Het afgeloopen jaar
in Binnen- en i
Buitenland
BINNENLAND
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 30 December 1939 Zevende Blad No. 24468
80ste Jaargang
Een afgesloten hoofdstuk
Toen de oorlog kwam
Onze onzijdigheid
Het kwade gerucht
Een sterke vuist
Een prinses geboren
Binnenlandsche politiek
Bijzondere feiten
Rampen
Jubilea
üiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiimiiiiiiin iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
illlllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIR
TERWIJL de wereldbrand met vurige tongen lekt langs de muren van hel
gebouw van den Nederlandschen Staat, zwoegt het Volk dezer lage landen
als één man om het dreigende gevaar te keeren!
Wonderlijke (en angstwekkende) tijden zijn dit.
Wat kon men zich, nog geen half jaar geleden, opwinden over een uitgaaf meer
of minder van, laat ons zeggen, enkele millioenen; wat kon men zich druk maken
over de kwestie of bij de samenstelling der bcgrooting de wcrkloosheidsverzor-
ging dan wel de defensie of het onderwijs op den voorgrond diende te worden
geschoven; wat al ernstige ministercrises waren daarvan het gevolg en wat al
slapelooze nachten zal menig politici er door hebben gehad
Hoe snel is dat veranderd! Nauwelijks brak de oorlog uit buiten onze grenzen of
het volk van Nederland liep te hoop, om te trachten dien krijg ook in de toe
komst buiten de grenzen te houden. Rangen en standen vervaagden in het ge
meenschappelijke pogen tot handhaving onzer neutraliteit en, eerlijk gezegd,
breken wij ons thans minder het hoofd over het feit dat de mobilisatie 1,7 mil-
lioen gulden per dag kost, dan toen de regeering op den 12en Juli mededeelde dat
de militaire maatregelen dagelijks een uitgaaf vergden van ongeveer een ton. Van
de groote vraagstukken, die zoo lang om den voorrang hebben gestreden, heeft
defensie het pleit gewonnen en geen critiek, van welke zijde dan ook, wordt ver
nomen, waar het geldt met in achtneming van het mogelijke de weerbaar
heid van ons land tot het uiterste op te voeren. Vastberaden 6taat ons Volk achter
Koningin en regeering en uit het kordate optreden van minister Van Kleffens,
die op 5 November het Oranjeboek publiceerde, moet men ook in den vreemde
de overtuiging gekregen hebben dat het kleine Holland een geducht tegenstan
der worden zal zoodra zijn levensbelangen daadwerkelijk worden aangetast!
Het uitbreken van den oorlog heelt een
periode afgesloten, waarin de bedrijvigheid
hier te lande zich vrij geleidelijk ontwik
keld had. Er viel in de eerste acht maanden
van het jaar een vermeerdering te consta-
teeren van den invoer van grondstoffen
voor de productie van gebruiksgoederen, de
buitenlandsche handel wist zich te hand
haven, en de werkgelegenheid verbeterde
doordat de overheid order gaf tot uitvoering
van vele groote openbare werken en belang
rijke bedragen besteedde ten bate der de
fensie. Reeds op 9 Februari betoogde dr.
