De mobilisatie van het
arbeidersleger
Een voor ons leger onmisbare
organisatie
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag tl November (939
Vierde Blad
No. 24428
gOsie Jaargang
Etappen- en Verkeersdienst:
EEN BLIJVEND
St. Nicolaas-geschenk
IS EEN GOEDE FOTO
Millioenen vrouwen in on-vrouwelijke beroepen
Uiterst nauwkeurige registratie van
arbeidsmogelijkheden
Alles wordt op den
uitvoer gezet
De Alphensche brug
aangevaren
Overzicht onzer belangrijkste
Veemarkten
GEVEILDE PERCEELEN
De directeur, de kolonel van den
Generalen Staf H. H. Thoden
van Velzen, schetst de taak
van zijn dienst (in het
algemeen)
(Van onzen speclalen verslaggever).
(I).
De woorden laten zich zoo gemakkelijk
neerschrijven: Etappen- en Verkeersdienst,
punt. De Nederlander in het jaar 1939 komt
ze een enkel keertje in zijn lijfblad tegen.
Maar als hij zijn krant laat zakken is hij
ze op slag weer vergeten, onbewust van het
feit. dat achter deze woorden een organi
satie schuilt, zonder welke de mobilisatie
stellig niet zoo vlot verloopen zou zijn als
thans het geval is.
Deze dagen heeft de directeur van den
Etappen- en Verkeersdienst, de kolonel van
den Generalen Staf H. H. Thoden van Vel
zen, in een persconferentie te 's-Graven-
hage enkele tipjes opgelicht van den sluier,
«■elke de zoo uiterst belangrijke en moel-
üjke taak van zijn medewerkers omhult.
Daarnaast heeft de kapitein-intendant W.
Ch. Wensink een uiteenzetting gegeven van
de werkwijze der afdeeling Intendance. Op
deze wijze hebben de vertegenwoordigers
der Nederlandsche pers een algemeen in
zicht gekregen over de voedselvoorziening
van den soldaat en de werking van den
verplegingsdienst.
Een moeilijke taak.... Inderdaad, kolo
nel Thoden van Vélzen. die in overeenstem
ming met de militaire belangen slechts een
algemeen beeld geeft, verheelt de moeilijk
heden, welken zijn dienst het hoofd heeft
moeten bieden, niet. Daar is in de eerste
plaats de Veldpost, welke aanvankelijk
slechts met zeer groote vertraging werkte,
maar waarop thans niets meer te zeggen
valt. Daarnaast zij hier opgemerkt, dat de
Etappen- en Verkeersdienst een der mili
taire organisaties is, welke met vele ban
den aan de burgermaatschappij is verbon
den. Zijn staf telt officieren, die nimmer
actief gediend hebben, maar wier aanstel
ling, in verband met hun positie bij voor
beeld bij P.T.T. noodzakelijk was. Voorts
is deze dienst het orgaan, dat van de bur-
urs de motorvoertuigen en schepen vordert.
Daarom kan gerust gezegd worden, dat de
Etappen- en Verkeersdirectie zich precies
op de grenslijn tusschen de burgermaat
schappij en het militaire leven bevindt. Het
is een van de redenen, dat er steeds naar
den gulden middenweg gezocht moet wor
den. waarbij men zoowel de belangen der
militairen als van de burgers in het oog
houdt.
Wat de taak van den Etappen- en Ver
keersdienst nu eigenlijk is? In de eerste
plaats de aanvoer van personeel en mate
rieel in den meest uitgebreiden zin van
het woord van het achterland naar de
strijdmacht, benevens de afvoer van perso
neel i waaronder zieken, gewonden en ge
ïnterneerden i van de strijdmacht naar het
achterland. Een tweede, niet minder belang
rijke taak is het aanleggen en voor gebruik
gereed maken van gemeenschapswegen
(waterwegen, spoorwegen, kunstwegen) en
van verbindingen (radio, telefoon en tele
graaf) van het achterland naar de strijd
macht en omgekeerd, Ten derde heeft de
dienst tot taak voorraden uit blootgestelde
gebieden naar het achterland te vervoeren,
terwijl hij voorts als neventaak de zorg
heeft voor alles wat met het motormateri-
eel samenhangt.
