CHIEF WHIP 't Ideale geschenk Zoo n möoie gedecoreerde blikken doos van 50 IEIDSCH DAGBLAD - Eersfe Bisd Vrijdag 1 December 193) Overzicht De strijd ter zee Roosevelt pleit voor humanen oorlog Chamberlain over de Finsche kwestie Uit de Fransche Kamer Nog onderhandelen mogelijk BDEE5TB >61 LElDEMgSSÜ BETALING in OVERLEG STADSNIEUWS Zoodra Roosevelt gisteren uit Warm Springs te Washington was teruggekeerd, had hij een onderhoud met Cordell Huil over Finland. Geen gebeurtenis sedert het uitbreken van den oorlog heeft de Ameri- kaansche openbare meening' zoo hevig ge schokt als de invasie in Finland. Tot Woensdagavond laat weigerden de offtcl- eele kringen te gelooven, dat de Sovjets tot een militaire actie zouden overgaan en hoopten zij. dat het Amerikaansche aanbod van goede diensten zou worden aanvaard. Gisteren werd bekend, dat een amb tenaar van de Sovjet ambassade aan de Amerikaansche regeering heeft mede gedeeld. het niet noodig te achten, dat de Vereenigde Staten hun goede dien sten aanbieden voor een vreedrame op lossing van het Russisch-Finsche con flict. Aan den anderen kant heeft Finland door zijn gezant te Washing ton aan de .Amerikaansche regeering medegedeeld, dat het de goede dien sten van de Vereenigde Staten zou ver welkomen. Na een telefonisch onderhoud met zijn regeering heeft de Finsche gezant. Procope, geconfereerd met Roosevelt en Huil op het Witte Huis. Na het onderhoud weigerde hij bijzonder heden mede te deelen over de conferentie, zeggende, alleen te kunnen herhalen, dat Finland geen oorlogsverklaring uitgegeven heeft. De gezant zeide: „Wij hebben den staat van bescherming en beleg afgekon digd. op grond waarvan de Finsche presi dent zoo noodig den oorlog zou kunnen verklaren. Op de vraag, of hij het optreden van Rusland beschouwde als een daad van oor log. antwoordde Procope: „Neen, dat zeg ik niet." De boodschap van president Roosevelt aan Moskou en Helsinki is bijna gelijklui dend aan die. welke Indertijd aan Groot- Brittannië, Frankrijk en Duitschland werd gezonden. Zij luidt: De meedoogcnlooze bombardeering uit de lucht van burgers in niet-versterkte bevolkingscentra tijdens vijandelijkheden, welke in verschillende deelen der aarde in de laatste paar jaren hebben gewoed hetgeen geleid heeft tot de verminking en dood van duizenden man nen, vrouwen en kinderen zonder verdedi ging heeft de harten van ieder beschaafd mensch bedroefd en innig het geweten der menschheid geschokt Indien tot dezen vorm van onmenschelijke barbaarschheid gedurende de periode van den tragischen brand, waarvoor de wereld zich thans ge plaatst ziet, een toevlucht wordt gezocht, zullen honderdduizenden onschuldige men- schelijke wezens, die in geen enkel opzicht iets uitstaande hebben met de vijandelijk heden, hun leven verliezen. Daarom richt ik dit beroep op de Sovjet (resp. Finschei regeering. zooals ik gedaan heb tot de regeeringen, die reeds openlijk bij de algemeene vijandelijkheden betrok ken zijn. om haar vastbeslotenheid te be vestigen dat haar gewapende strijdkrach ten in geen geval en onder geen beding over zullen gaan tot de bombardeering uit de lucht van burgerbevolkingen of onver sterkte steden uitgaande van het begrip, dat deze zelfde regelen van oorlogvoeren nauwgezet door al hun tegenstanders zul len worden in acht genomen. Ik verzoek onmiddellijk antwoord. Deze boodschap werd opgesteld en over gebracht, nadat de president geconfereerd had met Cordell Huil. In antwoord op een vraag van Attlee, naar den toestand van Finland, heeft Chamberlain gisteren ln het Brltsche La gerhuis een overzicht gegeven van het ont staan der Finsch-Russische kwestie en heeft hij de door de Sovjets gestelde eischen opgesomd. De