Het vredes-offensief
komt deze week in actie
De „Jan van Gelder" door een
mijn geraakt
MAANDAG 2 OCTOBER 1939
No. 24393
Ciano te Berlijn
HET VOORNAAMSTE NIEUWS
VAN HEDEN
De Bilt
SOsfe Jaargang
De Turksche minister
te Moskou
Turksche missie naar
Engeland
Ook Letland en Lithauen onder
het juk van Moskou!
Dit nummer beslaat uit DPIE bladen
EERSTE BLAD
Duitschland
en
Roemenië
verwacht
Drie dooden en drie vermisten
ll ©t SCIlip van aentGrGn dig in Den Helder bekend. Het publiek be
gaf zich naar de buitenhaven, waar dege-
getroffen
Britsch schip vaart Nederlandsch
oorlogsschip aan
LEIDSCH
DAGBLAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
PRIJS DER ADVERTENTIES:
3D ets. per regel voor advertenties uit Lelden en plaatsen waar
agentschappen van ons Blad gevestigd zijn. Voor alle andere
advertenties 35 ets. per regel. Voor zakenadvertentles belangrijk
lager tarief. Kleine advertenties uitsluitend bU vooruitbetaling
Woensdags en Zaterdags 50 ets. bij maximum aantal woorden
van 30. - Incasso volgens postrecht. Voor opzending van brieven
10 ets. porto te betalen. - Verplicht bewijsnummer 5 ets.
Bureau Noordemdsplein Telefoonnummers voor
Directie en Administratie 25041 (2 lijnen)
Redactie 21507
Postcheque- en Girodienst no. 57055 - Postbus no. 54
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden en gemeenten, waar agentschappen gevestigd zljnt
per 3 maanden rj.r....-f.3.19
per week T.i'iürtl.iT f.O.H
Franco per post f. 2.35 per 3 maanden -f- portokosten-
Ivoor binnenland f. 0.8D per 3 mnd.»
Op uitnoodiging van de Duitsche regeering is de Italiaansche minister van
buitenlandsche zaken, graaf Ciano, Zaterdagmiddag om zes uur per specialen
trein uit Rome naar Berlijn vertrokken. Hem werd te Rome uitgeleide gedaan
door minister Alfieri, staatssecretaris Bastianini en den Duitsehen ambassadeur
von Mackensen.
Gistermiddag is graaf Ciano te Berlijn aan het Anhalter-station aangeko
men, waar hij door von Ribbentrop en vele hooggeplaatste persoonlijkheden ont
vangen werd. Na de ontvangst begaf Ciano zich naar het slot ,3ellevue", waar
hij tijdens den duur van zijn bezoek zal logeeren.
Om kwart over zes reed hij naar het ministerie van Buitenlandsche Zaken
en vandaar onmiddellijk naar de Rijkskanselarij, waar hij tot 9.10 uur met Hitier
en von Ribbentrop bleef conferee ren, Later in den avond dineerde hij ten huize
van von Ribbentrop. In verband met den ernst der tijden is er van afgezien,
Ciano op bijzonder feestelijke wijze, zooals anders het geval is, te ontvangen.
Graaf Ciano is vanmiddag weer naar Rome vertrokken. Bij het vertrek
waren o.m. aanwezig rijksminister van buitenlandsche zaken von Ribbentrop
en vooraanstaande personen uit staat, weermacht en partij.
De „Deutsche diplomatisch-politische Kor-
respondenz" schrijft over het bezoek van
Ciano o.a.:
„Na het sluiten van de Duitsch-Russische
overeenkomst van 29 September, waardoor
de grondslagen voor een vreedzame orde
ning van het Europeesche Oosten gelegd
werden, spreekt het vanzelf, dat het be
vriende Italië uitvoerig op de hoogte gesteld
wordt van de tot stand gekomen regeling
en van de beteekenis en draagwijdte daar
van. Dat is niet alleen geheel in den geest
der as-betrekkingen, die uitdrukkelijk we
derzij dsch overleg voorschrijven, maar het
is bovendien ook een behoefte der Duitsche
staatsleiding, om met den Italiaanschen
vriend op een beslissend oogenblik voor
Europa in het nauwste contact te staan.
