De kleeren maken in
Duitschland den man niet meer
UYLENSPIEGHEl
LEIDSCH DAGBLAD, Vrijdag 1 December 1939
Derde Blad No. 24445
Kleeding voor punten; geld is bijzaak
80ste Jaargang
De vrouwen hebben iets
meer keus dan de mannen
In den
Onze Berlljnsche correspondent schrijft
ons d.d. 20 dezer:
Een bekend Fransch spreekwoord luidt:
„C'est lTilstolre, qui se repéte", maar het
wil ons toeschijnen, dat men daar aan toe
dient te voegen: veelal in een anderen
vorm. Want wie den oorlog van thans met
dien van 19141918 vergelijkt en dat
doen ongetwijfeld velen die begaat daar
bij, waarschijnlijk onbewust, een princl-
pieele fout: hij overziet, dat een geschied
kundig geworden feit zich nooit precies
op dezelfde wijzeherhaalt. In November
1914 was de oorlog in vollen gang. In het
Oosten en Westen werd er fel gestreden
en Duitschland zelf was van meet af aan
een zorgvuldig omsingelde vesting.
Thans, vijf en twintig jaar later, ziet
alles er eenigszlns anders uit. De strijd in
Polen behoort alweer tot het verleden en
omtrent de gebeurtenissen in het Westen
weet het officleele legerbericht meestal
weinig belangrijk nieuws te vertellen. On
willekeurig denkt men daarbij aan het in
het Derde Rijk streng verboden boek van
Remarque: „lm Westen nichts Neues"!
Met dat verschil, dat er toen achter de
coulissen wel degelijk gevochten werd en
de zaak er voor Duitschland al slechter
en slechter begon uit te zien, terwijl thans
de situatie nog zoo ls, dat men beter doet,
zich niet aan voorspellingen te wagen.
Want dat dient erkend te worden: men
heeft uit de harde en bittere ervaringen
van den vorigen oorlog en den daarop ver
pletterenden inflatietijd wel degelijk ge
leerd.
Onder de leuze „Der kluge Mann baut
vor!" heeft Duitschland zich niet slechts
militair, maar minstens evenzeer econo
misch op een eventueelen nieuwen oorlog
voorbereid en men hoort hier dan ook
herhaaldelijk zeggen, dat de wereld een
herhaling van deze vroegere catastrophe
niet zal beleven.
De distributie van kleeding.
Was de snelle verdeeling van distributie
kaarten in de eerste dagen van den oorlog
reeds een bewijs van het feit, dat men met
een eventueelen oorlog ln toonaangevende
kringen rekening gehouden had, thans ls
men in deze richting al weer een stap
verder gegaan door de komende verdeeling
van kleerenkaarten. De tijd, dat men voor
een nieuw pak of een winterjas naar zijn
kleermaker stapte, om dan onderweg wel
licht nog even een paar keurige nieuwe
schoenen in tè koopen, ligt voor den bur
ger van het Derde Rijk achter den rug.
Ook de wekelijkse he. of maandelijksche
verdienste geeft ni^meer den doorslag.
De absolute noodzakelijkheid van be
paalde kl cc ding stukken moet aan de
hand van zichtbare feiten worden aan
getoond, wil men in den winkel het
verlangde toegewezen krijgen. En al
doet deze typisch Pruisische strengheid
wat hard aan, toch was er alle reden,
om tot zulke strenge maatregelen over
Ie gaan.
Want ln de eerste weken van den oorlog
is er en zulks niet slechts in de rijks
hoofdstad heel wat gehamsterd! Men
behoefde er slechts eenigszlns sjofel uit
te zien, dan kreeg men alles, wat men
wenschte. Deze soepelheid had ten gevolge,
dat vele winkels weldra radicaal uitver
kocht bleken te zijn en aan nieuwe leve
ranties viel voorshands niet te denken.
Bedriegerijen op'groote schaal.