Colijn in het parlement „dat de werkloos
heid op niet geringe wijze dalende was" en
het aanvragen van een bedrag van 30 mil-
lioen gulden voor werkverruiming zou, naar
men hoopte, weldra 80 a 90.000 man méér
aan het werk kunnen zetten. De Maastun-
nelbouw te Rotterdam werd met volle
kracht voortgezet en behalve aan de ver
betering van het wegennet (de autoweg
Den HaagUtrecht kwam op 25 November
tot Den Hommel gereed!) werden o.m. ka
pitalen besteed aan de overbrugging onzer
rivieren (zoo kon op 24 Juni de brug te
Dordrecht en op 14 November die over de
Noord bij Alblasserdam in gebruik worden
gesteld). Het plan-Westhof, hoewel dan
niet door de regeering overgenomen, gaf in
velerlei opzicht richtlijnen aan en dank zij
dit krachtige streven om zooveel mogelijk
menschen aan nuttigen arbeid te helpen,
kon de regeering op 9 September verklaren
dat de werkloosheid, vergeleken met 1 Juli
1938, met ruim 51000, of 17 pet., terugge-
loopen was. En hoewel de situatie in de
Europeesche politiek zoo langzamerhand
meer en meer gespannen was geworden en
hier te lande op 11 April de grensbataljons
waren opgeroepen om op alle gebeurlijkhe
den voorbereid te zijn, gingen de Neder
landsche handel, industrie en scheepvaart
rustig voort in hun streven tot bevordering
der nationale belangen. Zoo werden te Vlis-
singen in één kwartaal twee fraaie sche-
Den te water gelaten ten behoeve van de
maatschappij Zeeland (het waren de Ko
ningin Emma en de Prinses Beatrix) en
maakte de Oranje op den vijftienden Juli
haar officieele proefvaart, om daarbij te
worden overgedragen aan de maatschappij
Nederland, die haar spoedig daarna zou
uitrusten voor den tocht naar Indië. Met
Duitschland werd in Maart een nieuwe han
delsovereenkomst gesloten voor den tijd
van twee jaar en begin April vond de on-
derteekening plaats van een Nederlandsch-
Belgisch havenbestand, waarbij o.m. is be
paald dat in den loop van vijf jaren de sur
taxes zullen worden opgeheven totdat alle
goederen eindelijk zijn vrijgesteld. Gedu
rende tien jaar zullen bovendien geen Rijn
vaart-premies worden geheven. Een zeer
beduidende versterking der vriendschappe
lijke en economische banden tusschen ons
land en België ontstond daarnevens door
het bezoek, hetwelk H. M. de Koningin in
Mei bracht aan Z. M. Koning Leopold. Den
24sten vertrok onze vorstin naar onze Zui
derburen. waar Zij onder meer een rond
wandeling maakte door het Nederlandsche
paviljoen op de watertentoonstelling te
Luik, en met groote voldoening stemden
beide volken in met Haar rede aan het offi
cieele banket te Brussel, waar Zij besloot
met den wensch „dat een wederzijdsch be
grijpen moge leiden tot een duurzame eens
gezindheid Zoowel toen als later, in
moeilijker dagen, zijn Nederland en Belgic
buitengewoon dicht tot elkaar gekomen en
het kan niet anders of beide moeten daar
van op den duur de goede vruchten pluk
ken. Trouwens: reeds ter gelegenheid van
de komst van Hare Majesteit naar Luik
vond aldaar de oprichting plaats van een
vereeniging BelgiëNederlandLuxemburg
voor toenadering op economisch en cultu
reel gebied!
Hoe jammer dat al deze plannen, al
die voornemens en vrij optimistische
verwachtingen plotseling als het ware
werden weggevaagd door den oorlog, die
met ons bevriende landen tegen elkaar
deed opstaan, onzen handel ontwrichtte,
onze industrie voor groote moeilijkhe
den stelde en de regeering dwong op
den 28sten Augustus de algemeene mo
bilisatie af te kondigen. Een gansch
ander hoofdstuk in de historie van
Nederland nam daarmede ineens een
aanvang!
Defensie en voedselvoorziening traden op
het eerste plan en nieuwe, volkomen gewij
zigde verhoudingen ontstonden voor heel
ons economische leven. Het vaststellen van
contrabande-lijsten door de oorlogvoeren
den, zoowel als het steeds groeiende mijnen
gevaar, belemmerden onzen import van over
zee, de nijverheid werd in velerlei opzicht
aan banden gelegd (mede door het onttrek
ken van een groot aantal werkkrachten aan
de bedrijven), de export daalde aanzienlijk
en een belangrijke wijziging in de order
positie viel over de geheele linie vast te
stellen. Een zeer sterke toeneming der bin-
nenlandsche vraag ontstond in industrieën
voor verbruiksgoederen, in metaal-, textiel-,
leer- en confectiebranches, maar hier te
genover stond een belangrijke inkrimping
van bedrijvigheid in den scheepsbouw en
het bouwbedrijf, terwijl natuurlijk ook de
industrieën, welke op export zijn aangewe
zen, een ernstigen terugslag van den alge-
meenen toestand ondervonden.