De taken, die Duitschland en Italië in het
verleden in hun gemeenschappelijk belan-
gengebied op zich genomen hadden, zijn
met succes volvoerd. De Balkan, die eens
voorbeschikt scheen te zijn, als haard van
onrust te dienen, is thans een rustpunt in
Europa geworden. Gewetenlooze pogingen
uit den laatsten tijd, om volgens de oude en
slechte gewoonte de Balkanstaten toch weer
mee te sleuren in den oorlog, kunnen thans
wel als mislutk beschouwd worden, ofschoon
ook thans nog alle mogendheden, die hier
iets te zeggen hebben,
blijven.
Samen met het tot ware onafhankelijk
heid en krachtige zelfbewustheid ontwaakte
Spanje blijft Italië er naar streven, zijn
„Lebensraum", de Middelandsche Zee, tegen
inmenging en pretenties te beschermen, zich
daarbij bewust van de rol, die het groote
fascistische Italië thans in het concert der
mogendheden toekomt.
In overeenstemming met de beteekenis,
die het Italiaansche imperium onder de
neutrale staten toekomt, heeft de Duce,
in het bewustzijn van zijn Europeesche
verantwoordelijkheid, gesproken als
heraut van de volken, die deel uitma
ken van het vredesfront.
Anderzijds zijn ook Duitschland en de
Sovjet-Unie besloten, in overeenstemming
met bevriende mogendheden, een einde te
maken aan den bestaanden oorlogstoestand,
voor zoover dat mogelijk is.
Duitschland en Italië hebben te zamen
reeds veel gedaan voor de nieuwe ordening
van Europa en vele hindernissen uit den
weg geruimd, die door onverstand een ge
zonden opbouw en een natuurlijke ordening
van Europa in den weg stonden. Hun wil, op
dezen weg verder te gaan, bestaat thans
evenals voorheen. De verantwoordelijkheid
voor de toekomst, die Europa te gemoet
gaat, een betere of een bloedige toekomst,
berust thans bij de anderen.
Molotof heeft, naar het ENGELSCH
REUTERBUREAU meldt, den Turkschen
minister van buitenlandsche zaken,
Saradjogloe, voor gisteravond zes uur
tot een onderhoud uitgenoodigd ter her
vatting van de besprekingen tusschcn
Turkije en de Sovjet-Unie.
Aan de conferentie, die langer dan
vier uur duurde, werd ook deelgenomen
door Stalin, Potemkin, Dekanozof, den
sovjet-ambassadeur in Turkije en den
Turkschen ambassadeur in Moskou.
Omtrent het verloop van deze onderhan
delingen verkeert men eenigszins in het
heeft gehad. De Turksche minister heeft gis
teren een half uur beraadslaagd met den
Britschen ambassadeur te Moskou, Seeds en
met den Franschen zaakgelastigde Jean
Payart. Ook ontving hij de vertegenwoordi
gers van Afghanistan en Iran. Over den in
houd van deze besprekingen is evenwel niets
bekend gemaakt.
Zooals bekend, is Saradjogloe op 25 Scp-
tegen zijn van oordeel, dat het de Sovjets
geweest zijn, die een dergelijke ontmoeting
niet wenschelijk achtten.
Zaterdag is een Turksche missie naar
Londen vertrokken onder leiding van
generaal Orbay, teneinde een militaire,
financieele en economische regeling
tusschen Engeland en Turkije tc bespre
ken. De missie wordt tegen de helft van
de week te Londen verwacht.
Generaal Orbay is eenige weken geleden
in Londen geweest om te spreken over de
levering van wapenen en financieele over
eenkomsten. welke Engeland met Turkije
heeft gesloten. Men veronderstelt, dat hij
thans naar Londen komt om verder over dit
onderwerp te onderhandelen.
Naar officieel wordt medegedeeld, is het
Letlandsche kabinet gistermiddag onder
voorzitterschap van president Ulmanis in
buitengewone zitting bijeengekomen. Nadat
de minister van buitenlandsche zaken rap
port had uitgebracht over de te Moskou
gesloten verdragen tusschen de Sovjet Unie
gesloten handelsovereenkomst geldig voor
den tijd van 1 October 1939 tot 31 Decem
ber 1940. Volgens de overeenkomst zal de
handelsomzet tusschen beide landen 39
millioen kronen bedragen. In 1938 bedroeg
deze 9.5 millioen, in 1937 10.6 millioen en in
1936 7.8 millioen kroneni.