Het ligt voor de hand, dat men, dit een
maal vastgesteld hebbende, tot strenge
maatregelen moest overgaan. De klachten,
die bl] de autoriteiten, van het publiek over
het personeel, zoowel als van het personeel
over het publiek, binnenliepen, kregen een
omvang, welke den gevolmachtigde voor
het vier-jaren-plan, generaal-veldmaar-
schalk Hermann Göring noopten, verschei
dene distributie-beambten wegens wille
keurig of onbillijk optreden te bestraffen.
Tot hun verdediging dient gezegd te wor
den. dat tezelfdertijd door de politie vele
meineedlgen gearresteerd werden, die voor
het verwerven van distributiebons zelfs
voor de onderteekening van een valsche
verklaring niet waren teruggeschrikt. Al
deze vergrijpen tegen de goede orde had
den ten gevolge, dat men voortaan zijn
oude kleeren of schoenen diende mee te
hrengen, om den aankoop van nieuwe
Plunje aannemelijk te maken. Maar ook
dat was op den duur natuurlijk niet de
juiste methode.
De laatste weken worden er heelemaal
Eeen distributiebons voor kleeding meer
uitgegeven. Men is er toe over gegaan, om
al net eender als voor levensmiddelen,
voortaan ook voor kleedingstukken distri
butiekaarten in te voeren. En om Ons een
duidelijk beeld te geven van de wijze, waar
op men hierbij te werk denkt te gaan,
uiochten we in de Wilhelmstrasse naar een
bevoegde autoriteit luisteren, die in het
Propaganda-mlnisterie een en ander over
de „Reichskleiderkarte" kwam vertellen:
•Tedere man en iedere vrouw, elke knaap
fn elk meisje, ja. zelfs iedere kleuter van
■Wee en drie jaar kan aanspraak maken
°P zulk een kleerenkaart. Al deze kaarten
omvatten honderd vakjes of punten, met
uitzondering van die voor de kleuters,
Jflke slechts zeventig punten telt. Deze
taarten zijn geldig van November 1939 tot
November 1940, dus een heel jaar. Men kan
iederen winkel mee naar binnen gaan
?u bij eiken kleermaker het gewenschte
«stellen en op een lijstje staat nauwkeu-
''6 aangegeven, hoeveel punten voor ieder
"Gedingstuk verlangd worden. Dit wil zeg-
Esi, men moet van te voren thuis overleg
P'egen, wat men het hardst noodig heeft
tu de aankoopen zoo indeelen. dat men
fmt de kaart tot November 1940 ook wer-
«lijk uitkomt!"
De frontsoldaten gaan voor.
Het is begrijpelijk, dat de verzorging der
frontsoldaten voorgaat op die der burgerij
En ook daar is nog verschil, want de tien
duizenden vrouwen, die in de fabrieken
thans het werk der mannen verrichten,
zullen allicht meer kleedingstukken noodig
hebben dan zij, die zich thuis tot den ge-
bruikelijken arbeid kunnen beperken. We
leven nu eenmaal ln tijd van oorlog en dan
wordt men al gauw gewaar, dat het ge
bruikelijke spreekwoord: „De kleeren ma
ken den man" aan practische waarde heeft
afgenomen, zoodat men gerust kan zeggen:
„De kleeren maken den man niet meer"
En als dat omtrent de mannen gezegd
wordt, dan geldt dezelfde waarheid haast
nog in versterkte mate voor de vrouwen.
Ook voor haar gaat het er om, dat in de
noodzakelijke behoefte voorzien wordt en
dat wil onder de gegeven omstandigheden
al heel wat zeggen.
Weeldezucht wordt veroordeeld.
Door de vrouwen-organisaties der N.S.
D.A.P. worden dan ook voordrachten ge
houden, welke den nadruk leggen op den
ernst der situatie en de weeldezucht als
een zonde tegen de gemeenschap ten
strengste veroordeelen.
Vergelijkt men onze kaarten met die
voor het zoogenaamde „zwakkere geslacht"
dan wordt men gewaar, dat laatstgenoem
den er toch nog heel wat beter aan toe zijn
dan wij. Want op de mannenkaart krijgt
men slechts het hoognoodige te lezen:
zakdoeken, sokken, wollen handsohoenen,
ondergoed, boorden, nachthemden en komt
er een nieuw pak aan de beurt, dan staan
daarvoor liefst zestig punten aangegeven,
terwijl voor voering, knoopen, garen enz.
nog dertig punten extra verlangd worden.
