HET WEER(MACHT)HUISJE
De Amsterdamsche
raadhuis-kwestie
UYLENSPIE6HEL
Ijle Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 10 Februari 1940
Derde Blad No. 24503
i buitenl. weekoverzicht
Vredes-moeilijkheden
worden al grooter
I Balkan
Hooge druk in het centrum
Berghoef - Vegter en Duintjer - Komter krijgen
een nieuwe opdracht
In den
STOFZUIGERS
51
joewel de temperaturen ook in het Wes-
nog van dergeiijken aard zijn, dat aan
lOtscheepsche actie niet kan worden ge-
jit, is het toch vrij natuurlijk, dat velen
,ruit zien en zich gaan afvragen, wat er
gebeuren, zoodra de natuur zoo'n actie
gedoogt! Zal dan de hel van den oor-
losbarsten? Het is begrijpelijk, dat vol
es deze vraag wordt gesteld waarop
n het antwoord evenwel schuldig moet
Het is immers geenszins te ver-
Jiten, dat de generale staven te voren
Ige inlichting zullen geven omtrent hun
nnen. Practische oorlogvoering is geha
rd op de verrassing, speciaal in omstan-
heden als thans, dat twee geüjkwaar-
partijen tegenover elkaar slaan,
an diverse zijden blijft men zoeken naar
formule, die tot een vergelijk zou kun-
voeren, doch wie daarop bouwt, bouwt
op zand. Steeds duidelijker leggen de
tijen zich vast aan bepaalde doelstellin-
en dus aan een zeker prestige, waarvan
;evolgen, helaas, maar al te goed bekend
Langzaam maar zeker kan men dan
reeds de gedachte, die aan Versailles
grondslag lag, weer zien groeien. Enge-
I zou het liefst morgen aan den dag den
ie willen met een Dultschland, dat was
iggekeerd van de fouten zijns weegs, on-
hiUig van de grootte van het Duitsche
wanneer slechts was voldaan aan de
stel-ldee ten aanzien van Polen en
icho-Slowaklje, waarzij zelfs vermoede-
gedacht moet worden aan het Tsjecho-
taklje van na Muenchen. Oostenrijk lag
en de Engelsche gedachtensfeer An-
daarentegen Frankrijk, dat Duitsch-
beslist wil terugbrengen tot de oude
ïzen, bang voor de kracht van het dub-
aantal inwoners van het Duitsche rijk
mover het eigene en langzaam maar
!r blijkt, dat Engeland zich begint te
enen met de Fransche doelstelling,
wel de laatste overzichtsrede van
nberlain als de verklaring van de En-
che Labourpartij wettigt het vermoe-
dat- al een afspraak ls gemaakt van
lende kracht. Misschien zou een van het
lonaal-socialisme bevrijd Duitschland
nenteel nog een kansje maken bij La-
doch dan zou het proces terstond
Iten worden voltrokken. En dat daar-
nlet Is te rekenen zoo het ooit zoover
it! behoeft zeker geen betoog,
ven langzaam begint bij de neutralen
Wee wortel te schieten, dat slechts een
nenlijk optreden eentge baat kan ge-
om de uitwassen van den oorlog, waar-
i zij de dupe zijn, tegen te gaan. Vooral
Scandinavië, ongetwijfeld lijden de
gsche landen inderdaad het meest van
ruwen oorlog ter zee, ziet men de ver
vaardiging over de Duitsche oorlogs-
Ihodes zich meer en meer baan breken
(e gedachte aan een boycott van Duit-
waren en stopzetting van den uitvoer
r het Derde Rijk komt opzetten. Wan-
Duitschland echter zijn tanden laat
denken we die gedachte wel spoedig
uilen zien vervliegenDe eenheids-
i der neutralen kan wel eens te laat
[Ingezien!
