Een tocht naar Grebbe- en IJssellinie
DINSDAG 21 MEI 1940
No. 24585
Onze Wereldatlas
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
Verklaring van onzen
Leidschen Burgemeester.
8Isle Jaargang
Het felst was de strijd op den Grebbeberg
Dit nummer bestaat uit TWEE bladen
EERSTE BLAD
B. en W. gerechtigd tot spoedeischende
maatregelen.
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES:
3D cti. por reiel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van mi Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertenties 33 ets. per regel Voor zakenadvertentles belangrijk
lagei tarief Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 30 ets bU maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht Voor opzending van brieven
10 Cts. porto- te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
n*
Bureau Noordeindrplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 25041 (2 Pijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd sttar
per 3 maanden f.119
per week "'{.IJl
Franco per post t. 2 35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f.O.SO per 3 mndj
Verwoestingen en verliezen vallen echter mee
-* v-v m -i jw*
Het verkeer over den IJssel bij Zutphen wordt door bootjes onderhouden. Op den
achtergrond de vernielde brug.
De Duitsche legerleiding in Nederland heeft de pers in de gele
genheid gesteld, zich te overtuigen van den omvang van de
verwoestingen op het gebied van de gevechtshandelingen en
van de verliezen, die hier hebben plaats gehad, daar hierover
bij de bevolking een ongemotiveerd groote ongerustheid be
staat. Vooral thans, nu de communicatiemiddelen nog slechts
een zeer beperkt terrein bestrijken, is het goed, dat men zich
met eigen oogen kan overtuigen, wat de waarheid is van de
geruchten, die gaan over de gevechtshandelingen in verschil
lende deelen van ons land.
Reeds bij den aanvang van den tocht,
die met twee autobussen van Den Haag
over Utrecht naar Rhenen ging, bleek, dat
alom hard gewerkt wordt aan het herstel
der telefoonverbindingen. Op den weg wer
den o.m. verschillende wagens van den
technischen dienst der P.T.T. ontmoet. In
het vredige, zonnige landschap blonk van
paal tot paal het koper der nieuwe tele-
foonleldingen.
Tot De Bilt behield het landschap zijn
vredige karakter: koelen en schapen graas
den ln de welde, de landman verzorgde
rijn Jonge groente en de kinderen speelden
vroolljk op het erf.
De stad Utrecht bleek geheel onbe
schadigd, daar de commandant haar
had overgegeven, toen de Duitschcrs
den toegang tot de Vesting Holland bij
den Grebbeberg hadden geforceerd.
Bij het fort De Bilt waren Nederandsche
militairen hard aan het werk met de op
ruiming van uitgestrekte prikkeldraadver
sperringen. Men kan neggen, dat deze streek
tusschen Utrecht en Eist, op enkele hulzen
na. die vlak voor de vuurmonden van het
fort De Bilt gelegen zijn, geheel ongedeerd
is gebleven.
In Eist ondervindt men, dat men het ter
rein van den strijd nadert. Na den val van
den Grebbeberg ln den nacht van den
13den op den I4den Mei, hebben de onzen
zich door Rhenen en Eist teruggetrokken,
hun positie van huis tot huis langs den
hoofdweg met groote dapperheid en vast
houdendheid verdedigend. Natuurlijk heeft
dit, vooral ln Rhenen zijn sporen nagela
ten. De zijstraten in de bebouwde kom van
die plaats echter zijn vrijwel intact geble
ven, evenals de kerk met den beroemden
Cuneratoren, waarop, naar kapitein Von
der Decken. die den tocht leidde, mede
deelde, een waarnemingspost geplaatst was.
die de artillerie op den Grebbeberg leidde.
Niettemin hebben de Duitschers, die hier
door ln het nadeel waren, het prachtige
bouwwerk gespaard. De spoorbrug en het
viaduct in Rhenen zijn, evenals de bruggen
bij Arnhem, Westervoort, Doesburg en Zut
phen en over het Apeldoorn-Dlerensche
kanaal, die wij op onzen tocht aanschouw
den, door de onzen vernield.
