde muziek (gr.pl.) 8.35 Gram.muzlek
'9 00-Ü15 Berichten Fransch) 9 45 Viool,
pinno en gram.muzlek 10.25 Oram.muzlek
11.15 Berichten (Engelsch) 11.30 Celesta-
ensemble en gram.muzlek 12.30 Berichten
(Dultsch) 12 45 Berichten ANP. 1 00 Zang
met orgelbegeleiding en gram.muzlek 1.45
Berichten Fransch) - 2.00 Berichten
(Dultsch) 2 15 Trio Beutc-Zepparonl-Hemerlk
en gram.muzlek 3 15 Berichten (Fransch)
3.30 Oram.muzlek 4 15 Fluit en plano 5.00
Berichten (Dultsch) 5.15 Gram.muzlek
6.15 Berichten (Engelsch) 6.30 Postillons en
gram muziek 7.30 Re{X)rtngc of muziek 8 00
Berichten (Dultsch) 8 15 Berichten (En
gelsch) 8 30 Berichten ANP 8 45 Postil
lons 9.15 Berichten (Engelsch) 9 30 Ora-
mofoonmuzlek 10.00 Berichten (Dultsch)
10 15—10.25 Berichten ANP. 11.15—11.30 Be
richten (Fransch).
Onderstaande berichten werden reeds tn
een deel van onze vorige oplaag geplaatst.
Doniel meldt uit Batavia:
De berichten in de Japansche bladen,
volgens welke tweeduizend man Brit-
sche troepen uit Singapore heimelijk
geland zouden zijn In Nederlandxch-
Indlë, zijn gisteren door de Neder-
landsch-Indlsche regeering officieel
tegengesproken.
VI8CIIPRIJZEN.
IJMUIDEN. 15 Juni.
ConsignatlevlschBaars 24; Snoekbaars 62—44
per kg.; Paling 73—88 per kg.
Uw costuum. Jas. japon of
hoed gestoomd en geperst met
enkele dagen. De bezuiniging
v. dezen tijd. Kousen, onzicht
baar ladders ophalen en gra
tis vormen - Ajouren. plissee-
ren, stoppage. enz. Stoomerij
Quicker than Quick. Leiden.
Haarl.straat 215. tel. 22702.!
Noordwijk, Hoofdstr. 99, Tel.
no. 319 - Katwijk. Badstr. 11a
KOOPT THANS UW LVMAAKGLAZEN
- - 1 - 1'/, - 2 Ltr.
20 - 22 - 24 - 27 - 30 ets.
Compleet met ring en deksel. 5136
HET HAARDEN HUIS - JAN DE NIE ZONEN - LEIDEN
K. RAPENBURG 10 - TEL. 20025 - MIDZA-BONS.
van het Rijksbureau voor de Voedselvoorziening in oorlogstijd.
AARDAPPELPRIJZEN.
Het Rijksbureau voor de Voedselvoorziening in oorlogstijd
maakt bekend, dat de maximumprijzen voor aardappelen voor
de week van 17 tot en met 22 Juni 1940 als volgt zijn vastge
steld. alles onverminderd eenig verbod van aflevering. 5139
1. Voor de soorten Zeeuwsche Bonte, Zeeuwsche Blauwe,
Roode Star en Furore, alle voor zoover verbouwd op kleigrond:
Telersprijs f.4.65 per 100 kg.
Grossiersaankoopprijs, franco voor den wal
ter bestemming f.5.46 per 100 kg.
Winkeliersaaiücoopprijs. franco winkel f.6.25 per 100 kg.
Idem in Amsterdamf. 6.25 per 100 kg.
Prijs v. d. consument
(afgehaald van den winkel) f. 0.08 per kg.
Idem (thuisbezorgd) f. 0.09 per kg.
2. Voor de soorten Eigenheimers. Bevelanders en daarmede
gelijk te stellen soorten, alle voor zoover verbouwd op kleigrond
Telersprijs f. 4.10 per 100 kg.
Grossiersaankoopprijs, franco voor den wal
ter bestemming f. 4.90 per 100 kg.
Wintoeliersaan'koopprijs, franco winkel f.5.70 per 100 kg.
Idem in Amsterdamf. 5.80 per 100 kg.
Prijs v. d. consument
(afgehaald van den winkel) f.0.07'per kg.
Idem (thuisbezorgd) f. 0.08'/* per kg.
3. Voor de soorten Alpha, Bintje, Industrie en daarmede
gelijk te stellen soorten, alle voor zoover verbouwd op kleigrond
Telersprijs f.3.22 per 100 kg.