«thans wat het Westen betreft! Op den
pan is het wellicht anders, hoewel het
|rst moeilijk is zich daarover een ge
leerd inzicht eigen te maken. Naar het
friijk te oordeelen is de laatste bijeen-
t der Balkan-Entente te Belgrado een
pes geweest over de gansche Unie,
toch ls het bezwaarlijk zonder meer
paan te gelooven. gelet op de wijze,
op destijds de Kleine Entente in rook
ng, toen de nood aan den man kwam,
gel tot het laatste toe officieel hoog
opgegeven van de eenheid van dit
»nd Laat ons echter hopen, dat
r de proef op de som niet zal worden
agd, want dan zou het leed van uit
ging van den oorlogsbrand wel eens
te overzien kunnen zijn; zelfs dan
wanneer de proef mislukte.
vier leden van de Balkan-éntente
«n zich practlsch verbonden om bui
lden oorlog te blijven zoolang althans
belangen dit ook maar eenlgszlns toe-
Wijziging in den terrltorialen status
Izal op het huidige moment niet wor-
i geduld. Bulgarije heeft zich volledig
trnede accoord verklaard, hoewel het
[daarbij territoriale ambities moet uit
jen; in hoeverre het daarbij beloften ln
«komst heeft verkregen? Deze hou-
van Sofia is echter een feit van hy
per groote beteekenls, dat kan leiden
|de zoo lang nagestreefde eenheid op
pbe en Turkije hebben mooi werk ver-
|t in deze aangelegenheid, dat doet ver-
pten, dat beide genoemden ook verder
Jen zullen werken, al zyn hun belangen
I geheel met elkaar in overeenstemming.
1. is echter tevens opnieuw een klein
lie voor Italië in de richting der geal-
Men, want Turkije heeft niet den min-
twijfel laten bestaan, dat het zich
met Londen en Parijs verbonden ge-
J' Zelfs al dreigde daardoor aanvanke-
|eenige verkoeling in te treden in de
""-verhoudingen, daar Zuid-Slavië dat
geheel in overeensteming oordeelde
J de neutraliteit van de entente.
Ihet wonder, dat de Balkan-landen zon-
luitzondering en voorts ook Italië zich
'"genomen betoonden met het bereikte
haat? Italië kan thans toch met meer
dat een spaak ln het wiel zal
Pe" gestoken, pogingen van Duitsch-
I °i van de sovjets om zich een weg te
i1] "iar den Balkan tegemoet zienOm
I de Balkan-landen zelf in dit opzicht
P' 'e zwijgen. Speciaal Roemenië kan
1 "eel wat geruster voelen, waar dit land
Ten het meest en het ergst bedreigd
I mocht voelen. De economische strijd
loeiligerenten om Roemenië's goederen
I'evens heel wat verzacht,
f geallieerden mogen evenzeer tevreden
ook al is niet direct een „blok" ge-
gelijk zij het liefst gezien zouden
Duitschland en de sovjets doen
binten ook al alsof zy tevreden zün.
rei voor hen de gang van zaken niet
c!£ 'hog heeten.
jj"'Se ontevredene is zoodoende Hon-
Sf» a' ziin ambities naar later ziet
E," en wie is in staat dat later te be-
Mede onder pressie van Rome,
Hongarije's natuurlyke bondgenoot,
''eh echter wel by den gang van
"ebben neer te leggen. Het kan zich
troosten met de gedachte, dat het de vor
ming van het Donau-Balkan-blok altijd in
handen houdthetgeen mede een troef
biyft in het spel van Rome!
Samengaan van de Balkan-landen met de
Westersche neutralen wordt echter niet on
der oogen gezien. Het hemd blijft na
der dan de rok!
Of zal Roosevelt's plotseling opgeworpen
plan zich persooniyk door een buitenge
woon afgezant Sumner Welles te doen
inlichten en zyn contact zoeken met de
neutralen tot verdere samenwerking kun
nen voeren?
Maar wat zal de vrede, die toch eens ko
men moet, een vraagstukken hebben op te
lossen! Alsof hetgeen aan den oorlog van
thans direct vastzit, nog niet voldoende is,
beijvert men zloh daarnaast zeer lastige
kwesties te stellen. Neem b.v, de volksver
huizingen, die thans in het Derde Ryk wor
den voltrokken. Niet alleen de Balti-
tische baronnen worden naar Polen gediri
geerd. maar ook nog honderdduizend gezin
nen uit Zuid-Duitschland. Alles natuurlijk
ten koste van Poolsche bezitters, die mo
menteel eenvoudig onterfd zyn. Hoe moet
dat straks worden opgelost?