De directeur beschikt over een staf de
Etappen-directie ingedeeld in een aan
tal sectiën, welke weer over een aantal uit
voerende organen beschikken. Zoo is er de
Sectie Algemeene Zaken, welke de alge-
meene personeelsaangelegenheden behan
delt en welke ook den afvoer van de bur
gerbevolking regelt. Deze is thans reeds in
klein formaat, of in „luxe-uitvoering", zoo-
de militairen dit noemen hier en daar
san den gang. Als uitvoerend orgaan heeft
deze sectie de beschikking over etappen-
troepen, welke o.m. tot taak hebben diverse
magazijnen te bewaken.
Een tweede Sectie is die van den Spoor
wegdienst, welke in het bijzonder belast is
met het beschikbaar stellen van treinstellen
voor groote vervoeren. Tijdens de mobilisa
tie en concentratie van de troepen heeft
deze Sectic voortreffelijk werk geleverd,
terwijl 7,ij thans even voortreffelijk werk
doet bij het vervoeren van de verlofgangers.
Spoorwegtroepen staan als uitvoerend or
gaan ter beschikking van het sectiehoofd.
Deze zullen tot taak hebben vernielde spoor
lijnen te herstellen op die plaatsen, waar
het voor het gewone spoorwegpersoneel te
gevaarlijk zou zijn.
De sectie welke vermoedelijk de ondank
baarste taak heeft is die van den Motor-
dienst. Ondankbaar? Inderdaad 1 Want
hierbij zetelen de mcnschen, die auto's en
motoren vorderen
De Etappen-Directie is verder in de vol
gende secties ingedeeld: de Vaartuigen-
dienst, de Verbindingsdienst (telefoon, ra
dio, telegraaf en postduiven i, de Veldpost-
dienst, de Bruggen en Veren, de Wegen- en
de Luchtvaardienst. Alle secties beschikken
over uitvoerende organen. Maar daarnaast
telt de Etappen-dienst nog een aantal af-
deelingen, waartoe behooren: de Inten
dance. de Geneeskundige Dienst, de Vete
rinaire Dienst, de Artillerie en de Genie. Is
de afdeeling Intendance, die in een volgend
artikel onder de loupe genomen zal worden,
wel éen der voornaamste, ook de Genees
kundige Dienst, waaronder de door de
Roode-Kruis-Compagnieën voor de gewon
den ingerichte treinen en vaartuigen res
sorteeren. is zeer belangrijk. In verband met
het feit, dat de ingerichte operatie- en ver-
bandschepen over een uitstekende outillage
beschikken, kost het soms wel eens moeite
deze voor oorlogsgebruik vast tc houden, te
meer omdat verschillende militaire hospi
talen niet zoo heel erg modern ingericht
zijn.
De afdeeling Artillerie heeft verschillende
munitietreinen en -vaartuigen onder zich.
Het laden van deze treinen en schepen was
zeer goed voorbereid en is door eenige hon
derden havenarbeiders binnen eenige dagen
met zeer te prijzen ijver en met groote snel
heid uitgevoerd. Ergens in ons land staan
en liggen treinen en schepen gereed, om op
het eerste sein daarheen gedirigeerd te
worden, waar hun inhoud noodig is.
De Genie zorgt voor den aanvoer van het
materieel, benoodigd voor den bouw van
stellingen. Honderden tonnen prikkeldraad,
enorme hoeveelheden hout enz. enz. zijn per
schip naar eindstations vervoerd en van
daar gedirigeerd naar de plaatsen, waar het
materiaal aangevraagd was.
Zoo gaat het ook met de gevraagde mu
nitie. Overal zijn de noodige aanvullings
plaatsen. waar de munitie opgeslagen wordt
als zij van de eindstations komt. Van de
fabriek gaat de munitie eerst naar de
hoofdmagazijnen, dan wordt ze ter beschik
king van den directeur van den Etappen-
en Verkeersdienst gesteld en deze dirigeert
de noodige aanvulling per trein naar de
eindstations.