Gelukkig was de situatie beduidend beter
voor ons land dan toen in 1914 de oorlog
uitbrak. Nederland, immers, was thans
voorbereid op eventueel komende moeilijk
heden en dat heeft er ten zeerste toe bij
gedragen dat in tegenstelling met 1914
overal de rust behouden bleef en direct van
de zijde der Overheid de noodige maatrege
len getroffen konden worden om het func-
tionneeren onzer volkshuishouding in goede
banen te houden. Kalm, ja bijna welgemoed,
gaven de gemobiliseerde mannen gehoor
aan de oproeping om zich ten spoedigste
naar hun garnizoenen te begeven en er
werd geen wanklank vernomen, noch bij
den geweldigen opbouw van het omvang
rijke defensie-apparaat, noch bij het uit
voeren der economische verdedigings-maat-
regelen.
De lasten, welke ons Volk door de mobili
satie ondervond, waren natuurlijk vele en
ordenend optreden was noodzakelijk om
voorraadvorming door het rijk niet tegen te
werken. Hamsteren werd strafbaar gesteld,
distributie voor enkele artikelen (als suiker
en erwteni ingevoerd, onnoodige prijsopdrij
ving verboden, auto's voor een zevental
Zondagen van wegen en straten geweerd
om benzine te sparen, de Staat van Oorlog
(en later voor vele gemeenten ook de Staat
van Beleg) afgekondigd, de treinenloop we
kenlang ontwricht ten behoeve van het
vervoer van militairen, en een deel van onze
waterlinie geïnundeerd, waardoor talrijke
gezinnen binnen enkele dagen hals over
kop huis en haard moesten verlaten
Nederland morde niet. Nederland on
derging gelaten den druk dezer dwaze
tijden, deed met een blijmoedig gezicht
zijn werk en spande zich in om pret
tiger levensvoorwaarden en omstan
digheden te scheppen voor de soldaten,
die hun arbeid, hun bedrijven en hun
gezinnen hadden moeten verlaten om
in dikwijls onherbergzame oorden hun
plicht te doen voor het vaderland!
En bij alle leed en alle verlies is deze
zoo plots verkregen eenheid een winst,
welke vooral in deze dagen van onschat
bare waarde mag worden genoemd.
Voldoening wordt daarbij tevens gewekt
door het feit dat de werkloosheid door de
mobilisatie en den buitenlandschen druk op
onze economische verhoudingen niet is toe
genomen, integendeel naar een lager niveau
is gevallen, terwijl in 1914 een beduidende
stijging viel waar te nemen. Veel méér dan
nu leidde de onzekerheid in het bedrijfsle
ven er in 1914 blijkbaar toe zich in het be
drijf te beperken tot een kleinere productie
met minder arbeiders, teneinde zich aldus
ook minder risico te scheppen. Waarschijn
lijk is het de scheepvaart, die momenteel
in dit opzicht het meest ongunstige beeld
geeft, maar zoo oneindig groot zijn ook de
moeilijkheden ter zee dat dit alleszins ver
klaarbaar moet heeten. Wekenlang liggen
onze schepen in Engelsche en Duitsche ha
vens voor onderzoek naar contrabande, ka
pitalen worden door dat stilliggen ver
knoeid, en tenslotte is er het altijd loeren
de gevaar van mijn en torpedo, dat reeds
vele Hollandsche schepen vernielde cn aan
bijna tweehonderd onzer zeelieden het le
ven heeft gekost.
Het spreekt vanzelf dat onze Overheid
herhaaldelijk en met klem bij de oorlogvoe
renden geprotesteerd heeft tegen de over
tredingen van het internationale zeerecht,
maar wij betoogden reeds vroeger dat het
recht van den sterkste steeds meer op den
voorgrond wordt geschoven. En Nederland
is nu eenmaal de sterkste niet
Met angstigen twijfel heeft menigeen
zich in den loop van dit jaar bij het steeds
toespitsen der vele conflicten afgevraagd
hoe de houding zijn zou der mogendheden
tegenover Nederland en België, die verplet
terd dreigden te worden in een strijd tus
schen de machtige legers van Duitschland
en de Westersche democratieën. Gelukkig
kwam direct bij het uitbarsten van den krijg
een antwoord daarop van Duitsche zijde in
den vorm van een verklaring van den Duit-
schen gezant te Den Haag tegenover H. M.
de Koningin, waarin Duitschland zich be
reid verklaarde de onaantastbaarheid van
ons grondgebied te eerbiedigen mits ande
ren hetzelfde deden. Het aanvankelijk uit
blijven van een dergelijke verklaring van
Engelschen en Franschen kant heeft in be
paalde kringen aanleiding gegeven tot min
der vriendelijke veronderstellingen en
waarschijnlijk is dat wel de reden geweest
dat onze regeering toen stappen deed te
Londen en Parijs om ook daar gerustgesteld
te worden. Prompt kwam de verklaring dat
de lage landen aan de Noordzee geen enkel
gevaar te duchten hadden eh deze getui
genissen zijn tot dusverre voor onze regee
ring de vaste basis geweest, waarop haar
verdere politiek van onzijdigheid heeft
voortgebouwd.
