Finland neemt
voorzorgsmaatregelen tegen Rusland
Lithauen sluit verdrag
met de Sovjets
WOENSDAG 11 OCTOBER 1939
No. 24401
Hoe de Sovjets de Randstaten
in handen nemen
De strijd in het
Westen
De strijd ter zee
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
80ste Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Letland ratificeert sovjet-
verdrag
Estland
De evacuatie der
Duitschers
Lithauen krijgt Wilna, de Sovjets
militaire steunpunten
Dil nummer beslaat uit DRIE bladen
EERSTE BLAD
verwacht
Het gevecht op de
Noordzee
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIES:
3D ets. per regel voor advertenties pit Leiden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bij vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordeindsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zijn:
per 3 maanden f.2 35
per week f.0.18
Franco per post f. 2.35 per 3 maanden portokosten.
(voor binnenland f. 0.80 per 3 mud.)
De Finsche minister van buitenlandschc zaken, Kekkoonen, heeft de bevolking van
Helsinki en Wiborg in een radiorede aangespoord, morgen de steden vrijwillig zooveel
mogelijk te ontruimen. De regecring wil vermijden tot dwang over te gaan. 60.000 per
sonen zullen worden geëvacueerd.
De minister verklaarde, dat de politieke toestand niet onrustiger of slechter is ge
worden, doch dat het beter is, thans de maatregelen rustig uit te voeren, dan later
overhaast.
Voor het evacuceren van de bevolking der beide steden zullen met ingang van heden
bijzondere treinen beschikbaar zijn.
Dengenen, die niet buiten de stad bij familieleden onderdak kunnen krijgen, zal
door de regeering een plaats worden aangegeven.
Eigenaars van auto's, die wegens gebrek aan benzine geen gebruik van hun wagen
mochten maken, zullen de auto's in de belde komende dagen mogen gebruiken voor
de evacuatie.
Later is gemeld, dat ook Tammerfors en Abo ontruimd zullen worden.
Naar men verneemt, zijn bij de grens nog
geen Russische troepen geconcentreerd,
doch de garnizoenen worden versterkt.
Met ingang van heden zal de beurs te
Helsinki tot nader order gesloten blijven.
De bank van Finland heeft besloten de
komende dagen nieuwe bankbiljetten uit te
geven van 1.000 en 500 Finsche mark.
De correspondent te Helsinki van de
.Basler Nachrichten" meldt aan zijn blad,
dat het vertrek van de Finsche delegatie
naar Moskou aanleiding is geworden tot
een indrukwekkende manifestatie van
vaderlandsliefde van de zijde der bevol
king.
Behalve de leden der regeering woonden
duizenden personen het vertrek der dele
gatie bij en hieven gezamenlijk een
Luthersch religieus choraal aan, dat sinds
de Hervorming niet meer in Finland is
gezongen.
De troepen hebben overal in het land de
strategische punten bezet en bewaken de
grenzen zorgvuldig.
De Finsche pers wijst eenstemmig op de
neutraliteit van Finland en op de on
schendbaarheid van zijn grondgebied.
De Zweden, die Finland steeds be
schouwd hebben als een buffer tegen het
bolsjewisme, zien, naar het Engelsche Reu-
terbureau uit Stockholm meldt, het resul
taat van de Finsch-Russische besprekingen
te Moskou met bezorgdheid tegemoet. De
openbare meeryng laat blijken, dat het een
verklaring van de zijde der regeering
wenscht.
Het dagblad „Goteborgs Tidningen"
vraagt: „Welk standpunt wordt in deze
kritieke dagen hier ingenomen ten aanzien
van de Aaland-eilanden? Kan dit Zweden
in een conflict betrekken, of zal Zweden
betrokken raken bij de gebeurtenissen in
het Oosten?"
Het blad verklaart, dat de man, die ver
antwoordelijk is voor de buitenlandsche
aangelegenheden in den rijksdag, een aan
wijzing dient te geven, wat verwacht kan
worden.
Het te Kopenhagen verschijnende blad
„National Tidende" schrijft, dat de onder
handelingen te Moskou niet alleen een
probleem zijn voor Finland, maar voor het
geheele Noorden. De ernst is des te grooter,
omdat deze onderhandelingen deel uitma
ken van een veel grooter proces, dat het
grootste gevaar voor het Noorden en voor
geheel Europa inhoudt.