Waarmee gezegd is, dat het aanschaffen
van een costuum zoo ongeveer op de heele
kaart beslag legt!
Meer variatie voor de vrouw.
Bij de vrouwen bestaat meer soepelheid.
Het hoogste aantal punten wordt aange
geven met nul voor een wollen costuum.
maar de verlanglijst, die veel grooter is
dan die voor de mannen, bevat allerlei
practische voorwerpen, welke het leven
veraangenamen, maar die een natuurlijke
discretie ons weerhoudt met naam en toe
naam te noemen. De vakman, die voor ons
een voordracht over dit actueele thema
hield, zelde dienaangaande ongeveer het
volgende: „Ook onze dames kunnen groote
kleedingstukken. bijvoorbeeld een mantel,
een costuum, een blouse, een keukenschort,
een morgenrok, een trainingscostuum, een
badmantel enz. direct krijgen, wanneer zij
de dringende behoefte hiervan kunnen be
wijzen. Want op de kleerenkaart voor
vrouwen vindt men vijftig vakjes, die af
zonderlijk afgerond zijn en gebruikt mogen
worden voor directen aankoop. Bovendien
bestaat er voor haar een grootere keuze
voor ondergoed dan voor de mannen. Maar
het wordt haar niet toegestaan om bijvoor
beeld zooveel paar kousen in te slaan als
ze maar wenschen. Voorlooplg kunnen ze
op vier paar kousen aanspraak maken en
willen ze tot eiken prijs meer hebben, dan
wordt daarvoor het dubbele aafttal pun
ten verlangd.
Op een vraag onzerzijds kregen we ten
antwoord, dat wintermantels en winter
jassen met voornoemde kaarten niet ver
krijgbaar gesteld worden. Hiervoor is een
speciale „Bezugschein" noodzakelijk en de
controle schijnt daarbij nog strenger te
zijn dan bij alle voornoemde behoeften.
Menige vrouw zal in den eerstkomenden
tijd haar „bekleedlngsbegrooting" „volgens
punten" gaan opmaken. Men noemde ons
het volgende voorbeeld: „Frau Muller heeft
een costuum noodig Daar worden in den
omlijsten hoek van de kaart 45 punten
voor verlangd. Dan houdt ze nog 55 punten
over, die als volgt verdeeld kunnen wor
den: in November of December koopt ze
een paar kousen met 4 p. en een paar
handschoenen met 5 punten. Ze heeft dan
in de vijftien geldige afdeelingen der kaart
nog altijd 6 punten gespaard. In Januari
en Februari zijn dan weer vijf andere af
deelingen geldig. Maar Frau Muller is
spaarzaam, ze wacht tot Maart of April en
kan in eens een volledig garnituur onder
goed voor 12 punten verkrijgen. En op die
manier kan zij tot November 1940 door
gaan zonder het gevoel te hebben, dat ze
door den oorlog achteruit raakt met haar
hulshoudelijken voorraad.
„Frakun". die sedert vele jaren in de
„Deutsche Algemelne Zeitung" eiken Zon
dag een kostelijk gedicht over een actueel
vraagstuk publiceert, houdt zich heden on
der het opschrift „De Kleerenkaart" even
eens met dit netelig probleem bezig en hij
stelt onze zienswijze in het gelijk met de
volgende woorden:
Mit vollem Recht verpönt ist heute
Das Spriohwort Kleider machen Leute",
Maszgebend ist jetzt nur die Füllung
Und nicht die aussere Umhüllung.
En met een ironische zinspeling op de
vermaarde veertien punten van wijlen pre
sident Wilson beëindigt hij zijn gedicht
met de woorden:
Mit diesen hundert auszukommen
Hat jeder fest sich vorgenommen.
Schon weil man sich auf diese Art
Die vierzehn dieses Mal erspart! 1)
Berlijn, 19 November 1939.