Veel meer dan een simpel gebaar was
daarbij van de zijde van H. M. Konin
gin Wilhelmina en Z. M. Koning Leo
pold van België het op 29 Augustus ge
publiceerde „aanbod van goede dien
sten", dat op 8 November (na een on
verwacht bezoek van den Belgischen
vorst aan ons land) nog eens werd her
haald. Algemeen immers viel bij de
oorlogvoerenden een afkeer te consta-
teeren van dezen strijd en wat was be
grijpelijker en menschelijker dan dat
twee neutrale vorsten een poging aan
wendden om hun in dat opzicht de be
hulpzame hand te bieden? Resultaat
mocht het streven naar vrede tot dus
verre helaas nog niet hebben, maar
hier (en wellicht ook in het hart van
vele Duitschers, Engelschen cn Fran
schen) leeft de hoop dat dit Hollandsch-
Belgische aanbod toch nog eens de brug
zal kunnen zijn waarlangs de vijanden
van nu tot elkaar kunnen worden ge
bracht
Intusschen deed het kwade gerucht zijn
werk! Buitenlandsche propaganda vond
door middel van de radio haar weg naar
Nederland en een fluistercampagne deed
een muis groeien tot een olifant, zoodat dra
de meest onzinnige geruchten de ronde de
den. Ook wie de nonsens der beweringen
klaar en duidelijk voor zich zag, moest ten
slotte oppassen niet door „het gerucht" te
worden beïnvloed en het was daarom een
verademing toen minister-president De
Geer op den middag van den 13den Novem
ber voor de radio trad en in rustige be
woordingen vertelde dat er geen acuut
dreigend gevaar voor Nederland bestond en
geen enkele grond voor onrust.
Sindsdien is Nederland snel tot bezinning
gekomen. Hollandsche schepen mochten
dan op mijnen loopen of worden getorpe
deerd, een nog altijd niet opgehelderd inci
dent mocht zich voordoen bij Venlo, waar
door ook twee landgenooten spoorloos ver
dwenen (een officier zou zelfs gedood zijn!),
ons Volk was weer zichzelf geworden en
nam de feiten voor wat zij waren: ernstig,
doch niettemin van incidenteele beteekenis!
Dat, onder de gegeven omstandigheden,
onze weermacht zoo sterk en effectief mo
gelijk moest worden gemaakt, wordt door
geen landgenoot bestreden. En zoo kon een
langdurige kabinetscrisis in het leven wor
den geroepen zonder dat dit streven eenige
verandering onderging. Reeds was in het
voorjaar de mogelijkheid geschapen den
eersten oefentijd te verlengen tot maximum
twee .laar en was het aantal herhalings
oefeningen gebracht van 40 op 85, thans
volgde uitbreiding van materiaal op groote
schaal. Geschut, strijdwagens, vliegtuigen
werden aangeschaft, overal versterkingen
gebouwd en met onze beroemde waterlinie
als voornaamste defensieve stelling kreeg
Nederland, onder leiding van generaal
Reijnders. zoo een weermacht, die even-
tueele invallers voor ontzaglijke moeilijkhe
den kan plaatsen, niet het minst dank zij
den voortreffelijken geest onder het leger.
