Persoonlijke
van Roosevelt
boodschap
aan Kalinin
De Royal Oak tot zinken gebracht
Sovjet-eischen aan Finland
gematigd?
ZATERDAG 14 OCTOBER 1939
No. 24404
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
De
strijd in het
Westen
§Oste Jaargang
Finland en de Sovjets
De distributie
van suiker
Een Scandinavische
conferentie
De evacuatie der
Duitschers
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD
verwacht
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEtf
PRIJS DER ADVERTENTIES:
30 cis. per regel voor advertenties uit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd sQni
per 3 maanden f. 2.39
per week .'J.Tffïr f.0.1S
Franco per post f. 2.35 per 3 maanden -f- portokosteaj
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mndJH
President Roosevelt heeft bekend ge
maakt, dat hij zijn oprechte hoop op het
behoud van den vrede tusschen Rusland
en Finland, welke te Moskou tot uiting
is gebracht door den ambassadeur der
Vereenigde Staten aldaar, uitgesproken
heeft in den vorm van een persoonlijke
boodschap van hemzelf aan Kalinin.
De president verklaarde, dat dit alleen een
bewijs van belangstelling was en een uit
drukking van hoop, dat niets zou worden
gedaan om de vreedzame betrekkingen tus
schen de landen rond de Oostzee en de on
afhankelijkheid van Finland te verstoren.
De stappen moeten niet worden uitgelegd
als een poging van de Vereenigde Staten om
druk uit te oefenen.
Roosevelt voegde hieraan toe, tot dus
ver nog geen antwoord hierop ontvan
gen te hebben.
Het Fransche Havasbureau teekent hier
bij aan:
De boodschap van president Roosevelt aan
president Kalinin, waarin aangedrongen
wordt op matiging in de onderhandeling met
Finland, ls in overeenstemming met de
Amerikaansohe traditie, die bij talrijke der
gelijke gelegenheden getraoht heeft haar
moreelen invloed aan te wenden om een mo
gelijk conflict te vermijden.
Wat het huidige geval betreft, wordt de
stap van den president door de openbare
meening met instemming begroet, en wel om
de volgende redenen:
1. de populariteit van Finland en de hoog
achting. welke men voor dit kleine land
koestert;
3. de verwekte emotie door de indirecte
bedreiging tegen de Scandinavische landen,
indien de sovjets met geweld tegen Finland
zouden optreden.
Als neutraal land voelt Amerika zich soli
dair met de andere neutralen en indien het
optreden der sovjets de veiligheid en de
neutraliteit der Scandinavische landen zou
aantasten, zouden, in de oogen der Ameri-
kaansche openbare meening, de veiligheid
en neutraliteit der Vereenigde Staten even
zeer zijn aangerand.
Diplomatieke kringen te Washington mee-
nen, dat de Oostzeekwestie aldus zeer van
invloed kan zijn op de debatten over de her
ziening der neutraliteitswet en de stellingen
van Roosevelt kan versterken.
De verklaring van dr. Dietrich, welke het
denkbeeld aan de hand doet, dat Roosevelt
druk zou uitoefenen op Chamberlain om het
ontketenen van den oorlog te voorkomen, is
in sommige kringen met onverschilligheid,
maar meer algemeen met verbazing en ver
ontwaardiging ontvangen en als een proef
ballon beschouwd.
Officieel zal Roosevelt een demarche van
een subalternen ambtenaar blijven ignoree-
ren, doch indien Hitier zelf een beroep op
hem deed, zou Roosevelt toch niet kunnen
optreden zonder eerst met Londen en Pa
rijs overleg te plegen.
Wij zouden een dergelijke tusschenkomst
van den president in het Europeesche con
flict niet kunnen dulden, schrijft de ffNew-
York Sun", evenmin als wij een Europeesche
inmenging in onze eigen zaken zouden ver
dragen.
Men zegt, zoo vervolgt dit blad, dat de
president bereid blijft zijn diensten aan te
bieden, indien zij kunnen dienen een duur-
zamen, billijken vrede te verkrijgen. De
Vereenigde Staten hebben echter nooit de
annexatie van Tsjechen en Poien erkend,
zoodat, in het onwaarschijnlijke geval, dat
Roosevelt zou handelen, dit slechts zou zijn
om de essentieele voorwaarden te steunen,
gesteld door Daladier en Chamberlain, en
niet om de Duitsche veroveringen te be
vestigen.
tusschen de vertegenwoordigers van Finland
en de Sovjet-unie. Paasikivi heeft na het
onderhoud van Donderdag zijn regeering om
instructies gevraagd.