Zoo is, in het algemeen, de gang van za
ken, welke, vooral bij 1914 vergeleken, toen
de Etappen- en Verkeersdienst slechts een
tweetal divisien in Noord-Brabant „bedien
de", een minutieuze voorbereiding vergt. Het
is een moeilijke opgave om er voor te zor
gen. dat er geen stagnatie komt, zooals bij
den Veldpostdienst eenigen tijd geleden het
geval is geweest. Maar des te grooter is de
voldoening, wanneer geconstateerd kan
worden, dat men, met den volledlgen inzet
van alle beschikbare krachten er in slaagt
om alles op tijd daarheen te brengen, waar
het noodig is
(Nadruk verboden).
Ateliers voor Moderne Fotokunst (parterre)
Daglicht- en Kunstlicht-opnamen.
SLEGTENHORST's Fotowerken
NIEUWE RIJN no. 46 - TELEFOON 23010.
2574 <Ing«. Med.)
Onze Berlijnsche correspondent schrijft
ons:
De Duitsch-Russische economische onder
handelingen zijn zoover gevorderd, dat dc
principieele afspraken nog slechts op papier
gesteld behoeven te worden. Daarmee wordt
dezer dagen een aanvang gemaakt en waar
Berlijn en Moskou er kennelijk naar stre
ven om de wereld te imponeeren door het
bliksemtempo, waarmee de nieuwe bondge-
nooten in de meest uiteenloopende kwesties
tot overeenstemming plegen te komen, zal
het wel niet lang meer duren, eer een for
meel handelsverdrag in kannen en krui
ken is.
Goederenverkeer in natura.
Een der opmerkelijkste kanten der
Duitsch-Russische overeenkomst is onge
twijfeld deze. dat beide partijen besloten
hebben het onderling goederenverkeer ge
heel in natura te houden, zoodat er geen de-
vlezen of wat voor betaalmiddel dan ook
aan te pas zullen komen. Rusland levert
mangaan- en andere ertsen, petroleum en
petroleumproducten, granen en vezelstof
fen, in de eerste plaats vlas. Duitschland
betaalt deze leveranties met industrieeele
eindproducten, machines, auto's, fabrieks-
installaties en naar eerst op het aller
laatst werd toegegeven zeeschepen. De
hoeveelheden grondstoffen en levensmidde
len. welke Duitschland uit Rusland betrek
ken wil, zijn zoo enorm, dat de Russische
uitvoer naar Duitschland binnen afzienba-
ren tijd ruim tien procent van den totalen
Duitschen invoer zal bedragen.
Wanneer het zoover is, zal Nederland zijn
titel van Duitschland's grootsten leveran
cier moeten afstaan om achter Rusland de
tweede plaats op de ranglijst in te nemen.
Maar niet alleen met Rusland heeft
Duitschland vérstrekkende economische af
spraken gemaakt. In de laatste maanden
hebben ontelbare Duitsche handelsdelega
ties vele Europeesche landen bereisd en van
allerlei kanten kwamen zij met nieuwe ver
dragen naar Berlijn terug. Op die manier
werd er een kolossaal afzetgebied gescha
pen. Vooraleer Midden-, Oost- en Z.-. Euro
pa voorzien zijn van modem spoorwegma
teriaal, vliegtuigen, machines, telefoonnet
ten, bruggen, havenwerken, fabriekscom
plexen enz. kunnen er nog tientallen jaren
voorbijgaan Het komt er alleen maar op aan
of Duitschland in staat is om zooveel te
produceeren, als noodig zal blijken om zijn
niet alleen door den oorlog, maar ook door
dezen geforceerden export enorm gestegen
behoefte aan grondstoffen te betalen.
Beperking van binnenlandsch
verbruik.
Het Derde Rijk is. om een overbelasting
zijner industrie zooveel mogelijk tegen te
gaan, oogenblikkelijk begonnen het binnen
landsch verbruik zooveel mogelijk te druk
ken. Een radicaal distributiesysteem maakt
het de Duitsche bevolking onmogelijk om
zonder toestemming der autoriteiten de ge
woonste verbruiksgoederen te koopen.