De Grebbeberg die even buiten Rhenen
ligt. is de hoekpijler van de verdedigings
linie der Vesting Holland. Zooals bekend
mag worden verondersteld, bezit de Neder-
landsche verdediging benoorden de groote
rivieren drie linies: de IJssellinie, de
Grebbellnle en de Nieuwe Waterlinie. De
eerste heeft tot doel den opmarsch van den
vijand te vertragen, doch de Grebbelinie
diende te worden behouden. Fel is er ge
streden bij de verschillende accessen dezer
linie, het felst bij den Grebbeberg, waar de
Duitsche troepen reeds den elfden Met aan
kwamen. Onze verdediging had van den
berg een ware fortificatie gemaakt, waarbij
alle natuurlijke hindernissen en hulpmid
delen waren uitgebuit. Aan de flank is de
berg gedekt door den Rijn, terwijl het land
aan de voorzijde was geïnundeerd. De Ne-
derlandsche artillerie was bovendien goed
opgesteld en bestreek het geheele acces. Na
feilen strijd felleren strijd dan elders in
den lande viel ln den nacht van den
13en op den 14en de Grebbeberg, na held
haftige verdediging door de Nederlandsche
soldaten.
TREFFENDE PLECHTIGHEID.
Op den top van den berg zijn de ge
vallenen begraven: de mannen, Duit-
sehers en Nederlanders, die in eerlijken
en dapperen strijd, hun plichten jegens
hun vaderland getrouw, in dit schoone
landschap zijn gesneuveld. In zes gra
ven, twee voor de Duitschers en vier
voor dc Nederlanders, zijn ongeveer 425
gesneuvelden ter aarde besteld. Neder
landsche en Duitsche helmen hangen
aan de kruisen en paaltjes vredig naast
elkaar op het eerste Nederlandsche
oorlogskerkhof, onder de ruischende
boomen van den Grebbeberg.
Een eenvoudige, doch daardoor te meer
treffende plechtigheid had hier gistermor
gen plaats. In het bijzijn van de persver
tegenwoordigers, van de mannen, die het
begraven verzorgen en van enkele Neder
landsche en Duitsche militairen, eerde de
Duitsche weermacht bij monde van kapi
tein Von der Decken de gevallenen van
belde weermachten.
Toen wij den tocht door uw schoone land
aanvaardden, aldus de kapitein, om de spo
ren van den strijd ln oogenschouw te ne
men, voelde men het als een plicht, dat de
eerste groet onzen gevallen kameraden
aioest gelden. Dit was ook de wensch van
den opperbevelhebber Wij gedenken met
droefheid de mannen, die hier een week ge
leden hun leven hebben gelaten, doch wij
zijn trotsch te behooren tot de weermacht,
waartoe zij behoorden. De Jonge Duitsche
weermacht heeft niet alleen de eeuwenoude
tradities voortgezet, doch zij is bovendien
bezield met den voortstuwenden geest, die
het Derde Rijk eigen ls.
Dc Grebbeberg ls een sterke, natuurlijke
vesting, bijna ongenaakbaar door de inun
daties en de hindernissen, bezet door sterke
en dappere vijanden, die ons den arbeid
niet lichter hebben gemaakt. Alle wapenen
hebben samengewerkt met de onvergete
lijke Infanterie om deze vesting te bestor
men, aldus spr., die voorts herinnerde aan
de Jonge kameraden van de 8.8.die hier
hebben stormgeloopen.
Na eeuwen zal men nog de helden van d*n
Grebbeberg gedenken, aldus vervolgde ka
pitein Von der Decken; doch wij gedenken
Een week langer met
suikerbon 19
De directie van handel en
nijverheid maakt bekend, dat
de geldigheidsduur van bon
no. 19, van de rijksdistributie
kaart. rechtgevende op 1 kg.
suiker, is verlengd tot en met
30 Mei.
ook den tegenstander Hem was bevolen te
strijden, dus streed hU. dapper en ridder
lijk. HIJ heeft sljn stelling zoo lang behou
den tot dit eenvoudig niet meer mogelijk
was. Dit beteekent tegenover de Duitsche
weermacht, aldus spr.. geen schande.
Op deze plaats zal nu vrede zijn. De te
genstanders zullen hier ln vrede naast el
kander rusten.
Als bewijs van de Duitsche achting voor
de onzen verleende de kapitein vervolgens
het woord aan den res eerste luitenant dr.
Wlardl Beekman, die als officier voor spe-
De afleveringen XI en XII onzer Wereldatlas zijn vanaf
Donderdag a.s. 9 uur v.m. aan ons Bureau verkrijg
baar. De- prijs dezer twee deelen is onveranderd
20 cent (franco per post, bij vooruitbetaling, 26 cent).