Er was bij dat alles één groot bezwaar:
de kosten! O ja, wij zeiden al dat men zich
daar gaarne bij neergelegd heeft, maar aan
het feit kan dat toch niets af doen dat het
geld voor de defensie ergens vandaan moet
komen. Een leening van 300 millloen werd
aangekondigd maar niet volteekend en het
kan niet anders of de burger zal later op
zijn belastingbiljet kunnen lezen hoe de
overheid tot een oplossing van het vraag
stuk is gekomen. De kabinetscrisis, welke
op 29 Juni begon met het ontslag nemen
van het kabinet-Colijn en (na mislukte po
gingen van dr. Kooien en dr. Colijn zelfi op
9 Augustus beëindigd werd met het samen
stellen van een ministerie-De Geer. deed
tal van belastingplannen sneven voordat zij
in behandeling waren gekomen, maar stelde
nieuwe aan de orde, namelijk verhooging
van inkomsten- en personeele belasting,
vervanging van een dividend- en tantième
belasting door een winstbelasting en instel
ling van een Leeningfonds. Op de ongehuw-
den, zoo is aangekondigd, zal daarbij zwaar
der druk worden gelegd dan op de gehuw
den.
Bij alle moeilijkheden, waarmede Nederland
dit jaar te kampen heeft gehad, was een
blijde gebeurtenis, te weten de geboorte
op 5 Augustus van Prinses Irene, het
tweede dochtertje van Prins Bernhard en
Prinses Juliana. Wat al vreugde was er in
die dagen in den lande, wat al hartelijk
medeleven bij de komst van Irene Emma
Elisabeth, wier eerste naam (het Grleksche
woord voor vrede i in deze tijden een bij
zondere en symbolische beteekenis heeft ge
kregen! Tot veler spijt moest de doopplech
tigheid, welke in September te Amsterdam
zou plaats vinden, wegens den internatio
nalen politieken toestand worden afgelast.
Veel nieuws op binnenlandsch politiek
ttrrein bracht 1939 feitelijk niet of het
moest zijn dat met het kabinet-De Geer
(dat een nationaal noodkabinet wordt ge
noemd) voor het eerst ook twee sociaal-de
mocraten (dr. v. d. Tempel en ir. Albardai
aan het bewind werden gebracht, dank zij
den steun van de R.K. Staatspartij, die dr.
Colijn vallen deed. maar zelf blijkbaar de
verantwoordelijkheid voor een consequent
Roomsch-Rood-ministerie niet aanvaarden
durfde. De Statenverkiezingen in April en
de gemeenteraads-verkiezingen in Juni le
verden hoofdzakelijk winst op voor de Vrij
zinnig-Democraten en de Liberalen en ver
lies voor de NSB en de SDAP.
Uit de lange reeks van bijzondere gebeur
tenissen en feiten, welke in het thans bijna
afgeloopen jaar de aandacht hebben ge
trokken, kunnen wij verder weinig meer
dan een greep doen en ons dan nog slechts
bepalen tot de simpele vermelding er van.
Zoo mogen wij dan herinneren aan de erf
pachtskwestie te Amsterdam, die leidde tot
afkeuring van het optreden der heeren De
Miranda en Matthijsen, en aan de zaak-Oss,
welke de tweede Kamer er toe bracht per
motie het beleid van minister Goseling af
te keuren. Er was de kwestie van de aan
slagen op Duitsche gebouwen (door middel
van een katapult en kiezelsteentjes) en van
het onklaar maken van de persen van het
dagblad der NSB, wegens beleediging van
minister Goseling en de R.l... geestelijkheid.