houding van de Finsche regeering, aldus de premier, was van het begin af aan niet provoceerend, hoewel zij bezield was met het voornemen niets te doen, dat schade kon berokkenen aan den souvereinen status van haar land. Het is bekend, dat de Finsche nota, welke te Moskou werd overhandigd voor de aan kondiging der verbreking van de diploma tieke betrekkingen, van zeer verzoenenden aard was. De Finsche regeering stelde voor het geschil aan arbitrage voor te leggen en bood inmiddels aan, al haar troepen terug te trekken van de Finsche grens op de landengte van Karelië, met uitzondering van de gewone grenswacht en de douane beambten. Niettemin heeft de Sovjet-regeering Dinsdagavond het Russisch-Finsche niet- aanvalspact opgezegd, dat opzettelijk be doeld was om een regeling te verkrijgen van al dergelijke geschillen langs vreed- zamen weg. De Britsche regeering heeft deze ontwikkeling met toenemende be zorgdheid gade geslagen en zij kon moei lijk gelooven, dat strategische maatregelen van zulk een omvang als voorgesteld noo dig geacht zouden worden om de Sovjet- Unie tegen een klein land als Finland te beschermen. Eenige uren na de radiorede van Molo- tof zijn de Sovjet-troepen op verschillende plaatsen aan de grens Flnsch gebied bin nengevallen, en lieten zij brandbommen vallen op het vliegveld van Helsinki. Later werd gemeld, dat Helsinki, Viipurl en an dere centra gebombardeerd zijn, soms met verlies van menschenlevens. De Britsche regeering verwelkomde het Amerikaansche aanbod van goede diensten, daar. naar haar meening, de hangende kwesties ius- schen Finland en Rusland niet het ge bruik van oorlogsmaatregelen wettigden. Zij betreurt diep dezen nieuwen aanval op een klein, onafhankelijk land, welke moet leiden tot nieuw leed en nieuwe verliezen voor een onschuldig volk. Op een vraag van Attlee, of de regeering eenige verklaring van de Sovjet-regeering had ontvangen betreffende de redenen, welke tot haar optreden hadden geleid, antwoordde Chamberlain ontkennend Mac Govern ionafhankelijk labour) vroeg rc- nisch, of het waar was, dat de Finnen ge dreigd hadden Leningrad te bestormen en Stalin te vermoorden. Als gevolg van het Incident, dat de com munist Florimond Bonte in de Fransche Kamer heeft verooraaakt, heeft de regee ring een verzoek ingediend om opheffing te verkrijgen van de parlementaire onschend baarheid van elf voortvluchtige communis tische Kamerleden. Namens de commissie, welke met het on derzoek naar dit verzoek werd belast, heeft Drouot dit toegelicht. Het voorstel werd daarop bij handopsteken aangenomen, waarna de vergadering werd geschorst. De elf communisten, welker parlementaire onschendbaarheid ls opgeheven zijn: Flori mond Bonte, Ca tela- Jacquet Duclos, Dutil- leul, Mommousseau, Gabriel Peri, Ramette, Rigal, Thorez. TilLon en Comavin. Bonte is gearresteerd. De afgevaardigde Schumagi had een mo tie ingediend, om de volmachten aan de regeering niet in gevraagden vorm te ver- leenen. Deze werd met 309189 stemmen verworpen. Minister-president Daladier verklaarde, dat de regeering tegenover zich regeerin gen heeft, die snel en in het geheim kun nen handelen. Het zou voor spreker niet mogelijk zijn te werken, indien hij niet de volmachten kreeg, welke werden gevraagd Louis Marin zeide vervolgens, dat. hij j voor de regeerin'g zou stemmen, doch hij verzocht de zitting te schorsen, teneinde een tekst op te stellen, welke met algemeene stemmen kon worden aangenomen. Daladier zeide hierop niet in te zien, wat kon worden gewonnen door een opschorten van de zitting. De regeering stemde er in toe de volmachten te beperken tot den tijd van oorlog, doch hij kon niet toestemmen in de bepaling, dat de decreten niet meer geldig zouden zijn, wanneer zij niet binnen een maand door het parlement zouden zijn goedgekeurd. Tenslotte kreeg Daladier zijn vol machten met 418115 sternen. 