Of en zoo ja, wanneer verdere afleveringen zullen
verschijnen, is, in verband met de tijdsomstandig
heden, nog geheel onzeker.
DE DIRECTIE.
BINNENLAND.
Ir. J. A. Ringers benoemd tot regeerings-
commissaris voor den wederopbouw.
(2e Blad).
Opgericht is een algemeen informatiebu
reau ter verkrijging van inlichtingen
over Nederlandsche militairen. (Bin
nenland, 2e Blad).
Tot Juni geen controle op rijwielmerken.
(Binnenland, 2e Blad).
Geen tuinbouwproducten meer naar de
mestvaalt. (Binnenland. 2e Blad).
De sportbeoefening is weer geheel vrij.
(Sport, le Blad).
BUITENLAND.
Laon in Duitsche handen. Fransche tegen
aanvallen ln het Westen afgeslagen.
(le Blad).
De wijziging In het Fransche oppercom
mando. (le Blad).
ZIE VOORTS „LAATSTE BERICHTEN*'
EERSTE BLAD.
clale diensten op het algemeene hoofd
kwartier werkzaam is.
Deze sprak als volgt:
De opperbevelhebber van de Nederland
sche land- en zeemacht heeft mij opgedra
gen. een laatsten groet te brengen aan de
Nederlandsche soldaten, die hier begTaven
zijn. Een laatsten groet namens het Neder
landsche leger aan strijdmakkers, die bij de
verdediging van het vaderland hun leven
hebben verloren; een laatsten groet namens
Gistermiddag kwam de Leldsche Raad
bijeen.
Voorzitter: mr. A. v. d. Sande BaJchuyzen.
Afwezig niet kennisgeving de heeren Key
en Van Welzem
De VOORZITTER legt volgende verkla
ring af:
De gebeurtenissen van de afgeloopen lü
dagen hebben ons volk naar lichaam en
geest zulke overweldigende schokken toe
gebracht. dat het nauwelijks een onzer ge
lukt kan zijn zich een beeld te vormen
van het leven, waarin wij plotseling gewor
pen zijn uit het ons zoo vertrouwde rustige
en welvarende bestaan, waarin wij ons ver
zekerd en veilig waanden en wel niemand
zal zich een beeld kunnen vormen van wat
de toekomst ons brengen zal.
Niemand verwacht daarvan veel goeds.
In angst en ongerustheid dobbert ons Ne
derlandsche Volk op de baren.
Het gemeentebestuur houdt het hoofd
koel en wil het middelpunt blijven, reke
nende op de steun en vertrouwen der bur
gerij in al haar geledingen.
Ik zie eenige ernstige gevaren waarop ik
U wijzen wil.
Dat is ln de eerste plaats de „geruch
ten". die overal de ronde doen en die on
juist als ze meestal zijn tot hoogst nadee-
lige gevolgen kunnen leiden. Verzetten wij
ons daartegen.
In de tweede plaats waarschuw ik tegen
de kritiek die op allerlei van wat gebeurd
is geoefend wordt. Dit ls onverantwoorde
lijk en onwaardig en kan slechts verwar
ring stichten en de volkskracht en zijn
eenheid verbreken. Men laait zich door ge
voel, door eerste indrukken tot conclusies
leiden, die niet de juiste zijn en waardoor
blaam geworpen wordt op hen die dit al
lerminst verdienen. Wat de regeering ge
daan heeft zal zij wanneer daartoe de ge
legenheid bestaat verdedigen.
Het ls niet het gevoel dat onze gedachten
of handeling moet lelden. Wij moeten meer
dan ooit nu vertrouwen op ons verstand en
begrijpen
Den vreemdeling boezeme men respect in
door een waardige houding in het dragen
van ons lot.
Voor het regeeren in zulke dagen werkt
de zoo samengestelde machine van onze
stedelijke besturen te traag en zoowel op
het College van B. en W. als op mij kwa
men verantwoordelijkheden te rusten die
wij anders met U deelen. Wij hopen dat de
normale gang van zaken eerlang zal zijn
hersteld. Naar ge begrijpen kunt heeft er
geen gelegenheid bestaan voor heden een
agenda samen te stellen en was daartoe ook
geen normale stof voorhanden, maar wij
hebben er prijs op gesteld de vertegenwoor
digers van de burgerij te ontmoeten en
weer voeling met hen te krijgen.