De Sovjet-Unie zal Estland in hoofdzaak
grondstoffen leveren en daarvoor land
bouw- en industrieproducten afnemen. Uit
Rusland zal Estland o.a. betrekken: suiker,
zout, leder, meststoffen, oliën, metalen,
chemicaliën, enz., terwijl Estland aan Rus
land zal leveren: varkens, melk, boter, vlas,
papier, cellulose enz.
En ook met Lithauen is iets gaande.
Naar uit Kaunas wordt gemeld, is de
Lithausche gezant te Moskou aldaar
aangekomen, na door Molotow ontvan
gen te zijn.
tember JJ. naar Moskou gekomen, waar hij 6" Estland en de Sovjet Unie en Duitsch
de gast is van de. Sovjet-regeering, die hem land, kwam men tct de conclusie, dat deze
verzocht had, op nieuwe grondslagen het
plan voor een RussischTurksch bondge
nootschap te bespreken, dat opgeschort was,
toen de BritschRussische onderhandelin
gen mislukten.
De Turksche regeering, aldus het Fran-
sche Havasbureau, heeft zeer zeker Sarad
jogloe met zeer vriendschappelijke bedoelin
gen naar Moskou gezonden, doch is tegelij
kertijd vastbesloten, trouw te blijven aan
haar verplichtingen jegens Engeland en
Frankrijk, De door de Russische pers uit
voerig gepubliceerde verklaring van von
Ribbentrop. dat uitsluitend de Sovjet-Unie
en Duitschland zich belasten met de rege
ling van de Oost-Europeesche aangelegen
heden. is wellicht niet geheel en al naar
den zin van Turkije.
In feite had Saradjogloe sinds zijn aan-
waakzaam moeten komst te Moskou Molotof slechts éénmaal
gezien en dat onderhoud beperkte zich naar
men gelooft tot eenige algemeenheden.
Volgens sommige berichten, aldus Havas,
zou Saradjogloe geweigerd hebben, von
Ribbentrop te ontmoeten, anderen daaren-
verdragen zoo verstrekkende veranderin
gen in den politieken toestand van Oost
Europa hebben gebracht, dat ook Letland
zich genoopt ziet tot een onderzoek zijner
betrekkingen op buitenlandsch politiek ge
bied. In de eerste plaats moet gestreefd
worden naar een aanvullende opheldering
der Letlandsche betrekkingen met de Sov
jet-Unie.
Met dit doel heeft de regeering den
minister van buitenlandsche zaken,
Munters, opgedragen, zich onverwijld
naar Moskou te begeven, om zich in
directe verbinding met de Sovjetregee-
ring te stellen. Munters zal reeds heden
van Riga vertrekken.
De Estlandsche minister Selter is thans
naar huls.
Volgens de semi-officieele „Uus-Eesti" te
Reval is de tusschen Estland en Rusland
Het Duitsche Nieuwsbureau meldt:
„De in het Duitsch-Roemeensche han
dels- en scheepvaartverdrag van 1935 vast
gelegde jaarlijksche besprekingen tusschen
de regeerings-commissies zijn op 29 Sep
tember in Boekarest beëindigd. De onder
handelingen, die van Duitsche zijde geleid
werden door den gezant, dr. Clodius, ge
schiedden in den meest vriendschappelij-
ken geest. Alle hangende kwesties werden
opgelost. De besprekingen hadden ten doel
de bijzonderheden te regelen van het we-
derzijdsche handelsverkeer voor den tijd
van 1 Oct. 1939 tot 30 Sept. 1940. Daarbij
kon worden vastgesteld, dat de Duitsch-
Roemeensche handel in het afgeloopen ver
dragsjaar een bevredigende opwaartsche
ontwikkeling vertoonde en nieuwe moge
lijkheden bevat. De Duitsch-Roemeensche
handel zal ook in het komende jaar een
verdere uitbreiding ondergaan.