Engeland heeft zyn eigen moeilykheden
binnenshuis, dichtby en veraf. Dichtby:
Ierland. De actie van Ira, hoezeer door de
leiders van het officleele Ierland afgekeurd,
duurt geregeld voort en geen kans wordt
onbenut gelaten ter benutting van propa
ganda, zie het gebeuren rondom de voltrek
king van het doodvonnis aan twee aanhan
gers van het Iereohe republikeinsche leger.
Van bangheid kan men de Engelsche regee
ring echter zeker niet beschuldigen! Veraf:
Indië. De strijd om den status van dominion
wordt zonder ophouden gestreden, doch
verder komt men niet, daar de Congres
party zich niet wil binden ten aanzien van
de minderheden en vorsten. Wie echter zou
veronderstellen, dat de Engelsche zaak ln
den huidigen oorlog daarvan groote nadee-
len zou ondervinden, komt hoogstwaar-
schljnlijk bedrogen uit, want zoowel Ier
land als Indië voelen beide, dat een samen
gaan met het Britsche rijk toch het meest
verkieslyk is.
9
Finland blijft zich moedig weren tegen de
Russische stoomwals. Toch lijkt het de
laatste dagen, dat het den Finnen niet meer
zoo voor den wind gaat, al behoeft niet di
rect aan een débacle te worden gedacht.
Zoover is het, gelukkig, nog niet. Maar meer
hulp en dan practische hulp te velde, bhjft
noodzakeüjker dan ooit. Zal deze hulp nog
op tijd arriveeren? Er zyn opmerkelyke toe
zeggingen en verklaringen gedaan den laat-
sten tyd en het is tevens duidelyk, dat niet
aan de groote klok zal worden gehangen,
waaruit die hulp bestaan zal, doch tot dus
ver ziet men er heel weinig van en de tyd
begint te dringen.
Voor het zoo dappere volk is het te hopen,
dat redding zal kunnen worden geboden.
Kon sympathie die redding alleen brengen,
het hoefde niet bezorgd te zyn
De gemeenteraad van Amsterdam heeft
gistermiddag na beraadslagingen, welke 2
en een halven dag duurden, zyn standpunt
bepaald inzake den bouw van het nieuwe
raadhuis.
Men herinnert zich. hoe aanvankelyk
een vrije prysvraag werd uitgeschreven,
waarop 225 Inzendingen kwamen. Daarna
volgde een besloten prysvraag, welke de
projecten opleverde van de architecten
combinaties DuintjerKomter en Berg
hoefVegter. Geen van beide ontwerpen
kwam echter volgens de competente jury
voor directe uitvoering in aanmerking. Toen
de plannen in deze impasse waren geraakt,
stelde het college van B. en W. voor, de ge-
Vóór my om precies te zyn: links van
myn schrijfmachine ligt het verslag van
een aandeelhoudersvergadering van de
„Hollandsch-Engelsche Duik- en Bergings-
Maatschappy N.V.", die, naar uit den tekst
biykt. van plan is de schatten te bergen
van de Spaansche Zilvervloot, die in het
jaar 1702 door de vereenigde Nederlandsche
en Britsche vloten ln de Baal van Vigo werd
vernietigd. Behalve die schatten, zoo lees ik,
wachten „nog zeer vele andere objecten van
soortgelijken aard aan de kusten der con
tinenten" op berging.
Ja. Het goud van de „Lutine" by Terschel
ling. om maar es een voorbeeld te noemen.
En het prettigste is althans voor de
„Hollandsch-Engelsche Bergings Maat-
schappy N.V." dat aan de kusten der
continenten alsmaar méér schatten op
berging zullen komen liggen te wachten.
Schier dageiyks komen er schatten by.
Schatten, die op een myn zijn geloopen,
schatten, die getorpedeerd werden en schat
ten. die door eigen bemanning tot zinken
werden gebracht, om den vyand niet het
geneugt te gunnen dat zelf aan de vork te
steken.
In de toekomst alzoo werk te over! Troost
rijke gedachte voor het personeel en voor de
aandeelhouders
Wie dit alles nuchter overpeinst, krygt de
neiging zich in den arm te knijpen om zeker
te weten, dat hij geen nachtmerrie droomt.