3659 (Ing-ez. Meen DUIKBOOT VERNIELD. Het Fransche legerberlcht meldt, dat een torpedoboot een Dultsche onderzeeër heeft aangevallen en vernield. EEN NIEUW ENGELSCH MLINEN-VELD IN DE NOORDZEE. Engeland, zoo meldt het Engelsche Reu- ter-bureau. heeft in de Noordzee een nieuw mijnenveld gelegd over een oppervlakte van driehonderd vierkante mijl tusschen de monding van de Theems en de Schelde De vaart tusschen Nederland en Engeland loopt normaliter in de nabijheid van het nieuw mijnenveld en de scheepvaart van de Scandinavische landen heeft wellicht ook een omweg te maken om de Theems- mondlng of het Kanaal te bereiken. De admiraliteit heeft de ligging van het mijnenveld gisteren bekend gemaakt en er een waarschuwing aan toegevoegd, dat schepen, welke het gebied in kwestie bin nenvaren, zulks op eigen risico doen. Het mijnenveld ligt met zijn meest Noor delijke punt ongeveer dertig mijl van Har wich en loopt vervolgens twintig mijlen naar het Zuiden en tusschen de tien en twintig mijlen naar het Oosten. Een deel van de straat van Dover en een groot deel van de Noordzee aan Engeland's Noord Oostkust is reeds vroeger als gevaarlijk gebied verklaard. ENGELSCHE DUIKBOOT ONKL.AAR. Het Noorsche Telegraaf-Agentschap meldt: Twee Britsche torpedobootjagers ver schenen gistermorgen in de Mastrafjord bij Stavanger. gelijk met een duikboot, welke waarschijnlijk onklaar was geraakt. Een Noorsch oorlogsschip ging op onder zoek uit. De duikboot zal waarschijnlijk te Sta vanger in het dok gebracht worden. ENGELSCH SCHIP OP EEN MIJN GELOOPEN. Het s.s. „Sheaf Crest" (2730 ton) uit New Castle, is gisteren aan de Zuid-Oost-kust op een mijn geloopen. 29 geredden zijn aan land gebracht. Verscheidenen waren ge wond. Veertien overlevenden werd door een oorlogsschip aan land gebracht ln een haven aan de Oostkust en de andere 15 werden aan wal gezet door een reddingboot. De gewonden zijn in een ziekenhuis opge nomen. LUCHTGEVECHT BOVEN DE NOORDZEE, Het Engelsche ministerie van luchtvaart deelt mede, dat twee Engelsche vliegtuigen eergisteren boven de Noordzee een Dultsch watervliegtuig hebben neergeschoten. De bemanning werd door een Noorsch schip opgepikt. DALADIER's RADIOREDE UITGESTELD. De rede, welke minister-president Dala- dl»r gisteravond voor de radio zou houden, gelijk nog in een deel onzer vorige oplaag vermeld, is uitgesteld tot vanavond 20.20 (Ned. tijd). GRANDI VOORZITTER VAN DE ITALIAANSCHE KAMER. Graaf Dino Grandi is benoemd tot voor zitter van de kamer van fasces en corpora ties. Deze post was vacant sedert den dood van graaf Clano. den vader van den tegen- woordigen minister van buitenlandsche zaken. GEBRUIK VAN AFVAL. De Engelsche minister Morrison heeft een dringend beroep gedaan op de bevolking om zuinig te zijn met de resten van levens middelen en andere goederen, die in oor logstijd heel nuttig gebruikt kunnen wor den. De afval uit restaurants en groote pen sions kan uitstekend dienen voor bijvoe ding van b.v. varkens, en vodden, beende ren en papier vertegenwoordigen een Onverwacht bereikt ons uit Helsinki het bericht, dat de regeering Cajander zou zijn afgetreden om plaats te maken voor een nieuwe regeering met een nieuwen minis ter van buitenlandsche zaken. Het schijnt, dat dit zoo moet worden opgevat, dat als nog zal worden gepoogd, om met de sov jets tot een regeling te komen. Hetgeen dan natuurlijk slechts zoo zou kunnen worden uitgelegd, dat Finland zou buk ken voor de eischen van Moskou. Officieele bevestiging hiervan ontbreekt echter nog; diverse namen worden ge