(Nadruk verboden).
(1) Men mag deze verzen misschien aldus,
vertalen
't Staat vast, dat men niet zeggen kan:
De kleeren maken nog den man
Men kijkt voortaan slechts naar de pit,
Niet naar den bast waarin ze zit.
Met deze honderd uit te komen
Heeft ieder strikt zich voorgenomen.
Te meer omdat men naar deez' aard
De Veertien Punten zich bespaart.
(Red.)
VOOR ZATERDAG 2 DECEMBER.
Hilversum I, 1875 en 414,4 M. KRO-Uit-
zending 8.00 Berichten ANP 8.05—9.15 en
10.00 Granunuziek 11.30 Godsdienstig half
uur 12.00 Berichten 12.15 Rococo-octet
12.45 Berichten ANP., gram.muziek 1.10 KRO
orkest 2.00 Voor de rijpere jeugd 2.30
Gram.muziek 2.45 Kinderuurtje 4.00 KRO-
orkest en solist 4.45 Gram.muizek 5.00 Ro
coco-octet <5.155.30 Internationale sport-
revue) 5.45 KRO-Nachtegaaltjes 6.15 Gra-
mofoonmuziek 6.20 Journalistiek weekover
zicht 6.45 Gram.muziek 7.00 Berichten
7.15 Lezing „Schijndomheid; oorzaken en voor
beelden van achterblijven bij kinderen, die in
werkelijkheid niet dom zijn" 7.35 Actueele
aetherflitsen 8.00 Berichten ANP., mede-
deelingen 8.15 Meditatie met muzikale om
lijsting 8.35 Gram.muziek 8.45 Gevarieerd
programma. In de pauze: Gram-muziek 10.30
Berichten ANP 10.40 „Ave Maria aperiatur
terra et germinet salvatoj;em". voordracht <met
muzikale omlijsting) 11.1012.00 Gram.
muziek.
Hilversum II, 301,5 M. VARA-Uitzending
10.00—10.20 voorm. en 7.30—8.00 VPRO 8.00
Berichten ANP., gram.muziek 10.00 Morgen
wijding 10.20 Voor arbeiders in de continu
bedrijven 12.00 Gram.muziek 12.30 Zang
en plano 12.45 Berichten ANP 12.55 Gra-
mofoonmuziek 1.30 Zang en orgel 2.00
Esperanto-uitzending 2.20 Gram.muziek
2.303.00 Muzikale causerie 3.05 Reportage
3.30 VARA-orkest en soliste 4.30 Vragenbus
4.50 Kamermuziek 5.30 Filmland 5.50
Orgelspel 6.15 Limburgsche uitzending
6.45 Kinderleesclub 7.00 VARA-Kalender
7.05 Felicitaties 7.10 Politiek radiojournaal
7.30 Causerie ..Hoe werkt de kerk?' 7.55 „Hoe
zij het aanpaktentoespraak 8.00 Herhaling
SOS-berichten 8.03 Berichten ANP.. VARA-
Varla 8.15 Gram.muziek 8.30 De Ramblers
9.10 Toespraak ..Vooral in dezen tijd" 9.15
Radiotooneel 9.30 Orgelspel 10.00 En nu.
Oké 11.00 Berichten ANP 11.10 Radiotoo
neel. 11.30—12.00 VARA-Strykorkest.
Engeland, 391 en 449 M. 12.20 Causerie
..The Shadow" 12.50 Variété 1.20 Berichten
1.30 Harry Fryer's orkest 2.20 Causerie
„Backyard" 2.35 Het Cembalo-trio 3.00
Vroolijk programma 3.40 Sportreportage
4.20 Berichten 4.35 Causerie 4.50 BBC-
Zangers 5.20 Kinderhalfuur 5.50 Variété
6.20 Berichten 6.35 Vroolyk programma
7.05 Vragenbeantwoording 7.20 BBC-orkest
8.05 Optreden van amateurs 8.20 Variété
programma 9.05 Populair concert. 9.20 Be
richten 9.35 Nieuws uit de Dominions 9.50
BBC-Theater-orkest 10.35 Avondwijding
In het boekje „Kiespijn-Serenade" van
tandarts R. W. Broekman lees ik, dat
Goethe 14 September 1777 aan Charlotte
von Stein schreef, dat hij nog wel eens een
dag kiespijn zou willen hebben om de
vreugde van den daarop volgenden dag nog
eens mee te maken, en daarover ben ik aan
het peinzen geslagen, want van alle diepe
en menschelijke wijsheden, die Goethe aan
het papier heeft toevertrouwd, is dit zeker
niet de minste!