(Terwijl het ééne deel der menschheid zich
beyvert de schepen, die vruchten van tien-
j duizenden uren arbeid, beladen met moei-
.zaam aan akker, myn en fabriek ontworstel-
!de schatten, in den grond te boren, maakt
een ander deel zich op om diezelfde schepen
'weer op te visschen en er een aardig gryp-
stuivertje op over te houden. Zij duiken naar
de dubbeltjes, die de overmoedige passagiers
van het groote mailschip „Aarde" roekeloos
over boord smeten en nóg smyten. Eilacy,
de zee geeft niet alles terug, wat de oorlog
voerende dwazen haar prijs gaven en wat
zy teruggeeft, heeft zy vaak bedorven met
haar zoute water.
De een zijn dood is de ander zijn brood.
De menschenlevens. de grootste kostbaar
heden. waar het kwistigst mee wordt om
gesprongen. behoudt de zee voorgoed. Hoog
stens spoelt zy de verkommerde, ontzielde
lichamen aan op de onverschillige kusten
en zoo niet. géén bergingsmaatschappy
neemt de moeite naar God's vermoorde
evenbeeld te duiken. Het lóónt niet. Een
levend mensch is bijna niets waard, een
dóód mensch in het gehéél niets
„Umwertung aller Werte". Niet alléén op
zéé. Te land keuren dezelfde artsen, die
weken van hun praktyk hebben besteed aan
het in leven houden van tachtigjarige wrak
ken van mannen, de jeugd van het land, of
zy wel gezond en welgevormd genoeg is om
te mogen sterven.
Wat al verdraaiing van waarheid, van
zuiverheid, van zedelykheid, kortom van
alles wat goed is
Wanneer de oorlog voorby zal zyn, wie
zal dan de berging ter hand nemen van de
schatten der cultuur, van levensgeluk en
liefde, van hoop en vertrouwen, die wij
zullen hebben verloren?
Wie is bereid in die maatschappy, met
haar onbegrensde winstkansen voor de
gansche menschheid, aandeel te nemen?
35 verschillende bekende merken.
Ook in huurkoop.
DE STOFZUIGER-CENTRALE HAGEMAN
HOOIGRACHT
7195
TELEFOON 25955
(Ingez. Med.)
noemde combinaties nog eens projecten
voor een nieuw raadhuis te laten samen
stellen.
Wethouder Boissevain diende als minder
heid in het college een voorstel in om een
beslissing uit te stellen en een nader on
derzoek in te stellen, temeer, omdat de hui
dige tyd voor het bouwen van een nieuw
raadhuis niet geschikt is.
In de uitgebreide debatten kwam tot uit
drukking, dat verscheidene raadsleden
gaarne anderen architecten ook nog een
kans zouden willen geven. Burgemeester De
Vlugt verklaarde in zyn antwoord, dat hy
tegen deze uitbreiding geen enkel bezwaar
had. Over het terrein kon niet gedebatteerd
worden, omdat de raad het vorige jaar een
voorstel heeft aangenomen waarin wordt
bepaald, dat het nieuwe raadhuis op het
Frederiksplein zal worden gebouwd. Aan
de rooiiyn behoeven de ontwerpers zich
niet vast te houden.
Gisteren nog diende de heer Woltjer
een voorstel in, waarby zou worden be
paald, dat B. en W. naast de architec
ten combinaties BerghoefVegter
en DuintjerKomter nog andere bouw
meesters zou uitnoodigen om ten derde
male een plan te ontwerpen. De heer
Van Eek (s.d.) wilde DuintjerKomter
elimineeren.
B. en W. verklaarden gisteravond bü
monde van den burgemeester, dat zij
konden meegaan met het voorstel
Woltjer. Zij zouden, by aanneming van
amendement, naast de genoemde ar
chitecten zeven andere bouwmeesters
uitnoodigen, die bij de eerste prysvraag
werden uitverkoren. Dit waren de hre-
ren Lansdorp, HoltKloos, Suttcrland,
Beckering Vinckers, v.d. Laan, Zwicrs,
Staal Staal.
Na uitvoerige besprekingen evenwel
verwierp de raad het voorstel Woltjer
met 27 tegen 16 st„ Het voorstel Bois
sevain kon evenmin genade vinden.
Het voorstel van B. en W. werd aone--
nomen niet 40 tegen 3 stemmen, zcodat
de combinaties BerghoefVegter en
DuintjerKomter opnieuw ontwerpei
voor het Amsterdamsche raadhuis zul
len maken.