De bijzonderheden, welke bekend zijn ge
maakt betreffende de nieuwe quota's voor
de Duitsche Importen van verschillende
Roemeensche producten toonen volgens het
Brltsche persbureau Reuter aan, dat Roe
menië niet al te veel terrein heeft afge
staan bij de handelsonderhandelingen, die
ongeveer 14 dagen hebben geduurd in ver
band met den Duitsehen wensch ter ver-
grooting van de quota's, die vastgesteld
(Zie vervolg pag. 2 van het Eerste Blad).
BINNENLAND.
Het bezoek van H. M. de Koningin aan
Amsterdam (2de Blad).
Een land zonder auto's (2de Blad).
Hoe er in September gehamsterd is (Bin
nenland. 3de Blad).
Prijsopdrijving bij hamsteren (3de Blad).
Drie oorlogsbodems naar West-Indië ver
trokken. (Laatste Berichten, le Blad).
Men zie voor Stadsnieuws pag 2 en 3 van
het Tweede Blad.
AMSTERDAMSCHE BEURS.
Algemeen willige markt - Ook Industrieelen
vast - Koninklijke gevraagd - Ameri
kanen hooger - Beleggingen beter.
Helder en koud. Overdag gedeel
telijk bewolkt, overwegend droog.
Zelfde temperatuur als vandaag.
Zwakke tot matige Noord-Ooste
lijke tot Oostelijke wind.
BUITENLAND.
De Britsche marine-minister Churchill ver
werpt het vredesaanbod (3de Blad).
Graaf Ciano bezocht Berlijn (1ste Blad).
In Frankrijk is een nieuwe Poolsche regee
ring gevormd (3de Blad).
Britten leveren groot luchtgevecht boven
de Siegfriedlinie (1ste Blad).
Ook Letland en Lithauen in den greep der
sovjets? (1ste Blad).
Turkije schijnt Engeland en Frankrijk
trouw te willen blijven (1ste Blad).
Duitsche duikbooten tegen neutralen (1ste
Blad).
ZIE VOORTS LAATSTE BERICHTEN
EERSTE BLAD.
De Regeeringspersdienst meldt:
Gistermiddag omstreeks halfdrie heeft bij mijnenwerkzaamheden nabij Terschel
ling door het springen van een mijn een treurig ongeluk plaats gehad. De Marine
betreurt dientengevolge drie dooden: den korporaal-konstabel Grootjans, den korpo
raal-machinist J. A. Kruisland en den matroos eerste klasse Bimmel, terwijl vermist
worden de luitenant ter zee derde klasse der Koninklijke Marine-reserve Donker,
schipper Leenders en majoor-machinist Strous.
Er zijn twee zwaar gewonden, n.l. de kwartiermeester Van Eyk en de adspirant-
kwartiermeester Arends. Verder zijn vier marineschepelingen licht gewond. De kor
poraal-machinist Kruisland is overleden tijdens het overbrengen naar Nieuwediep.
Het schip, waarop de betrokkenen dienden, Hr. Ms. mijnenveger „Jan van Gelder",
is beschadigd. Het is voor anker gegaar» om heden naar Den Helder te worden
gebracht.
TT i i Lx Het verschrikkelijke nieuws was al spoe-
Omtrent de oorzaak en de toedracht van
het ongeluk konden wij aldus de A.N.P.-
correspondent te Den Helder nog weinig
bijzonderheden vernemen, dooh wij hoor
den, dat de „Jan van Gelder", een zuster
schip van de „Willem van Ewijck". van
achteren door een mijn werd geraakt toen
het werkzaamheden verrichtte in samen
werking met de „Abraham van der Hulst".
Een explosie volgde, waarbij het schip
ernstig beschadigd werd, dooh dank zij het
waterdichte schot drijvende bleef. Het feit,
dat het schip niet midscheeps getroffen
nen. die daar reeds vroeg waren, enkele
motorbootjes zagen vertrekken, die met
materiaal en verplegend personeel de
haven verlieten.
Tegen vijf uur hadden zich vele honder
den bij het havenhoofd verzameld. Bij ge
brek aan positieve gegevens maakte men
allerlei gissingen. Er gingen geruchten, dat
een schip met man en muis was vergaan.