Denemarken volgt de ontwikkeling der
Finsch-Russische betrekkingen met de
grootste aandacht, daar men van meening
is, dat door een verder opdringen van Sta
lin in de Oostzee de sovjet-invloed mogelijk
naar het Westen voortschrijdt en zelfs tot
Denemarken zou kunnen doordringen.
De Letlandsche regeering heeft het
verdrag van wederzijdschen bijstand
met de sovjet-unie geratificeerd.
Van de sovjet-Russisch-Letlandsche grens
wordt naar het Engelsch Reuter-Bureau
verneemt, gemeld, dat de Russische troe
pen, met inbegrip van artillerie, vliegtui
gen en tanks, geleidelijk van de grens wor
den teruggetrokken.
Onder leiding van den president van de
Kamer voor handel en industrie. Berzin,
zal heden een Letsche handelsdelegatie
naar Moskou gaan om een nieuw Russisch-
Letsch handelsverdrag te sluiten.
De regecring van Estland is afgetre
den.
Geruchten willen, dat de nieuwe premier
prof. Jueri Uluots zal zijn, de voorzitter van
het Estlandsche parlement, die naar Mos
kou is geweest om deel te nemen aan de
Russisch-Estlandsche besprekingen.
Men gelooft, dat de nieuwe minister van
buitenlandsche zaken prof. Ants Pilp zal
zijn, eveneens een lid van de delegatie naar
Moskou.
Maarschalk Worosjilow heeft den chef
van het Estlandsche leger, generaal Laido-
ner, uitgenoodigd een bezoek aan Moskou
te brengen. Laidoner heeft de uitnoodiging
aanvaard.
Uit Moskou meldt het Fransche Havas-
bureau: Volgens hier ontvangen berichten
zou de Duitsche regeering voornemens zijn,
haar gezantschap te Tallinn te vervangen
door een consulaat-generaal.
De Russische sub-commissaris van Mari
ne. Isakoff en commandant Mrehkoff zijn
uit Moskou te Tallinn gearriveerd met
nieuwe instructies, die betrekking hebben
op de garnizoenen in Estland.
Vele Estlanders, die woonachtig zijn in
de plaatsen, waar de Russische garnizoenen
zullen komen, zijn met hun bezittingen
vertrokken, aangezien zij bevreesd zijn, dat
deze geconfiskeerd zullen worden.
Hmar Toenisson, de 30-jarige zoon van
den Estlandschen oud-premier Jaan Toe
nisson. is door zes revolverkogels getroffen
en gedood.
Het 11.453 ton metende Duitsche stoom
schip „der Deutsche'' neemt heden te Tal
linn de eerste 1000 Duitschers aan boord
om ze naar Duitschland te repatrieeren.
De andere schepen liggen te wachten in
Tallinn, Paernu en Kuressaare op het
eiland Oesel. Duizenden Duitschers zijn
bijeengekomen in Tallinn, wachtende op
hun vertrek. Velen slapen des nachts op
stroo in de gesloten Duitsche scholen De
Duitsdhe banken en zekere andere zaken
blijven open. Na Maart zal geen Estlandsch
Duitschers de Duitsche nationaliteit meer
mogen verwerven.
Veertien Duitsche schepen zijn voorts
aangekomen in Riga. Libau en andere
Letlandsche havens voor de evacuatie van
de Duitsche minderheid, die in totaal on
geveer 60.000 menschen omvat. Er worden
spoedig nog meer schepen verwacht. De
geheele evacuatie zal waarschijnlijk in
twee of drie weken voltooid zijn.
FRANSCHE BERICHTEN.
Het Fransche legerbericht van gister
avond luidt:
„De vijandelijke verkenningselementen
zijn zeer actief tusschen Moezel en Saar.
In deze streek hebben wij verscheidene
aanvallen, waarvan sommige met vrij be
langrijke effectieven gedaan werden, afge
slagen."
Het legerbericht van hedenmorgen luidt:
„Sterke vijandelijke patrouilles zijn van
nacht opnieuw teruggedreven ten Zuiden
van Saarbruecken en in het gebied ten
zuiden van Pirmasens".
De genoemde activiteit vloeit volgens het
Fransche Havas-bureau voort uit de nood
zakelijkheid krijgsgevangenen te maken
om den staf inlichtingen te verschaffen.
