De Admiral Graf von Spee door de
Duitschers tot zinken gebracht
Schaatsensport op tennisbanen
MAANDAG 18 DECEMBER 1939
No. 24459
Het einde van een periode
van spanning
Advent-rede
De Bilt
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
80ste Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
Wie het schip opwachtten
De Britsche verklaring
Engelsche
onderscheidingen
van H. M. de Koningin
Nadere bijzonderheden
Een brief van den
commandant
Heden is de Leidsche
IJsclub geopend
Ch. L. Waldkötter
overleden
Dit nummer beslaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
rm
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 cis. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertenties belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
PRIJS DEZER COURANT:
Toor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd st]s:
per 3 maanden f. 3.35
per week ...TT.".... f.0.1#
Franco per post 12 35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mn±)
Het lot van de „Admiral Graf von Spee", het Duitsche vestzakslagschip, is be
zegeld: de bemanning heeft het zelf tot zinken gebracht.
Nadat gisteren den geheelen dag nog twijfel had bestaan of nu inderdaad een
limiet van 72 uur was gesteld, eindigend gisteravond om pl.m. 10 uur. Amst. tijd,
werd langzamerhand meer en meer duidelijk, dat dit inderdaad het geval was.
Gistermiddag begon het schip zich dan ook gereed te maken en 5 minuten voor
9 uur werd het anker gelicht.
's Middags waren nog 31 gewonden, waarvan 12 ernstig, ontscheept.
Er waren dramatische tooneelen, toen de Graf Spee vertrok. De kade stonden
vo) toeschouwers. De politie hield het publiek op een afstand. Toen 31 gewonden
aan land werden gebracht, snelde een matroos naar de ambulance, de tranen
biggelden over zijn wangen. Hij riep kameraden een „Auf Wiedersehen" toe. Een
matroos droeg een kleinen Kerstboom.
Voor het schip de haven van Montevideo had verlaten, waren ongeveer 700 leden
van de bemanning aan boord van het Duitsche stoomschip Tacoma gebracht, dat
zich eveneens in de haven van Montevideo bevond. Het waren de oudste en
gehuwde leden.
Even voor het vertrek waren nog gereedschappen, die gebruikt waren voor de
herstellingswerkzaamheden, aan boord gebracht van een Duitsch schip, dat
langszij was gehaald. 0.a. werden eenige laschapparaten overgebracht.
Na haar vertrek uit de haven begaf de „Graf Spee" zich met geringe snelheid
in Zuidelijke richting, later wijzigde zij haar koers en stoomde toen in Zuid-
Oostelijke richting. De Duitsche vlag wapperde van den grootbramsteng en op
het achterschip. Aan den horizon ontwaarde men de silhouetten van twee oor
logsschepen, een Britsch en een Argentijnsch. De „Graf Spee" was vrij spoedig
uit het gezicht verdwenen. Van gevechtshandelingen is goen sprake geweest, ver
moedelijk waren de Britsche .schepen op de hoogte van het voornemen van de
Duitschers om verder geen strijd meer te leveren en de „Graf Spee" te ver
nietigen.
Toen de „Graf Spee" volgens sommige berichten 3 mijl, volgens andere telegram
men 5 mijl uit de kust was, ging zü voor anker. Begrtjpêlijkerwijze was in de
haven van Montevideo niet de geheele bemanning van boord gegaan, omdat
natuurlijk een aantal manschappen benoodigd was om het schip naar buiten te
brengen. Nadat het anker was uitgeworpen, werden zes reddingbooten gestreken
en het overblijvende deel van de bemanning begaf zich nu aan boord van deze
booten. De matrozen stieten snel af en roeiden van het schip weg.
Om 11.27 Amsterdamsche tijd, deed de eerste ontploffing zich voor, daarna volg
den andere en het trotsche zeekasteel verdween in de golven.
Er steekt niet veel van het wrak van de „Graf Spee" boven water uit, hoewel de
zee ter plaatse slechts een meter of acht diep is.