Tal van proclamaties zijn uitgevaardigd
door de militaire bevelhebbers van het be
zettingsleger. Wij hebben die te aanvaarden
en er ons naar te gedragen.
Op U en op de bevolking doe ik dus heden
een beroep om zich in alle opzichten te
schikken in wat onvermijdelijk is. Verzet
daartegen kan het gemeenschappelijk be
lang slechts schaden. Indien er iets is dat
behalve ons eigen belang ons daarin zou
doen berusten, dan is het dit. dat de
Duitsche bevelvoerend officier te Lelden
mij de verzekering heeft gegeven, dat het
ook zijn streven zal zijn de lasten van de
bezetting van de stad zoo min mogelijk te
doen drukken en dat ook hij het van het
allergrootste belang acht. dat het normale
leven zich zoo spoedig mogelijk herstelle
Van dit streven en deze medewerking heb
ik de duidelijke bewijzen met waardeering
ontvangen.
Niet alleen geldt dit het onderwijs, dal
heden weer hervat werd aan alle Inrichtin
gen en aan de Universiteit en. naar ik
aanneem, weldra weer zal kunnen gegeven
worden op de wijze en in de gebouwen
waar dit voor de mobilisatie het geval
was.
Een hervatting van industrie, zakenle
ven en vooral ook de bouwnijverheid is
evenzeer dringend gewenscht. Laten ook
zU die wellicht eenige risico moeten aan
vaarden om hiertoe te geraken, toch den
moed hebben om die risico's te dragen en
het leven van den arbeid op gang te bren
gen. De daarvoor om. noodige ordening
der financiën komt, naar het blijkt, ge
leidelijk tot stand.
Wat van de bestaande bepalingen en
regelingen in stand zal blijven, wie kan het
zeggen, maar een dure plicht voor ieder
individu is te trachten hoe dan ook en
onder welke voorwaarden ook aan het
werk te komen.
En nu nog iets. Er bestaat naar mijn
meening een ongezonde nieuwsgierigheid,
die leidt tot praatjes en samenscholingen
op straat. Ik acht dit onjuist en doe een
beroep op de burgerij om dit te vermijden
omdat anders daartegen ook mijnerzijds
zal moeten worden opgetreden
Ernstig verzoek ik den ouders en orde-
lievenden burgers om streng op te treden
tegen de Jeugd baldadigheden, als afscheu
ren of beschadigen van plakkaten en der
gelijke. De gevolgen daarvan kunnen uiter
mate ernstig zijn.
Men denke niet dat de Leidsche politie
thans uitgeschakeld ls. Integendeel deze is
in het volle bezit van haar gezag en kreeg
van mij instructie op het naleven van alle
bepalingen en verordeningen zeer scherp
"toe te zien en met name niet toe te laten
dat de bevolking ln haar geheel het slacht
offer worde van baldadigheden, die naar
mij bleek soms een zeer gevaarlijk karakter
aannemen. Ook het vergoelijkend optreden
tegenover dergelijke vergrijpen zal ten
strengste worden tegengegaan en kan on
mogelijk geduld worden noch door ons,
noch door de militaire autoriteiten.
Tenslotte nog dit. In samenwerking met
de militaire autoriteiten, wordt het moge
lijke gedaan om de voedselvoorziening der
bevolking te verzekeren Maar de uiterste
zuinigheid en beperking is noodig.
Zoodra mogelijk zullen wij u wederom op
roepen voor de normale behandeling der
gemeente zaken.
Tenslotte nog een spoedeischend voorstel:
Aangezien het in de gegeven omstandig
heden kan voorkomen, dat maatregelen
moeten worden genomen zonder dat daar
voor vooraf de goedkeuring van den Raad
kan worden gevraagd, geef ik den Raad ln
overweging het College en den Burgemeester
te machtigen die spoedeischende maat
regelen te nemen die in verband met de
bezetting vereischt mochten zijn en de daar
voor onvermijdelijke uitgaven te doen
Aldus wordt z.h^t besloten
Op verzoek van den heer RIEDEL wordt
daarop 1 minuut stilte in acht genoma®
voor hen, die gevallen zijn.
Hierop volgt sluiting.