Want niet allleen de smart der kiespijn
wordt verzoet door het vooruitzicht, dat
het verdwijnen van die pijn den grauwsten
regendag tot een feestdag zal maken. Het
geluk zonder kiespijn door het leven te
gaan kan men eerst smaken, wanneer men
eens flink door een ontstoken wortel ge
treiterd is, en heeft een intelligente vrouw
mij niet verzekerd, dat de gróótste zegen
van een radio is, dat men haar óf kan zet
ten?
Ik heb een jong echtpaar gekend, dat
minstens ééns per dag een heftige scène
schopte alleen om daarna te genieten
van de teedere verzoening, en wie dat over
dreven mocht vinden, die zal het toch
gloeiend met mij eens zijn, wanneer ik een
huwelijk, waarin nóóit gekibbeld wordt, een
mislukt huwelijk noem. want echtelieden,
die het altijd eens zijn, moeten elkaar wel
lichtelijk onverschillig zijn en elkander in
élk geval stiekum vervelen
Oók kiespijn heeft zijn lichtzijde, wilde
Goethe maar zeggen, en dat niet alleen
voor den tandarts, waarbij ik even wil aan-
teekenen, dat een tandaesculaap, dien ik
opbelde om hem te vertellen, dat mijn lin
ker bovenhoektand spookte, uit den grond
van zijn hart „Gelukkig!" kreet. Het was
met dien tandarts al net als met dien arts,
die tot den patiënt zeide: „U heeft een
maagzweer, maar daar maak ik me heele
maal niet ongerust over", waarop de pa
tiënt gebelgd antwoordde: „Dat zou ik ook
niet doen, als U een maagzweer had
Zij, die hun vrijheid hebben verloren,
weten welk een kostelijk goed vrijheid is,
vrijheid van geest misschien méér nog dan
vrijheid van lichaam en wie in vrijheid
leeft, stelt haar niet op prijs, hij is zelfs
bereid dezen rijkdom in te zetten op de
roulette des levens, omdat hij zijn rijkdom
niet kent en dus óók niet weet hoe vreese-
lijk zijn verlies kan zijn.
De vrijheid is gelijk de lucht, die wij in
ademen; wij vullen gedachteloos onze lon
gen en ademen uit om plaats te maken
voor nieuwe lucht maar wie zich verslikt,
bespeurt pas, dat die lucht onontbeerlijk is
voor zijn welzijn, zijn leven zelfs en
als hij de stekende kruimels uit zijn lucht
pijp heeft weggehoest, voelt hij zich een
herboren mensch: hij kan weer vrijelijk
ademen!
Zoo is het met het terugwinnen der ver
loren Vrijheid, met het opnieuw zonder
kiespijn door dit leven schrijden, met het
in nieuwe harmonie samen zijn met de of
den huwelijkspartner, met de stilte, wan
neer zij intreedt na een uur radio-gebral.
Beproevingen maken ons wijs en sterk.
Daar is de vrede; hebben wij hem wel ge
noeg gewaardeerd, toen wij nog in vrede
leefden? Hebben wij wel genoeg geofferd
en gewaakt, hebben wij niet te veel gehaat
en te weinig liefgehad, te veel om wraak
geroepen en te weinig vergiffenis geschon
ken, te veel veroordeeld en te weinig wil
len begrijpen?