Deze schijnt n.l. niet te beschikken over
nauwkeurige inlichtingen. Aangezien de
patrouilles slechts 's nachts konden ope-
reeren om bij verrassing schildwachten te
overweldigen en aangezien belangrijker af-
deelingen er overigens niet in slaagden de
voorposten te omsingelen, te ontwapenen
en met gevangenen te ontkomen, veran
derde de tactiek niet. doch de verkennings
patrouilles werden telkens grooter zonder
echter meer succes te behalen. Is dit. zoo
vraagt Havas. de psychologische reden,
welke het Duitsche commando ertoe drijft
tot eiken prijs de gebieden te heroveren,
welke het heeft moeten opgeven?
Is het de snelle was van den Rijn, die
het commando doet vreezen, dat de voor
posten wederom worden overstroomd, zoo
als voor het laatst eind Juli geschiedde of
dat zelfs in de Siegfried-linie overstroo
mingen zijn ontdekt, waartegen nauwelijks
keeringen zijn opgeworpen? Het voortdu
rend uitzenden van verkenningspatrouilles,
de aanvallen op kleine schaal op Fransche
linie, welke op alles zijn bedacht, kortom
deze hardnekkigheid ondanks de herhaalde
mislukkingen, vormen in elk geval blijk
baar het bewijs, dat er alles behalve on
verschilligheid en onbegrensd vertrouwen
heerscht, waarvan de meer gezaghebbende
Duitsche stemmen getuigen.
Het Duitsche legerbericht luidt:
Na een rustig verloopen nacht overdag
zwakke activiteit der artillerie.
ZWEEDSCH SCHIP GETORPEDEERD.
Het Zweedsche telegraaf-agentschap
Tdiningarnas Telegrambyra meldt: het
Zweedsche ss. Vistula, dat met een lading
stukgoederen op weg was naar Hull, is ge
torpedeerd op 40 mijl ten Noord-Oosten
van de Shetland-eilanden. Een sloep is in
Haroldswick aangekomen met negen van
de achttien opvarenden. Er wordt gezocht
naar de tweede sloep met de overige leden
der bemanning.
In een vergadering van de Belgische so
cialistische Senaats- en Kamerfracties
heeft de minister van buitenlandsche za
ken. Spaak, te kennen gegeven, dat de
neutrale schepen en dat België zich waar-
doen tegen het tot zinken brengen van
neutrales chepen en dat België zich waar
schijnlijk daarbij zou aansluiten.
Van Deensche zijde zegt men echter
niets te weten van zoo'n stap.
In een schriftelijk antwoord op een vraag
van een der leden van het Britsche La
gerhuis heeft Churchill verklaard, dat het
Omtrent de onderhandelingen met Li
thauen is een communiqué uitgegeven, lui
dende
Van 3 tot 10 October zijn in Moskou
onderhandelingen gevoerd tusschen
volkscommissaris Molotof en den Li-
thauschen minister van buitenlandsche
zaken, Urbsys. over de afsluiting van
een verdrag betreffende overdracht aan
Lithauen van de stad Wilna en het ge
bied om Wilna, benevens over een pact
tot wederzijdschen bijstand tusschen dc
sovjet-unie en Lithauen. Aan de onder
handelingen namen deel Stalin, Potem-
kin en de Russische zaakgelastigde in
Lithauen, Pozdnyakof, aan Russische
zijde, en de Lithausche vice-premicr,
Bizauskas, de Lithausche opperbevel
hebber. generaal Rastikis en de Lithau
sche gezant in Moskou. Natkevicius aan
andere zijde. De onderhandelingen zijn
op 10 October geëindigd met de onder-
teekening van een pact betreffende de
overdracht aan de Litho usche republiek
van de stad Wilna en het Wilnasche
gebied en een pact tot wederzijdschen
bijstand tusschen Lithauen en de
sovjet-unie.
Het verdrag bestaat uit negen artikelen,
welke betreffen:
1. De stad Wilna en het gebied van Wilna
zal aan Lithauen worden teruggegeven.
2. Beide verdragsluitende partijen ver
plichten zich tot wederzijdsche hulp. cok
militaire, in geval van een aanval op haar
gebied van de zijoe van een derde Europee-
sche mogendheid, hetzij te water, hetzij te
land
3. =ovje'-unie verplicht zich het Li
thausche lc0sr tegen voordeelige voorwaar
den wapens en oorlogsmateriaal te ver
schaffen.
4. Ter verdediging van de grenzen van
Lithauen krijgt de sovjet-unie het recht in
Lithauen troepen van haar leger en lucht
macht te stationneeren. welker aantal en
standplaatsen bij afzonderlijk verdrag zul
len worden geregeld Ook de hiermede ver
band houdende economische, administra
tieve en juridische vragen zullen bij afzon
derlijk verdrag worden geregeld.