noemd. maar wat er juist van ls? Wat wil het kleine land met een leger macht van nog geen 400.000 man tegen den kolos met 162 millioen Inwoners? Maar is het nog tijd voor toegeven? Zooals te verwachten was, heeft het op treden der sovjets overal een roep van af keuring en afschuw doen opgaan, zondert men Duitschland uit. Zweden heeft zelfs al voorzorgsmaatregelen genomen door alle vliegers op te roepen. De tragische ontwikkeling van de Rus sisch-Finsche spanning verwekt een golf van verontwaardiging ln de geheele be schaafde wereld, schrijft de „Osservatore Romano." De ontketening der vijandelijkheden te gen Finland, zoo vervolgt het orgaan van het Vaticaan, is niet slechts een agressie tegen de onafhankelijkheid van dit land, maar ook een bedreiging van verderen voortgang van het communisme in Europa. Het lot van geheel Noord-Europa is voor een groet deel verbonden met het lot van Finland. In een hoofdartikel wijzen de bladen van het Japansche Nisji-Nisji-Sjimboen con cern er op, dat sovjet-Rusland onredelijke eischen aan Finland heeft gesteld met ge bruikmaking van de huidige verwarring in Europa, welke Finland in een geïsoleerde positie heeft geplaatst. Evenals Estland en Letland. Het hoofdartikel herinnert er aan, dat de sovjet-rêgeering onder Lenln de eerste was, die Finland in 1917 erkende, toen het onafhankelijk werd, en dat de sovjet-unie zelf de afsluiting; van een Rus- sisch-Finsch niet-aanvalspact heeft voor gesteld. Voortgaande zegt het artikel, dat Finland, welk land vreedzame betrekkin gen met sovjet-Rusland wilde handhaven, noch een daad begaan heeft, die sovjet- Rusland zou hebben kunnen bedreigen noch de macht had zulks te doen. Van het stand punt van derde natie zegt het artikel dan verder, dat de gemelde sovjet-Russische aanvallen op Finsch gebied het duidelijk hebben gemaakt, dat de politiek van sov jet-Rusland. dat het anti-imperlalisme ln zijn vanen had geschreven als zijn natio nale politiek en dat zich zelf trotsch de uit vinder noemde van het niet-aanvalspact, nader komt tot het imperialisme en daar bij het tsaristische Rusland overtreft. Sov jet-Rusland streeft naar uitbreiding van zijn invloed naar het Baltische gebied en maakt gebruik van den chaotischen toe stand in Europa om een directe bedreiging van Duitschland evenals een indirecte van Engeland en Frankrijk uit den weg te rui men. Hieraan voegt het artikel toe, dat de sovjet-Russische opmarsch naar de Oost zee ln omgekeerde richting een bedreiging kan vormen voor Duitschland ofschoon Duitschland op het oogenblik niet in staat ls iets te ondernemen te dien aanzien, aan gezien het zijn handen vol heeft met den strijd tegen Engeland en Frankrijk. Het artikel voorspelt, dat de sovjet-Rus sische opmarsch naar de Oostzee waar schijnlijk in de toekomst een sovjet-Rus- sisch-Duitsch conflict zal worden en be sluit dat zelfs wanneer de sovjet-elschen met geweld verwezenlijkt worden, zulks de veiligheid van sovjet-Rusland niet zal ver- hoogen noch het sovjet-Russische prestige zal versterken. Tevens legt men er den nadruk op, dat de houding van den sovjet jegens Finland een waardevolle spiegel vormt voor Japan! Uit andere landen, ook uit Italië, zouden we nog voorbeelden van verantwaardiglng kunnen aanhalen doch het heeft zoo wei nig zin. Finland wordt er niet mee gebaat. Evenmin als door het aanbod van Amerika om „goede diensten" te bewijzen, dat Mos kou reeds heeft afgewezen. Toch passen zoowel Helsinki als Moskou nog op. om het woord „oorlog" te gebrui ken en de legaties zijn nog niet vertrokken. Het heet zelfs, dat de Finnen bij de sov jet-legatie hebben aangedrongen nog te blijven De sovjet-pers vermijdt zelfs de gevechts handelingen voor te stellen