De „wilde busdiensten" werden met veel
moeite in toom gehouden door een nieuw
R.A.P.. de keuze eener centrale luchthaven
bracht wel veel pennen en monden in be
roering, doch geen definitieve oplossing, het
rijtijdenbesluit werd ingevoerd, Url. werd
ber), H. M. de Koningin pleitte voor de radio
voor geestelijke en moreele herbewapening
onder het motto „Draagt elkanders lasten",
de belangen onzer vliegtuigindustrie werden
behartigd door de KLM en de Fokkerfabrie
ken tot samenwerking te brengen, en de
tijdelijke verhooging van den werkloozen-
steun, aan het einde van dit jaar ingevoerd,
is een besluit dat in zeer breeden kring met
blijdschap zal zijn ontvangen! Financieele
steun werd ook toegezegd aan den land- en
tuinbouw en wel op groote schaal. Minister
Steenberghe schatte het totaal benoodigde
bedrag op ongeveer honderd millioen. In-
tusschen bleek ter vergadering van de al
gemeene vereeniging voor bloembollencul
tuur dat men van die zijde het tot dusverre
toegezegde bedrag volkomen onvoldoende
vindt
Het aantal rampen, dat ons land heeft
geteisterd, is belangrijk grooter dan vorige
jaren omdat de oorlog onder onze koop-
vaardij-schepen ernstige verwoestingen
heeft aangericht. In Jaunari (den 24sten)
vond te Weesp een ontploffing plaats in de
pharmaceutische fabriek Philips en van
Houten, waarbij vijftien menschen werden
gewond, van wie vijf ernstig. Drie branden
brachten in Maart de noodige sensatie, na
melijk den 4den te Zaandam in de cacao
fabriek Aurora, den 13den in het warenhuis
Galeries Modernes te Utrecht en den vol
genden dag te 's-Heerenberg in het kasteel
Bergh. Op 18 Maart reed te Vreeswijk een
auto te water, waarbij alle vier inzittenden
het leven verloren en den 30sten Maart
stortte in Indië een bommenwerper neer,
tengevolge waarvan één doode te betreuren
viel en twee personen werden gewond
Drie kinderen werden op 27 April te
Waardenburg door een trein gegrepen en
gedood, terwijl Mei weer eens een grooten
brand bracht en wel te Groningen in het
warenhuis T.A.N.T.E.. waarbij het vuur
zich dermate uitbreidde dat ook vijf nabu
rige winkels werden aangetast.
Overmatig drankgebruik was oorzaak dat
op 18 Mei een autobestuurder te Lonneker
de macht over zijn wagen kwijt raakte, op
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllia
het publiek in reed en vier menschen doo-
delijk verwondde.
In Juni vonden twee vliegrampen plaats.
Den zesden dier maand kwam het KLM-
lesvliegtuig Nachtegaal bij Schiphol in bot
sing met een houten loods, welke door mi
litairen in gebruik was genomen en den
lOden stortte het KLM-toestel Krekel neer
bij Vlissingen. In het eerste geval werd één
en in het andere werden drie menschen ge
dood.
Uit Indië kwam op 27 Juni bericht om
trent zware werking van de Krakatau.
Op 30 Juli verdronken vier meisjes te
Castricum toen zij zich te ver in zee hadden
gewaagd en op dienzelfden dag werd het
dorpje Woensel geteisterd door een cycloon,
die acht woningen geheel vernielde en een
vrouw ernstige verwondingen deed oploo-
pen.
Den 3den Augustus werd te Etten en Leur
een autobus, waarin 18 fabrieksmeisjes wa
ren gezeten, aangereden door een vracht
auto. Drie meisjes verloren het leven en
twee anderen liepen zware verwondingen
rp. Acht dagen later (11 Aug.) deed zich
opnieuw een auto-ongeluk voor, thans te
Houten (Utrecht), waar een auto met fruit-
koopers door den trein werd gegrepen. Vier
van de zes inzittenden kwamen om het
leven.
Oorlogsleed vroeg verder de aandacht.
Mijnen en duikbooten deden haar vernielend
werk en tal van Nederlandsche, zoowel als
andere schepen, werden er het slachtoffer
van. Wij mogen na de uitvoerige berich
ten daaromtrent hier thans met een korte
opsomming volstaan:
8 Sept.: mijnenveger „Willem v. Ewijck"
op een mijn geloopen; 30 van de 51 opva
renden gedood; 10 Sept.: Nederlandsch
stoomschip „Mark" bij Denemarken op een
mijn geloopen, alle 22 opvarenden gered;
1 Oct.: mijnenveger „Jan van Gelder" door
een mijn geraakt, zes dooden; 7 Oct.: stoom
schip „Binnendijk" op een mijn geloopen;
alle opvarenden gered; 9 Oct.: Finsche
houtboot „Indra" bij Terschelling door een
mijn getroffen, 3 dooden; 18 Nov. de Simon
Bolivar" op een mijn geloopen, 86 dooden;
25 Nov.: vijf van de 31 opvarenden van de
tankboot Sliedrecht, die op 16 November ge
torpedeerd werd, in Engeland aangekomen;
de overigen spoorloos verdwenen: 27 Nov.:
de „Spaarndam" op een mijn geloopen, 5
dooden; 7 Dec.: vrachtboot „Tajandoen"
getorpedeerd, 6 dooden; 10 Dec.: motor
schip Immingham op een mijn geloopen,
allen gered.