5. Mocht een aanval of dreiging met een
aanval tegen Lithauen geschieden, dan
zullen sovjet-Rusland en Lithauen onver
wijld overleg plegen over de daartegen te
nemen maatregelen en met alle middelen
tot verweer overgaan.
6. Beide partijen verplichten zich geen
bondgenootschappen aan te gaan. welke
tegen een der verdragsluitende partijen zou
den kunnen zijn gericht.
7. Het onderhavige verdrag raakt de
souvereine rechten der beide verdragslui
tende partijen in geen enkel ODZicht. Het
beginsel der niet-inmergir.g in de binnen-
landsche aangelegenheden blijft door beide
zijden gegarandeerd.
8. Het onderhavige verdrag wordt geslo
ten voor den tijd van vijftien jaren Wan
neer het verdrag niet een jaar voor afloop
van dezen termijn wordt opgezegd, wordt
het automatisch voor den tijd van tien jaar
verlengd Lithauen blijft evenwel ook in
geval van de opzegging van het onderhavige
verdrag in het bezit van Wilna
9. Het verdrag treedt in werking met de
uitwisseling der ratificatie-oorkonden, het
geen binnen zes dagen te Kaunas zal ge
schieden.
Volgens de Duitsche bladen wordt een
wijziging in de Lithausche regeering ver
wacht. De „Boersenzeitung" zegt. dat de
Russische druk op de Lithausche regeering
zóó sterk is. dat zij er geen weerstand aan
kan bieden. De soldaten van het roode leger
zul'.en niet alleen in de Ealti=che staten
binnenrukken: het bolsjewisme marcheert
met hen.
BINNENLAND.
Geschenk van de studenten aan H. M. de
Koningin; gedenkraam in de Grootc
Kerk te Apeldoorn (Binnenland. 3e BI.).
Vermoedelijk nog drie a vier autolooze Zon
dagen (Binnenland, 3e Blad).
Na de ramp van de Indra (Gemengd. 3e BI.)
Plechtige inwijding van de Gereformeerde
Zuiderkerk te Leiden (Stadsnieuws, 2e
Blad).
IVIen zie voor Stadsnieuws pag. 2 van het
Tweede Blad.
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Onzekere markt - Onregelmatige koers-
beweging - Geringe veranderingen -
Amerikanen iets hooger - Beleggings-
markt kalm.
BUITENLAND.
Daladier voor de radio tot het Fransche
volk (3e Blad).
Hoe deze rede is ontvangen (le Blad).
Hitier opent de Winterhilfe-campagne (le
Blad).
De Engelsche minister Wood over de Brit
sche luchtmacht (le Blad).
Verdrag tusschen Lithauen en sovjet-Rus
land (le Blad).
Finland neemt voorzorgsmaatregelen tegen
Rusland (le Blad).
Onze militaire medewerker over het Weste
lijk front (3e Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
Betrokken tot half bewolkt. Plaat
selijk eenige regen. Zwakke tot
matige wind uit Zuidelijke rich
tingen. Zachter in het Noordoos
ten. Overigens weinig verandering
in temperatuur.
convooieeren van neutrale schepen, die
levensmiddelen naar Engeland brengen,
door Britsche strijdkrachten, wordt over
wogen, doch dat hij op het oogenblik nog
geen verklaring kon afleggen.
DE OORLOGSBUIT AAN CONTRABANDE.
Uit Londen wordt gemeld: In de week, die
op 7 October geëindigd is, heeft de contra
bandecontrole 25.000 ton goederen aange
houden, aangezien er bewijzen waren, dat
zij contrabande vormden met bestemming
naar Duitschland. Onder de in beslag ge
nomen ladingen bevonden zich 13.800 ton
petroleumproducten, 2500 ton zwavel, 1500
ton oliën en vetten, nog eens 1200 ton voe
dingsmiddelen, 600 ton oliehoudende zaden,
570 ton koper en 430 ton andere ertsen en
metalen, benevens 500 ton fosfaten. 320 ton
hout en hoeveelheden andere goederen. Het
totaal der in de eerste vijf oorlogsweken
aangehouden goederen is gestegen tot bo
ven de 316.000 ton.
Het opperbevel van het Duitsche leger
deelt mede, dat op 9 October Duitsche vlieg
tuigen bij verrassing een aanval hebben
gedaan op Britsche oorlogsschepen aan de
Westkust van Noorwegen.
De aanvallers plaatsten zes zware tref
fers op Britsche kruisers. De ontploffingen