Volgens het Finsche informatiebureau
hebben de Finsche onderhandelaars van
Stalin een memorandum en geen ultimatum
in ontvangst genomen. Het bureau voegt
hieraan toe, dat men op het ministerie van
buitenlandsche zaken te Helsinki tot den
ochtend is bezig geweest met het decodeeren
en de bestudeering van een van Paasikivi
ontvangen telegram.
In Amerikaansche kringen te Helsinki zegt
men. volgens het Engclsche Reuterbureau,
dat Steinhardt, toen hij namens de Ver. Sta
ten zijn démarche bij de Russische regeering
deed, den indruk heeft gekregen, dat Rus
land langs den weg van vriendschappelijke
besprekingen tot overeenstemming met Fin
land wenscht te komen. Van vooraanstaande
Zweden vernam Reuter, dat Zweden zeker
troepen zou zenden om Finland te helpen,
indien de Aalandseilanden bedreigd zouden
worden.
Men is te Moskou algemeen van mee
ning, dat de onderhandelingen langer
zullen duren, dan de besprekingen met
de Baitische landen, misschien zes of
tien dagen. De Finsche regeering heeft
zijn onderhandelaar geen volmacht ge
geven en Paasikivi kan zijn regeering
iederen keer, dat hij dit nuttig oordeelt,
raadplegen.
De Finsche minister van justitie, Rauta-
varra, is afgetreden en wordt opgevolgd door
Oscar Soederhjelm. Baron Ernst von Born,
vice-voorzitter van het parlement, is be
noemd tot minister zonder portefeuille.
Reuter verneemt echter in Finsche kringen
te Londen, dat geen politieke beteekenis
moet worden gehecht aan het aftreden van
Rautavarra.
Reuter meldt voorts uit Stockholm, dat,
hoewel de Finsche regeering krachtige maat
regelen heeft genomen om aan een nood
toestand het hoofd te bieden, uit berichten
uit Helsinki toch blijkt, dat het optimisme
ten aanzien Van het resultaat der Moskou
sche besprekingen is toegenomen. De Fin
sche minister van buitenlandsche zaken,
Erkko. heeft Scandinavische journalisten
medegedeeld, dat het bericht der Deensche,
Noorsche en Zweedsche démarches te Mos
kou in Finland met greote voldoening ont
vangen is. „In moeilijke tijden als deze
zelde hij is het een troost te weten, dat
men echte vrienden heeft".
Ten einde het inkomen van den staat te
vergrooten, zijn in Finland de rechten op
koffie en suiker verhoogd met respectievelijk
1.50 en 0.50 Finsche Mark. Den Rijksdag zal
een verhooging van de rechten op benzine
worden voorgelegd.
Gisterochtend werden alle winkels van het
alcoholmonopolie van den staat gesloten. De
president van den staat heeft verder bij
Zooals men weet, zal Maandag
suiker verkrijgbaar zijn tegen
afgifte van een bepaalden bon
van de rijksdistributiekaart. Het
nummer van dezen bon is met
opzet niet gepubliceerd om ver
koop op heden te voorkomen.
Vanavond, na het sluitingsuur
van de winkels, zal het nummer
in een buitengewone Staatscou
rant worden gepubliceerd. In de
tweede radio-uitzending van
nieuwsberichten zal men het
nummer kunnen vernemen.
verordening den uitzonderingstoestand uit
gevaardigd voor de politie en het provinciaal
bestuur. Dit ls nog niet het afkondigen van
den staat van beleg.
De koning van Zweden heeft, naar of
ficieel wordt medegedeeld, de konin
gen van Denemarken en Noorwegen,
alsmede den staatspresident van Fin
land, uitgenoodigd tot een bijeenkomst
'.e Stockholm.