Grossiersaankoopprijs, franco voor den wal
ter bestemming f. 3.90 per 100 kg.
Winkeliersaankoopprljs, franco winkel f.4.70 per 100 kg.
Idem in Amsterdam f.4.80 per 100 kg.
Prijs d. consument
(afgehaald van den winkel) f. 0.06'/* per kg.
Idem (thuisbezorgd) f. 0.07'/f per kg.
De prijzen voor den consument zijn dus ongewijzigd gebleven.
van het Rijksbureau voor de Voedselvoorziening In oorlogstijd.
LEVERANTIES VAN LEVENSMIDDELEN EN VOEDERMIDDELEN
TEN BEHOEVE VAN HET DUITSCHE LEGER IN NEDERLAND.
Met verwijzing naar de desbetreffende ln de dagbladen verschenen bekendmaking volgt
hieronder een afdruk van den bon voor leveranties, ten behoeve van het Duitsche leger 'n
Nederland, van die levensmiddeien en voedermiddelen, welke krachtens de distributleb
lingen slecht® tegen afgifte van een bon of schriftelijke vergunning afgegeven mogen vs..-
den of van welke de aflevering, ln afwachting van een nadere distributieregeling tijdelijk la
verboden. 5114
für den Ankauf von Lebens- oder Futtermitoteln im Bereich des Wehr-
madhhbefehlshabers ln den Niederlanden.
voor den aankoop van levensmiddelen en voedermiddelen in de door de
Duitsche weermacht bezette gebieden ln Nederland.
Die Dienststelle Feldpost Nr.
is berechtigt, für lhren laufenden
Bederf naohstehetide Mengen zu
beziehen:
De militaire Veldpost nr.
is bevoegd, voor de normale be
hoefte de volgende hoeveelheden
te betrekken:
Lauf. Nr. Art der Ware
Loop. Nr. Aard van de goederen
Mengen ln Kg. bezw. ln Btück
Hoeveelheid in kg. en stuk
1
2
3
4
5
6
Ortsunterkunit,
Plaats van vestiging.
1940
Dienststegel.
Diens tstempel.
Untersohrift des Kommandeurs
bezw. des seltostandigen ELnheits-
führers:
a
Onderteekening van den Kom-
mandant of van den zelfstandigen
lektor van de groep:
Anm. Dieser WéhrmaohGbezugsohein darf nur von Angehörigen der deut-
schen Wehrmacht ausgestellt werden.
Bern. Deze militaire distributie-kaart mag slechts door personen van de
Duitsche weermacht worden uitgegeven.
Ausfüllung in lateinischer Schrift.
Invullen in Latljnsohe letteen.
te koop aangeboden.
Minstens 10 rente gevende. 5135
Te bevragen: G. C. BIK, Hoefstraat 21, Tel. 21082
STATIONSWEG 147 - S-GRAVENHAGE
Telefoon 113930. «66
De Directie:
W. BAARS Jr.
van het Departement van Handel, -Nijverheid en Scheepvaart,
PETROLEUMMSTRIBUTIE VOOR DE
BINNENSCHEEPVAART.
De secretaris-generaal, waarnemend hoold van het depar
tement van handel, nijverheid en scheepvaart, deelt met ver
wijzing naar de ln de dagbladen geplaatste en door de radio
omgeroepen bekendmaking mede, dat: 5086
Het verbruiken van petroleum voor motoren aan boord
van vaartuigen ln de rivier- en binnenvaart ls verboden zonder
een door of namens den Inspecteur-generaal van het verkeer
telkens voor den duur van een of meer reizen afgegeven
schriftelijke vergunning, welke vergunning tijdens de reis aan
boord van het vaartuig dient te zijn en op aanvraag aan
de controleeiende ambtenaren moet worden getoond.
Vergunning kan slechts worden verleend, nadat ls vast
gesteld. dat de betreffende vaartuigen gebruikt zullen wor
den voor het vervoer van goederen, welke voor het economi
sche leven van vitaal belang zijn te achten en voorts, dat
dit vervoer niet op andere wijze zonder of met een geringer
verbruik van motorbrandstof zal kunnen plaats hebben.
Vergunningen kunnen worden aangevraagd bij secreta
rissen en agenten der bevraohtlngscommlssles.
Indien de schipper niet voldoende petroleum ln voorraad
heeft voor de te maken reis, kan namens den Inspecteur-
generaal van het verkeer een bewijs worden afgegeven, hetwelk
bi) den plaatselljken dlstrtbutledtenst tegen een toewijzing,
recht gevende op het koopen van petroleum, kan worden
Ingewisseld.