als ernstig con flict. De verhouding tegenover Finland vormt zelfs niet eens het voornaamste on derwerp ln de bladen. Veeleer is het groot ste deel der bladen gewijd aan den vijfden verjaardag van den moord op den vroege- ren leider der partij te Leningrad, Kirow, die op 1 December 1934, als slachtoffer van een aanslag, ls gevallen. Deze discrete behandeling van de mili taire acties tegen Finland moet zonder twijfel tot uitdrukking brengen, dat de sovjet-unie geen reden heeft zich ongerust te maken over de gevechtshandelingen, welke de troepen van het militaire district Leningrad hebben ingezet. Resoluties en betoogingen blijven uitdrukking geven aan de stemming der sovjet-Russische openbare meening. De moties hebebn bijna alle het zelfde tweeledige thema: zij bedreigen de Finsche „militaire kliek", welke schuld heeft aan de provocaties tegen de sovjet troepen met volkomen vernietiging doch wijzen op de sympathie van het sovjetvolk voor het Finsche volk, „welks bevrijding van avonturiers thans voor de deur staat." In Engeland bepaalt men zich tot een afkeuring zonder meer Wat kan men daar ook anders doen in de gegeven omstan digheden? De sovjets weten ongestraft thans te kunnen handelen. President Roosevelt heeft aangedrongen op een „humaan" voeren van den oorlog Er verluidt echter, dat Moskou heeft ge dreigd, Helsinki met den grond gelijk te maken, zoo niet wordt toegegeven geestelijke voornaamheid, die behoort bij Beethoven's gedachtenwereld. Het piano concert, waarin voor ons gevoel het Largo een hoogtepunt beteekent, rees tijdens La- mond's vertolking ln al zijn edele grootsch- I heid voor ons op in een verantwoorde en bezonken opvatting, die den Beethoven- kenner bij uitnemendheid kenmerkt. La- mond speelde wederom in ongebroken kracht, ln een doorwerkte opvatting, zooals alleen uitzonderlijke figuren dat kunnen. Beethoven was omlijst door Mozart en Sem Dresden, van wie het Residentie-orkest twee noviteiten bracht. Van de eerste de Serënata Notturna voor twee violen, alt-viool en contrabas eener- zijds. strijkorkest in kleine bezetting en pauken anderzijds. Wij hooren zoo'n bekoorlijk Mozartwerkje altijd gaarne: het stelt ons niet voor pro blemen. het is bekoring voor het oor en echte Mozartcharme Men sluit de oogen en denkt terug aan de gepruikte cavaliers, die mogelijk deze muziek reeds in de 18e eeuw 11776) uitvoerden, in een zaal met kaars licht. En al is in de Stadszaal diezelfde sfeer en stemming moeilijk te bereiken, toch 3122 (Ingez. Med.i Ik geloof, eerlijk gezegd, niet, dat deze heer nog langer aanspraak op zijn tafel zal willen maken. TWEEDE CONCERT RESIDENTIE-ORKEST Solist: Frederic Lamond. Dirigent: Frits Schuurman. Frederic Lamond en Beethoven: zij be- hooren tot elkaar, vormen een onverbreke lijke twee-eenheid. Wie de in 1868 te Glasgow geboren en nog steeds zoo stoeren pianist gisteravond zag danken voor de hem gebrachte ovatie na de uitvoering van het derde pianoconcert van Beethoven, verwonderde zich opnieuw over de vitaliteit van dezen stijlvollen Beet- hovenvertolker, die sterk en diep als wei nigen doordrongen is van den geest van den genlalen componist, met wien hij zulk een opmerkelijke zielsverwantschap ver toont. Wij wezen reeds eerder uitvoerig op het titanische van Lamond's spel. waarin leder détail en iedere noot zijn recht krijgt: de soberheid, de eerlijkheid, de ernst, het wars-zijn van elke pose of uiterlijk effect bejag, geven aan Lamond's voordracht de Frederic Lamond. wisten ook thans de heeren Sam Swaap lie viool). Louis de Ruyter (2e viool), Jean Devert (alt) en Jan Rietbergen (contrabas) er hun vreugde aan te beleven en er vreug de mee te schenken. Zij speelden hun soil minstens