De staatshoofden hebben deze uit-
noodiging aangenomen en zullen, ver
gezeld van hun ministers van buiten
landsche zaken, naar Stockholm komen
waar de voorgenomen conferentie op
18 October a.s. zal worden gehouden.
Een eigenlijk werkprogram is nog niet
opgesteld, doch, naar verluidt, is het doel
niet slechts een plechtige bekrachtiging
van het saamhoorigheidsgevoel en den
wensch naar neutraliteit van het Noorden,
doch ook de organisatie van een gemeen
schappelijk optreden tegen gevaren, welke
een of meer der betrokken landen zou be
dreigen en in het bijzonder tegen de moei
lijkheden, welke de oorlogstoestand ver
wekt heeft op het gebied van den buiten-
landschen handel en het economische le
ven en nog verder zal verwekken.
Het ligt echter, naar van bevoegde zijde
verklaard wordt, niet in de bedoeling der
deelnemende landen, een rechtstreekschen
invioed te willen uitoefenen op de groote
politieke tegenstellingen tusschen de mo
gendheden. Elk land voor zich en alle ge
meenschappelijk volgen een buitenlandsche
politiek van strikte neutraliteit en vriend
schappelijke onpartijdigheid naar alle kan
ten.
In alle Noorsche landen is deze bijeen
komst met warmte begroet en juicht men
haar van harte toe.
In de haven van Riga liggen tien Duit
sche schepen te wachten op het inschepen
van de emigranten. De eerste verschepin
gen zijn uitgesteld tot de volgende week.
Op de reede van Tallinn liggen drie
groote Duitsche schepen te wachten op de
Duitschers, die moeten worden overge
bracht naar Gotenhafen ihet vroegere
Gdynia) en het achterland alsmede naar
Silezië.
De
DE ROYAL OAK.
Britsche admiraliteit deelt mede: De secretaris der admiraliteit moet tot zijn
schip „Royal Oak" gezonken is, naar men
leedwezen mededeelen, dat Zijne Majesteits
meent te weten, als gevolg van het optreden van een duikboot.
Over de Finsch-Russische onderhan
delingen in Moskou deelt de Finsche
regeering het volgende mede:
De regeeringen heeft nauwkeurig de
voorstellen van Moskou onderzocht en
is tot de conclusie gekomen, dat Finland
de onderhandelingen kan voortzetten.
zou evenwel niet in het belang van
Sneden gang van zaken zijn op het
„j reeds bijzonderheden te onthullen.
1, "en anderen kant deelde het Fransche
- sbureau gisteravond uit Moskou mee
dal
"jen daar niet verwachtte, dat direct
Zoo spoedig mogelijk zal een lijst met de
overlevenden gepubliceerd worden. Hoeveel
opvarenden van het slagschip ..Royal Oak"
gered zijn, is nog niet bekend. Deze oor
logsbodem had een voltallige bemanning
van meer dan duizend officieren en man
schappen. De waterveiplaatslng bedroeg
29.150 ton.
De bouwkosten van de ..Royal Oak" heb
ben bedragen 2.468.269 pond sterling.
Waar het is geschied en hoe wordt nog
niet vermeld in de Engclsche berichtgeving.
Na het torpedeeren van het vliegkamp-
schip „Courageous" is dit het tweede groote
verlies voor de Bribsohe marine tijdens
dezen oorlog.
m
De ..Royal Oak" is een slagschip van
hetzelfde type als de Royal Sovereign en
de Revenge. Het schip behoort tot de in
den oorlog gebeuwde slagschepen. Het is
17 November 1914 van stapel géloopen en
was in Mei 1916 gereed. Tijdens den bouw
Cen r\' X "ICb »C1 WOLlilAC, UOl UUCLV W CIO lii. iVX 1.-1 ±JX\J -l ijiadio u w
nieuwe bespreking zou worden gehouden is het schip, dat als kolen stokend schip
was ontworpen, tot een volledigen olie
stoker omgebouwd.
Het schip had een standaard waterver
plaatsing van 29.150 ton en, indien volledig
beladen, een waterverplaatsing van 33.500
ton. Het had een bemanning van ongeveer
1100 man. De lengte was 580 voet op de
waterlijn, de diepgang 28.5 voet en de
breedte 102.5 voet. Het schip was bewapend
met 8 kanonnen van 15 inch. 12 van 6 inch
en had 8 luchtafweerkanonnen van 4 inch
plus een aantal lichtere vuurmonden en
machinegeweren. Beneden de waterlijn had
het 4 torpedo-lanceerbuizen en een vlieg
tuig katapult bezat het schip op zijn derden
geschutstoren. Het liep 23 mijl.