Wie aanspraak meent te kunnen maken
op een paar nieuwe schoenen, een nieuw cos-
tuum of wat linnengoed, krijgt stelselmatig
te hooren, dat zijn oude spullen nog heele-
maal niet zoo versleten zijn. dat ze niet ge
repareerd zouden kunnen worden. Naar ver
luidt worden er thans jaarkaarten voor
kleedingstukken ingevoerd. Zoo'n kaart zal
honderd punten tellen. Wat daar al zoo op
te koop is, kan men zelf nagaan, wanneer
men weet, dat een costuum zestig punten en
een paar schoenen vijf en twintig punten
zullen kosten. Kousen en sokken vallen bui
ten deze kaarten. Hiervan worden vier paar
per Jaar en per hoofd men vergeve de
beeldspraak verstrekt.
Enorme hoeveelheden soldaten-,.kistjes" liggen in de groote opslagplaatsen.
Millioenen vrouwen in de fabrieken.
Terwijl op die manier het binnenlandsch
verbruik tot een minimum is teruggebracht,
werkt de industrie op volle toeren. Natuur
lijk alleen maar voor den export. Krachtens
de wet op den arbeidsplicht worden millioe
nen vrouwen in de fabrieken geplaatst. Of
de man een behoorlijk inkomen heeft, of er
een aantal kinderen zijn, het speelt alle
maal geen rol. Als de staat oordeelt, dat hij
voor een vrouw belangrijker werk heeft dan
het vervullen van haar huiselijke taak. dan
gaat ze naar de fabriek.
Reeds eenige maanden geleden telde
Duitschland ruim acht millioen wer
kende vrouwen tegen nog geen veertien
millioen werkende mannen. Sinds de
vrouw begonnen is overal den man te
verdringen, waar ze hem maar eenigs-
zins vervangen kan als taxi-chauf-
feuse, conductrice, brievenbestelster, lo
ketbeambte, kellnerin. enz. lijkt het
de vraag, of de werkende mannen sinds
velen van hen onder de wapenen zijn,
tegenover het aantal werkende vrouwen
niet reeds verreweg in de minderheid
zijn. En intusschen worden er duizenden
en duizenden vrouwen opgeleid voor de
meest onvrouwelijke beroepen, vooral in
de metaal- en electro-industrie.
De mobilisatie van den arbeid.
Het nationaal-socialistische Duitschland
heeft in lange jaren van onvermoeid wer
ken voor zijn arbeidersheir een even nauw
keurig mobilisatieplan uitgewerkt als voor
zijn leger. Direct na het invoeren der dis
tributie waren er bijvoorbeeld tienduizenden
verkoopers in confectiemagazijnen, schoen
winkels en wat dies meer zij. volslagen over
bodig. Ze zijn echter alleen maar in theorie
werkloos geweest, want op het arbeidsbu
reau kon men hun dadelijk meedeelen,
welke nieuwe plaats in het bedrijfsleven er
voor hen was ingeruimd. Ondanks dat het
aantal gemobiliseerden in het begin van
den wereldoorlog waarschijnlijk het dubbele
bedroeg van thans, steeg de werkloosheid
van twee tot vijf en twintig procent der
overblijvende werkkrachten. Einde October
1939 had Duitschland niet alleen geen werk-
loozen. maar het aantal „statistische werk-
loozen" dat zijn de menschen, die door
lichamelijke ongeschiktheid practisch tot
permanente werkloosheid gedoemd worden
was ten opzichte van een jaar geleden
zelfs met de helft verminderd.
De Duitsche regeering heeft in den loop
van jaren nauwkeurig vastgesteld, waarop
zij van iederen volksgenoot afzonderlijk re
kenen kan. Evenals de soldaat zijn zak
boekje heeft, zoo heeft iedere Duitsche ar
beider zijn „arbeidsboek", waarin nauw
keurig aangeteekend staat al hetgeen om
trent zijn persoon wetenswaard lijkt. In
zoo'n arbeidsboek kan men precies nagaan,
wat de man geleerd heeft, welke examens
hij heeft afgelegd, welke beroepen hij heeft
uitgeoefend, hoe belangrijk de taak is. wel
ke hij verricht, hoe zijn familieomstandig
heden zijn enz. Vergrijpen tegen den ar
beidsplicht als het wederrechtelijk opgeven
eener betrekking of gevallen van grove na
latigheid en plichtsverzuim worden in dit
arbeidsboek zorgvuldig geregistreerd. Daar
entegen wordt in de meeste gevallen in het
arbeidsboek geen melding gemaakt van de
lieten, die niet op het gebied van den arbeid
liggen. Zelfs wanneer een arbeider de ge
vangenis meermalen van den binnenkant
heeft Ieeren kennen, zal men daarvan de
vermelding in zijn arbeidsboek in den regel
vergeefs zoeken.