Het wrak zal een ernstige belemmering vormen voor het havenverkeer en zal ver
moedelijk alleen met behulp van dynamiet kunnen worden opgeruimd. Deswege
is er groote verontwaardiging te Montevideo. In sommige kringen verwacht men
dat Uruguay in verband daarmede stappen zal doen bij Duitschland. De stookolie
uit het wrak van de „Graf Spee" heeft vlamgevat als gevolg waarvan het wrak
in vlammen werd gehuld. Aan de kust stond een zeer groote menigte naar het
brandende wrak to kijken, waarop zich vele ontploffingen voordeden. De brand
heeft omstreeks een uur gewoed.
Aanvankelijk verluidde, dat de kapitein met zijn schip was ondergegaan, doch
dit is onjuist.
Voor de „Graf Spee" was het een hope
loos geval, want voor de haven lagen op
zee het Engelsche slagschip Renown (32.000
ton, met zes 15 duims kanons i. het Fran-
sche slagschip Dunkerque (26.500 ton met
acht 13 duims kanons), de kruiser Achilles
(7000 ton met acht zes duims kanons), de
Ajax (7000 ton met 8 zesduims kanons),
het vliegkampschip Ark Royal (22.000 ton,
met aan boord zestig vliegtuigen). De Ark
Roy-rl is het Britsche vliegkampschip, dat
volgens berichten uit Duitsche bron tot
zinken zou zijn gebracht.
De Britsche admiraliteit maakt bekend,
dat aan boord van de Exeter" gedurende
het gevecht met de „Graf Spee" de volgen
de verliez.n zijn geleden: dooden 5 offi
cieren en 56 minderen. Gewonden 3 offi
cieren en 20 minderen.
Het hospitaalschip, dat de verzorging op
zich zal nemen van de gewonden van de
Exeter staat onder leiding van dr. Petty,
die de leiding heeft van het Britsche zie
kenhuis in Buenos Aires. Voorts bevinden
zich aan boord drie doktoren, een radio
loog en 12 verpleegsters. Ook een toestel
voor x-stralen en andere chirurgische be-
noodigdheden zijn ter beschikking.
Officieel wordt medegedeeld, dat zeven
leden der bemanning van de Ajax om het
leven zijn gekomen en dat vijf werden ge
wond, van wie een ernstig.
Een communiqué van de admiraliteit be
helst, dat ter erkenning van de dappere en
succesrijke actie van Z.M. „Ajax", „Achil
les" en „Exeter" tegen de „Graf Spee" de
koning commodore Henry Harwood heeft
benoemd tot commandeur in de „order of
the Bath" en de kapiteins Farry (Achilles)
Woodhouse (Ajaxi en Bell (Exeter) tot
ridders van deze zelfde orde.
Commodore Harwood werd met ingang
van 13 December, den dag van den slag,
bevorderd tot den rang van schout-bij-
nacht.
H. M. de Koningin heelt het
voornemen zich op Woensdag,
20 December a.s., des namid
dags te één uur met een advent-
rede te richten tot Haar Volk,
zoowel in Nederland als in de
Overzeesche gebiedsdeelen
des Rijks.
De rede zal door alle Neder-
landsche omroepstations, als
mede door de Rijks korte-goli-
zenders te Kootwijk en door de
Phohi worden uitgezonden.
In de dagorder van de admiraliteit wordt
hulde gebracht aan den moed en het op
treden van officieren en minderen van het
eskader.
PROTEST VAN URUGUAY TE LONDEN
EN BERLIJN.
De correspondent van de „New-York
Times" te Montevideo verneemt, dat Uru
guay een krachtig protest heeft ingediend
bij de regeeringen te Londen en Berlijn
wegens den zeeslag binnen de veiligheids
zone. welke is vastgesteld op de conferentie
Panama.
Bij de nota zijn kaarten gevoegd om aan
te toonen, dat de slag plaats vond binnen
de monding van de La Plata en dat de
schepen op een zeker oogenblik schoten
wisselen binnen de driemijlszone.
Voorts zegt het protest, dat het gevecht
plaats had binnen de driehonderdmij is
grens „neutrale zone" welke ij vastgelegd
door de pan-Amerikaansche conferentie en
dat Engeland en Duitschland het interna
tionale recht geschonden hebben.