even goed, zoo niet beter misschien dan hun 18e eeuwsche voorgangers, bleken loffelijk op elkaar ingespeeld en werden in het algemeen verzorgd en gaaf afgewisseld of gesecundeerd door het strijkersensemble, terwijl de paukenslagen van Karei Schifer daarbij een Juiste ondersteuning vormden. Natuurlijk moest er wel eens wat vergeven worden: zoo was Sam Swaap niet altijd even zuiver in het snelle passagespel en kon de Mozart-innigheid bij de strijkers nog hooger opgevoerd, maar in het algemeen kon met ingenomenheid het spel beluisterd worden. De andere noviteit: éem Dresden's hobo concert, opgedragen aan onzen onvergelljke- lijken Jaap Stotyn. Wat na een eerste auditie daarvan te zeg gen? „Modern georienteerd" is een woord uit de programma-toelichting. Op zichzelf zegt dat weinig voor dc waarde, wanneer een werk niet uit innerlijke noodzaak ge boren is. Dit hoboconcert, dat den solist zooveel deed „zingen", gaf ons daarvan nog niet een overtuigend bewijs. De spitsvondige instrumentatie is knap en verrassend, maar zekere effecten speciaal voor eerste violen en slagwerk worden teveel her haald, dan dat zij blijvend boelen en deze compositie tot een waarachtig kunstwerk kunnen stempelen. Er zijn Oostersche en Fransche invloeden merkbaar, afgewisseld door, althans na eerste aanhooren voor ons gevoel, eenlgszins gewrongen aandoende ..oorspronkelijkheden". Dresden is ongetwij feld een subliem kenner van het solo-instru ment, dat hij in dit werk alle eer geeft, maar waarin het toch voor den zoo muzi kaal blazenden Stotijn moeilijk was, een zoodanig succes te behalen als anders. Ook het orkest was ln hooge mate accuraat en vertolkte met aandacht, preside en gevoel voor delicate klankverhoudingen Dresden s Opus. In de hartelijke bijvalsbetuigingen werd ook de comDonist betrokken, die daar voor van het podium af kon danken. Wij denken voorts met groote erkentelijk heid terug aan Brahms Vierde, vele malen in Leiden reeds gehoord, thans met warmte en meeslependheid door Schuurman geleid, waarbij zich het orkest met evenveel gloed en temperament aansloot. Het voortvarende, levendige tempo, waar in de onderscheidene deelen waren gehou den viel weliswaar op. maar deze bewogen heid hinderde geenszins, integendeel, gar aan de interpretatie kleur en spanning, die de concentratie van den toehoorder, on danks het lange programma, gevangen hlelb Zoodoende gaf deze Brahmssymphonie een mooi slot aan dezen avond! enorme waarde, die niet langer klakkeloos vernietigd mag worden. Aan de gemeente besturen ls opgedragen voor de bepaalde ophaaldiensten te zorgen. ITALIË EN HONGARIJE. Tusschen het Hongaarsche bureau voor buitenlandschen handel en vier Itallaan- sche handelshulzen is een overeenkomst gesloten, waarbij aan Hongarije een jaar- lijksche in- en uitvoer van 30.000 ton wordt verzekerd. ACADEMISCHE EXAMENS. Bevorderd is tot doctor In de letteren en wijsbegeerte op proefschrift getiteld „De voorgeschiedenis van de Algemeene Lands drukkerij" de heer M. Schneider, geboren te Keulen en wonende te Rotterdam. Geslaagd zijn voor het candidaatsexamen rechten de heeren C. J. Vreeburg (Delft) en K. Lodder (Rotterdam): voor het doctoraa' examen geneeskunde mej. J. E. Noordenbos (Oegstgeest)voor het doctoraal examen Indisch recht de heer F. H. J. Barend (Djsn Haag); voor het artsexamen le gedeelte mej. C. L. M. Jamin (Rotterdam) en oe heeren J. W. L. M. Mensen (Prlncenhagei. W. Wlethoff (Oegstgeest) en Ph. Glaser (Den Haag). Bevorderd zijn tot arts: mej. A. C. Becke (Den Haag) en de heeren S. Klopper li* Haag). H. A. M. Sleijffers iDen Haag).'' A. Tolenaar (Lelden) en B. Hengeveld terdam).

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1939 | | pagina 2