Men wilde echter op de hoogte zijn van
de kennis en bekwaamheden der geheele
bevolking en in de eerste plaats van hen
die geen plaats in het bedrijfsleven inna
men en dus ook niet over een arbeidsboek
beschikken. Te dien einde heeft men een
onderzoek ingesteld volgens het systeem
eener volkstelling. Niet alleen Duitschers,
maar ook buitenlanders en zelfs Joden
moesten nauwkeurig verklaren, wat hun be
roep was. welke andere beroepen ze eventu
eel geleerd of uitgeoefend hadden, en over
welke speciale kennis of liefhebberij zij be
schikten. Op die manier kwam men van alle
huisvrouwen te weten, waar ze door vóór
haar huwelijk opgedane kennis of ervaring
in het bedrijfsleven geplaatst konden
worden. Tevens kwam men er achter, welke
menschen men op de gbmakkelijkste wijze
uit beroepen, die minder „lebenswichtig
geoordeeld worden, kon „omscholen" naar
andere beroepen. Men achterhaalde voorts
hoeveel heele en halve deskundigen ter be
schikking stonden op verschillende speci
ale gebieden. Kortom, tengevolge van dit
onderzoek weet men precies, hoeveel vrou
wen er eventueel aan het naaien en breien
gezet kunnen worden en hoeveel mannen,
die op het oogenblik een doodgewone be
trekking vervullen, eventueel als tolken in
bezette gebieden belangrijke diensten kun
nen verrichten.
„Exporteeren of sterven!"
In Duitschland moet het eerste mobilisa
tiebevel nog verschijnen, ofschoon de oor
log reeds ruim twee maanden aan den
gang is. Het lijkt onwaarschijnlijk, dat er
alsnog zoo'n bevel zal verschijnen. Men
heeft geen lichtingen onder de wapenen ge
roepen, doch voor iederen Duitscher indi
vidueel bepaald, waar men hem het best
gebruiken kon, aan het front of aan het
„Heimatfront", dat wil zeggen in de fabriek.
Militair voelt Duitschland zich onoverwin
nelijk. Het kent daarom geen ander pro
bleem dan zooveel grondstoffen in te voe
ren als het noodig heeft om den oorlog ze
gevierend te beëindigen. Deze grondstoffen
kan het met niets anders betalen dan met de
producten van zijn industrie. „Exporteeren
of sterven!" heeft de Führer in den Rijks
dag uitgeroepen. Scherper had hij de harde
werkelijkheid van dit oogenblik niet kun
nen formuleeren!
Nadruk verboden.
GROOTE VERKEERSSTAGNATIE.
Hedennacht is de Alphensche Brug te
ongeveer 1 uur aangevaren door de
zandzuiger van de Graaf en Koeleman.
De klok van de brug werd geheel ont
wricht en het oor van de as is aangevaren,
zoodat de schade belangrijk is.
Thans wordt het verkeer door middel van
schuiten overgezet.
Het spreekt vanzelf, dat deze beschadi
ging aan de Alphensche brug vandaag veel
ongemak veroorzaakt op dit steeds zoo
drukke punt.
Reeds is een ongeluk er het gevolg van ge
weest. Toen n.l. het overzetveer van J.
Tromp den melkwagen van de Sierkan naar
de overzijde wilde vervoeren, bleek deze
wagen voor het veer te zwaar te zijn: zoo
wel de schuit als de wagen verdwenen in
de diepte. De twee op het veer zich bevin
dende personen wisten er tijdig af te
springen.