Naar voorts gemeld wordt, zouden de
vloten van Argentinië en Uruguay een
gemeenschappelijke patrouille willen in
stellen teneinde een herhaling van een der
gelijk zeegevecht te voorkomen.
De conferentie der vertegenwoordigers
van de Amerikaansche staten te Montevi
deo is geëindigd met een bekrachtiging,
met algemeene stemmen, van de Ameri
kaansche solidariteit jegens Uruguay.
Na afloop der vergadering heeft de ge
zant van Brazilië Lusardo, tegenover Havas
verklaard: wij hebben Guano, met beves
tiging van onze innige solidariteit en sym
pathie, den meest vollediger) steun van het
diplomatieke corps verleend.
Uit Montevideo wordt nog gemeld:
De commandant en de bemanning van
het schip zijn op weg naar Buenos Aires
aan boord van sleepbooten en lichters.
Slechts eenige honderden opvarenden wa
ren aan boord van het schip gebleven, de
overigen waren met de meeste voorraden
overgegaan op de „Tacoma", welke in de
haven lag. Bij het verlaten van de haven,
volgde de Tacoma den oorlogsbodem.
Voor de drie ontploffingen het lot van
het schip bezegelden begaven de comman
dant met zijn staf en de overige leden van
de bemanning zich in de booten. In het
licht van de vlammen, welke oplaaiden,
nadat de wegstroomende olie in brand
was gevlogen, werden zij aan boord van de
Tacoma genomen. Twee Britsche schepen
bewaken de „Tacoma" welke nog steeds op
de reede van Montevideo ligt.
Staande op het dak van zijn hotel te
Montevideo heeft de correspondent van de
New York Times gezien, dat kapitein
Langsdorff en andere officieren van de
Graf Spee staande het saluut brachten,
toen hun schip in de golven verdween.
De correspondent bericht verder, dat ka
pitein Langsdorff op een electrische knop
drukte, toen de zon onder de horizon ver
dween en de lucht hierdoor gloeiend rood
gekleurd was. Het geheele schouwspel
scheen onwerkelijk drie minuten later zonk
het schip. De electrische knop was met
een draad verbonden aan een groote elec
trische mijn in het munitiemagazijn. De
werking was doeltreffend, binnen tien mi
nuten sloegen de vlammen over de geheele
lengte uit het schip, terwij] voortdurend
ontploffingen in de ruimen werden ge
hoord. Het schip brandde 80 minuten.
Vijf Britsche vliegtuigen vlogen rond
het schip toen het ten onder ging.
Voor het vertrek van de Graf Spee uit de
haven van Montevideo heeft de comman
dant, kapitein ter zee Lansdorff een langen
brief gezonden aan den Duitschen gezant,
waarin hij op bitteren toon protesteert te
gen de weigering der regeering van Uruguay
meer tijd toe te staan aan herstellingen aan
het schip. In dezen brief verklaart hij, dat
het onmogelijk was herstellingen uit te voe
ren binnen 72 uren, niet alleen voor ge
vechtsdoeleinden doch ook om het hoofd te
bieden aan de normale gevaren van scheep
vaart en zee.
Met het oog op de houding der autori
teiten van Uruguay en zijn verantwoor
delijkheid voor de levens van duizend
man was de eenige weg, welke hem
overbleef, de redding voor te bereiden
van de bemanning en als protest het
schip op te blazen in de buurt van de
haven van Montevideo.
Volgens het Duitsche Nieuwsbureau
heeft Hitler bevel hiertoe gegeven, vol
gens het Engelsche Reuterbureau liet
hü de beslissing aan den commandant.
Foto v. Vliet.
Op de tennisbanen van „De Krogt" te Oegst-
geest, welk complex voor de leden der Leid
sche IJsclub gratis toegankelijk is gesteld,
is gisteren den gehee!»n dag druk ge
schaatst. Eenige honderden liefhebbers van
de schaatsensport, waarvan verreweg de
meesten tot de jongere generatie behoor
den, hebben gretig gebruik gemaakt van
deze eerste gelegenheid ow in den winter
1939'40 1e ijzers onder te binden.