Later sprak men van een tiental dooden
De marine-mensehen waren zwijgzaam
dokters, die snel per taxi wegreden. Twee
ziekenauto's van het hospitaal en een per
sonenauto met een Roode-Kruis-vlag be
dekt, reden tot bij den aanlegsteiger, ter
wijl twee groote grijze marine-autobussen
daar eveneens arriveerden.
Verplegers in witte jassen stonden in
afwachting.
Het was te kwart over zeven, dat de
lichten van den mijnenveger „Abraham
van der Hulst" voor den haveningang
zichtbaar werden. Langzaam stoomde het
schip de haven binnen. Geen vlag woei
halfstoks, want het was reeds na zonson
dergang: de vlaggen waren binnengehaald.
Het schip draaide om zijn anker en kwam
met bakboord voor den steiger te liggen
Het was inmiddels donker geworden en de
vele lichten op het dek en achter de pa
trijspoorten maakten een fantastisch ef
fect. In het schijnsel van de sterke lampen
aan boord zag men hoe de brancards met
de zwaar gewonden en de overledenen in de
ziekenauto's werden geschoven. Langzaam
reden de wagens naar het hospitaal, waar
alles in gereedheid was gebracht om de
zwaargewonden onmiddellijk te helpen.
In de twee groote bussen werden de
lichtgewonden en de andere opvarenden
van den mijnenveger weggebracht.
Het talrijke publiek, dat in den kouden
Westerstorm het droeve schouwspel had
gadegeslagen ging zwijgzaam stadwaarts.
Aan de buitenhaven daalde een zwarte
avond, een avond van rouw.
HET STOPTE PAS NA
HERHAALDE SOMMATIE.
De mijnenveger „Jan van Gelder" be
hoorde, evenals de „Willem van Ewijck" tot
de serie van acht mijnenvegers, welke in de
afgeloopen twee jaar zijn gebouwd en waar
van er vier in Nederlandsch-Indië zijn ge-
stationneerd. De namen van deze schepen
zijn ontleend aan scheepscommandanten
uit de 17de eeuw, die hoewel zij minder be
^«eder-
oorlogsschip binnen de
landsche territoriale wate»;-en_
Het schip is om 2 uur vannacht
vrijgegeven en heeft de reis ver
volgd.
'937 in dienst cesteM. wetschioisbewa- De Z 7 heeft bij de aarvaring geen
duister, want sinds von Ribbentrop naar geval was, is oorzaak, dat de ramp niet geassisteerd door de gewapende marine- "end met een kanon en hr°ft een machine-
Duitscliland terugkeerde zijn er twee dagen dien ontzettenden omvang heeft aangeno- macht, ontruimd en werd dn wee naar he vermoeen van <snn v tv "ommandant waarneemDare SCntae Opgeloo-
voorbijgegaan, waarin Saradjogloe geen men, als de ramp van de „Van Ewijck" op marine-hospitaal vrijgemaakt. Een torpe- van de „Jan van Gelder" is de luitenant ter 1
werd. zooals bij de „Willem van Ewijck" het terrein bij den aanlegsteiger door politie
dooh het duurde niet lang of men vernam, ikend zijn, een rol van beteekenis hebben
dat er slechts enkele dooden waren en dat vervuld in onze maritieme geschiedenis,
het schip niet gezonken was. De „Jan van Gelder" is gebouwd bij de
Tegen het vallen van den avond werd het werf Gusto te Schiedam en op '3 September
De schade is gering.
De regeeringspersdienst meldt:
Hedennacht heeft het Britsche
stoomschip Lindisfarna, groot 1000
ton, bij het uitloopen van den
Nieuwen Waterweg, het Neder-
landsche buitenbewakingsvaar-
tuig, Hr. Ms. Z 7, aangevaren. Het
Britsche schip gaf pas na herhaal
de sommatie met een scherp schot
gevolg aan het sein tot stoppen.
Het schip werd daarna door de Z 7
opgebracht naar Hoek v. Holland
voor onderzoek en opmaken van
proces-verbaal van aanvaring en
wegens het niet voldoen aan een
sommatie door een Nederland?
waarin
contact met de sovjet-Russische regeering j 9 September.
dobootje van De Mok bracht officieren en ;zee der eerste klasse G. Y. C. Fraser.
ipen.