Nu lijden wij aan den oorlog, óók nu de
ergste verschrikkingen ons bespaard zijn
gebleven en als wij aanstonds vrede zul
len hebben want die tijd kómt! neen.
dan zullen wij niet, als Goethe, nogmaals
het leed wenschen om nog eens het genot
der verlossing van het leed te kunnen sma
ken, want tenslotte is oorlog géén kies-
pijn
Maar triest is het, dat tien jaren vrede
waarschijnlijk den vrede weer smakeloos
zullen maken in onzen mond zooals wij
drie dagen na het bezoek aan den tandarts
onze kiespijn weer vergeten zijn.
Slechts de rekening van den tandarts
beklijft, daar morren wij dan dikwijls over
zooals wij óók zullen morren, wanneer
de vrede ons" aanstonds de rekening zal
presenteeren
10.50 Radiotooneel 11.20 Pianovoordracht
11.45 Joe Loss en zyn Band 12.2012.35 Be
richten.
Radio-Paris, 1648 M. Geen opgave ont
vangen.
Keulen, 456 M. 5.50 Hermann Hagestedt's
orkest 7.40 en 9.05 Gram.muziek 9.30 Ka
mermuziek 10.50 Gram.muziek 11.20 Ge
varieerd concert 12.20 Concert 1.35 Gram.
muziek 2.20 Leo Eysoldt's Kleinorkest en so
listen 5.00 Folkloristisch programma 5.20
Populair concert 7.3512.20 Zie Deutschland-
sender.
Brussel, 3.22 en 484 M. 322 M.: 12.20 Gra-
mofoonmuziek 12.50 en 1.30 Omroeporkest en
solist 1.50—2.20. 3.00 en 4.20 Gram.muziek
4.50 Pianovoordracht 5.20 Pianovoordracht en
declamatie 7.20 Gram.muziek 8.20 Ont
spanningsprogramma voor soldaten 8.50 Bont
programma 10.3012.20 Gram.muziek.
484 M.: 12.20 Gram.muziek 12.50 en 1.30
Radio-orkest en soliste - 4.20 Dansmuz. (gr.pl.)
4.50 Pianovoordracht - 5.05 Vocaal duo - 5.35
Radio-orkest en soliste 6.35 Het Desclin-
kwartet 7.10 Gramjnuziek 8.20 Uitzending
voor soldaten 8.50 en 9.50 Omroepsymphonie-
orkest en soliste 10.30 Dansmuziek (gr.pl.)
11.2012.20 Gram.muziek.
R.O.V. RADIO-CENTRALE.
GEM. RADIO-DISTRIBUTIEBEDRIJF EN DE
Voor Zaterdag 2 December.
Ie Programma: lederen dag van 824 uur
A.V.R.O., V.A.RA. enz.
2e Programma: Iederen dag van 824 uur
K R O N.CJt.V. enz.
3de Programma: 8.00 Keulen 8.20 Enge
land <Ber.) 9.20 Keulen (Ber.) 9.50
Deutschlands. 10.20 diversen 11.20 Keulen
12.20 Brussel VI. <1.20 Ber.) 2.20 Keulen
(4.20 Ber.) 4.30 Brussel VI. 6.20 Brussel
Fr. 7.20 Keulen <Ber> 8.20 Brussel. Fr.
8.35 Beromünster 9.20 Keulen (Ber.)
9.30 Boedapest 10.20 Brussel VI. (Ber.)
11.20 Deut-schlandsender.
4de Programma: 8.00 Engeland VI. 8.45 Ber.)
9.30 Engeland 12.20 Brussel Fr. 1.20
Engeland (Ber 1.50 Parijs Radio 2.25
Brussel VI. 3.003.09 Scheveningen Haven
(Ber.) 3.20 Brussel Fr. 4.20 Engeland
(Ber.) 4.35 Brussel Fr. 5.05 Boedapest
5.35 Brussel Fr. 6.05 Parijs Post. Par. (Parijs
spreekt tot U in het Nederlandsch) 6.20 En
geland (Ber.) 7 20 R. Danmark of div.
8.20 Engeland (9.20 Ber.» 9.35 Beromünster
9.50 Brussel Fr. 10.20 Engeland 10.35
Brussel Fr. 11.20 Engeland.
Wijzigingen voorbehouden-