De bepantsering was zeer zwaar. De huid
was voorzien van zware „blisters", dat zijn
een soort van uitwassen buiten de scheeps
huid. waartegen de torpedo's, 'alvorens de
scheepshuid te treffen, tot ontploffing
moesten komen. Bovendien was de water
dichte indeeling zeer goed, zoodat de Royal
Oak geacht kon worden sterk beveiligd te
zijn tegen aanvallen van onderzeeërs, die
hun torpedo's op het schip zouden af
schieten.
Het schip, dat te Devonport gebouwd was,
was in 1934 tot 1936 gemoderniseerd.
Zooals men zich zal herinneren, hielden
de Duitschers steeds vol. dat bij den lucht
aanval van ruim een week geleden op Brit
sche oorlogsschepen de Royal Oak zoo zwaar
was getroffen, dat het schip zou zijn ge
zonken. Voor de Duitsche radio werd her
haaldelijk aan Churchill de vraag gesteld:
„Waar is de Royal Oak?"
Van Engelsche zijde -werd pertinent ont
kend, dat het schip ook maar getroffen zou
zijn en een Amerikaan kwam zelfs vertel
len, dat hü aan boord van het schip was
werst na het gevecht en dat het schip
volkomen ongedeerd was.
Hebben de Duitschers nu toch gelijk ge
had of is het groote Britsche oorlogsschip
nu aan een nieuwen aanval ten offer ge
vallen
BINNENLAND.
Oranje kenteekenen voor neutrale vliegtui
gen. (Binnenland, 3e Blad).
Auto te Bunnik door een trein gegrepen;
één doode. (Gemengd, 3e Blad).
Autoweg Den HaagUtrecht half Novem
ber gereed. (Laatste Berichten, le Bi.)
Vulkanische werking op Java. (Laatste Be
richten, le Blad).
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Kleine omzetten - Onzekere markt -
Onregelmatige koersbeweging - Lokale
waarden meerendeels niet veel veran
derd - Amerikanen lager - Beleggin
gen verdeeld.
BUITENLAND.
Meer hoop op een regeling tusschen Fin
land en de sovjets, (le Blad).
De koning van Zweden belegt een Scan
dinavische conferentie tegen 18 dezer, (le
Blad).
Het Britsche slagschip „Royal Oak" tot
zinken gebracht. Drie Duitsche duik-
booten vernietigd, (le Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
MEN ZIE VOOR ONS KORT VERHAAL
PAGINA 2 VAN HET DERDE BLAD.
Krachtige tot matige Zuidooste
lijke tot Zuidelijke of Zuidweste
lijke wind. Betrokken tot zwaar
of halfbewolkt. Regenbuien, later
wellicht tijdelijk opklarend. In het
Noorden weinig verandering in
temperatuur, in het Zuiden kouder.
FRANSCHE LEGERBERICHTEN.
Het Fransche legerbericht van gister
avond luidt: Mistig en regenachtig weer.
Zwakke activiteit aan het front. In het ge
bied ten Zuiden van Pirmasens heeft de
vijand verscheidene verkenners-patrouilles
uitgezonden, die evenwel zonder resultaat
terug moesten trekken.
En het legerbericht van hedenmorgen
luidt:
„Kalme nacht. In het gebied ten Oosten
van de Moezel wederzijdsche actie van de
artillerie."
In een mededeeling voor de pers heeft de
Britsche minister van oorlog. Hore Belisha,
verklaard, dat een Fransche autoriteit hem
heeft gezegd, dat het overbrengen van het
Britsche hulpleger naar Frankrijk het
grootste militaire feit sinds Trafalgar en
de eerste Britsche overwinning in dezen
oorlog is.
Na zes weken oorlog heeft Duitschland
in de Oostzee-landen een aanzienlijke ne
derlaag geleden en. naar het schijnt, is
Duitschland in het Zuiden voor goed een
beperking opgelegd.
Men zal hebben af te wachten, of
Duitschland nu in het Westen zal aanval
len. Een feit is, dat groote contingenten
Duitsche troepen naar de Westelijke gren
zen zijn gedirigeerd.
De minister zeide verder, dat in Enge
land geen vreemdelingenlegioen naar
Fransch model zal worden opgericht, doch
iedere vreemdeling kan dienst nemen in
het Britsche leger, behoudens de goedkeu
ring van het ministerie van binnenlandscha
zaken.