Inmiddels waren drie andere schepen uit
gevaren en niet teruggekeerd, zoodat ook
deze als verloren worden beschouwd. Het
zijn de „Tegri", de „Safe" en „Sylvain, IJM
116" met resp. 7, 7 en 11 man aan boord.
Op 20 en 21 December werden de Zweed-
sche schepen .Vega" en „Adolf Bratt" en
het Italiaansche schip „Comitas" op onze
kusten door mijnen getroffen. Vier men-
schenlevens gingen daarbij verloren.
Verschillende bijzondere jubilea van per
sonen of organisaties, zoowel als enkele ver
jaardagen van bekende persoonlijkheden
gaven aanleiding tot feestbetoon.
3 Januari: jhr. mr. dr. E. A. van Bere-
steyn, te Den Haag, 25 jaar voorzitter van
de Centrale vereeniging voor openbare
leeszalen; 8 Jan.: mr. J. A. de Wilde, Den
Haag, 60 jaar; 9 Jan.: 125 jaar geleden dat
de Koninklijke Landmacht werd opgericht;
13 Jan.: gep. luit.-generaal S. A. Drijber,
Voorburg, oud-commandant van Bronbeek,
80 jaar; 19 Jan.: dr. A. R. Zimmermann,
oud-burgemeester van Rotterdam, te Velp,
70 jaar (hij is eenige maanden later over
leden); 23 Jan.: prof. dr. H. Th. Obbink,
Utrecht, hofpredikant, 70 jaar; 30 Jan.: E.
H. Krelage, te Haarlem, oud-voorzitter der
Alg. Ver. v. Bloembollencultuur, 70 jaar.
8 Februari: ds. W. L. Weiter, Den Haag,
voor 65 jaar bevestigd als predikant; 12
Febr.: mr. H. P. Marchant, Den Haag. 70
jaar; idem: Frank van der Goes, 80 jaar (in
ditzelfde jaar is hij overleden); 20 Febr.:
25-jarig bestaan van de Vereeniging De
Narcis.
8 Maart: vice-admiraal b. d. J. J. Ram-
bonnet. Den Haag. 75 jaar: 17 Maart: ds. G.
Mansvelt, em.-predikant te Utrecht, werd
voor 50 jaar in het predikambt in de Nederl.
Herv. Kerk bevestigd: 25 Maart: de schrijf
ster Johanna W. Naber, Amsterdam, 80 jr.
2 April: luit.-generaal W. Boetje, Den
Haag, 90 jaar; 25 April: gouden jubileum
van den Bond Westland.
l Mei: 150-jarig bestaan van de Boldoot-
fabrieken te Amsterdam; 6 Mei: prof. dr.
J. R. Slotemaker de Bruine, Wassenaar, 70
jaar; 10 Mei: mr. dr. J. Schokking. Den
Haag, 75 jaar.
22 Juni: dr. H. Colijn, Den Haag, 70 jaar.
In Juni werd tevens het honderdjarig be
staan van de Nederlandsche Spoorwegen en
het 25-jarig bestaan van de Haagsche
Tramwegmaatschappij herdacht.
10 Juli: baron de Vos van Steenwijk, voor
zitter van de Eerste Kamer, 80 jaar; 13 Juli
prof. dr. H. Gunning Wzn., de bekende pae-
dagoog te Hilversum 80 jaar.
15 Augustus: de toonkunstenaar Wouter
Hutschenruyter, te Rotterdam. 80 jaar: id.:
mgr. J. P Huybers, te Haarlem. 40 iaar
priester.
1 September: ds. W. L Weiter, e. i.-pre-
dikant der Ned. Herv. Kerk. Den Haag, 90
jaar, 22 September: de letterkundige Lode-
wijk van Deyssel (K. J. L. Alberdingk Thijm)
75 jaar.
12 October: prof. dr. Hugo Visscher, Nij
megen, 75 jaar: 17 Oct.: 125-jarig bestaan
van het Hoog Militair Gerechtshof: 23 Oct.:
Koos Speenhoff. Rotterdam 70 jaar: 25
Oct.: de dichteres Hclcno Swarth, Velp, 80 j.
2 November: Augusta Peaux. Nijmegen,
80 jaar.
8 December: 50-jarig bestaan van den
Kon. Nederlandschen Voetbalbond.