Het verkeer voor auto's, wagens enz. wordt
thans geleid over de gemeenten Zwammer-
dam en Koudekerk, terwijl het tevens ge
schiedt over de ponten aan Gouwsluls en
Prinsenschouw.
Daar de klap van de brug omhoogstaat,
kan het scheepvaartverkeer gewoon door
gang vinden.
Men zal trachten de schade zoo spoedig
mogelijk te herstellen, opdat het verkeer
wederom gewoon doorgang kan vinden.
DRIE KOEIEN OM EEN!
Alhoewel er in het algemeen geen groote roep
uitgaat van de prijzen die er voor het regee-
ringsvee worden besteed, is het toch wel de
moeite waard om te zien hoe de inkoopers van
leger en blikvleeschkoeien op de veemarkten van
alle zijden worden bestormd om zaken met hen
te doen.
Thans zijn twee categoriën werkzaam, want
blik- en legervee wordt door verschillende per
sonen gekocht en de heeren doen elkander geen
concurrentie, terwijl de slager meestal weer in
een andere klasse zijn inkoopen doet.
Buiten al deze om. is er nog een aparte klas.
Dit zijn de allerminste, die geheel buiten de
consumptie vallen. Al deze verscheidenheden kan
men momenteel aantreffen met een ander merk.
Het zijn de goede vette beesten waarin de sla
ger zijn initialen knipt als de koop gesloten is,
terwijl voor den Etappendienst met E wordt ge
merkt en de blikvleeschkoeien kan men onder
kennen door een B op het kruis. De z.g. wrakke
dieren houdt men gescheiden en merkt deze
volgens de wet op de vee- en vleeschkeuring,
met een X. Deze zijn bestemd voor diermeel.
De laatste brengen gewoonlijk niet meer op
dan de waarde van de huid en voor de blik
vleeschkoeien. zooals we in ons vorig overzicht
reeds mededeelden f. 70. tot f. 100.-
Wtf troffen gister, hier op de Leidsche j
veemarkt een veehouder die een 3 tal van
deze voor het gebruik ongeschikt geworden j
beesten verkocht voor f. 240. en weer een
goede melkkoe voor dien prtfs kocht Dat
was dus een ruil van drie koeien voor een!
De omstandigheid dat men deze slechte koel
en nu tot deze prijzen kan verkoopen heeft de
handel in goed gebruiksvee heel wat bevorderd
want bovengenoemd feit staat vanzelfsprekend
lang niet op zich zelf.
Over de geheele linie was er ook op het einde
der week in gebruiksvee een goede handel, doch
de guste koeien zonder melk werden slecht ver
kocht.
De slachtveemarkt was evenals begin der week
zeer langzaam, met onveranderde prijzen.
In jong fokvee verliep de handel in het alge
meen lusteloos, met iets gedrukte, of zelfs la
gere prijzen. Bovendien bleef er heel wat on
verkocht.
Nuchtere en vette kalveren bleven bij redelij
ken handel aan de prijzen van begin der week.
Op de wolvéeafdeeling was het aanbod zoowel
op de Leidsche. als Leeuwarder markt vrij kort.
tengevolge waarvan de handel, ondanks er voor
export bijna niet wordt verkocht, toch tamelijk
vlot en ruim prijshoudend verliep.
De varkensmarkt is deze week geëindigd met
een zeer flauwen handel te Leeuwarden en de
noteering was gemiddeld een cent per k.g. lager
dan vorige week. De vraag naar mestvarkens en
biggen was over de geheele linie ook wat minder
en de prijzen dalende.
GEVEILDE PERCEELEN.
Ten overstaan van notaris B. H. Stumpel te
Leiden.
Het huis. erf en tuin te Leiden. Utrechtsche
Jaagpad 48 in bod: f. 1.900.- kooper de heer J.
W. van Hagen, te Leiden voor: f. 2.090.-.
Het winkelhuis en erf te Leiden. Haven 36 in
bod: f. 6.900.- is niet gemijnd en niet gegund.
Goedenmorgen. mevrouw, hebt U nooit
eens een onbedwingbaren drang gevoelt U
den rug te krabben