Vermoedelijk zal het terrein van de ijspret
zich vandaag wel verplaatsen naar de
groote baan van de Leidsche IJsclub, welke
reeds hedenmorgen kon worden openge
steld. In den afgeloopen nacht werd een
minimum-temperatuur van 8 graden Cel
slus beneden nul bereikt, waardoor de ijs
laag aangroeid, tot een uikte van 7 centi
meter! Het ijs is bovendien van uitstekende
hoedanigheid, zoodat de liefhebbers hun
hart kunnen ophalen.
Vanzelfsprekend hoopt de schooljeugd op
„ijs-vrij" met, in nabij verschiet, de Kerst-
vacantie!
Helaas nie< ten overvloede wijzen wij
met klem op het gevaar, dat het ijs in
het buitenwater nog oplevert. Behou
dens op de >fficieele ijsbanen is het ijs
overal nog volkomen onbetrouwbaar!
Men zij dus gewaarschuwd en stelle
zijn leven en dat van anderen niet
noodeloos in de waagschaal!!
Hedenavond is het park „De Krogt" en
vermoedelijk ook de Leidsche IJsclub ge
opend. Zooals steeds wordt dit laatste ken
baar gemaakt door de bekende vlaggetjes
op de trams. Niet-leden der L.IJ.C. hebben
recht van toegang op dagkaarten.
Ook in vrijzinnig-protestantsche kringen
was hij een bekende figuur, die algemeene
waardeering genoot. De tijding van zijn
heengaan zal in deze verschillende kringen
ongetwijfeld met groot leedwezen worden
vernomen.
De teraardebestelling zal plaats vinden
a.s. Woensdag 1 uur op de begraafplaats
Rhijnhof.
Wijlen de heer Waldkötter.
Gisteren is hier ter stede op 79-jarigen
leeftijd overleden de heer Charles Louis
Waltkötter.
Na in Den Haag een 40-tal jaren in alle
rangen van het gemeentelijk lager onder
wijs te hebben gediend, vestigde hij zich
een twintigtal jaren geleden hier ter stede,
waar hij al dadelijk werd verkozen in de
oudercommissie van de opleidingsschool
voor U.L.O. aan de Heerenstraat. Hem
werd de functie van voorzitter opgedragen,
welke functie hij eveneens bekleedde in
den Centralen Ouderraad, Tevens werd hij
redacteur van het „Leidsch Ouderblad".
Als lid van de Waalsche Kerk is hij voor
zitter geweest van het „Choeur WaÜon."
Voor het Zuiden: temperatuur om
het riespunt tot lichte vorst.
Nevelig tot half bewolkt of betrok
ken. Geen neerslag van beteekenis.
Meest matige O stelijkt wind.
Voor het Noorden: des nachts ma
tige, overdag lichte vorst. Nevelig
•tot helder of ïalfbewolkt. Droog
weer. Zwakke tot matige Ooste
lijke wind.
BINNENLAND.
Dr. Verhage over de moeilijkheden in het
bloembollenvak (3e Blad).
Mutaties bij de rechterlijke macht te
Amsterdam (Binnenland, 3e Blad).
De moordaanslagen te Gorinchem en Hoog-
blokland opgehelderd (Gemengd, 3e
Blad).
Roei- en zeildata voor het volgend jaar
vastgesteld (Sport, 3e Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Kalme affaire Goed prijshoudende
stemming Koninklijken wederom
vast Amerikanen vrijwel onveranderd
Nederlandsche staatsfondsen kalm.
BUITENLAND.
De Graf von Spee door de Duitschers zelf
vernietigd op bevel van Hitier (le Blad).
De Finnen vechten dapper, doch moeten
in het Noorden thans wijken (le Blad)
Ciano's rede (3e Blad).
Hoe de kapitein van de Graf von Spee
het gevecht ter zee beschreef (3e Blad).
Een Duitsche kruiser van de Keulen
klasse getorpedeerd volgens Engelsche
lezing (le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
